John Ch.M. Jorna

GEEN VAN BEIDEN GELOOFT IN VREDE

Toen wij elf jaar geleden met een groep een rondreis door Israël maakten was er toch steeds een stil gevoel dat er een aanval van Hamas kon komen. Dat gebeurde gelukkig niet, maar een paar maanden later was het weer raak. Nu worden Europese festivalbezoekers door Hamas gegijzeld en zijn er velen gedood. De maanden oktober en november trekken altijd veel toeristen en pelgrims. Die komen meestal niet in het Zuiden van Israël waar nu de oorlog woedt. De heilige plaatsen liggen in en om Jeruzalem, Jericho en in het Noorden in Galilea. Met onze reis waren we in Jeruzalem en in Jaffa het dichtst bij de Gazastrook. Daar konden we eventueel door raketten getroffen worden. In Galilea kwamen we niet dichtbij de grens met Libanon, waar Hezbollah een dreiging vormt.

Als je in Israël rond reist, word je toch steeds getroffen door de tegenstelling tussen Israël en de Palestijnse gebieden. In Jeruzalem  en elders zie je de muur, die de Israëli’s moet beschermen tegen de Palestijnen. Als je naar Bethlehem gaat moet je door de muur. Aan de Palestijnse kant zie je hoe die muur vol gekalkt is met spotprenten.

De Israëli’s willen natuurlijk dat toeristen overtuigd raken van de juistheid van hun standpunt. Dan is een bezoek aan Yad Vashem een bijzondere ervaring. In een park vind je een museum, dat de geschiedenis van de Holocaust laat zien en gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. Net als in Westerbork is er een register van alle Joden, die door de Nazi’s in concentratiekampen zijn gedood. Daar trof ik de naam van onze Joodse buren in Arnhem. Dit doet je wat. Onze Joodse gids vroeg me hoe ik het had gevonden. Ik zei, dat de werkelijkheid meemaken nog veel indrukwekkender is, zoals de Slag om Arnhem in het kader van de operatie Market Garden. De film daarover “Een Brug te ver” kende hij niet. Het kwam met die Joodse gids, nog jong, tot een bijzondere band. We omhelsden elkaar bij het afscheid.  Maar zo ben je heel erg onder de indruk als dat Joodse volk in Israël weer door hun vijanden wordt belaagd. Het lijkt alsof die Joodse mensen nergens veilig zijn. Dergelijke gevoelens bepalen vaak de houding van Nederlandse politici als, zoals nu Israël weer belaagd wordt. Toch moet je je ogen niet sluiten voor het lot van de Palestijnen.

Israël wordt altijd beschermd door de USA. De Joden vormen daar een groep met veel politieke invloed. Een politicus daar kijkt wel uit door de steun aan Israël af te wijzen. Maar in de VS is het op het ogenblik een zootje in de politiek. De voorzitter van het Huis van Afgevaardigden is afgezet. Er is een zeer onstabiele situatie ontstaan. Het zou daardoor moeilijk kunnen worden om Israël te hulp te schieten. Maar het zou door druk van de Joodse lobby er ook toe kunnen leiden, dat er met spoed orde op zaken wordt gesteld. Iets om in de gaten te houden.

In alle commentaren wordt gezegd, dat het voor Israël heel moeilijk gaat worden dit conflict tot een oplossing te brengen. Vooral omdat het lijkt, dat Hamas eigenlijk niet wil toegeven. Gaat het hard tegen hard worden, waarbij het lot van de gijzelaars buiten beschouwing blijft? Of gaan buurlanden de druk op Hamas zo sterk opvoeren, dat ze wel toegeeflijker worden. Het gaar spannend worden.

17^e Jaargang, Nr. 774.

DE VERBONDENHEID KRIJGT NIEUWE AANDACHT

Gemeenschappen heb je in alle soorten en maten van een gezin tot en met de wereldgemeenschap. Overal zag je al jaren een crisis door de sterke individualisering. De onderlinge verbondenheid stond daardoor al vele jaren onder druk. Maar ik heb sterk de indruk, dat velen tot bezinning komen. Denk aan de naam van de nieuwe politieke partij NSC, Nieuw Sociaal Contract. De mens is een sociaal wezen. Hij kan niet zonder de verbondenheid met een gemeenschap. Dat is het ideaal. Soms komt daar weinig van terecht.

Vorige week vertelde ik over ons familieweekend. Ik was weer getroffen door de sterke verbondenheid. Iedereen voelde zich verantwoordelijk en werkte mee. Als er nu iemand jarig is of iets anders heeft te vieren, dan begint het in de ochtend al tamelijk vroeg. Het belsignaal van de familie-app gaat over en de een na de ander volgt het goede voorbeeld. We hebben ook steun aan elkaar. Mijn zoon helpt me met zwaarder werk aan de tuin. Dochters helpen met vervoer. Een kleindochter met die moderne telefoon. Als ik daarover vertel merk ik soms, dat mensen ons benijden, maar ook dat ze ons voorbeeld volgen.

Odijk is een bijzonder dorp. Er is een sterke verbondenheid. Die staat wel onder druk, want er is nogal wat vestiging van mensen van elders en de integratie verloopt soms moeizaam. Er zijn veel sportverenigingen en dit jaar vieren we het vijftigjarig bestaan van een scouting groep. Voor al die verenigingen zijn vrijwilligers nodig en die blijken er steeds weer te zijn. Voor mij is de H. Nicolaas-geloofsgemeenschap heel belangrijk. Ik vind er steun in mijn leven, inspiratie voor nieuwe initiatieven en de mogelijkheid anderen tot steun te zijn. Zoals veel gemeenschappen en verenigingen hebben de kerken ook last gehad van de coronaperiode. Soms was de kerk langere tijd niet open. Velen keren de kerk de rug toe en roepen dan over het misbruikschandaal. Wat moeten we nog met een kerk? Daarover wordt nagedacht. Zo was er een overleg van parochianen. Hoe geven we weer zin aan het kerkgebeuren en hoe communiceren we dat naar al die mensen, die geen band meer hebben met onze geloofsgemeenschap. Deze zondagochtend was er een Woord- en Communieviering. Een nieuwe leek was de voorganger en hield een voortreffelijke overweging. Een echtpaar vierde de Gouden bruiloft. Het koor Multiple Voice  zong onder leiding van een nieuwe dirigent-pianist. Na afloop was er koffie en met een groepje kletsten we over bijvoorbeeld de kardinaalsbenoemingen in Rome. Dan ben je lid van een gemeenschap. Je hoort erbij. Je staat niet alleen. We willen ook iets betekenen voor anderen. De hele week is de Mariakapel open. Mensen lopen er binnen om even tot rust te komen. Ze steken een kaarsje op. Ze schrijven over hun probleem in het boek en vragen ervoor te bidden. Er zijn ook mensen, die niet meer naar de kerk kunnen. Ze krijgen bezoek als ze dat willen van iemand van de bezoekgroep. Er zijn ook mensen, die dringend financiële hulp nodig hebben, maar voor hun probleem is er geen regeling. De gemeente kan niets. Maar er is een Noodfonds Bunnik. De drie katholieke caritaswerkgroepen en de drie protestante diaconieën dragen voor de helft bij en de gemeente voor de andere helft. Samen kerk zijn heeft echt wel zin.

Zoals wij in Odijk en in al die andere dorpen nadenken over de toekomst, zo gaan ze dat deze maand in Rome doen over de toekomst van de wereldkerk. Dat is al een paar jaar in voorbereiding. Mensen konden hun wensen kenbaar maken bij hun bisschop. De Nederlandse bisschoppen voegden die wensen samen en dat deden de Europese bisschoppen ook weer. Zo kwam er een Europese wensenlijst, maar ook van andere continenten. Nu gaan ze in Rome met honderden afgevaardigden uit de hele wereld over hun wensen spreken, maar vooral ook heel goed luisteren naar elkaar. Vrouwen uit Europa en Noord-Amerika willen , dat hun rol in de kerk belangrijker wordt. Het zou erop kunnen uitlopen, dat ook vrouwen tot diaken gewijd kunnen worden. Het zou erg gek zijn als er niets gebeurt aan de positie van de vrouw terwijl in de rest van de samenleving vrouwen een steeds belangrijker rol gaan spelen. De kerk moet meedoen. In oktober 2024 komen ze opnieuw bijeen. Dan moet er een advies aan de paus uitkomen en die neemt uiteindelijk de beslissing. Het gaat best spannend worden daar in Rome.

Maar als individueel persoon word je wel een beetje gek van al die veranderingen: lokaal, nationaal en mondiaal. Ik word inmiddels ook een dagje ouder. Ik moet wat kalmer aan doen. Ik wens de jongeren alle goeds bij hun zoeken naar een betere wereld.

17^e Jaargang, Nr. 773.

GENIETEN IN HET LAUWERSMEERGEBIED

Het is bij ons een traditie. Elk jaar gaan we met onze kinderen en kleinkinderen en hun partners op familieweekend. Steeds meer dragen onze volwassen kleinkinderen bij aan de organisatie. Een kleinzoon en zijn partner ontbraken. Hij was betrokken bij de voorbereidingen van een bijeenkomst van het IMF, het Internationaal Monetair Fonds in Marrakesh in Marokko. Onze kinderen en kleinkinderen voelen zich sterk met elkaar verbonden. Dat is belangrijk om het maatschappelijk te redden in onze samenleving.

We vonden een groepsaccommodaties in de Zuidoosthoek van het Lauwersmeergebied, zo tussen het Lauwersmeer en het agrarische deel van de vroegere Lauwerszee. Die is afgedamd met een forse zeedijk, waarvan de veerboot naar Schiermonnikoog vertrekt. Naast de veehouderij wordt het gebied vooral gebruikt voor het toerisme en dan vooral door mensen, die er met hun boot naar toe varen. Er is in de loop der jaren een heel aantrekkelijk landschap ontstaan. Bepaald geen eenvormige ouderwetse droogmakerij.

Mijn vrouw en ik gingen met onze twee dochters in de auto van een dochter eerst naar Meppel om daar te lunchen. Het is een aantrekkelijke stad, waar we voor het eerst kennis mee maakten. Mijn boerenomelet smaakte me uitstekend.  We waren niet de eersten, die bij ons verblijf arriveerden. Tot mijn genoegen warren onze bedden al opgemaakt.

Een kleinzoon met de achternaam Jorna had gegoogeld om te weten te komen waar die familie vandaan kwam. Dichtbij Wergea of in het Nederlands Warga is een buurtschap met de naam Jornahuizen of Jornahus. Daar stonden vroeger rond een meertje, nu droog gemaakt drie boerderijen en daar woonden de Jorna’s. Elk van de drie geslachten wordt gekenmerkt door bepaalde voornamen. Als een Jorna Johan of Wiebrand of Willem heet, dan behoort hij tot ons geslacht. Die kleinzoon gaat het allemaal bestuderen, maar die eerste avond ging het voortdurend over hun ervaringen. Ze waren ook op kerkhoven geweest en vonden daar inderdaad de naam Jorna terug. En dus gingen we met onze twee dochters op de terugweg via Jornahuizen. Als je de weg tussen Warga en Wartena volgt zie je daar bij een zijweggetje een grafmonument voor een Frans Jorna, die er een paar eeuwen geleden is begraven. Ik was er eerder geweest en kreeg toen een onbestemd gevoel. Zweefden hier nog de geesten van mijn voorouders?

De volgende dag huurden we tuk tuks en reden er in kolonne mee door het landschap rond het Lauwersmeer. Zonder dat we het echt merkten kwamen we op het oude land. We kwamen door een dorpje en ik merkte, dat de plaatselijk gebakken baksteen een eigen kleurenpatroon vertoonde, anders dan we uit ons rivierengebied gewend zijn. We waren nog wel in Nederland, maar duidelijk in een heel ander deel. In Zoutkamp lunchten we in een voormalige Gereformeerde kerk met rondom een fraaie parkaanleg. Terug op onze basis kon ik even lekker slapen. Daarna maakte ik een wandeling en die herhaalde zich ’s avonds in het donker.

Het Lauwersmeergebied heeft erg weinig verlichting en weinig boerderijen. Het is vaak erg donker. We verlieten het terrein via een brug. We liepen over een zandpad door een stukje bos en kwamen in een uitgestrekt rietland met hier en daar een boom of struik. Op een kruispunt stopten we en gingen de sterrenhemel bekijken. Wat een verschil met onze drukke thuisbasis. De Grote Beer (een steelpan) was al snel ontdekt en daarmee ook de Poolster. Alle sterren en planeten maken elke dag een cirkelvormige baan rond die Poolster. Ik vroeg: Wie heeft de Melkweg al gezien? Dat is een lichte band over de hemelkoepel. Ik legde uit, dat onze Melkweg bestaat uit een massa sterren in een cirkelvormige  schijf. Als je dwars door die schijf kijkt, zie je de Melkweg. En toen was het zondag, maar het weer zag er niet best uit. Vol goede moed gingen we op weg naar de botenverhuur, want we zouden gaan varen op het Lauwersmeer. Maar helaas het ging steeds harder regenen. We moesten de boottocht afblazen en gingen dus maar koffie drinken in een restaurant bij het veer naar Schiermonnikoog.

Thuis was het lunchen en inpakken geblazen. Zelf deed ik een flinke dut. Uiteindelijk kon iedereen weer vertrekken. En wij gingen naar Jornahuizen en zo weten ook mijn twee dochters waar de Jorna’s vandaan komen. We hebben weer flink genoten van ons samen zijn in zo’n mooie omgeving. Bedankt allemaal.

17^e Jaargang, Nr. 773.

WAT MOETEN WE ERMEE?

Het verkiezingsprogramma van de BBB telt meer dan 200 pagina’s en bij zo’n omvang zul je er ook best wat goede ideeën aantreffen. Maar ik ben wel geschrokken van wat er daarnaast in te vinden is. Zo meent de BBB, dat het klimaatbeleid wel afgeschaft kan worden. U weet het waarschijnlijk wel. Het wordt over de hele planeet Aarde warmer door een versterkt broeikaseffect.    De warmtestralen van de zon komen in de atmosfeer en de warmtestralen van de aarde gaan naar buiten. Hoeveel is afhankelijk van het kooldioxidegehalte van de atmosfeer. Door het verbranden van steenkool, aardolie en aardgas komt er steeds meer CO₂ in de atmosfeer en wordt er steeds meer warmte vastgehouden. Daardoor verdampt er meer water. De regenbuien zijn door al die waterdamp veel heviger. Er komen grotere hagelstenen naar beneden. Dat vinden boeren niet leuk en evenmin de overstromingen na hevige regenval, zoals in Italië en Griekenland. De boeren in Spanje en Portugal staan evenmin te juichen, want daar mislukken oogsten door de droogte. De Nederlandse boeren hebben er ook last van gehad. Je moet wel heel dom zijn als je beweert, dat er geen klimaatprobleem is.

Volgens de BBB moet er op de autosnelwegen weer overal 130 KM/uur gereden kunnen worden. Hoe harder een auto met een verbrandingsmotor rijdt, hoe hoger het brandstofverbruik. Daarbij stoot de auto dus meer CO₂ uit en krijg je een versterkt broeikaseffect. Sneller rijdende auto’s versterken de opwarming van ons klimaat. Maar die auto stoot ook meer stikstof uit en dat versterkt de al bestaande overbemesting. Sommige planten kunnen daar slecht tegen. Die gaan kapot. Andere planten als brandnetels en bramen doen het juist veel beter. De heidevelden, die nu zo mooi paars zijn, hebben een arme grond nodig. Anders vergrassen ze. Als die heide begraasd wordt door schapen worden alle groene plantjes weg gevreten.  De heide handhaaft zich.

Maar van de BBB mogen al die natuurgebieden rustig verdwijnen en er mag zeker geen nieuwe natuur bij komen. Soms gaat er bijvoorbeeld door wegenaanleg natuur verloren. Dan hoort dat in die omgeving gecompenseerd te worden met stukjes nieuwe natuur. Van de BBB mag dat dus niet.

Door organisaties als Natuurmonumenten en de provinciale landschappen wordt veel natuur gered en zo goed mogelijk beschermd. Al die natuur vormt prachtige recreatieruimte en veel ondernemers met een camping of een bungalowpark scheppen veel werkgelegenheid. Als ik met ouderen uit Odijk ging fietsen waren daar vaak ook oudere boeren bij. Ze vertelden, dat ze tijdens hun werkzame leven nooit weg konden. Ze kwamen in natuurgebieden waar ze eerder nooit geweest waren en ze toonden zich heel dankbaar. Ook veel andere mensen vonden die wijde omgeving prachtig. Ze waren vaak nooit toegekomen aan langere fietstochten.

Soms ging zo’n tocht door zuiver agrarisch gebied. Die agrarische landschappen hebben zo hun eigen schoonheid. Dan hoorde ik ook daar soms tochtgenoten vanuit het diepste van hun hart zeggen: “Wat is Nederland toch mooi.”  We weten nu op welke partij we zeker niet moeten stemmen om die schoonheid van onze landschappen te handhaven.

17^e Jaargang, Nr. 772.

IS HIJ EEN WAARDIGE OPVOLGER?

Al vele jaren houdt de klimaatverandering mij bezig. Het gaat niet om mijzelf. Als het echt mis gaat ben ik al vele jaren verdwenen uit het land der levenden. Het gaat om mijn kleinkinderen en eventuele achterkleinkinderen. Zij krijgen de lasten te dragen.

Gisteren vierden wij het zilveren jubileum van onze progressieve lokale partij Perspectief 21, nu kortweg P21 genaamd. Ik kwam naast onze wethouder te zitten en het gesprek kwam op eventuele windmolens in onze gemeente Bunnik. Zij vertelde, dat er in de huidige Gemeenteraad geen meerderheid te vinden is voor de plaatsing van windmolens. Zeker niet de voorgestelde enorm hoge molens. Ze leveren weliswaar veel stroom, maar de negatieve gevolgen zoals geluidsoverlast  zijn in een groot gebied waarneembaar. Toch schijnt er volgens haar wel een plekje te vinden zijn, waar er voldoende afstand is tot woonbebouwing. Maar de Gemeenteraad zegt keihard Nee.

Ik merkte op, dat het mij opvalt, dat de tegenstanders van windmolens nooit aandacht schenken aan het waarom van die molens. Die zijn een alternatief voor fossiele energie. In de elektriciteitscentrales wordt steenkool of olie of aardgas verbrand om stoom voor de turbines op te wekken. Bij die verbranding ontstaat kooldioxide. Daardoor houdt de atmosfeer meer zonnewarmte vast. Zo ontstaat de opwarming van het klimaat. De zee wordt warmer. Het ijs op zee smelt. Maar ook het ijs van de ijskappen van Groenland en Antarctica. Het kan op den duur betekenen, dat het lage deel van Nederland niet langer droog te houden is. Het verdwijnt onder de zeespiegel. Onze kleinkinderen en hun nakomelingen worden klimaatvluchtelingen. Wil de door ons gekozen gemeenteraad dat? Of is het gezegde “Na ons de zondvloed” op hen van toepassing? Bedenk daarbij, dat we NU maatregelen moeten nemen. Langer uitstel is niet verantwoord.

Ben ik een pessimist? Of een alarmist? Ik vertel alleen maar wat de conclusies zijn van wetenschappelijk onderzoek. De waarschuwingen van wetenschappers negeren kan echt niet langer. Zelfs als wij in staat zouden zijn om onze waterkeringen voldoende te verhogen, dan zijn de koraaleilanden in de oceanen niet gered en evenmin de bewoners van de Gangesdelta in het straatarme Bangladesh. Ik heb er slecht van geslapen.

Frans Timmermans is door de combinatie GroenLinks/Partij van de Arbeid terecht gekozen als lijsttrekker. Als klimaatcommissaris van de EU is hij er recent in geslaagd de natuurherstelwet door het Europees Parlement te loodsen. Zo’n bijzonder verdienstelijke commissaris dreigt nu te worden opgevolgd door Wopke Hoekstra. Hij is ex-Shell werknemer, ex-Minister van Financiën en demissionair minister van buitenlandse zaken. Hij is zeker niet gekwalificeerd als opvolger van klimaat commissaris Frans Timmermans. Misschien is dat juist de bedoeling. Eigenlijk wil de VVD niets doen aan het stikstof probleem. Als de overbemesting blijft kan de EU ingrijpen, maar met Wopke aan het stuur is er weer tijd gewonnen. Het is te hopen, dat het Europees Parlement hem niet accepteert als commissaris. De Christendemocraten zullen hem wel steunen, maar de Groenen in het EP zullen hem volkomen afkraken. Naar mijn mening terecht. Wat zijn die VVD en het restje CDA-ers toch volkomen nullen op het gebied van klimaat, bodem, natuur en landbouw. Moge het uiteindelijk maar goed aflopen. Voor Wopke is er vast wel een andere goed betaalde baan. Diederik Samson is een prima kandidaat voor de Europese Commissie.

17^e Jaargang, Nr.771.

IS HIJ EEN WAARDIGE OPVOLGER?

Een Kerkvisie 2

zondag, augustus 27th, 2023

IS HIJ EEN WAARDIGE OPVOLGER?

Een Kerkvisie 2

zondag, augustus 27th, 2023

SENSATIONEEL GEBRACHT ONZINVERHAAL IN TROUW

Elke bisschop over de gehele wereld wist altijd al, dat er in zijn bisdom gevallen van ontucht door priesters en andere kerkelijke functionarissen voorkwamen. Kerkelijke wetgeving verbood de bisschoppen daar ruchtbaarheid aan te geven. Toen Karol Wojtyla aartsbisschop was van Krakau in Zuid Polen en nog in de tijd, dat de Communisten aan de macht waren, wist hij heel goed van alle gevallen van misbruik. Hij nam ook maatregelen tegen schuldige priesters. Ze werden overgeplaatst naar een andere parochie, soms zelfs naar een ander bisdom. Ze moesten plechtig beloven het nooit meer te doen. Ook bisschoppen waren slecht op de hoogte van het verschijnsel pedofilie. Bij pedofielen was de kwade neiging veel sterker dan welke belofte of zelfs welke eed dan ook. Na enige tijd vervielen zulke geestelijken in hun oude fout. Een veel logischer maatregel zou zijn geweest de dader te ontzetten uit het priesterambt en hem terug te brengen tot de lekenstand. Dat gebeurde maar zelden.

De slachtoffers hadden het heel moeilijk. Vaak werden ze door hun ouders niet geloofd. Zo’n heilige man als een priester zou dat nooit kunnen doen. Door de geheimhoudingsplicht waren vrijwel alle mensen niet op de hoogte. Soms werd een dader door de politie gesnapt en via het burgerlijk recht veroordeeld. Dan kwam er enige ruchtbaarheid. De Poolse geheime dienst kwam er via de slachtoffers bijvoorbeeld of door getuigen soms achter en zo had het communistische regime een middel om bisschoppen onder druk te zetten. Nu liet Wojtila zich niet zo gemakkelijk intimideren en zeker niet toen hij eenmaal paus was geworden in 1978.

De Rooms-Katholieke Kerk vormde een sterke kracht, die zorgde voor eenheid in Polen en ze was een tegenmacht tegen het communistische regime. Zo steunde de Kerk de anticommunistische vakbond Solidariteit. In 1979 was ik met een groep geografen op studiereis in Polen. We bezochten de enige katholieke universiteit achter het IJzeren Gordijn in Lublin in Oostelijk Polen. Wojtyla was daar hoogleraar geweest en ze waren vreselijk trots op hun Poolse Paus. We maakten een staaltje mee van het Poolse katholieke machtsdenken. In Nederland speelden toen de discussies over abortus. De medewerker buitenlandse betrekkingen van de universiteit liet zich tegenover onze groep ontvallen, dat “onze Paus het CDA wel zou opdragen tegen het wetsontwerp te stemmen.” We wisten niet wat we hoorden. Ik zei, dat het CDA dan een uiterst rechtse partij zou worden in plaats van een middenpartij. Zijn antwoord was, dat ik dat wel leuk zou vinden. Via mijn zwager had hij al meer over mijn linkse instelling gehoord. Mede onder invloed van Johannes Paulus II is het Communisme uit Polen en de rest van Oost-Europa verdwenen. Waarom schrijft Trouw niet over deze enorme verdienste van deze Poolse Paus?

Pas in 2010 werd de kerkelijke wet op dit punt herzien. De plicht tot geheimhouding verviel. Openheid is nu het devies. Ondanks alle openheid en diepergaande inzichten, een betere opleiding voor toekomstige priesters en een veel betere begeleiding zijn er nog steeds priesters en anderen, die in de fout gaan. Overal in de maatschappij komt kindermisbruik voor. In de sport, het onderwijs, de jeugdzorg, scouting en ook in gezinnen komt kindermisbruik voor. Waarom dan niet in de Kerken? Het betekent, dat ouders in hun opvoeding  kinderen tot weerbaarheid moeten brengen en tot openheid en vertrouwen, zodat ouders tijdig merken, dat er iets mis is. Het gaat erom hun kind te beschermen. Beseffen al die mensen die (terecht) schande spreken over JP II wel echt hun opvoedingsplicht?

15^e Jaargang, Nr. 739.

Op 9 augustus 1934 werd hij geboren. Ik leerde hem 17 jaar later in 1951 kennen op de Wereld Jamboree voor Boy Scouts in Bad Ischl in Salzkammergut in Oostenrijk. Ik was er als afgevaardigde van de Sint Maarten-groep van de Katholieke Verkenners uit Arnhem. Fritz wilde postzegels ruilen en we wisselden ook adressen uit. Dat leidde tot een langdurige briefwisseling en veelvuldige wederzijdse bezoeken. We bleken veel gemeenschappelijke interesses te hebben. Niet alleen Scouting, maar ook politiek en kerk en cultuur. We leerden veel van elkaar. Op 20 juli 2022 overleed hij na het ontvangen van de laatste sacramenten in aanwezigheid van zijn vrouw Helga, twee van zijn dochters en enkele kleinkinderen in zijn woning in Tulln aan de Donau. Op 2 augustus 2022 werd hij na een Eucharitieviering ten afscheid bijgezet in het familiegraf in Tulln. Moge hij rusten in vrede.
In 1951 woonde Fritz met zijn ouders in Krems aan de Donau. Hij zat er op het Gymnasium en moest nog een jaar verder. Krems lag in de Russische bezettingszone, want Oostenrijk was als deel van het Duitse Rijk door de Russen, de Amerikanen, de Britten en de Fransen in vier bezettingszones verdeeld, net als de stad Wenen. Oostenrijk had wel zijn eigen regering en de besturen van de Bondslanden. Fritz woonde in Nieder Österreich. Na zijn Gymnasium-opleiding ging Fritz rechten studeren en dat leidde tot een carrière bij het land Nieder Ös-terreich met de bestuurszetel in Wenen en later in Sankt Pölten.
Mijn eerste bezoek aan Fritz vond plaats bij Innsbruck. Met drie vrienden van de Hilversumse kweekschool waren wij er in acht dagen naar toe gefietst en Fritz kwam met Gerhard met de trein en zou de terugreis op de fiets doen. Een bijzondere prestatie was een dagtocht tot over de Brennerpas tot in het Italiaanse Süd Tirol.
De volgende ontmoeting vond in Arnhem plaats. Fritz was nieuwsgierig naar mijn zusje, maar dat was niet wederzijds. Hij leerde Nederland kennen: Amsterdam, Rotterdam met de Floriade en de havens, de dijkbouw voor Zuidelijk Flevoland, waar we met een excursieboot vanuit Harderwijk naar toe voeren.
Fritz woonde inmiddels in Tulln bij zijn ouders. Hij richtte er een Scoutinggroep op, die intussen ruim vijftig jaar moet bestaan en hij inspireerde mij in Odijk ook een Scoutinggroep op te richten. Daar was inmiddels heel wat jeugd. Bij die Scoutinggroep vond Fritz een negen jaar jongere welpenleidster. Ze trouwden en kregen aanvankelijk twee dochters, Susanna en Monika. Veel later volgde Birgit. Fritz was behoudend Rooms-Katholiek en stond afwijzend tegenover effectieve geboorteregeling. Maar dat nakomertje Birgitta is nu wel een kundige ziekenhuisarts. Haar zussen mogen er ook wezen. Suzi is docent klassieke talen en wiskunde en Monika docent Frans en Aardrijkskunde. Dat laatste vak had ze nodig om de weg naar Lyon en naar haar echtgenoot te vinden. De drie dochters zijn getrouwd en kregen elk twee kleinkinderen voor Fritz en Helga. Ons familieleven was wederzijds bekend. In 1975 kwamen Fritz, Helga, Suzi en Monika naar Odijk en we bezochten met hen mijn moeder in Arnhem, Flevoland, Rotterdam en wat al niet meer. Zuidelijk Flevoland was inmiddels droog gelegd en ontgonnen. We reden er met de auto, waar we eerst met de excursieboot hadden gevaren. Maar in het Duits zeg je dan, dat we hier gefahren haben (met de boot) en er nu fahren (met de auto). Dat zorgde dus even voor een klein misverstand.
In het begin van zijn carrière werkte Fritz op lokaal niveau, maar vervolgens kwam hij bij het Landsbestuur aan het werk. In die tijd woonde het gezin in het Noord-Westen van Wenen in een flat. De woning in Tulln bouwden ze grotendeels zelf. Heel bijzonder was, dat de kelder bescherming biedt tegen kernwapens. De laatste jaren hebben ze door extra isolatie aan de buitenzijde het huis aangepast aan het warmer worden van het klimaat. In de winter is het huis nog lang warm en in de zomer juist koel. Of hij door zijn werk vaak op zulke ideeën kwam weet ik eigenlijk niet. Ik merkte wel, dat hij bij de regelgeving veel aan-dacht had voor een fraai uiterlijk van woningen en gebouwen. Zo wilde hij graag, dat garagedeuren de afmetingen hadden van de gulden snede. Ik heb toen een serie foto’s van garagedeuren in Houten gemaakt. Fritz schreef met een collega een handboek over ruimtelijke regelgeving, dat bij de vele wetswijzigingen weer aangepast moest worden. Bij een bezoek aan Nederland wist ik een ontmoeting met de Utrechtse gedeputeerde voor ruimtelijke ordening te arrangeren. Onze ruimtelijke ordening stond lang op hoog niveau. Daar is de laatste jaren erg de klad in gekomen. Met alle stikstofproblemen wordt het nog erger.
Fritz kon zich als ambtenaar niet met actieve politiek bezig houden, maar hij was wel een overtuigd christendemocraat, lid van de Österreichische Volks-Partei, de ÖVP. Hij wist de weg. Toen er in Nederland verontwaardigd werd gereageerd op Waldheim als nieuwe president van Oostenrijk, snapten veel Oostenrijkers dat niet. Helga zei, dat hij toch uit een fatsoenlijke familie kwam. Fritz regelde toen een gesprek met een Oostenrijkse parlementariër en ik legde hem uit, dat de Tweede Wereldoorlog en het fusilleren van mensen bij hun nakomelingen veel afkeer naar Duitsers laat zien. Dat geeft de pijn van het verlies van je vader. Die ÖVP moest altijd maar weer samenwerken met de Sociaaldemocraten. Fritz en Helga waren soms verbaasd, dat die socialisten ook nog keurig katholiek waren. Helga was wel politiek actief en werd Unter Bürgermeister voor Sociale Zaken. Oostenrijk is qua religie en politiek een heel ander land dan Nederland. Er waren al veel eerder neonazi’s actief, de zwarten. De Groenen waren lang meer gericht op groene stokpaardjes als het beperken van het autogebruik. Fritz had het dan over Chaoten. Hij was al te ziek om nog goed te kunnen reageren op het samen regeren van ÖVP en Groenen. Over GroenLinks zei hij niet veel. Ook niet over de ideeën van Paus Franciscus over Economie en Milieu in zijn encycliek “Laudate si”. Fritz is te vroeg ziek geworden en gestorven. Er is nog zo veel te doen.
Jaargang 15, Nr. 722.