John Ch.M. Jorna

STEMMEN ECHTE CHRISTENEN LINKS?

Misschien waren de Christen-Radicalen van de PPR hun tijd ver vooruit. Zo rond 1970 speelde het zogenaamde Conciliair Proces. Christenen waren voor Vrede, Verzoening en Behoud van de Schepping. Men wilde de vrede tussen de volkeren bevorderen door bijvoorbeeld kernwapens te verbieden, men wilde de relatie met vreemdelingen in onze samenleving, mensen van een ander ras verbeteren en men wilde de vernietiging van het milieu tegengaan, door het eigen gedrag te veranderen. Ongetwijfeld herkent u in deze christelijke idealen veel uit het programma van groene partijen, die in Europa al jaren intensief samenwerken. Wat gebeurde er jaren later in 1989?

Radicaal links was in Nederland flink verdeeld Naast de Politieke Partij Radicalen (PPR) had je de PSP, de Pacifistisch Socialistische Partij, die vreselijk tegen de NAVO was en alles wat daarmee samenhing. Er was een Evangelische Volkspartij, de EVP en dan was er nog de CPN, waarvan nogal wat linkse intellectuelen lid waren. Dat waren niet bepaald Stalinisten. Al die kleine linkse partijen werden in de loop der jaren steeds kleiner en gingen noodgedwongen in de Tweede Kamer steeds meer samenwerken. Uiteindelijk liep dit in 1989 uit in de oprichting van GroenLinks, waarin deze vier partijen samengingen. Aanvankelijk speelden  die bloedgroepen in GroenLinks nog wel een rol, maar jonge GroenLinksers en de jongeren van Dwars zullen hier nauwelijks weet van hebben. Velen van hen denken, dat je tegen de Kerken moet zijn, want die zijn immers rechts. Dat denken ze tenminste.

Nauw verbonden met GroenLinks is De Linker Wang actief. Het is een beweging, die zich voortdurend bezint op vragen, die je vanuit de Bijbel aan de politiek kunt stellen. Het gaat bijvoorbeeld over ritueel slachten of euthanasie en dan in bijzondere gevallen zoals bij ernstig zieke kinderen en dementen, over bijzonder onderwijs en over behoud van de schepping, dus een Bijbelse visie op milieubehoud, vluchtelingen, discriminatie. Kijk maar eens naar de website van de Linker Wang. Soms vraagt de beweging om bezinning, maar veel vaker is De Linker Wang een sterk inspirerende factor binnen GroenLinks.

Het probleem met vooral jongeren is, dat ze nauwelijks enig benul hebben van het feit, dat de Kerken bij veel onderwerpen een bondgenoot zijn van GroenLinks. Rechtse partijen zien dat veel beter. Het is niet voor niets, dat ze de invloed van de Kerken en andere religies voortdurend trachten te beperken. Recent voorbeeld is de echtscheidingsproblematiek en de houding tegenover Islamitisch onderwijs. Anderzijds hebben we gezien hoe de achterban van het CDA die partij tot de orde riep, toen die wel erg ver naar rechts opschoof. Die partij kun je van tijd tot tijd nauwelijks nog christelijk noemen. De C staat daar immers voor. Bisschop de Korte merkte op, dat in het CDA-programma weinig van het Evangelie is terug te vinden.

De Rooms-katholieke Kerk is onder de Argentijnse paus Franciscus veel meer aandacht gaan besteden aan bestrijding van de armoede, hulp aan vluchtelingen, bevorderen van vrede en behoud van ons gemeenschappelijk huis, de Aarde, die steeds meer lijdt onder vooral de verandering van het klimaat en daardoor de vernietiging van het leven, de aantasting van de biodiversiteit. Als je de rondzendbrief van paus Franciscus over het milieu, “Laudato si” leest, dan denk je dat een GroenLinkser aan het schrijven is geweest. De kern van de boodschap is, dat de armoede in de wereld en de aantasting van het milieu dezelfde oorzaak hebben, namelijk de hebzucht van de zeer rijken.

Aan dit alles moest ik denken, toen Fritz, mijn Oostenrijkse vriend mij mailde en vertelde, dat de leiders van de Christendemocraten en van de Groenen in Oostenrijk verwachten midden januari tot overeenstemming over een coalitie te zullen komen en na goedkeuring door de President en het Parlement een regering zullen gaan vormen. Wie had dit ooit kunnen denken? Een ander voorbeeld zien we in de USA, waar de hoofdredacteur van een blad voor zeer behoudende protestanten een artikel schreef, waarin hij vond, dat Trump behoort te worden afgezet wegens alle beschuldigingen en de voortdurend leugens, waarop hij wordt betrapt. Zijn lezers zijn verbijsterd, want ze zijn alsmaar gewend om de uiterst rechtse politiek te steunen. Maar Trump maakt het ook wel erg te bont.

Tsja, zo’n vijftig jaar geleden maakte ik als bewuste katholiek de keus om links te gaan stemmen en op plaatselijk niveau linkse politiek van de grond te krijgen. Aan het eind van de jaren tien doen mij deze ontwikkelingen best goed. Ik wens mijn lezers Alle Goeds voor 2020.

Jaargang 12, Nr. 595.

WAT VIEREN WE EIGENLIJK ALS WE HET VIEREN?

Ruim 2000 jaar geleden werd in een grot, die als stal gebruikt werd een kind geboren. Het zou dertig jaar later naar buiten treden als een Joodse leraar en wonderdoener. Nu heeft Hij over de gehele wereld miljoenen volgelingen. Dat moet een bijzondere mens zijn geweest en dus is er alle reden om zijn geboorte te herdenken. Dat zou je tenminste mogen verwachten. Toch is er een tendens bij sommigen om Kerstmis uit de openbare ruimte te bannen. Dat roept de nodige protesten op. Waarom mogen kerstkransjes niet meer zo heten? Waarom wordt een kerstdiner opeens een eindejaarsdiner? Waarom worden kerstzegels door Post NL opeens decemberzegels genoemd? Misschien om te benadrukken, dat ze alleen in december geldig zijn? Maar er is meer aan de hand.

Gaat het om macht? Al die instellingen op godsdienstige basis vertegenwoordigen veel mensen en beïnvloeden de publieke opinie. Zo hebben ze ook politieke macht. Dat bevalt anderen weer niet, want ze willen zaken wettelijk mogelijk maken, waar kerken traditioneel tegen zijn. Denk aan abortus, euthanasie, hulp bij zelfdoding of een zelf gekozen levenseinde en ook allerlei relatievormen toestaan zoals het zogenaamde homohuwelijk. Voor mij geldt, dat, als een groot deel van de bevolking dat wenst men er vóór kan zijn terwijl men er voor zich zelf tegen is. We leven nu eenmaal in een diverse samenleving van mensen met geheel verschillende opvattingen. Daarom zit het mij dwars, dat ik in toenemende mate waarneem, dat men niet respecteert, dat er ook mensen zijn, die er traditionele op religie berustende opvattingen op na houden. Men is boos als er in sommige gemeenten een vloekverbod wordt uitgevaardigd. Men wil het bijzonder onderwijs opheffen. Kerkelijke zendgemachtigden raken hun zendrechten kwijt en die worden samengevoegd in één grote zendgemachtigde KRO-NCRV. Het onwelkome geluid, wil men niet meer kunnen horen. Meestal gebeurt dit onder het mom van de noodzaak Van bezuinigingen.

Natuurlijk zijn er heel wat redenen om boos te zijn op mensen uit de kerken of andere religies. Het kindermisbruik is een recent voorbeeld. Ongehuwde zwangere meisjes en vrouwen werden min of meer gedwongen hun kind af te staan. De kruisvaarders hebben heel wat gemoord en geplunderd. Vooral in de zestiende en zeventiende eeuw waren er in Europa veel binnenlandse oorlogen op godsdienstige basis. Zo zijn er heel wat slechte dingen aan religies toe te schrijven. Maar laten we ook eens kijken naar de goede dingen.

Hoe je het ook wendt of keert, de Europese beschaving heeft grotendeels een christelijke basis. Dat zie je in de Cultuur met een hoofdletter: de schilderkunst met bijbelse taferelen, de muziek met meerstemmige missen, de dichtkunst met bijbelse inspiratiebronnen, de bouwkunst met vooral veel kerken en kloosters en daaraan vaak verbonden de beeldhouwkunst. Maar kijk ook naar onze sociale politiek en de opvattingen over wat goede zorg is. Ik herken elke keer weer het denken van de mens, waarvan we op 25 december Zijn geboortedag vieren. Uiteraard zijn er evengoed andere inspiratiebronnen. De sociale wetenschappen hebben evenzeer bijgedragen aan onze sociale wetgeving. Politici van VVD of D66 beseffen nauwelijks wat ze allemaal kapot maken door hun afkeer, soms haatgevoelens naar godsdiensten.

Eigenlijk moet je niet zo zeer kijken, naar wat zich christen noemende lieden gepresteerd hebben. Je moet terug naar de bron. Het leven van Jezus van Nazareth, zoals dat in de evangeliën tot ons komt, kan ons de weg wijzen door ons leven. Ik merk, dat steeds meer mensen in het leven van Jezus inspiratie vinden. Het gaat vooral om liefde voor de ander. Laat je niet leiden door wat je zelf zo graag wilt, maar denk op de eerste plaats aan de ander. Dat schrijven in een tijd, dat egoïsme steeds meer om zich heen grijpt is nogal uitdagend. Maar die zelfzucht in onze samenleving, die zelfs in de wetgeving vorm krijgt, maakt die samenleving op den duur kapot. Daarom vieren we Kerstmis. We bezinnen ons op de vraag, wat ik kan betekenen voor de ander. Hoe kan ik samen met anderen de wereld om mij heen weer meer leefbaar maken? Hoe kunnen we ons gemeenschappelijk huis, de aarde redden? Hoe kunnen we bijvoorbeeld boeren, die door economische machten worden klem gezet, helpen een ecologisch verantwoorde bedrijfsvoering te starten? Op veel van de huidige vraagstukken in de wereld heeft die Jezus nooit een antwoord kunnen geven. Maar zijn manier van leven was een en al liefde en door liefde moeten we ons laten leiden naar een betere wereld. Zo wil ik Kerstmis vieren.

Jaargang 12, Nr. 594.

IS ER SPRAKE VAN EEN TREND?

Ik zie het steeds vaker in overlijdensadvertenties. De begrafenis of crematie zal in besloten kring plaats vinden of heeft al plaats gevonden. Soms wordt er bij vermeld, dat het de uitdrukkelijke wens was van de overledene. Dan vraag ik me vaak af, wat daarvoor een reden kan zijn geweest. Dan denk ik: Heeft de overledene veel narigheid ondervonden van zijn omgeving en moest hij er niet aan denken, dat ze vervolgens bij zijn begrafenis allerlei mooie woorden zouden spreken, waar ze naar het oordeel van de overledene geen barst van zouden menen? Het kan ook zijn, dat de nabestaanden niet bij machte waren om een uitgebreide begrafenis te regelen. Of hij of zij wenste alleen de naaste familie en intieme vrienden bij zijn uitvaart. Niet al die mensen van zijn werk of van zijn sportclub. Daarbij kunnen financiële problemen een rol spelen. Er is tegenwoordig een enorm aanbod van begrafenisondernemers en ik neem aan, dat dit de prijs toch wat zal drukken. Ik herinner mij, dat mijn vader vaak met zijn sigarenboer erover sprak, dat die begrafenisondernemers zulke schandelijk hoge vergoedingen eisten. Ze waren allebei blij, dat de Dela werd opgericht. Het is een coöperatieve vereniging, die een natura uitvaart biedt. Een groot aantal uitgaven wordt in natura aangeboden. Maar Dela is er al heel lang en pas de laatste paar jaar zie je de toename van in besloten kring begraven of cremeren.

Zou het iets te maken hebben met de individualisering, die in onze maatschappij zo om zich heen grijpt? Mensen zeggen, dat ze helemaal vrij willen zijn, zodat ze kunnen doen waar ze zin in hebben. Ze worden geen lid meer van een club of vereniging, want, dan zijn ze zo gebonden. Als je vier mensen vraagt om lid te worden van jouw vereniging zeggen er drie zonder meer nee. Het aantal mensen, waarmee ze een persoonlijke band hebben houden ze erg laag. Ze willen geen rekening moeten houden met anderen. Ze willen alleen doen, waar ze zelf zin in hebben en niemand heeft zich daarmee te bemoeien. Ze zijn geen lid van een sportclub of van een ouderenbond of van een vakbond of van een politieke partij of van een kerkgenootschap en ze hebben geen of maar een heel kleine familie. Het zijn “alleen gaanden”. Ze komen er steeds meer. Het is een van de oorzaken van de enorme vraag naar woningen. Soms is het alleen zijn iets dat hen is overkomen, maar voor steeds meer mensen is het een zelf gewilde keuze. Tsja, dan is een uitvaart in besloten kring niet zo vreemd.

Ik ben zo bang, dat het inzicht in het belang van een dorpsgemeenschap of in een stad van een buurtgemeenschap verdwenen is. Zo’n gemeenschap is een levend geheel. Er treden allerlei veranderingen op. Er zijn clubs en verenigingen. Daar ontmoeten mensen elkaar. Er ontstaan vriendschappen en die vrienden of vriendinnen steunen elkaar, organiseren een buurtbarbecue of ze versieren de straat als het Nederlands voetbalelftal een belangrijk toernooi speelt of ze verzorgen samen het groen in hun straat. In een dorp of een wijk zijn een of meerdere scholen. Ze hebben een oudervereniging en een bestuur. Zo’n dorp of wijk hoort bij een gemeente. In die gemeente zijn afdelingen van politieke partijen en de besluiten van een gemeenteraad kunnen tot van alles leiden. Er zijn huisartsen en er is buurtzorg. En in de wijk zijn allerlei winkels en waarschijnlijk is de politie in de wijk aanwezig. Allerlei mensen werken er voor hun beroep of als vrijwilliger. Wat zou het betekenen als er steeds meer mensen gaan zeggen, dat ze met de rest niets te maken willen hebben? Zou zo’n wijk of dorp dan op den duur nog leefbaar blijven? Ik vind het zo’n kostbaar iets als je kunt zeggen, dat je deel uitmaakt van een gemeenschap waar de mensen er zijn voor elkaar.

In zo’n gemeenschap is het ook vanzelfsprekend, dat de gemeenschap zich verantwoordelijk voelt voor de uitvaart van een overledene. Wij maken deel uit van de Heilige Nicolaasgeloofsgemeenschap in Odijk. Het is een warme gemeenschap. Dat merk je als de mensen na de zondagse viering samen koffie of thee drinken en met elkaar nieuwtjes uitwisselen. Het is een feest van ontmoeting. Ik geloof in een leven na de dood. Ik bedacht, dat het sterven niet alleen een afscheid is van de gemeenschap en de familie van de overledene. De overledene neemt ook afscheid van zijn familie en van de geloofsgemeenschap en van de dorpsgemeenschap en van de buurt, waar hij woonde. We nemen afscheid van elkaar. Ik merk ook, dat voor mensen die band met de overledene blijft bestaan. Ze bezoeken het graf of de plek waar de urn met de as bewaard wordt. Daar “praten” ze met de overledene. Vaak is zo’n afscheidsviering geen droevige bijeenkomst. We denken aan alle goeds, dat de overledene heeft gedaan voor zijn familie en voor de gemeenschap. We zien in hem of haar een goed voorbeeld voor alle nabestaanden. Mensen voelen soms nog steeds de steun, die de overledene aan hun geeft. Er is nog steeds gemeenschap.

Jaargang 12, Nr. 593.

FRAAIE EXPOSITIE IN DE NIEUWE KERK

Suriname is nogal in het nieuws. President Bouterse is door de Krijgsraad tot twintig jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens zijn aandeel in de decembermoorden. In de Zwarte Pietendiscussie gaat het voortdurend over het slavernijverleden van dat land en de Nederlandse verantwoordelijkheid daarvoor. Ik heb er als aardrijkskundedocent ook les over gegeven. Tijdens mijn studie mocht ik mij verdiepen in de Surinaamse savannen en schreef ik een scriptie over het politieke systeem van de Ashanti. Daarbij verdiepte ik mij terdege in de cultuur van dit Ghanese volk en hun rol in de slavenhandel.

De tentoonstelling in de Nieuwe Kerk in Amsterdam geeft een tamelijk compleet beeld van Suriname. Het begint met de geschiedenis van het land, waarbij er ook prehistorische vondsten zijn gedaan van 8000 jaar geleden. Eeuwenlang leefden hier alleen de inheemsen. Nadrukkelijk wordt de naam “Indianen” vermeden. Dat is uiteraard juist. Columbus dacht dan wel in Indië te zijn gearriveerd en sprak daarom over Indianen, maar het bleek een vrijwel algemeen onbekend continent, dat naar de ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci genoemd werd, dus Amerika. Het overzicht van de geschiedenis eindigt met een aantal recente gebeurtenissen, maar de recente veroordeling van Bouterse is tijdens de tentoonstelling niet toegevoegd. Het zou ook in strijd zijn met het kennelijk beleid van de organisatoren. Ze willen vooral een beeld geven van de enorme verscheidenheid aan bevolkingsgroepen en daarbij alles vermijden, dat tegenstellingen zou suggereren. In Suriname wordt heel verschillend over de veroordeling gedacht.

Er zijn meerdere inheemse volkeren. De Caraïben en Arawakken wonen in een strook evenwijdig aan de kust meest iets zuidelijk van Paramaribo.  De Wajana’s en Trio diep in het binnenland dichtbij de grens met Brazilië. Van hun kleding, religieuze gebruiken en hun woningen wordt een beeld gegeven. Na 1500 vestigden zich hier eerst Britse plantagehouders, maar al spoedig werd Suriname een Hollandse kolonie, waarbij de West Indische Compagnie (WIC) het gebied exploiteerde. Voor het werk op de plantages werden tot slaven gemaakte Afrikanen ingevoerd. Een onderdeel van de tentoonstelling geeft een beeld van de driehoekshandel. Nederlandse schepen voeren naar West-Afrika, waar de WIC handelsposten had. Ze boden kruit, geweren en tabak aan en met de opbrengst werden slaven gekocht. Er wordt geen erg duidelijk beeld gegeven van de manier waarop mensen tot slaaf werden gemaakt. Onder anderen bij de Ashanti was het traditie elk jaar oorlog te voeren. Dan konden mannen een hogere status verkrijgen. Het kruit en de geweren kwamen daarbij goed van pas. De krijgsgevangenen werden tot slaaf gemaakt en bij de handelsforten aan de Europeanen verkocht, die hen naar Amerika vervoerden. In Paramaribo organiseerde een kapitein van een slavenschip een markt, waar de tot slaaf gemaakten te koop werden aangeboden. Sterke mannen brachten het meest op. Zwakkeren waren vaak al onderweg op het slavenschip overleden. Met de opbrengst werd Surinaamse producten ingekocht, suiker, koffie en katoen en die werden in Nederland weer met winst verkocht. Drie maal winst maken bij deze driehoekshandel; het was heel profijtelijk. Soms wisten de tot slaaf gemaakten naar het binnenland te ontsnappen. Zo ontstonden daar een aantal zwarte volkjes met een eigen Afrikaans achtige cultuur. De tentoonstelling noemt drie volkjes. De overkoepelende naam voor hen is Marrons. Er wordt ook wel over Boslandcreolen gesproken. De helft van hen is naar de kust getrokken, maar er wonnen er nog veel in het binnenland.

In1814 werd de slavenhandel over de Atlantische Oceaan verboden. Pas in 1867 werd de slavernij in Suriname afgeschaft. De vroegere tot slaaf gemaakten wilden uiteraard niet meer op de plantages werken. Dat was voor hen minderwaardig slavenwerk.  Waar haalden de plantagebezitters nu werkkrachten vandaan? Men zoch contractarbeiders. De eerste groep waren Chinezen volgens de tentoonstelling uit Hongkong. In Nederlands Oost Indië waren ook veel Chinezen werkzaam, bijvoorbeeld bij de tinwinning op Bangka en Billiton. Ik meende, dat onder hen ook geworven werd. Daarna werd er in Brits-Indië geworven. Daar werd de mensen wijsgemaakt, dat Suriname een geweldig land was van Srinam, de godin van de vruchtbaarheid. De wervers hadden de mensen voor het uitzoeken. Ze kozen de besten en dat is onder de Hindoestanen nog steeds merkbaar. Ze studeren meer voor advocaat of tandarts of hebben hun eigen landbouwbedrijven of winkels. Een laatste groep zijn de Javanen. Op Java werden de dessahoofden verplicht om contract-arbeiders te leveren. Ze kozen de mensen, die ze het liefst kwijt waren en dat waren niet de besten. De expositie erkent dit, maar legt de verschillen tussen Hindoestanen en Javanen niet uitgebreid uit. Ze willen niemand voor het hoofd stoten.

De gehele geschiedenis wordt uitvoerig geïllustreerd met documenten, boeken, tekeningen, schilderijen, voorwerpen en maquettes. De bijschriften zijn eigenlijk niet allemaal goed te lezen en het is dan ook zeer aan te raden gebruik te maken van de telefoontjes, die te leen worden gegeven. Dan kun je bijvoorbeeld ook het geluid bij een film horen. Deze Suriname tentoonstelling is met een kleine bijbetaling toegankelijk met een museumkaart en naar mijn mening zeer aan te bevelen.

Jaargang 12, Nr. 592.

EN DE SCHEIDING VAN KERK EN STAAT?

Minister Dekker bereidt een wijziging voor van de wetgeving over echtscheiding. Hij wil daarbij ook een regeling invoeren, dat in dezelfde procedure de ontbinding van een religieus huwelijk wordt geregeld. Nu weet ik niet of de journalisten de plannen van de minister juist hebben weergegeven, maar als dat het geval zou zijn, weet de minister wat betreft de huwelijkswetgeving in de Rooms-katholieke Kerk niet bepaald van de hoed en de rand. Een geldig huwelijk van twee Rooms-katholiek gedoopten kan niet ontbonden worden. Het huwelijk schept een duurzame band en eindigt pas na overlijden van tenminste één partner. Een bruidspaar dient daarop gewezen te worden. De priester, die het huwelijk inzegent en registreert dient zich ervan te overtuigen, dat beide partners daarvan op de hoogte zijn. Die onontbindbaarheid van het huwelijk gaat terug op een gebod van Jezus van Nazareth, Gods Zoon. Het is een goddelijk gebod en de Kerk kan dat gebod niet negeren. De Rooms-katholieke Kerk kan eenvoudig weg een huwelijk niet ontbinden. Jezus van Nazareth merkte tijdens Zijn leven, hoe slecht het lot was van gescheiden Joodse vrouwen. Daarom maakte hij het huwelijk onontbindbaar.

Nagegaan moet worden of er geen huwelijksbeletselen zijn, zoals een familieband, het al dan niet gedoopt zijn van beide partners, een eerder geldig huwelijk of dwang om te trouwen.

Het huwelijk in de Rooms-katholieke Kerk is een sacrament. Een sacrament is een teken, dat de genade geeft, die het betekent. Als de twee elkaar het huwelijk toedienen ontvangen zij daarbij de genade, de bovennatuurlijke hulp om van hun huwelijk iets goeds te maken. Het wordt pas echt een huwelijk als het huwelijk “geconsumeerd” is. Mocht blijken, dat de vrouw nog maagd is, dan is het huwelijk kennelijk niet geconsumeerd en is er dus geen geldig huwelijk. Zulke uitzonderlijke situaties blijken toch voor te komen.

Ondanks de goede voornemens, kan na enige tijd de liefdesband verslappen. Ondanks alle moeite en goede wil van beide kanten, therapie\én, pastorale begeleiding loopt het huwelijk toch stuk. Het burgerlijk huwelijk kan dan ontbonden worden, maar het kerkelijk huwelijk niet. De kerk had traditioneel als alternatief de zogenaamde “scheiding van tafel en bed”. De twee leefden voortaan niet meer samen, maar bleven gehuwd. Dus konden ze ook niet opnieuw een kerkelijk huwelijk sluiten. Dat is een nare situatie, vooral als er een nieuwe liefdevolle relatie ontstaat met een Rooms-katholiek. Ze kunnen niet kerkelijk huwen. Dat is nog pijnlijker als een partner schuldloos gescheiden is. De partner is op zeker moment spoorloos verdwenen en kan en wil kennelijk niet meer meewerken. Dan voelt iemand zich opgesloten in een huwelijk. De Kerk zou zich moeten afvragen of Jezus van Nazareth dat heeft gewild.

De alleen achtergebleven partner kan zich dan tot een kerkelijke rechtbank wenden, bij voorkeur met steun van een gespecialiseerde advocaat. Misschien wordt dan achteraf toch een huwelijksbeletsel gevonden. Dan kan die kerkelijke rechtbank het huwelijk ongeldig verklaren. Er is nooit een huwelijk geweest. Er kan bijvoorbeeld worden aangetoond, dat er dwang is uitgeoefend bij het sluiten van het huwelijk. Of achteraf blijkt, dat een partner toch eerder gehuwd was of is geweest. Maar nogmaals de kerkelijke rechtbank kan een huwelijk niet ontbinden. Een burgerlijke wet kan dus de rechter ook niet de mogelijkheid bieden om de partners te dwingen naar de kerkelijke rechtbank te gaan om hun kerkelijk huwelijk te laten ontbinden. De Kerk kan een geldig huwelijk niet ontbinden. Wat God verbonden heeft, kan een mens niet scheiden.

Het is voor de minister en voor eventuele Kamerleden een zeer penibele zaak. De scheiding van Kerk en Staat leert, dat de Kerk de Staat niet kan dwingen en omgekeerd ook de Staat de Kerk niet kan dwingen tegen de kerkelijke regels of tegen het Geloof in te gaan. Maar al te vaak blijkt, dat politici en journalisten slecht op de hoogte zijn van inhoudelijke onderwerpen bij de Rooms-katholieke Kerk. Dan wordt er maar wat geroepen, dat kant noch wal raakt. Tsja, dat is een probleem met al die secularisatie. Enige algemene ontwikkeling op kerkelijk gebied is veelal ver te zoeken.

Jaargang 12, Nr. 591.