John Ch.M. Jorna

IN 1944 EN 2022

Ik heb het al vaker verteld. Vanuit Arnhem waren wij geëvacueerd naar het Hooiland, Oostelijk van Apeldoorn. We zaten in een kleine school met vier lokalen. In een van die lokalen sliepen we op stro. Overdag waren we meestal in een kleine onderwijzerskamer rond een potkacheltje, waar we hout in stookten. Dat hout haalden we uit een nabijgelegen bos. De boomstammen zaagden we met een spanzaag in stukken en die blokken kloofden we met een bijl in kleinere stukken. Ook toen was het een behoorlijk koude winter, maar we hebben het volgehouden, daar aan de Barnewinkel. Het was toen echt platteland, waar nu de A1 en de A50 elkaar kruisen. Als we over de A1 reden zagen we het schooltje terzijde van de weg liggen. Het is er niet meer. Door gebrek aan leerlingen moest het schooltje sluiten en werd het afgebroken.

Er waren veel meer evacuees in het gebied. Ze waren ingekwartierd bij boeren en sliepen in een ontruimde stal, zoals mijn grootouders en een zus van mijn vader. De Katholieken onder hen kregen pastorale zorg van Pater Picard M.S.C. uit Arnhem. Ze kwamen bijeen in een Protestant wijkgebouw Samuel. Daar vierden we met Kerstmis 1944 ook de Nachtmis. Het was een troostvol gebeuren. Ondanks de oorlog en de V1-s, vliegende bommen, die in de nacht over vlogen op weg naar Londen en Antwerpen. We baden om vrede, maar we moesten nog tot half april wachten op de bevrijding. Als ik nu om vrede voor Oekraïne bid, moet ik nog vaak aan die tijd terug denken. Wij weten wat het is wanneer je land bezet gebied is en er regelmatig luchtaanvallen voorkomen.

Wij kregen warm eten van de gaarkeuken in Apeldoorn. “s Avonds tegen een uur of negen kwam een paard en wagen van Venneman uit Arnhem langs en leverde ons een halve gamel warm “eten” . Dat was meestal heel dunne erwtensoep, eigenlijk groen water. Nu eten we samen met de hele familie: drie kinderen, zes kleinkinderen, vier partners en wij met z’n tweeën heerlijke gerechten, die we zelf hebben klaar gemaakt. Toen in het Hooiland aten we in plaats van dat groene water echte aardappels en knolletjes, eigenlijk veevoer als een feestmaal met Kerstmis. Met dit stukje levenservaring kun je goed voedsel pas echt waarderen. Dan lees je over Oekraïne. Waar steeds gebrek aan voedsel dreigt. Dan voel je mee, met de mensen daar. Hoe zouden ze in dat land nu Kerstmis hebben gevierd? Hoe hard hebben ze gebeden om vrede? In ieder geval hebben ze Kerstmis nu gevierd en niet op de datum van de Oosters Orthodoxe Kerken. Zo voelen zij zich wat meer met het Westen verbonden, want daar moet alle hulp vandaan komen, nodig om het vol te houden tegen de Russische agressie.

Bij de Eucharistieviering op Eerste Kerstdag viel mij op, dat zo vaak het bidden om vrede naar voren kwam. Nu maar hopen, dat we het bidden niet verleerd hebben. Zalig Kerstfeest.

15^e Jaargang, Nr. 742.

SOMMIGE MENSEN WILLEN NIETS MEER VAN KERSTMIS WETEN

Een traditioneel Kerstdiner heet plotseling Eindejaarsdiner. In advertenties komt het woord ‘Kerst’ niet meer voor. Kerstkransjes krijgen een andere naam. Als we kaarten voor de jaarwisseling versturen vind je nauwelijks nog kaarten met een traditionele Kerstafbeelding. Mensen willen ook niet meer weten wat we met Kerstmis eigenlijk vieren. We komen met familie of met vrienden nog wel bijeen. We zorgen voor lekkere hapjes en een fijn drankje. Tevoren spreken we af welke gespreksonderwerpen we zeker niet zullen aansnijden, want we willen de goede sfeer graag handhaven. We praten dus niet over het klimaatprobleem of over de armoede in Nederland of over de politiek en zeker niet over religie. Waar zijn we in vredesnaam mee bezig?

Ik liet tegenover een medesporter de term “Barmhartige Samaritaan” vallen. Hij wist niet waar ik het over had. Toen ik het hem vertelde vond hij dat verhaal uit het evangelie toch wel bijzonder en inspirerend. Dat was dus weer meegenomen. Ik ken maar heel weinig bezoekers van mijn website. Misschien kennen ze het verhaal niet. Daarom vertel ik het maar na.

Met Kerstmis vieren we de geboorte van een kind. Dertig jaar later werd dat kind een leraar die door het Joodse land trok. Op een dag kwam iemand bij hem en vroeg: Meester wat is het eerste gebod? Jezus antwoordde hem: Het eerste Gebod luidt: Eert God, die onze Vader is en het tweede daaraan gelijk: Bemin uw naasten gelijk uw zelve. Maar wie is dan mijn naaste vroeg de bezoeker. Zoals altijd antwoordde Jezus met een verhaal, een gelijkenis of parabel. Zekere man was op reis van Jeruzalem naar Jericho, een woestijngebied. Hij werd overvallen door rovers, die hem vreselijk toetakelden. Zwaar gewond lieten ze hem achter. Toen kwam er een priester langs, maar die liet hem liggen. Hetzelfde deed een leviet, ook een religieus persoon. Toen kwam er een Samaritaan, iemand waar de Joden niet erg goed mee konden opschieten. Hij verzorgde zijn wonden en zette hem op zijn ezel. Voorzichtig bracht hij hem naar een herberg en gaf hem daar te eten. De Samaritaan moest verder. Hij gaf de herbergier wat geld om voor de gewonde man te zorgen. Jezus vroeg zijn bezoeker: Wie was nu de naaste van de overvallen man? Hij antwoordde; “Die hem barmhartigheid betoonde.” Jezus van Nazareth leerde ons zo het gebod van de naastenliefde. Maar als wij niets meer van Jezus willen weten, is de kans groot, dat wij niet meer weten, dat we iedere mens in nood die we ontmoeten behoren te helpen. Daar draait het om met Kerstmis. Heb uw naaste lief gelijk uw zelve, ook de vluchteling, ook de buitenlandse werknemer, ook de nieuwe buren, die jou niet aankijken, ook de collega, die er een handje van heeft anderen te pesten. Dat is bepaald niet altijd even gemakkelijk. Dat merken we ook steeds meer in Nederland. Politieke partijen, die het egoïsme hoog in het vaandel voeren krijgen meer aanhang. Aandeelhouders krijgen steeds meer en werknemers blijven qua beloning bij hen achter.

Soms zijn er tekenen van hoop. Jaar in jaar uit zamelen de Lions voedsel in, dit jaar voor vluchtelingen uit de Oekraïne.  Ik schreef een tijd geleden een In Memoriam Nico Mocking. Als je dat leest, denk je: hij was een Barmhartige Samaritaan. En iets anders. Na jaren lang abonnee van Openbaar Kunstbezit, nu Kunstschrift te zijn geweest, stond het lopende nummer helemaal vol met afbeeldingen van het Kerstgebeuren. Prachtig en niet neutraal, maar echt betrokken bij onze Chritelijke cultuur.

15^e Jaargang, Nr. 741.

Mensen die meer dan 1% van hun inkomen aan giften aan goede doelen schenken, mogen het meerdere aftrekken voor de inkomstenbelasting. Ze betalen dan minder belasting. Dat schijnt een doorn in het oog te zijn van mensen, die weinig of niets geven en dus meer belasting moeten betalen. Ze snappen kennelijk niet, dat ook zij kunnen profiteren van de giften van anderen.

Allerlei ziekten kennen hun fondsen. Denk aan de Hartstichting, het Koningin Wilhelmina Fonds tegen kanker, het Aidsfonds, de Nierstichting, het Longfonds, de Hersenstichting of Stichting Alzheimer Nederland. Voor mij is het belangrijkste, dat zij onderzoek financieren naar geneeswijzen van de ziekte. De afgelopen drie jaar ben ik twee broers en een schoonzoon verloren aan de ziekte kanker. Toch zijn er meerdere soorten kanker, waarvoor behandeling mogelijk is dankzij al dat onderzoek. Ziekten worden voorkomen of ziekten worden genezen. Stel dat je een diagnose kanker krijgt met de boodschap, dat behandeling mogelijk is en vrijwel altijd succesvol. Daar profiteren donateurs van het KWF van , maar ook mensen, die er nooit een cent voor over hadden. Verandert er nu iets in hun houding? Ik zou het niet weten, maar ik hoop van wel.

Ik steun ook meerdere organisaties, die voor de Derde Wereld werken. Dat geld gaat naar vreemden, die we niet kennen. Wat hebben wij met zulke lui te maken? Veel mensen hebben geen idee. Ze weten niet hoe de wereldeconomie werkt. Ze denken en horen het van sommige politieke partijen, dat het in heel Afrika een zootje is en dat ons geld verdwijnt in de zakken van corrupte politici. Moet ons zuur verdiende geld daar naartoe?  Ben je beter geïnformeerd, dan weet je dat er naast een aantal falende staten in Afrika ook meerdere succesvollen landen zijn met een goed functionerende regering en een opbloeiende economie. Landen komen tot welvaart en Philips kan vervolgens hun medische apparatuur aan ziekenhuizen in zo’n land leveren. De omzet van onze hoog gespecialiseerde industrie groeit en daarmee onze welvaart. Tsja, de kost gaat voor de baat uit. Maar ja, als er bezuinigd wordt op ontwikkelingshulp moeten we wel wat langer op de baat wachten.

 Kent u de landschappen? In mijn provincie hebben we het Utrechts Landschap en toen ik nog in Arnhem woonde zag ik daar de borden van het Gelders landschap. Ze zorgen voor ruiterpaden en routes voor mountainbikers. Mijn zoon en kleinzoon maken er samen vaak gebruik van. Het behoud van fraaie landschappen trekt toeristen uit binnen- en buitenland. Jaren terug organiseerde ik jarenlang fietstochten voor ouderen en heel vaak hoorde ik dan een deelnemer zeggen: “Wat is Nederland toch mooi!”  Dat hoorde ik overigens niet alleen bij natuurgebieden, maar ook wanneer we door een agrarisch landschap reden, dat door eeuwenlange ontwikkeling vaak heel harmonisch blijkt te zijn. Mijn steun aan natuur- en milieuorganisaties blijkt bepaald geen weggegooid geld.

Giften aan kerkelijke doelen zijn ook aftrekbaar. Er zijn mensen, die een gruwelijke hekel hebben aan alles wat met kerken te maken heeft. Ik moet bekennen, dat daarvoor ook best goede redenen zijn te noemen. Als ik als bewust en betrokken kerklid zulke misstanden constateer, kan ik reageren met de kreet, dat ik bij zo’n kerk niet wil horen, maar ik kan ook mijn verantwoordelijkheidsgevoel aanspreken en dergelijke misstanden gaan bestrijden. En verder weet ik uit eigen ervaring, dat de kerken in Nederland heel veel goeds doen en de overheid heel wat uitgaven besparen op sociaal gebied.

En tenslotte. Giften aan politieke partijen zijn aftrekbaar. Als de politiek besluit de aftrekbaarheid van giften af te schaffen snijdt ze wel in eigen vlees. De partijen verschillen overigens wel sterk wat betreft hun inkomsten. In de discussies moeten zulke verschillen wel meegewogen worden.

15^e Jaargang, Nr. 740.

SENSATIONEEL GEBRACHT ONZINVERHAAL IN TROUW

Elke bisschop over de gehele wereld wist altijd al, dat er in zijn bisdom gevallen van ontucht door priesters en andere kerkelijke functionarissen voorkwamen. Kerkelijke wetgeving verbood de bisschoppen daar ruchtbaarheid aan te geven. Toen Karol Wojtyla aartsbisschop was van Krakau in Zuid Polen en nog in de tijd, dat de Communisten aan de macht waren, wist hij heel goed van alle gevallen van misbruik. Hij nam ook maatregelen tegen schuldige priesters. Ze werden overgeplaatst naar een andere parochie, soms zelfs naar een ander bisdom. Ze moesten plechtig beloven het nooit meer te doen. Ook bisschoppen waren slecht op de hoogte van het verschijnsel pedofilie. Bij pedofielen was de kwade neiging veel sterker dan welke belofte of zelfs welke eed dan ook. Na enige tijd vervielen zulke geestelijken in hun oude fout. Een veel logischer maatregel zou zijn geweest de dader te ontzetten uit het priesterambt en hem terug te brengen tot de lekenstand. Dat gebeurde maar zelden.

De slachtoffers hadden het heel moeilijk. Vaak werden ze door hun ouders niet geloofd. Zo’n heilige man als een priester zou dat nooit kunnen doen. Door de geheimhoudingsplicht waren vrijwel alle mensen niet op de hoogte. Soms werd een dader door de politie gesnapt en via het burgerlijk recht veroordeeld. Dan kwam er enige ruchtbaarheid. De Poolse geheime dienst kwam er via de slachtoffers bijvoorbeeld of door getuigen soms achter en zo had het communistische regime een middel om bisschoppen onder druk te zetten. Nu liet Wojtila zich niet zo gemakkelijk intimideren en zeker niet toen hij eenmaal paus was geworden in 1978.

De Rooms-Katholieke Kerk vormde een sterke kracht, die zorgde voor eenheid in Polen en ze was een tegenmacht tegen het communistische regime. Zo steunde de Kerk de anticommunistische vakbond Solidariteit. In 1979 was ik met een groep geografen op studiereis in Polen. We bezochten de enige katholieke universiteit achter het IJzeren Gordijn in Lublin in Oostelijk Polen. Wojtyla was daar hoogleraar geweest en ze waren vreselijk trots op hun Poolse Paus. We maakten een staaltje mee van het Poolse katholieke machtsdenken. In Nederland speelden toen de discussies over abortus. De medewerker buitenlandse betrekkingen van de universiteit liet zich tegenover onze groep ontvallen, dat “onze Paus het CDA wel zou opdragen tegen het wetsontwerp te stemmen.” We wisten niet wat we hoorden. Ik zei, dat het CDA dan een uiterst rechtse partij zou worden in plaats van een middenpartij. Zijn antwoord was, dat ik dat wel leuk zou vinden. Via mijn zwager had hij al meer over mijn linkse instelling gehoord. Mede onder invloed van Johannes Paulus II is het Communisme uit Polen en de rest van Oost-Europa verdwenen. Waarom schrijft Trouw niet over deze enorme verdienste van deze Poolse Paus?

Pas in 2010 werd de kerkelijke wet op dit punt herzien. De plicht tot geheimhouding verviel. Openheid is nu het devies. Ondanks alle openheid en diepergaande inzichten, een betere opleiding voor toekomstige priesters en een veel betere begeleiding zijn er nog steeds priesters en anderen, die in de fout gaan. Overal in de maatschappij komt kindermisbruik voor. In de sport, het onderwijs, de jeugdzorg, scouting en ook in gezinnen komt kindermisbruik voor. Waarom dan niet in de Kerken? Het betekent, dat ouders in hun opvoeding  kinderen tot weerbaarheid moeten brengen en tot openheid en vertrouwen, zodat ouders tijdig merken, dat er iets mis is. Het gaat erom hun kind te beschermen. Beseffen al die mensen die (terecht) schande spreken over JP II wel echt hun opvoedingsplicht?

15^e Jaargang, Nr. 739.