John Ch.M. Jorna

DE ECONOMISCHE BETEKENIS

De Nederlandse regering geeft nogal hoog op over het belang van Schiphol voor de Nederlandse economie. Als Schiphol aan betekenis zou verliezen zou dat ernstige schade betekenen voor onze economie. Daarbij wordt vooral de nadruk gelegd op het grote aantal verbindingen, dat de KLM onderhoudt met luchthavens over de gehele wereld. Het betekent ook, dat veel reizigers via Schiphol  naar hun bestemming reizen na op Schiphol te zijn overgestapt op een andere vlucht. Ook dit transitverkeer levert de luchthaven inkomsten op. Internationale bedrijven, waaronder onze exporteurs profiteren van al die verbindingen en zo is de luchthaven een positieve factor in ons vestigingsklimaat. Er wordt dus goed verdiend door al die mensen, die bij de luchtvaart betrokken zijn: personeel op de vliegtuigen, onderhoudsmedewerkers, grondpersoneel, alle winkels en horeca op de luchthaven en de vele beveiligers. Dat zijn duizenden mensen en die geven ook weer veel geld uit en scheppen zo nog weer meer werkgelegenheid.

Het vrachtvervoer is eveneens van belang. Via Schiphol worden vele goederen in- en uitgevoerd. Het gaat dan vooral om spullen, die snel vervoerd moeten worden. Denk aan brieven en pakketten, maar ook aan bloemen en groenten, die vers moeten blijven. Ze worden vanuit tropische gebieden geïmporteerd en via de Nederlandse groothandel zoals de Aalsmeerse bloemenveiling ook weer gedeeltelijk per vliegtuig uitgevoerd.

Rond Schiphol zijn veel bedrijven gevestigd, die onderdelen verwerken tot eindproducten. Het gaat dan vooral om duurdere producten met een gering gewicht. Vaak is het een laatste bewerking. Zo vermijden bedrijven de importtarieven van de Europese Unie. Bedenk daarbij wel, dat veel productie sterk geautomatiseerd is. Er komen nauwelijks nog mensen aan te pas. Voor de handel en het transport zijn uiteraard wel mensen nodig. Zo profiteert Nederland van het lidmaatschap van de Europese Unie, mede doordat er veelal enige beheersing van de Engelse taal bestaat. Als je dat weet, vraag je je opnieuw af, wat die Britten in vredesnaam bezielt met hun Brexit-plannen.

Overigens heb ik zelf, wetende hoe schadelijk de luchtvaart voor het milieu en voor de leefbaarheid rond Schiphol is grote delen van Europa met groepsreizen per bus en soms ten dele per boot bezocht. Je bent dan echt op reis en wordt niet per vliegende autobus binnen weinig uren in een totaal ander land met een ander klimaat, een ander landschap en een andere leefwijze gedropt. Reis eens wat meer per bus of per spoor. Dat is ook fijn voor de mensen rond Schiphol.

Jaargang 12, Nr.554.

SNOEIEN DOET GROEIEN

Hier in de Kromme Rijnstreek met de vele boomgaarden zie je de fruitkwekers vaak snoeien. Overbodige takjes worden weg geknipt en zo komt straks alle groeikracht ten goede aan het fruit. Zo krijg je een hogere opbrengst. Daar moest ik aan denken toen afgelopen zondag die vergadering in Rome voortdurend in het nieuws was. De Paus moet maar eens goed gaan snoeien. Alle dood hout weg knippen en zorgen voor gezonde fruitbomen, voor een gezonde kerk. Of anders gezegd; al die misbruikers eruit gooien evenals al die bisschoppen, die de narigheid in de doofpot stopten. Dat laatste was zelfs voorgeschreven en ook wel een beetje begrijpelijk, want niemand hangt graag de vuile was buiten.  Maar het is tegelijk onverdraaglijk voor alle slachtoffers, want die voelen zich dan niet erkend in hun grote verdriet.

Juist die daadkracht leek te ontbreken. De paus legde de verantwoordelijkheid in eerste instantie bij de bisschoppenconferenties in al die landen, want elk land vraagt een eigen aanpak. Elk land heeft een eigen wetgeving, een eigen rechtspraak en een eigen bestuur. De slachtoffers zijn natuurlijk bang, dat er in hun eigen land weer niets gebeurt. Dat betekent ook een enorme verantwoordelijkheid voor alle kerkleden en misschien ook wel anderen.. Wij moeten de bisschoppen bij de les houden. Wij moeten de misbruikers bij justitie aanklagen als een bisschop zijn plicht niet nakomt.  Want laten we niet vergeten. Vaak was het wel degelijk bekend, maar men deed niets. Meen durfde niet. Men snapte niet hoe erg het wel was voor het slachtoffer. Ouders geloofden hun kinderen niet. en dat droeg weer bij aan het intense verdriet. Bovendien kwam het weliswaar te vaak voor, maar het overgrote deel van de mensen kreeg er nooit mee te maken. Het is dus heel heilzaam, dat er nu eindelijk veel bekend is geworden en er actie kan komen. In Nederland is die actie er  nu overduidelijk. Iedereen kan weten, dat misbruik gemeld wordt bij justitie. Alle misbruikte mensen, althans zij die erkend werden zijn schadeloos gesteld en krijgen zo nodig begeleiding. Sinds 13 april 2018 is er een duidelijke gedragscode, waaraan iedereen zich te houden heeft. Maar dat is niet genoeg. Van iedereen wordt voortdurende waakzaamheid verwacht. Dat geldt overigens niet alleen voor het kerkelijk leven. Misbruik kan overal voorkomen. In gezinnen, in het onderwijs, in de sport, bij scouting, bij buren, in beroepssituaties en dan vooral in de jeugdzorg. Hoe waakzaam we ook zijn, hoe streng de regels, hoe goed de voorlichting is, het kan altijd weer voorkomen. Het verdwijnt nooit. Want pedofilie is een eigenschap, waarmee mensen behept kunnen zijn en die ze moeten leren beheersen. Mensen, die dat bij zich zelf merken kunnen maar beter hulp zoeken. Misschien dat uit alle kwaad zo toch iets goeds kan voortkomen. De daders zijn immers in zekere zin ook slachtoffer, namelijk van hun kwade neigingen. Voor hun slachtoffers zal dit moeilijk te accepteren zijn. Veel daders zijn volkomen gewetenloos en schuwen geen enkele manier om met kinderen in contact te komen en elke keer weer opnieuw in de fout te gaan. Wees waakzaam.

Jaargang 12, Nr. 553.

WAARDEN VAN DE USA EN DE EU

Pete Hoekstra, de US ambassadeur in Den Haag hield de Machiavelli-lezing bij de uitreiking van de Machiavelli-prijs aan de burgemeester van Haarlem. Ik las een samenvatting in de Volkskrant van donderdag, 14 februari 2019.  Hij noemde een aantal gemeenschappelijke waarden, die een basis zouden moeten vormen voor een voortgezette samenwerking van de Verenigde Staten en de Europese Unie in de wereld.

Eerst over die gemeenschappelijke waarden. Die zijn er ongetwijfeld, al staan sommige daarvan in de VS en de EU onder druk. Het was niet voor niets, dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit een Amerikaanse koker kwam. Maar daarnaast zijn er ook fundamentele verschillen. Zo zien we in beide gebieden een afnemende tolerantie tegenover de Islam en bij een deel van de bevolking tegenover linkse opvattingen. De gelijkheid neemt alleen maar af: minder gelijkheid in inkomen, bezit, kennis en macht.  Er is weliswaar in de VS en de EU meer individualisme, maar de kijk op de relatie van individu en gemeenschap is zeer verschillend. In Europa is er vanouds de opvatting dat er een grote onderlinge solidariteit bestaat terwijl in de VS de opvatting is, dat elk individu zijn eigen boontjes moet doppen. Denk aan het verzet tegen Obama-care. De amerikanisering in onze samenleving leidt er toe, dat bij bepaalde groepen: rechtse partijen, het grote bedrijfsleven, het welvarende deel van de bevolking die opvatting toeneemt, dat mensen maar voor zich zelf moeten zorgen. Men is minder bereid iets voor de zwakkeren over te hebben. Uitgangspunt in Europa is, dat een fatsoenlijk inkomen een recht is. In de VS is de arme afhankelijk van toevallige naastenliefde van bijvoorbeeld kerkgemeenschappen. Veel meer dan in Europa vallen er mensen buiten de boot. Nog een belangrijk verschil in waarden is dat Amerikanen geen grenzen kennen. Het milieu heeft een onbeperkt incasseringsvermogen, de voorraden delfstoffen, vruchtbare grond, water en schone lucht raken nooit op. Dat hangt samen met de frontier-mentaliteit. Had men te weinig grond of was de bodem uitgeput, dan trok men gewoon verder naar het Westen.  De Dust Bowl, enorme stofstormen en de bodemerosie met overstromingen in het stroomgebied van de Tennessee-rivier vormden harde lessen. President Trump is een typische vertegenwoordiger van dit ouderwetse denken.  Gelukkig zijn er staten, die het belang van schone lucht en behoud van de natuur wel inzien en met eigen wetten zorgen voor een modern milieubeleid.

En dan vervolgens de visie op de  wereld. In Europa groeit het inzicht, dat er een mondiale economie is ontstaan.  In de voorziening van onze levensbehoeften zijn wij van de hele wereld afhankelijk en werken we met allerlei landen samen.  Als je je solidair voelt met alle mensen over de gehele wereld besef je dat goede onderlinge samenwerking de meeste kans biedt op succes voor iedereen. We kunnen regionale ongelijkheid niet voorkomen en bestaande regionale ongelijkheid niet zomaar opheffen, maar ons beleid is veelal gericht op zo min mogelijk regionale ongelijkheid. We begrijpen ook, dat het in ons eigen belang is, want met welvarend geworden gebieden is het goed handel drijven. Uitgangspunt is dus samenwerking, maar we zijn niet zo naïef, dat we denken, dat Rusland en China allen maar belangeloze samenwerking willen en niet streven naar overheersing. Als Rusland de Krim annexeert volgen er gewoon sancties. Die worden in Rusland gevoeld en dat leidt tot onvrede, meer oppositie en minder populariteit voor Poetin.  Hoekstra waarschuwt voor een gaspijpleiding door de Oostzee naar West-Europa, de Nordstream 2. Als wij Russisch gas kopen is import van vloeibaar Amerikaans gas minder of niet nodig. Maar als wij Russisch gas kopen krijgt Rusland daarvan forse inkomsten. Die zouden ze in een wapenwedloop tegen ons kunnen gebruiken, maar ze kunnen er ook de Russische bevolking mee helpen.  In ieder geval wordt Rusland afhankelijk van de inkomsten uit de aardgasexport en wij worden enigszins afhankelijk van dat Russische gas. Er ontstaat dus een wederzijdse afhankelijkheid en dat zie ik juist als een zekere garantie voor vreedzaam samenleven. Veel Russen zien in het NAVOlidmaatschap van veel voormalige leden van het Warschaupact als een bedreiging.  Vertrouwenwekkende maatregelen zijn dus belangrijk. Hier zie je de invloed van Angela Merkel.  Kennelijk is dat moeilijk te begrijpen voor een ambassadeur behept met het Amerikaanse machtsdenken.

In de relatie van de VS met China gaat het in het denken van Hoekstra vooral om economische wereldmacht. Blijven de VS nummer één in de wereld?  China wordt door de huidige regering van Trump vooral met wantrouwen bezien. Ze willen door middel van het beheer van het 5G-netwerk de wereldeconomie beheersen.  Europa is niet zo naïef om te denken, dat China geen enkel kwaad in de zin heeft. Er wordt vooral gewaarschuwd voor technische spionage. Maar tegelijk vinden we verdere economische ontwikkeling van China van belang voor de Chinese bevolking. Op het Chinese platteland is nog veel armoede. Daarnaast vinden we de handhaving van de mensenrechten voor de bevolking van China van belang. China kent een partijdictatuur en die beantwoordt niet bepaald aan onze democratische idealen. Er zijn veel politieke gevangenen. De onderdrukking van Tibetanen en Oeigoeren keuren we af. Daarover hoor ik de VS ambassadeur niet. Ik vraag mij steeds af of de partijdictatuur zich kan handhaven als de bevolking goed ontwikkeld en welvarend is geworden. Al die Chinese studenten in de Westerse wereld en al die Chinese toeristen hier leren wel wat meer dan alleen maar over onze wetenschap en cultuur. Ze zien ook onze vrijheid en politieke democratie. Juist die mondialisering betekent niet alleen een economie op wereldschaal het zorgt ook voor een verbreiding van ons waarde denken over de gehele wereld. Gaat het dan over de macht of om het geluk van mensen.

Jaargang 11, Nr. 552.

ONTROERENDE BEVLOGENHEID

De beelden van de scholierenstaking voor bescherming van het klimaat riepen bij mij vele herinneringen op. Ik dacht weer terug aan mijn tijd als leraar aardrijkskunde. Een paar keren overkwam het mij, dat een bedeesde leerling bij mij kwam en vroeg of er nou nooit een einde zou komen aan het vervuilen van de aarde? Hij voelde zich wanhopig. Waarom doen die politici niets? Ik legde hem uit, dat politici alleen op korte termijn werken.  Zolang hun kiezers niet in opstand komen doen ze niets. Vooral als het geld kost schrikken ze terug voor een doortastend beleid. Misschien moet er eerst een ramp gebeuren voordat ze geloven. dat ze er iets aan moeten doen, want meestal werkt het zo. Er komen pas verkeerslichten op een kruispunt als er eerst een aantal dodelijke ongelukken zijn gebeurd. Het was een schrale troost, maar ik spoorde hem aan om vol te houden. De kinderen, misschien al de kleinkinderen van mijn oud-leerlingen demonstreerden nu in Den Haag en eindelijk beginnen politici te begrijpen, dat langer uitstel hen stemmen gaat kosten Binnenkort, op 10 maart is er een grote klimaatmars en ik hoop, dat die even massaal gaat worden als  de demonstraties tegen de plaatsing van kruisraketten in 1981 en 1983 in Amsterdam en Den Haag.

De hele aanpak en de sfeer bij de scholierendemonstratie deed sterk denken aan die anti-kernwapen-demonstraties van de tachtiger jaren van de vorige eeuw. Toen waren alle leeftijden vertegenwoordigd. In die tijd wilde een tweetal leerlingen een scholieren=staking organiseren tegen de kruisraketten. Het waren weliswaar slimme jongens, maar van organiseren hadden ze nog weinig verstand. Bijna niemand kende hen en daarom vroegen ze mij of ik medeleerlingen, die mee wilden doen met hen in contact kon brengen. Dat was Olé.  Een paar dagen later werd ik bij de rector geroepen. Ouders hadden geklaagd. Mij werd uitdrukkelijk verboden aan de organisatie van een scholierenstaking mee te werken.  Nu werkte ik toen intensief met ouders samen. Ik had bijvoorbeeld samen met ouders een onderzoek verricht naar de vraag in hoeverre de verschillende vakken een bijdrage in kennis en houding aan Vredesopvoeding zouden kunnen leveren. Daar kwam uit, dat alle vakken dat konden. Van mijn rector mocht ik niet weten wie er geklaagd had, want de ouders waren bang, dat ik het zou afreageren op hun kind. Die twijfel aan mijn integriteit was voor mij uiterst beledigend en daarnaast was het nogal vervelend, dat ik bij elk contact met ouders de gedachte moest onderdrukken of hij of zij de klacht had ingediend. Ik weet het nog steeds niet en het zit me na 35 jaar nog steeds dwars. Ik wilde mijn leerlingen weerbaar maken en nodigden hen herhaaldelijk uit kritisch naar mij te luisteren en tot een eigen goed gefundeerd oordeel te komen. Ik geloof dan ook niet in linkse indoctrinatie, want een van die oud leerlingen was Rita Verdonk.

De invloed van de ouders is wel groot. Zo hoort het ook. Ouders horen hun normen en waarden vooral door hun consequent gedrag aan hun kinderen door te geven, hen te begeleiden naar volwassenheid, waarbij ze tot eigen standpunten komen en hopelijk niet met alle modieuze winden kritiekloos meewaaien. Wat mij bij alle commentaren opviel was het ontstellend gebrek aan kennis bij veel leerlingen en helaas ook bij hun ouders.  Het is ook uiterst complex. Je hebt steeds te maken met verschijnselen, die weer andere ontwikkelingen veroorzaken en elkaar versterken of verzwakken. Daarom moeten de klimaatmodellen ook steeds weer worden aangepast en zijn de uitkomsten nooit voor 100% zeker. Maar zelfs als het maar voor tachtig procent zeker is, zal een slim mens voorzorgen nemen. Wie stapt er in een vliegtuig als de kans, dat het zal neerstorten dertig, veertig of vijftig procent is? Het moet 0,00000001 % zijn. Dat vergeten die klimaatsceptici maar al te vaak. Het lijkt mij daarom wenselijk, dat alle leerlingen, ook die van het VMBO een forse dosis bassikennis over het klimaat krijgen voorgeschoteld. Zo moeilijk is het niet om het broeikaseffect uit te leggen. Iedereen, die de zonwering naar beneden doet als het te warm wordt snapt het.

Veel meer aandacht moet ook besteed worden aan de mogelijke gevolgen van het niets doen. Als de opwarming van de aarde sneller gaat en hoger uitkomt dan verwacht, zal het ijs van Groenland en het Zuidpoolgebied ook sneller smelten. Als het echt tegenvalt zal een groot deel van Nederland onder water verdwijnen. Maar zelfs een beperkte zeespiegelstijging zal ons voor enorme kosten plaatsen, waarschijnlijk veel meer dan nu van ons gevraagd wordt bij de energietransitie. Dat is de overgang naar zon- en windenergie en het goed isoleren van onze woonhuizen. Dat gaat heel veel werk opleveren.

Lees deze column nog een keer heel kritisch door en vorm uw eigen goed gefundeerd oordeel.

Jaargang 11, Nr. 551.

ELK LID MOET LOBBYCONTACTEN MELDEN

De Europese verkiezingen van 23 mei 2019 in Nederland werpen hun schaduw vooruit. Wat weten we eigenlijk over het Europees Parlement? Hoe kunnen we onze stem bepalen? Dat is een van de redenen waarom ik de laatste tijd extra aandacht besteed aan de activiteiten van dat Europees Parlement. Dat heeft inmiddels veel aan macht en invloed gewonnen al blijft de Europese Raad – de vakministers van de lidstaten of de regeringsleiders – vaak de beslissende macht behouden. Daarom is een veel grotere opkomst van groot belang als een signaal aan onze regering de gekozen Europese volksvertegenwoordiging serieus te nemen. Recent heeft het Europees Parlement een belangrijk besluit genomen om de regelgeving voor dat parlement te versterken. In Brussel zijn 12.000 geregistreerde lobbyisten actief. Het zijn vooral vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, goed betaald en zeer deskundig. Ze adviseren individuele Europarlementariërs, soms zelfs met complete wetsontwerpen. Lobbyisten van NGO’s geven tegengas. Denk aan milieuorganisaties, vakbonden, ontwikkelings- en mensenrechtenorganisaties, consumentenbonden, wetenschappers, juristen, kerken en andere religies en wat al niet meer. Het is prima, dat al die lobbyisten hun werk doen mits daarbij door de parlementsleden openheid wordt betracht. Daar schortte het tot nu toe nogal aan. Het met net voldoende meerderheid genomen besluit houdt in, dat elk parlementslid elk contact met een lobbyist openlijk digitaal moet melden en daarbij moet aangeven welke adviezen hij of zij gekregen heeft. Zo wordt bij stemmingen zichtbaar welke partijen zich vooral laten leiden door de belangen van bijvoorbeeld het bedrijfsleven. Je bent gekozen om jouw kiezers te vertegenwoordigen en niet een of andere groep bedrijven, bijvoorbeeld de chemische industrie of de landbouw of de kolenmijnbouw. Zo wordt al die eurosceptici en populisten de wind uit de zeilen genomen. Wat nu opviel was, dat de fracties van de EVP, de Christendemocraten met het CDA en de liberalen met de VVD en D66 zich tegen meer openheid verklaarden. Het voorstel tot meer openheid over lobbycontacten kwam vooral van een groep Groene EP-leden, gesteund door hun medewerkers en NGO’s op dit terrein en heel veel burgers met handtekeningenacties.

Het zou mooi zijn als ook de Europese Commissie met hun ambtenaren en de ambtenaren van de lidstaten, die aan Europese wetsontwerpen meewerken meer openheid over lobbyinvloed gaan betrachten. Eigenlijk zou dat ook moeten gelden voor onze minister-president, die er blijk van heeft gegeven zeer open te staan voor de wensen van het internationale bedrijfsleven en voor de andere ministers. Eigenlijk geldt het voor iedereen, die uitvoerend werk verricht en voor elke volksvertegenwoordiger of het nu een raadslid is of een Tweede Kamerlid. Het probleem is wel, dat soms openheid niet mag, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van ruimtelijke  plannen. Je wilt immers grondspeculanten niet in de kaart spelen.

Jaargang 11, Nr. 550.

DAT WAS ZELFS DE EEG AL

Harrie Verbon schreef afgelopen vrijdag, 25 januari 2019 een opiniestuk in de Volkskrant, waarin hij beschreef hoe de EU steeds meer structurele vorm geeft aan de steun, die de rijke lidstaten geven aan de minder welvarende lidstaten.  Hij vindt, dat onze regering die ontwikkeling ook royaal moet toegeven en dat deze niet de indruk moet wekken, dat we ertegen zijn, dat er steeds weer geld gaat naar economisch zwakke lidstaten. Dat geld is belastinggeld, dat door onze burgers is opgebracht. Kennelijk vreest de regering, dat onze burgers er bezwaar tegen hebben. Dat bleek ook wel, toen er kreten opklonken als “Geen cent naar Griekenland” en de regering alsmaar beweerde, dat Griekenland de leningen tot de laatste cent zou moeten terug betalen.  Verbon legt er nogal de nadruk op, dat er Nederlands belastinggeld naar de economisch zwakke lidstaten gaat en wekt zo de indruk, dat maar niets te vinden. Ik beweer, dat steun aan de zwakken de normaalste zaak van de wereld is en vaak zo vanzelfsprekend, dat we ons dat nauwelijks realiseren.

Neem een gemeente. De Nederlandse gemeenten hebben weinig eigen inkomsten. Hun uitgaven worden vooral mogelijk gemaakt doordat het Rijk erin bijdraagt via het Gemeentefonds. Daarbij wordt rekening gehouden met het gemiddelde inkomen van de inwoners. Welvarende gemeenten krijgen wat minder dan gemeenten met veel werkloosheid en veel mensen met een minimum inkomen. Maar binnen de gemeente betaalt de villabewoner met een groot landgoed aanzienlijk meer OZB dan de bijstandsvrouw in een klein flatje.  Zo stroomt er dus geld uit de villawijken naar de oude arbeidersbuurten.
Die geldtransfer zien we ook op nationaal niveau. Stel dat de Groningers alle aardgasbaten van de afgelopen halve eeuw voor hun eigen provincie hadden mogen houden, Het land zou te klein zijn. Nu zijn al die miljarden beschikbaar geweest voor het land als geheel. Money transfer van Groningen naar het Rijk.

Dit jaar is het 25 jaar geleden, dat ik met werken in het onderwijs stopte.  Daarvoor besteedden wij als aardrijkskundesectie altijd veel aandacht aan de Europese integratie, eerst in de brugklassen en  later in atheneum 4 wat diepgaander. Dat is nu minstens veertig jaar geleden. We beschreven het tot stand komen van een grote gemeenschappelijke markt, waar wij onze Nederlandse producten konden afzetten. Binnen die grote gemeenschappelijke markt mocht en mag geen concurrentievervalsing optreden. Een lidstaat mag het eigen bedrijfsleven niet steunen met subsidies of op een andere wijze. Eigenlijk heel merkwaardig, want binnen Europa zijn gebieden met vele vestigingsvoordelen en andere gebieden met een zeer ongunstig vestigingsklimaat. Daar zijn bijvoorbeeld geen delfstoffen als grondstof of energiebron. Het is door de ligging ook zeer duur die aan te voeren. De bevolking is laag geschoold. Het bankwezen en andere diensten zijn zwak ontwikkeld. De overheid functioneert zwak. Probeer zo’n land maar eens tot welvaart te brengen. Wat er aan bedrijven was voor de aansluiting bij de EEG, later de EU verloor de concurrentiestrijd. Landen in Noordwest Europa hadden juist een zeer gunstig vestigingsklimaat. Wij exporteerden naar de hele EU en we verdienden er goed aan. Terwijl hier de welvaart toenaam, daalde die juist in gebieden met een ongunstig vestigingsklimaat.  Onze welvaart ging ten koste van de economisch zwakke lidstaten. Het was niet zo zeer onze eigen verdienste, want wij hadden nu eenmaal veel vestgingsvoordelen. Het is binnen de EU gewoon niet eerlijk verdeeld. Daarom moesten sommige landen hun munteenheid in waarde verminderen en er dus armer op worden om nog te kunnen concurreren. Door onze gemeenschappelijke munt, de Euro is dat nu niet meer mogelijk. De economisch zwakke lidstaten staan machteloos in de concurrentiestrijd. Als daar de werkloosheid toeneemt, verliezen wij onze klanten. Het is dus in het belang van ons bedrijfsleven, dat we die zwakke landen op de been houden. Met het regionaal beleid heeft de EEG en later de EU dat ook steeds gedaan. Soms hielp die steun, met name, waar een oud industriegebied moest omschakelen. Maar bijvoorbeeld in Zuid Italië liggen prachtige autosnelwegen, maar de economie bloeit er niet echt op. De hoogovens en staalfabrieken daar  hebben niet geleid tot staalverwerkende industrieën. Er is een ongunstige marktligging. Er zijn geen goed geschoolde arbeiders en geen ondernemers. Er is veel corruptie en andere vormen van criminaliteit. Technische universiteiten, onderzoeksinstellingen en innovatieve bedrijven ontbreken. Met zo’n zwakke structuur zul je niet gemakkelijk succes boeken.

Zelfs in Nederland zien we die ongelijkheid. Vooral de randgebieden in het Oosten laten een vertrekoverschot zien. Jonge mensen trekken naar de Randstad, waar werk genoeg is. In de vergrijsde dorpen worden scholen gesloten en daalt het voorzieningenniveau voortdurend. Zo wordt het vestigingsklimaat steeds zwakker.  Die gebieden verdienen onze steun. Dat is solidariteit. Binnen de EU moet die solidariteit net zo vanzelfsprekend worden.

Jaargang 11, Nr. 549.

WILLEN DE KERKEN ECHT EENHEID?

Beste seculiere lezertjes; het is een typisch christelijk fenomeen. Elk jaar bidden we in januari voor de eenheid van de christenen. Dat is een hele vooruitgang vergeleken bij vroeger, toen de aanhangers van de ene kerk door de andere kerk als ketters op de brandstapel  werden gedood. Dat soort godsdienstoorlogen zoals de Dertigjarige oorlog in Duitland en onze eigen Tachtigjarige Oorlog zijn gelukkig voorbij. Op alle niveaus van het plaatselijke tot het mondiale zijn tussen de verschillende christelijke kerken goede contacten. Maar zelfs nu nog komt het soms tot narigheid, zoals in Oekraïne. Daar bestonden naast de met Rome verbonden Katholieke Kerk drie Oosters Orthodoxe Kerken. Een daarvan was nauw verbonden met de Russische Orthodoxe Kerk, bezat veel kerken, kloosters en landgoederen. Een rijke kerk dus. Mede onder invloed van de regering kwam het tot overleg en de drie werden verenigd. Moskou reageerde boos, want het raakte veel aanhangers en bezit kwijt. De nieuwe Oekraïense Orthodoxe Kerk werd door de metropoliet van Constantinopel ofwel Istanbul erkend.  Gelukkig is dit een uitzondering.
Ook binnen de Kerken komt verdeeldheid voor. Soms leidt dit tot afsplitsingen. Bij de protestanten in Nederland is dat helaas nogal eens voorgekomen. Ook binnen de Rooms-Katholieke Kerk komt af en toe verdeeldheid naar voren. Paus Franciscus krijgt vanuit conservatieve kringen veel kritiek. Daarbij is er niets nieuws onder de zon, want bij vrijwel alle onderlinge conflicten spelen politieke belangen een rol. Zo hebben Noord-Amerikaanse rijke eigenaren van steenkool- en oliebedrijven veel kritiek op Paus Franciscus vanwege zijn opvattingen over het behoud van de schepping. Zij willen het liefst ongestoord door kunnen gaan met het verpesten van ons milieu.

 Wat mij vaak dwars zit is de alsmaar voortdurende onenigheid over geloofswaarheden. Zo vroeg het jarenlang overleg daarover voordat de Protestante Kerk in Nederland tot stand kwam en sommige kerkelijke gemeenten waren het er niet mee eens en sloten zich er niet bij aan.  Nu gaat het niet alleen om de leer. Er bestaat in elke kerk, zelfs in elke plaatselijke geloofsgemeenschap een bepaalde sfeer. Daardoor voel je je er echt thuis. Daar is op zich niets op tegen als er maar goed contact onderling tussen de geloofsgemeenschappen is. Je moet als het ware iets van gastvrijheid proeven en in mijn eigen geloofsgemeenschap streven we daar hartstochtelijk naar.

Maar bij alle gevoelens van gastvrij te worden ontvangen doet het toch elke keer weer pijn, dat al die officiële kerkleiders het er maar niet over eens kunnen worden welke opvatting over de Eucharistie/ het Avondmaal nu de juiste is. Toen Jezus kort voor Zijn lijden met zijn leerlingen het Joodse Paasmaal nuttigde en het brood brak en zei “DIT IS MIJN LICHAAM” en daarna de wijn te drinken gaf met de woorden  “DIT IS MIJN BLOED”, heeft hij nooit uitgelegd wat hij met die woorden bedoelde. Toch meent elke christelijke kerk op zich zeker te weten, wat Jezus bedoelde.  Op zich niet erg, maar die hoge heren hebben vervolgens besloten, dat het verboden is bij elkaar het Avondmaal te nuttigen. Gewone mensen snappen er geen steek van, Ze hebben er totaal geen moeite mee om in een andere kerk volledig mee te doen, maar zijn zwaar in overtreding. Voor mij is dat een groot onrecht, dat die hoogste kerkleiders ons aandoen. Het leidt soms tot zeer pijnlijke momenten.  In de Rooms-Katholieke Kerk bestaat het sacrament van het vormsel. Het is een bevestiging van de kinderdoop.  Bij die ceremonie krijgt de niet katholieke maar wel geldig gedoopte partner te horen, dat hij niet te communie mag gaan. Dat herhaalde onrecht heeft tot een forse terugloop van het aantal vormelingen geleid.

Waarom noem ik dit? Het thema van deze Internationale Gebedsweek is door christenen uit Indonesië bedacht: Onrecht bestrijden. Voor een land als Indonesië, waar christenen veel onrecht ondervinden een prachtig thema. Toch moeten al die Christelijke Kerken vooral de hand in eigen boezem steken.

Jaargang 11, Nr.548.

IS ER GENOEG SOLIDARITEIT?

Vroeger waren er zuilen. Je had een socialistische zuil, een protestante, een katholieke en een algemene zuil. In mijn jeugd speelde vrijwel mijn hele leven zich af binnen die katholieke zuil Alleen in mijn woonbuurtje had ik contact met kinderen, die socialistisch of protestant waren. Eind vijftiger jaren van de vorige eeuw begon de ontzuiling. Dat was op zich niet verkeerd. Er kwam meer verbondenheid met mensen, die je vroeger niet kende. Je krant  noemde zich niet meer katholiek, sportclubs werden algemeen. Ik maakte mee, dat de vier scouting-organisaties fuseerden tot één Scouting Nederland. Dat was geen simpel proces, want vier verschillende culturen gingen samen en er moesten zo veel mogelijk gezamenlijke spelregels komen. Sommigen stelden zich zeer fundamentalistisch op.  De opvattingen van Lord Robert Baden Powell, de stichter van scouting, waren voor hen heilig.
Alleen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs bestaat nog iets van verzuiling. Ik ben bang, dat veel leerkrachten nauwelijks in staat zijn hun leerlingen iets van de katholieke cultuur mee te geven. Veel ouders zijn daar evenmin toe in staat, want zo zijn ze niet opgevoed.  Dat was werk voor de priesters en die zijn er niet meer zo veel.

Als katholiek werd het er vroeger bij ons ingehamerd. Naastenliefde was het eerste gebod. Iedereen was je naaste. Zo had Jezus het ons geleerd. Bij de protestanten was dat hetzelfde. De socialisten leerden eigenlijk hetzelfde. Solidariteit komt op de eerste plaats. Want alleen door onderlinge solidariteit kon de strijd met onrechtvaardige werkgevers worden gewonnen. Zo is ons sociaal stelsel tot stand gekomen met sociale wetten voor werklozen, arbeidsongeschikten, menen met een of andere beperking, alleenstaande moeders, die voor hun kinderen moeten zorgen en daarna een uitstekend pensioenstelsel. Voor jonge mensen allemaal heel gewoon, maar tot stand gekomen na veel gezamenlijke strijd. Vooral de Katholieken, aangespoord door sociale encyclieken van opeenvolgende pausen en de socialisten en communisten speelden daarbij een rol, doordat ze in de Katholieke Volks Partij en de Partij van de Arbeid politiek georganiseerd waren en met hun ruime meerderheid die sociale wetten tot stand wisten te brengen.

En nu? De kerken lopen leeg. Velen zijn niet langer lid van een vakbond.  Als kinderen geluk hebben leren ze van hun ouders, vooral door hun voorbeeld nog steeds wat naastenliefde of solidariteit inhoudt.  Maar het blijkt moeilijk om in een seculiere samenleving je te onttrekken aan de moderne opvattingen. Solidariteit is niet meer van deze tijd. We zijn tegenwoordig vrij van de knoet van de kerk of de sociale dwang van de vakbonden.  We maken zelf wel uit wat we willen..
Gelukkig zijn er nog veel mensen, die wel voor een ander opkomen, die wel vrijwilliger zijn in sportclub of scouting of kerk of politieke partij of natuur- en milieuorganisatie en wat al niet meer. Nederland telt een zeer hoog percentage vrijwilligers. Maar blijft dit zo als mensen nergens meer lid van willen zijn?  Ik maak het van nabij mee. Een vereniging tracht nieuwe leden te werven en steeds is het antwoord, dat men niet gebonden wil zijn.

Intussen hebben we de laatste jaren meegemaakt, dat de zorg en mensen in nood zoals werklozen en arbeidsongeschikten er steeds meer bekaaid vanaf komen. Op ons sociaal stelsel wordt steeds meer beknibbeld. De ondernemingswinsten stijgen explosief. Nederland is nog nooit zo welvarend geweest en er is een voortdurende economische groei, maar velen roepen, dat ze er niets van merken in hun portemonnee.  Maar ze worden geen lid van een politieke partij of een vakbond en ze stemmen op de PVV, die buitenlanders de schuld geeft en niet de bedrijven, die de productie naar een lagelonenland verplaatsen of sterk automatiseren. Te velen hebben verleerd wat echte solidariteit is.

We staan voor een diepgaande kanteling in de geschiedenis. We moeten naar een duurzame leefwijze.. Dat vergt enorme investeringen. Daarbij wordt te weinig vermeld, dat tegenover die investeringen ook opbrengsten staan. En de hoge kosten, die er straks komen als we niets doen worden eveneens vergeten. Kunnen we of beter kunnen onze kleinkinderen straks hier nog leven? Die omschakeling vraagt juist een enorme samenwerking steunend op wederzijdse solidariteit. Van opinieleiders wordt een buitengewoon sterk verantwoordelijkheidsgevoel verwacht. Ik mis het bij de VVD . leider in de Tweede Kamer en helemaal bij de CDA leider, die eigenlijk de hele pauselijke encycliek over het milieu als strafwerk zou moeten overschrijven. Eens te meer is solidariteit noodzaak

Jaargang 11, Nr. 547

DICTATUREN BOUWEN MUREN

De Chinese keizers bouwden de Chinese Muur tegen nomaden in het Noorden. De Romeinse keizers bouwden de Muur van Hadrianus tegen woeste volken noordelijk van de provincie Brittannia. Het autoritaire communistische bewind van Oost Duitsland bouwde de Berlijnse Muur.  De Israëli’s bouwden de grensmuur met de Palestijnse gebieden. De rechts-nationalistische Hongaarse regering onder premier Orban bouwde  een grens hek met scheermesprikkeldraad tegen oorlogsvluchtelingen. Nu wil Trump een muur bouwen tegen arme Latijnsamerikaanse migranten. Hij dreigt zelfs met het uitroepen van de noodtoestand. Het wordt er in de wereld niet prettiger op met al die muren. Ik heb ze niet eens allemaal genoemd.

Is er verschil tussen linkse en rechtse dictaturen? Neem Venezuela. Het zijn vooral de middengroepen, die zich tegen het regime verzetten, zo hoorde ik van iemand, die onder de lagere bevolkingsgroepen werkt.. Kennelijk ontvangen de armere mensen nog voldoende steun van de regering of weten zij zich zelf met eigen tuintjes te redden. Maar als je nu hoort over het nieuwe bewind in Brazilië dan slaat mij de schrik om het hart. Vooral de Indianen in het Amazonegebied gaan het moeilijk krijgen. De nieuwe president Bolsonaro minacht ze en toont geen respect voor hun reservaten. Hij zal er mijnbouw en landbouwontginningen toestaan. Het Amazonewoud is van wereldbelang omdat het enorme hoeveelheden CO2 uit de lucht haalt en zo de opwarming van de aarde tegengaat. Mensenrechten noemt Bolsonaro een linkse hobby.  Mensen, die arme boeren ondersteunen in hun strijd tegen grootgrondbezitters of Amerikaanse landbouwondernemingen, hebben weinig goeds van hem te verwachten. Of hij zijn belofte zal houden om de corruptie een halt toe te roepen valt te betwijfelen. Tegen velen van zijn medewerkers lopen immers anticorruptieprocessen. Bij zijn inauguratie waren beruchte rechtse regeringsleiders aanwezig als Orban uit Hongarije  en Netanyahu uit Israël. Bolsonaro is een aanhanger van Trump. Van hem vraag je je af hoe lang het nog duurt voordat zelfs zijn eigen Republikeinse Partij zijn krankzinnige beleid nog langer pikt. De wereldeconomie is één groot geheel. Alles hangt met elkaar samen. Elke verstoring brengt het grote geheel in gevaar. Het Trump beleid kan leiden tot een depressie op wereldschaal.

Ook de Europese Unie wordt door rechts nationalisme bedreigd. Het is het ongezonde nationalisme, dat anderen buitensluit en gepaard gaat met vreemdelingenhaat. Het National Socialisme heeft ons geleerd waar dat toe kan leiden.  Polen en Hongarije hebben inmiddels een regime, dat de rechtsstaat afbreekt en zich van mensenrechten en internationale verdragen weinig aantrekt. In Roemenië en Italië zie je ontwikkelingen in dezelfde richting. Daarnaast hebben we de Brexit. May krijgt te weinig steun uit de eigen partij en de Socialisten zouden een gewetensbeslissing moeten nemen om als oppositiepartij toch vóór een zachte Brexit te stemmen en dus May te steunen. Een andere dreiging is het populisme, dat vaak aan verrechtsing vooraf gaat. Het Europees Parlement is ondanks de christendemocraten en andere conservatieve partijen in de EVP van goede wil, Het stuit te vaak op de onwil van de regeringsleiders in de Europese Raad, die slechts schoorvoetend willen meewerken aan bestrijding van zwart geld witwassen, belastingontwijking en belastingontduiking. Journalisten worden erom vermoord. We mogen hopen, dat de opkomst bij de Europese verkiezingen flink omhoog gaat, zodat de status van het Europees Parlement stijgt en de Europese Raad zich wat meer aantrekt van deze Europese volksvertegenwoordiging. We gaan ons best doen.

Jaargang 11, Nr.546.

WE KUNNEN MEER DAN WE DENKEN

Vanaf eind 1991 schreef ik honderden stukken in ons parochieblad over allerlei onderwerpen. In die tijd waren de dagbladen nog helemaal niet zo attent op nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen. Als de Volkskrant toen een onderwerp aansneed, had ik er al een paar jaar eerder over geschreven. Je kon op zeker moment de krant bellen en ik kreeg een redacteur aan de telefoon, waar ik wel vertrouwen in had. Ik spuide mijn kritiek. Ik zal niet de enige zijn geweest. Sindsdien is de kwaliteit enorm verbeterd.  Ik kreeg vaak complimentjes over mijn stukjes. Ik merkte wel, dat niet iedereen het parochieblad las. Men was te druk. Soms was ik bang, dat men het niet eens was met de maatschappijvisie, die er in doorklonk, maar daar kon en wilde ik niet te veel aan toegeven. Soms hoorde ik dat de stukken te lang waren. Als ik ze dan korter maakte zonder uitgebreide uitleg waren ze weer te moeilijk.  Je kunt het niet iedereen naar de zin maken, zeker als je schrijft voor een zeer gemengd publiek van academici tot en met veel mensen met alleen lagere school. Toch bleef het knagen. Hoe bereik ik iedereen?

Bij mij gingen de alarmbellen af, toen ik merkte, dat hele groepen mijn samenvattingen van de pauselijke rondzendbrief (encycliek) ‘Laudato si over milieuschade en armoede in de wereld helemaal niet lazen. Te moeilijk en te saai. Korte inhoud: “De allerrijksten in de wereld zijn niet bereid geld te besteden aan eerlijke lonen en schonere productiemethoden. Hun hebzucht is te groot.” Die encycliek, een heel boekwerk is voor de hele wereld heel belangrijk en dus ook voor de mensen, die mijn stukken automatisch waren gaan overslaan, dat ik me echt ongerust ging maken. Voor het laatste nummer voor Kerstmis schreef ik een stuk en tot mijn verbazing en blijdschap werd het opeens zeer gewaardeerd. Nieuwsgierig? U kunt het vinden op www.nicolaaskerkodijk.nl .

Velen in mijn politieke partij zijn niet bepaald koningsgezind.  Ook ik vind een erfelijk koningschap niet zo democratisch. Tegelijk ontgaat mij zeker niet de waarde van onze monarchie. De basis ligt tijdens de Tweede Wereldoorlog toen ik op muren drie grote letters zag gekalkt: “OZO” . Oranje Zal Overwinnen. Het Oranjehuis bleek van grote symbolische waarde voor ons streven naar vrijheid.  Daarnaast zie je in onze geschiedenis, dat de Vorsten het opnemen voor burgers en boeren, eerst tegen de edelen en later tegen alle machtigen.  Koning Willem Alexander heeft geschiedenis gestudeerd en dat kon ik in zijn Kersttoespraak goed merken.  Het was de eerste keer dit jaar, dat het begin van de Tachtigjarige Oorlog , precies 450 jaar geleden werd genoemd. Het was een opstand tegen een te heerszuchtige vorst.. Het bijzondere was, dat hij al die eenvoudige mensen opriep hun vermogen om samen goede dingen te doen niet te onderschatten  Je kunt veel meer dan je denkt. Ik vermoed, dat Koningin Maxima ook voor inspiratie zorgde met haar deskundigheid wat betreft microkredieten voor mensen in de Derde Wereld, die een bedrijfje willen beginnen. Het streven naar meer opkomen voor de belangen van de zwakkeren zie je ook bij Jesse Klaver. Hij ging dit jaar op bezoek in bedrijfskantines  om naar al die “gewone mensen” te luisteren en hij riep hen op om samen in actie te komen. GroenLinks is een partij, die het opneemt voor de zwaksten in de samenleving: de werklozen, de minimumloners, de bijstandstrekkers, de ongeschoolden en de thuislozen. Maar ook voor het milieu, dat in de strijd om het geld vaak zwak staat. Het merkwaardige is, dat juist die zwaksten in de samenleving niet op GroenLinks stemmen. De media framen GroenLinks als een partij voor intellectuelen en daar stemmen die mensen dus niet op.

De ongelijkheid zit niet alleen in inkomen, maar ook in macht en opleiding en kennis. Voor mij is een ideaal om aan dat gebrek aan kennis wat te doen. Tsja. Ik blijf leraar. Mijn goede voornemen voor het komend jaar is om zoveel mogelijk mensen er toe te brengen om hun eigen gebrek aan kennis niet meer te accepteren, maar mij gewoon te vragen om iets beter uit te leggen als ze iets niet begrijpen.

Jaargang 11, Nr.545.