John Ch.M. Jorna

NIEUWE CENTRALE INZAMELING HANDTEKENINGEN

U verwacht van mij wellicht een stichtelijke beschouwing naar aanleiding van het Kerstfeest. Er zijn heel wat opmerkingen te maken. Ik erger me groen en geel aan de Amerikaanse Kerstman Santa Claus en de vele Amerikaanse Kerstsongs, die niets met Kerstmis te maken hebben. Mooi voor Amerika, maar niet voor ons in Europa. Veel mensen weten nauwelijks nog wat we met Kerstmis herdenken. Daarom stuurden we dit jaar vooral kerstkaarten met een afbeelding van wat er ongeveer 2000 jaar geleden bij het begin van onze jaartelling gebeurd is. Er werd een kind geboren in een grot bij Bethlehem, die als stal voor schapen in gebruik was. Dat kind zou zich ontwikkelen tot een bijzondere leraar voor zijn volgelingen, maar wat hij leerde was niet naar de zin van het toenmalige gezag en misschien ook niet naar de zin van de machtigen dezer aarde vandaag aan de dag.. Hij stierf aan een kruis, maar werd drie dagen later weer levend en verscheen aan zijn volgelingen. Over de hele wereld zijn er 2,1 miljard volgelingen.  Zijn leer werkt veelvuldig door in onze samenleving en heel wat mensen doen wat die Jezus van Nazareth ons heeft voor geleefd, zonder dat zij dat beseffen.  Gelukkig maar.

Vanuit die oude idealen komen Europese burgers vaak op het idee handtekeningen in te zamelen met als doel de Europese Commissie te vragen maatregelen te nemen tegen het gebruik van sommige bestrijdingsmiddelen, die schadelijk zijn voor bijen.  Het initiatief ligt vaak bij de Niet Gouvernamentele Organisaties, de NGO’s als Geweenpeace of Amnesty International. Al enkele jaren is er een nieuwe ontwikkeling. Er zijn organisaties, die zich juist specialiseren in deze actievorm. Avaaz, gevestigd in New York heeft over de hele wereld ruim vijf miljoen sympatisanten, die met hun handtekeningen en hun geld  allerlei misstanden bestrijden. Sinds een jaar is er een soortgelijke organisatie in Nederland, De Goede Zaak. Deze club is vooral bekend door de acties voor een Kinderpardon, maar doet nog veel meer.

De Europese Unie kent het zogenaamde Europees Burger Initiatie. Als een organisatie tenminste één miljoen handtekenignen inzamelt, dan gaat het Europees Parlement er aandacht aan besteden en roept dan de Commissie op er iets aan te doen. Vier keer is dat gelukt. Veel vaker haalde men de één miljoen niet. De orgenisatie lag bij een NGO en die zorgde ook voor de melding van het succes en voor verdere actie met behulp van de achterban van mensen, die getekend hadden.  Maar in een tijd van privacy en een forse toename van dit soort acties, wil men andere regels. Ze zijn besproken in het Tripartite Overleg van Raad, Commissie en Parlement. Vooral de Raad, dus de lidstaten, wil zo weinig mogelijk last van al die acties. Dus moeten de handtekeningen rechtstreeks naar een nieuw bureau van de Commissie. De Emailadressen mogen na de actie niet meer gebruikt worden voor verdere actie.. Dat betekent een flinke beperking van de actiemogelijkheden van de NGO’s en daar moeten we niet blij mee zijn. Het Europees Parlement gaat er nog een plenair debat aan wijden.. Te hopen is, dat de verschillende fracties goed luisteren naar de meningen van de NGO’s  en van de burgers van Europa. Die graag meer openheid willen en meer rechtstreekse invloed op de Commissie en het Parlement.

Jaargang 11, Nr. 544.

ER IS EEN ALTERNATIEF

Het was een heel gezellig en zeer smakelijk Kerstdiner. Bij het toetje wisselde ik van plaats. Ik kwam aan een tafel voor vier personen te zitten. Iemand vroeg belangstellend naar mijn gezondheid. Die is inmiddels een stuk beter. Een ander vroeg naar mijn website. Ik vertelde, dat ik nauwelijks een wekelijkse column heb overgeslagen en af en toe veel bezoekers krijg. Dat ligt ook aan het onderwerp. De column over het boerkaverbod  en Burgemeester Halsema trekt waarschijnlijk enige aandacht. Zo kwam het verhaal op godsdienstvrijheid, een eeuwenoude traditie in Amsterdam.  Het gesprek golfde op en neer. Steeds minder mensen in Nederland willen bij een religie horen en sommigen geloven niet meer in het bestaan van God. Ik zei toen als antwoord: “Er zijn tal van goede redenen om jouw kerk te verlaten. Maar je zou als lid van zo’n kerk ook kunnen zeggen. Het is inderdaad een rotzooitje. Maar ik voel mij als kerklid verantwoordelijk voor die kerk en dus ga ik samen met anderen proberen aan al die misstanden iets te doen. ” Daarvoor had ik uitgelegd hoe de gemeente Bunnik onderzoek heeft laten doen naar gevoelens van eenzaamheid. Het blijkt, dat in de drie dorpen van onze gemeente wel degelijk tamelijk veel mensen zijn, die last hebben van eenzaamheidsgevoelens. Ik bekende zelfs, dat ik dat ook heb. Ik mis mensen om mij heen, die dezelfde politieke ideeën aanhangen< milieu, ongelijkheid (of groen en links) en tegelijk nog belijdend kerklid zijn en waarmee je op een behoorlijk niveau kunt praten. Als je ouder wordt, vallen er bekenden om je heen weg. Maar goed, wat kunnen we doen aan die eenzaamheid? De twee kerken in Odijk organiseren samen een maandelijkse zondagmiddagbijeenkomst met een spreker of een leuke activiteit. Iedereen is welkom. Dus ook niet kerkleden. Dat geldt ook voor de maandelijkse maaltijd ‘Eten met dorpsgenoten’ tegen een zeer schappelijke prijs van vijf euro.. Zo zijn ook de caritas en de diaconie actief om mensen, die in financiële nood verkeren te helpen. Er is een Noodfonds Bunnik. De gemeente en de kerken dragen er in bij. Soms is er iemand met een probleem, maar voor dat probleem is er geen wettelijke regeling. Dan kan er een beroep worden gedaan op het Noodfonds. Er is een bezoekgroep, die zieken of rouwenden of eenzamen bezoekt.  Als de kerken wegvallen verdwijnen ook veel nuttige diensten. Dat de verzuiling nauwelijks nog bestaat is op zich niet zo erg, maar er is niets voor in de plaats gekomen. Maar sinds twee jaar hebben we in Odijk een coöperatie, De Huiskamer van Odijk. Die levert allerlei diensten.  De een helpt de ander. Om goed te kunnen draaien is een flink aantal leden nodig á twee euro per maand per huishouden. Maar mensen worden geen lid. Ik heb het niet nodig. Zulke mensen hebben gewoon niet meer door, dat anderen hen nodig hebben. Dat is het individualisme in onze samenleving. Dat leidt ook tot andere politieke keuzes. Dus wordt er te weinig gedaan aan de wel degelijk bestaande armoede in Nederland.

Wat is nu het alternatief voor de kerkverlaters? Ze hebben allemaal weer andere redenen. Velen geloven niet meer in het bestaan van een God.  Het is niet zo eenvoudig er iets aan te doen. Je zou je kennis kunnen vergroten. Een bijbel studie doen of deelnemen aan een gespreksgroep en je door anderen laten inspireren. Je zou ook kunnen leren gevoelig te worden voor tekenen van Gods zorg voor de wereld. Dat doe ik zelf bijvoorbeeld. Ik schreef er een stuk over in ons parochieblad. Er is een groep, die zich stoort aan de autoritaire manier van leiding geven van onze bisschop. Dan denk ik: ook deze man heeft niet het eeuwige leven en misschien verandert hij door de collegiale wijze van leiding geven van Paus Franciscus.  Velen zijn boos over het misbruik in de Kerk.  Besef, dat in Nederland nu strenge regels gelden. Besef ook, dat iedereen dan de taak heeft oplettend te zijn of die regels ook worden nageleefd en vraag je zelf af, wat je zelf doet tegen dat misbruik behalve boze uitspraken doen. Wat doe je om de slachtoffers te steunen? De Kerk draait vandaag voor 95% op vrijwilligers. Aks vrijwilliger kun je veel doen om de kerk beter bij de tijd te brengen.

Er zijn van die mensen, die roepen, dat de Joods Christelijke cultuur wordt aangetast en dan geven ze vluchtelingen de schuld. Ik ben bang, dat wij het zelf zijn, die van die eeuwenoude christelijke cultuur weinig heel laten. Het wordt tijd tot bezinning te komen.

Jaargang 11, Nr. 543.

VRIJHEID VAN GODSDIENST IS ZO’N MENSENRECHT

Aanstaande maandag, 10 december 2018 is het zeventig jaar geleden, dat de Universele Verklaring van de Mensenrechten door een groot aantal landen werd ondertekend. Heel veel landen waren op dat moment nog niet onafhankelijk. De kritiek op deze verklaring is immers, dat het een typisch westerse opsomming van rechten is, zoals die in tal van grondwetten van Europese staten worden opgesomd. Ze passen in een christelijke democratische cultuur. Misschien dat daardoor juist in veel Afrikaanse en Aziatische staten die mensenrechten nogal veel worden geschonden.

Voor mij persoonlijk is het ook een belangrijke dag, want het is dan precies veertig jaar geleden, dat ik namens het toenmalige District Zeist van Scouting Nederland een motie toelichtte, waarin werd uitgesproken, dat juist niet naar de Wereldjamboree in Iran moet worden gegaan wegens de schending van de mensenrechten onder het regime van de Sjah. De motie werd verworpen. Een deel meende, dat men in zo’n land met een gerust hart voor de mensenrech-ten zou kunnen opkomen. De Jamboree van 1979 ging niet door. In Iran was de revolutie uitgebroken.

Een van die fundamentele rechten is de vrijheid van godsdienst. De internationale beweging Kerk in Nood brengt elke twee jaar een rapport uit over de situatie van de godsdienstvrijheid in de wereld. Het rapport, dat onlangs is verschenen vermeldt 31 landen. Daarnaast zijn er landen, waar de godsdienstvrijheid wordt gehandhaafd, maar toch wordt aangetast doordat er uit godsdienstige motieven aanslagen worden gepleegd op bijvoorbeeld kerken of moskeeën of op mensen, die door het dragen van een keppeltje als Jood herkenbaar zijn. Dit leidt ertoe, dat veel Joden zich niet langer veilig voelen en naar Israël emigreren.

Vaak is de antigodsdienstige houding mede bepaald door andere motieven. In India is dat bijvoorbeeld het nationalisme. Fanatieke Hindoenationalisten ple-gen aanslagen op kerken of moskeeën of doden of verwonden christenen of moslims. Europese missionarissen worden in India niet voor langere tijd toegelaten. In veel communistische landen werd de godsdienst verboden, omdat de staat geen andere macht naast de staat duldde. In China bestond lange tijd een ondergrondse katholieke kerk naast een door de regering gecontroleerde katholieke kerk. Onder de huidige paus Franciscus is het tot een overeenkomst gekomen, maar de ondergrondse katholieken vertrouwen die communisten voor geen cent. Vanuit een antikoloniale houding ziet men soms een afkeer van de religie van de kolonialisten.

In de Islamitische wereld zien we een sterke radicalisering optreden en daardoor neemt de vervolging of de discriminatie van Christenen, Joden en Sjiieten toe. Dat is bijvoorbeeld in Indonesië en Pakistan het geval. In Indonesië zijn missie en zending zeer actief geweest. Er zijn veel Rooms-Katholieken en protestanten. Ze worden flink gediscrimineerd en er zijn ook brandstichtingen. De situatie verslechtert voortdurend. In Pakistan is de blasfemiewet berucht. Als de profeet of de koran of Allah wordt beledigd, staan er strenge straffen op. Helaas wordt de wet bij gewone ruzies misbruikt door iemand van blasfemie te beschuldigen. Dat overkwam Asia Bibi. Met islamitische vrouwen werkte ze op het land. Zij bood de andere vrouwen water te drinken aan. Die weigerden, want het water was door het contact met de christin verontreinigd. Daar kwam ruzie van. Asia Bibi werd ervan beschuldigd de profeet te hebben beledigd en ter dood veroordeeld. Kort geleden werd ze door het Hooggerechtshof na negen jaar in de dodencel vrijgesproken. De fanatieke Islamisten reageerden woedend. De rechters zouden gedood moeten worden. De advocaat van Asia Bibi vluchtte naar Nederland. Asia Bibi verblijft op een veilige plek onder bewaking en wacht op vertrek naar een veilig buitenland. Haar dochters vrezen voor hun leven en verhuisden al vier keer naar een andere plek. Ook zij kunnen niet in Pakistan blijven. Hoe gaat dit aflopen?

Het rapport constateert bij velen een nogal onverschillige houding en veel politieke partijen hoor je hier nooit over. Wat doen de Nederlandse diplomaten? Blijft het bij stille diplomatie, omdat die effectiever is? Waarom weten we dat niet? Godsdienstvrijheid is een mensenrecht en een van de vrijheden in onze Grondwet. Daar zou ELKE politieke partij pal voor moeten staan. Ze lopen er niet bepaald mee te koop.

Jaargang 11, Nr. 542

STEUN ZOEKEN BIJ DE LEIDER OF ZELF AAN DE SLAG?

Eindelijk kon ik weer mee doen met onze gespreksgroep. Het werd een inspirerende avond. We gingen uit van het Bijbelverhaal over de tocht van de Israëlieten uit Egypte door de woestijn naar het Beloofde Land. De aandacht werd vooral gericht op de episode waar het volk mort tegen Mozes omdat er geen water is te vinden. Ze dreigen van dorst te sterven. Ze hebben kennelijk nog niets geleerd van alle moeilijke momenten, waar ze toch gered werden. Het ontbreekt hen nog aan godsvertrouwen. Maar de vraag was, waarom ze met hun klagen bij Mozes kwamen. We ontdekten, dat ze als slaven in Egypte moesten gehoorzamen aan hun meesters en geen eigen initiatief mochten nemen. Dus gingen ze ook nu niet zelf aan de slag. Dat lijkt erg op de Oost-Europese landen, die in de communistische tijd de orders van de partij moesten uitvoeren en vooral geen eigen initiatief mochten nemen. Na de val van het Communisme moesten ze leren om zelf zakelijke beslissingen te nemen. West-Europese zakenlieden en onderwijsmensen trokken naar die landen om mensen het zaken doen in een moderne economie te leren.

Ik herinner me, dat ik tijdens een bezoek aan Tsjechische vrienden door hen vol trots werd meegenomen naar een soort kelder, waar jongeren op eigen initiatief bezig waren de ruimte in te richten als hun jongerencentrum. Ik vroeg of dit een breuk in de geschiedenis was. De jongeren begrepen de vraag niet. Dat kan ook aan mijn Engels hebben gelegen. Mijn gastvrouw begreep het wel. Het zelf initiatief nemen was een afscheid van de tijd, waarin dat niet mocht en de communistische partij als enige de beslissingen kon nemen.

Voor ons in Nederland is dat al eeuwen heel gewoon, zoals ik dat vorige week weer eens uitlegde. In veel Oost-Europese landen was er pas na afloop van de Eerste Wereldoorlog sprake van enige democratie. Niet onder de Turken of Habsburgers of Hitler of de Communisten. Dat verklaart veel van de huidige ontwikkelingen.

Toch zijn er ook vandaag in Nederland veel mensen, die kritiekloos allerlei maatregelen en wetten aanvaarden. Gebrek aan kennis speelt daarbij een rol. Dat geven mensen ook grif toe. “Ik heb er geen verstand van. Mijn vader zei, dat ik maar op het CDA moest stemmen en dat doe ik dus al jaren.” Er zijn ook duizenden mensen, die functioneel analfabeet zijn. Ze lezen geen krant. Hoe het broeikaseffect werkt, weten ze niet en hoe het versterkt wordt door het verbranden van steenkool, bruinkool, aardolie of aardgas begrijpen ze evenmin. Gewetenloze politici maken daar ongegeneerd misbruik van. Ze worden wel boos, als slimmere mensen hun wangedrag aan de kaak stellen en zelfs wegeren aangenomen wetten te accepteren.

Dat speelt ook in de kwestie van de nikab en de boerka. Het dragen ervan is binnenkort verboden in het openbaar vervoer, bij overheidsinstellingen, zorginstellingen en het onderwijs. Burgemeester Femke Halsema wil de politie niet nog meer belasten door aan handhaving van dat verbod enige prioriteit te geven. Ik vind dat terecht. Het gebod heeft een godsdienstige achtergrond. De draagsters voelen zich in geweten verplicht de sluier te dragen. Halsema weigert gewetensdwang toe te passen. In Nederland bestaat ook de scheiding tussen Kerk en Staat. Die is weliswaar niet wettelijk vastgelegd, maar het is belangrijk je eraan te houden om de goede verhoudingen te bewaren. De Kerk zal de Staat niets voorschrijven al gebeurde dat in het historisch verleden wel degelijk. De Staat zal de Kerk niets voorschrijven. Door de gezichtssluiers te verbieden, doet de staat dat wel. De Staat behoort ook de Moskee niets voor te schrijven. Het gebod een sluier te dragen heeft zeer zeker ook een rationele achtergrond. Je hebt van die kerels, die ongegeneerd een vrouw met de ogen uitkleden, zoals dat heet. Niet alleen Islamitische vrouwen vinden dat onprettig. De Me-Too-beweging heeft aangetoond, dat er kerels met veel macht nog veel verder gaan. Kennelijk is het een eeuwenoud verhaal en heeft men in de Islam er deze oplossing voor gevonden. Halsema houdt zich aan die scheiding van Kerk en Staat en dat is een tweede reden, dat ze gelijk heeft.

In een tijd, dat een meerderheid van de Nederlandse bevolking zegt niet meer in god te geloven, menen sommigen, dat het geweten niet meer telt en evenmin de scheiding van Kerk en Staat. Ze stellen zich soms uiterst agressief op. Ze zouden zich moeten realiseren, dat een kenmerk van echte democratie is, dat minderheden beschermd worden. Burgemeester Halsema kent haar verantwoordelijkheid.

Jaargang 11, Nr.541.

WIE WAS MARIA VAN GELRE?

Tien jaar heb ik les gegeven op een Lagere school in Gelderland, eerst in Spijk bij Lobith en daarna in Arnhem. Je zou mogen verwachten, dat er dan extra aandacht wordt besteed aan de geschiedenis van je eigen provincie. Dat is louter toevaal als een leerkracht iets meer weet over de lokale geschiedenis. De tijd ontbreekt om je daar echt in te verdiepen. De methodes behandelen de vaderlandse geschiedenis en ze beperken zich tot enkele cruciale periodes, die tot een ingrijpende verandering hebben geleid. Zo zorgde de strijd tussen de Bronkhorsten en de Heeckerens, in Holland bekend als de Hoekse en Kabeljauwse twisten, voor het einde aan de macht van de adel. Voortaan had de Hertog van Gelre, die ook Graaf van Zutphen was en Hertog van Gulik het gezag en waren de steden zelfstandig. Het was het begin van ons democratisch stelsel in de Nederlanden. Dat onder Karel V alle Nederlandse gewesten verenigd werden onder zijn heerschappij werd ook behandeld en de opstand tegen zijn opvolger Filips II leidde tot onze helaas nogal onbekende onafhankelijkheidsverklaring, het Placcaet van Verlatinghe van 1581.

Dan bezoek je een tentoonstelling in museum het Valkhof in Nijmegen en je maakt kennis met de gemalin van Hertog Reinald IV van Gelre en Gulik en graaf van Zutphen,. Zij is een Franse edelvrouw via haar moeder , verwant aan de Franse koning. Maria d’Harcourt werd op14 februari 1380 geboren in La Soussaye, zuidelijk van Rouen. Zij werd in 1396 hofdame . van de Italiaanse Valentina Visconti, de vrouw van de broer van de koning. Aan het hof maakte zij kennis met kunstenaars,schrijvers en geleerden. Op 12 mei 1405 huwde zei Hertog Reinald IV en werd zij Hertogin Maira van Gelre. Helaas bleef het huwelijk kinderloos. Dat leidde tot onrust onder de steden van het hertogdom, die een opvolgingsstrijd vreesden. Namens haar zieke man onderhandelde Maria met de steden. Toen haar man stierf kwam er een opvolger en Maria was niet langer welkom in Gelre. Ze verbleef zoals eerder afgesproken vooral in Gulik. Daarom kwam ze vaak in Keulen, waar ze veel kostbaarheden kocht. De tentoonstelling draait vooral om het gebedenboek, dat zij in 1415 liet maken en na de dood van Reinald IV nog liet uitbreiden. Maria stierf rond de jaarwisseling 1428 – 1429 op een onbekende plaats. Ze werd dus net geen 49 jaar, normaal in die tijd met een veel lagere levensverwachting.

Het gebedenboek lag jarenlang in een doos in een kluis in Berlijn. Nu wordt het gerestaureerd en een aantal van die gerestaureerde pagina’s kunnen nu in het museum bekeken worden. Ze zijn met de hand beschreven, maar zien er uit alsof het gedrukt is. Voor een middeleeuws boek is het nogal sober uitgevoerd. Een aantal pagina’s toont afbeeldingen in kleur van heiligen. En een bladzijde laar de hertogin zelf zien in een voor die tijd modieus gewaad. Er zijn vergrootglazen beschikbaar, maar het was zo druk, dat ik blij was mijn eigen leesglas te hebben meegenomen. De rest van de uitgebreide tentoonstelling laat de geschiedenis van die tijd zien, de kunst, de religie en de cultuur. Zo krijg je een beeld van die tijd en dan vooral van de hogere stand, dat in de geschiedenisboekjes grotendeels ontbreekt. De steden met hun ambachtsgilden en de vaak rijke burgerij naast de armere arbeiders en de geestelijkheid ontbreekt in de tentoonstelling, maar dat is niet erg, omdat daarvan altijd al veel bekend was. In oude binnensteden is er nog veel van te zien.

Voor mij was de tentoonstelling een eyeopener. Over Hertogin Maria van Gelre was tot nu toen weinig bekend. Recent onderzoek heeft een duidelijk beeld opgeleverd. Geschiedenis behandelt vaak de vele oorlogen en andere conflicten. Sommigen noemen de Middeleeuwen vanwege de belangrijke rol van de godsdienst een achterlijke tijd. De tentoonstelling laat zien hoe rijk die tijd aan wetenschap, kunst en cultuur is geweest. Wil je er meer over weten raadpleeg dan Kunstschrift 2018/4.

Jaargang 11, Nr. 540.

DE SCHIJN VAN SOUVEREINITEIT

Het Verenigd Koninkrijk is verdeeld. Een kleine meerderheid wil uit de Europese Unie. Of dat nog steeds zo is, dat is maar de vraag. De Britse bevolking gaat steeds duidelijker zien, dat al die gewekte verwachtingen waarschijnlijk slechts ten dele zullen uitkomen. Ze vrezen de chaos van een Brexit zonder een overeenkomst met de EU. Theresa May vertelde bij een inbelprogramma op de radio, dat ze wegens haar suikerziekte dagelijks insuline gebruikt, die uit Denemarken komt. Er is grote vrees, dat bij een verlaten van de Eu zonder overeenkomst, de invoer van bijvoorbeeld medicijnen stokt. Het lijkt er nu op, dat steeds meer mensen gaan beseffen, dat de middenweg van een douane-unie met de EU toch beter is dan alle banden verbreken. Kennelijk was er bij velen geen enkel inzicht in de noodzaak van een lidmaatschap van de EU of anders een sterke band zoals Zwitserland en Noorwegen die hebben. Misschien komt dat doordat de Britten niet vanaf het begin lid zijn geweest van de Europese Gemeenschappen. Overigens zijn er massa’s Nederlanders, die evenmin de noodzaak van een EU begrijpen.

Er is al lang niet meer een kleine economie van stad en ommelanden en evenmin een nationale economie. De economieën van alle Europese landen zijn sterk met elkaar verknoopt en eigenlijk geldt dat ook op wereldniveau. We hebben een mondiale economie. Wandel eens door een supermarkt en bekijk de producten. Waar komen ze vandaan? Waar komt de koffie vandaan? Meestal is het een mengsel van koffies uit meerdere landen: Brazilië, Colombia, Midden-Amerika, Ivoorkust, Angola, Oeganda, Ethiopië en vele andere landen. Zo kun je ook producten noemen als thee, cacao, suiker, soja, palmolie, zonnebloemolie, wijn, dadels, sinaasappels en citroenen. Maar kijk ook eens waar onze landbouwproducten allemaal heen gaan: ons fruit, onze zuivelproducten, onze pootaardappelen, bloemen en zaden. Een autofabriek in Engeland krijgt zijn onderdelen dagelijks per vrachtauto uit alle windstreken. Bij een ‘no deal’ komt de productie bijna onmiddellijk stil te liggen. De EU met het wegvallen van onderlinge grenzen maakt dit mogelijk. Onze handel is enorm gegroeid en dan vooral de handel met andere EU-lidstaten. Het brengt ons welvaart. In Nederland is er dan ook veel steun voor het EU-lidmaatschap.

Maar als er dan sprake is van een mondiale economie, dan moeten er ook mondiale regels voor de onderlinge handel zijn. Daarvoor bestaat de Wereld Handels Organisatie. Toch bestaan er ook duidelijke economische blokken binnen dat mondiale geheel. Ze concurreren onderling en streven naar meer economisch macht. Een landje alleen kan in die concurrentiestrijd niet overeind blijven. Dat zullen de Britten wel merken. Ik vermoed, dat de Brexiteers dat dondersgoed weten, maar hun opdrachtgevers, het grootkapitaal vindt het prachtig. Ze kunnen straks in het Verenigd Koninkrijk hun gang gaan en hopen van de EU-regels geen last meer te hebben. Lekker belastingen ontwijken en zwart geld wit wassen. Het Europees Parlement zit de Europese Commissie en de Europese Raad van regeringsleiders voortdurend achter de broek om een eind te maken aan belastingontduiking, belasting ontwijken, witwassen en allerlei andere vormen van corruptie. Op Malta is het bijvoorbeeld mogelijk om een Maltees paspoort te bemachtigen wanneer je daar flink investeert. Dat is mooi voor Russische miljardairs, want die kunnen met dat EU-paspoort vrij door de Europese Unie reizen. Een journaliste, die dat aan de kaak stelde is met auto en al opgeblazen. Voor moorden schrikt dat tuig niet terug. De Raad van Europa ondrzoekt deze zaak. Het Europees Parlement besteedt er eveneens aandacht aan. Zo groeien we naar steeds meer eenheid, gewoon omdat het nodig is om de internationale criminaliteit een halt toe te roepen. De Britse kapitalisten dachten met de Brexit hun gang te kunnen gaan. We beslissen weer zelf. Voorlopig moeten ze zich aan de EU-regels houden en als ze een definitieve handelsovereenkomst met de EU willen sluiten, dan is die alleen mogelijk als ze de EU-regels respecteren. Ze zijn geen lid meer en mogen er dus ook niet meer over mee praten. Collectieve waanzin lijkt het mij af en toe. Intussen heeft het grootkapitaal het er voor het zeggen. Zelf beslissen, ho maar. De soevereiniteit is slechts schijn.

Jaargang 11, Nr.539.

OUDE WIJN IN NIEUWE ZAKKEN?

Het advies van de Onderwijsraad houdt in, dat de toekomstige leraar eerst moet leren lesgeven en daarna moet kiezen op welk soort school en in welk vak hij gaat werken. Zo vat de Volkskrant het advies samen. Dat roept al onmiddellijk vragen op. Hoe wil je leren lesgeven zonder vakkennis? Een noodzakelijke voorwaarde voor goed lesgeven is, dat je echt boven de stof staat, die je wilt onderwijzen. Dat geldt voor alle niveaus. De leraar, die de zesjarigen moet leren lezen, moet begrijpen hoe de gebruikte methode werkt. Hij moet weten welke problemen de leerlingen daarbij ondervinden en hoe hij ze daarbij kan helpen. Die kunde heb ik mij nooit eigen gemaakt ook al ben ik met mijn onderwijsakte bevoegd voor het Lager Onderwijs/Basisonderwijs. Ik mag lesgeven in groep 3. Als ik terug denk aan mijn eerste jaren in het toen nog Lager Onderwijs, dan herinner ik mij, dat ik goed kon rekenen, maar, dat ik nog moest leren hoe het de kinderen uit te leggen. Gedurende mijn veertigjarige loopbaan heb ik wat de aanpak van de lesstof betreft steeds weer bijgeleerd. Ik merkte, dat dit veel creativiteit vereist. Een handleiding bij een methode of uitwisseling met collega’s kunnen daarbij helpen. Ik heb ook heel wat geleerd bij bijscholingscursussen, vaak vanuit de lerarenopleiding.

De Onderwijsraad suggereert, dat een leraar ook bevoegd zou moeten zijn voor meerdere vakken. Dat was ik jarenlang. Ik leerde het vak nog net op de oude kweekschool. Dat was eigenlijk niet echt waar, want je kreeg een massa vakken, maar ervaring in lesgeven was minimaal. Daarna volgde de hoofdakte. Er waren vijf vakken: Nederlands, Pedagogiek (onderwijskunde zou je nu zeggen), Aardrijkskunde, Geschiedenis en Natuurkunde. Dat leverde een derdegraads bevoegdheid op voor Nederlands, Natuurkunde, Geschiedenis en Aardrijskunde. Veel docenten op de Mulo / Mavo / VNBO tl gaven met die kennis van de Hoofdakte les. Eigenlijk was dat een onvoldoende basis. Daarom kwamen er Mavo-applicatiecursussen. Ik werkte mee aan zo’n tweejarige cursus en die was voor die Mavodocenten behoorlijk pittig. Op de lerarenopleiding kregen velen ook voor twee vakken een derdegraads bevoegdheid, maar het verschil met een eerstegrader was merkbaar. Mijn conclusie: Wees voorzichtig met het nastreven van bevoegdheid voor meerdere vakken.

De onderwijsraad wenst ook meer mobiliteit. Leraren moeten kunnen switchen tussen verschillende onderwijsvormen. Als ik mijn eigen eindexamenjaargroep van de Ludgerus-kweekschool in Hilversum bekijk, dan kan ik zeggen, dat bij mijn jaargenoten een veelheid aan carrières te zien is. Enkelen bleven in het Basisonderwijs, meerderen werden Mavodocent en Mavodirecteur, enkelen werden eerstegraadsdocent op een Vwo-school en enkelen docent in het HBO. Een jaargenoot bracht het tot inspecteur en een tot vrijgestelde bij de vakbond en een enkeling maakte een carrière buiten het onderwijs. De vroegere vrijetijds cursussen voor lagere akten en voor middelbare akten maakten dit mogelijk, maar het vroeg wel een groot doorzettingsvermogen. Als de Onderwijsraad nastreedt opnieuw die veelheid aan carrièremogelijkheden te bieden, dan is het inderdaad oude wijn in nieuwe zakken. Het grote verschil is, dat je niet weekeninden en vakanties hoeft te gebruiken om voor een lagere of middelbare akte te studeren.

De idee om eerst te leren lesgeven is maar beperkt uitvoerbaar. Aan de hand van eenvoudige lesstof kun je leren een goede lesindeling te maken. Je kunt leren goede voorbeelden te zoeken. Je kunt leren eenvoudige taal te gebruiken met weinig moeilijke woorden. Je kunt leren geschikt beeldmateriaal te vinden en te gebruiken. Je kunt leren de leerlingen bewust te maken van de moeilijke woorden en vooral de vaktermen in een hoofdstuk. Je kunt leren leerdoelen te formuleren en dan de leerlingen leren hoe er mee te werken. Het zijn allemaal van die basisvaardigheden, die bij elk vak te pas komen. Maar elk vak kent ook zijn eigen didactiek en voordat je daaraan begint moet er een flinke inhoudelijke basiskennis aanwezig zijn.

• Leerlingen maken een ontwikkeling door tijdens hun schoolloopbaan. Dat is een psychologische ontwikkeling, een verstandelijke ontwikkeling, een ontwikkeling in hun waardenbewustzijn. Ze maken hun puberteit door met als onderdeel, dat ze komen tot een eigen waardenpakket.. Moet de toekomstige leraar dat allemaal bewust worden bijgebracht en moeten de toekomstige leraren al in de eerste fase leren met die ontwikkelingsfasen om te gaan? Ze moeten immers eerst leren lesgeven. Hoe leren ze dan om er bij hun vak rekening mee te houden? Het lijkt mij, dat vakinhouden en de daarbij horende didactiek elkaar voortdurend moeten afwisselen.

Tot slot. De echte enthousiaste leraar blijft zich verbeteren. Steeds is hij op zoek naar een betere lesmethode. Steeds leert hij nieuwe leermiddelen te gebruiken. Hij blijft zijn vakinhoudelijke kennis op peil houden. Zijn creativiteit werkt voortdurend door. De dwaasheid van onderwijsministers is, dat ze elke keer weer met een ander systeem komen, dat halsoverkop moet worden ingevoerd. Zorg dat de toekomstige leraar wordt voorbereid op die voortdurende ontwikkeling van zijn leraarschap. Dat noem ik “rolling reform”.

Jaargang 11, Nr. 538.

GEÏNSPIREERD DOOR WUBBO OCKELS

De Haagse band PBII wilde wat meer dan alleen maar muziek maken. Ze wilden hun maatschappelijke betrokkenheid samen met hun muziek tot uiting brengen. Ze raakten geïnspireerd door de afscheidsspeech van Wubbo Ockels, de eerste Nederlandse ruimtevaarder. Tijdens die ruimtevaart deed hij als natuurkundige en technisch ‘handige jongen’ allerlei proeven en hij raakte ook diep onder de indruk van het beeld van de aarde op afstand, een kleine bol met een zeer dunne schil van de atmosfeer om zich heen. Hij zag hoe kwetsbaar onze planeet is en besefte hoe groot het risico van ons omgaan met onze kleine woonplaneet is. Daar wilde hij iets aan gaan doen. Hij werd hoogleraar in Delft en bouwde met zijn studenten een auto, die geheel op de opgevangen energie van de zon reed en ook nog de race van andere zonneauto’s wist te winnen. Al op leeftijd werd bij hem kanker ontdekt. De ziekte was voor hem uiteindelijk fataal. Voor het zover was kwam hij met de volgende afscheidsspeech:

“Our earth has cancer.
I have cancer too
And most people with cancer
they die……..

We people
Coming from the same molecules
Out of one exploding star
Developed over billions of years.

Life is made by WE
We humanity so strong
That we can save the planet
But we can also destroy it”

De band had al enige ervaring. Ze besloten een show samen te stellen rond de ideeën van Wubbo Ockels over het milieu onder de titel “Save the earth”. Die show maakten we mee in Theater Figi in Zeist. Ik had geen idee van wat me te wachten stond. De muziek beviel me prima. Ik heb er weinig verstand van en kende geen enkele melodie. Maar het bood je de kans om tussen de tekstendoor verder te denken. Qua informatie werd niet bijzonder veel geboden. Voor mij was er nauwelijks nieuws. Je werd heel duidelijk op je eigen verantwoordelijkheid vastgepind. Wat doe je zelf? Afval scheiden is mooi, maar er is veel meer nodig. Met een simpel voorbeeld werd je aan het denken gezet. Als je een kopje koffie neemt, is er een plastic roerstaafje bij. De melk zit in een plastic kuipje. Zo krijg je er 7 gram wegwerpplastic bij met alle gevaar, dat het wegwaait en in het milieu terecht komt. Eigenlijk zou je alles met plastic aan de ober terug moeten geven en gewoon suiker uit een suikerpot en melk uit een kannetje moeten vragen. Waarom in vredesnaam zoveel plastic? Veel komt via rivieren in zee terecht en daar heb je kolossale eilanden, de zogenaamde plastic soep. Via de vissen komt dat plastic in ons eigen lijf. Zo werd er ook aandacht besteed aan het klimaat en aan een kringloopeconomie en aan energie van zon en wind.

Toch kwam voor mij niet duidelijk over, dat op alle terreinen van het leven een totale verandering noodzakelijk is. Er zijn eigenlijk drie aarde’s nodig voor de manier waarop wij leven. We hebben er maar één. Dus wordt de bodem uitgeput. Grondstoffen raken op en er is te weinig terugwinnen ervan. Bodem, water en lucht worden vervuild. We blijven fossiele energie gebruiken en de CO₂-uitstoot neemt niet noemenswaardig af. Daar kun je heel pessimistisch van worden, maar in deze show werd niet naar alle ellende van het verleden en het heden gedacht, maar werd de aandacht op de toekomst gericht. Ga aan de slag. Redt de wereld – Save the earth.

Vroeger zeiden we vaak als er op school een bijzondere ouderavond was geweest: “De mensen, die het nodig hadden, waren er niet.” Nu kon je aan de inleidende dialoog merken, dat er een gemotiveerd publiek was. Eigenlijk hadden ze geen aansporing nodig om de aarde te redden. Maar de mensen, die maar aan rotzooien, bleven thuis. Zo net was er op het nieuws, dat in Italië bij hevige stortbuien en daarop volgende overstromingen en aardverschuivingen mensen waren omgekomen. Toen ik nog les gaf, meer dan 24 jaar geleden, voorspelde ik die hevige regenval. Toch ben ik niet pessimistisch zo’n geweldige show met lichtbeelden en muziek was toen niet mogelijk. Gisterenmorgen vroegen buren om informatie over zonnepanelen. Nog deze week passeert de jaaropbrengst 2018 van mijn acht nieuwste zonnepanelen de 2000KWh. Dat verdient lekker. Tsja, dat ook!

Voor meer info – ook over de serie optredens – zie www.savetheearth.nu .

Jaargang 11, Nr.537.

Brief van de dag: We moeten onze blik oostwaarts richten

Naar aanleiding van deze Brief van de Dag stuurde ik onderstaande brief in. Hij werd geredigeerd en geschikt gemaakt voor publicatie. Helaas bleek na een week dat voldoende ruimte ontbrak. Dus komt hij met wat cursieve aanvullingen op mijn weblog.

Essenlandschap

De Brief van de Dag van Jan Goossensen van vrijdag, 19 oktober is mij uit het hart gegrepen. In en om Utrecht groeit de werkgelegenheid enorm en moeten er dus duizenden woningen worden gebouwd ten koste van het landschap. Terwijl Utrecht al het verkeersplein van Nederland is neemt door deze groei de lokale mobiliteit fors toe en ook dat gaat ten koste van de leefbaarheid. En dan lees je over de randgebieden van ons land, waar mensen vertrekken, de bevolking krimpt en het voorzieningenniveau daalt. Heel wat economische activiteiten zijn niet per se aan de Randstad gebonden. Vestiging in Salland, Twente of de Achterhoek kan daar de krimp verminderen.

Zo zien we in de provincie Noord-Brabant zeer hoogwaardige industrie, innovatieve bedrijven een onderzoeks- en adviesinstellingen. Bij andere metropolen zien we al tientallen jaren, dat instellingen en bedrijven uitwijken naar locaties op vele tientallen kilometers afstand van het centrum van de centrale stad. Redenen zijn de lagere grondprijzen, de aantrekkelijker woonomgeving met goedkopere bouwgrond, betere bereikbaarheid en meer rust. Toch ligt de centrale stad op betrekkelijk korte afstand en kan men volop van de voorzieningen daarvan genieten.

Met Goossensen verbaas ik mij over de voortgaande miljardeninvesteringen in de Randstad met het enorme risico vaneen veel ernstiger zeespiegelstijging dan men nu nog hoopt en met de nodige slagen om de arm verwacht. Men verwacht tegen het einde van de 21^e eeuw een zeespiegelstijging van één meter, maar het kan ook drie meter worden. Zijn al die beslissers klimaatsceptici? Hebben ze een oneindig vertrouwen op de mensen van Rijkswaterstaat? Of zijn ze bang paniek te zaaien en een enorme beurskrach te veroorzaken?

Maar eigenlijk wil ik op het onderschrift bij de foto reageren. Het beeld toont niet echt een es, maar een veel kleinere ontginning met een enkele boerderij. Dan spreken we van een kamp. Je zou beter kunnen spreken van een kampenlandschap. In de Achterhoek vind je wel essen bijvoorbeeld bij Barchem. Daar vind je ver van het dorp aan de rand van de Barchemer enk ook los staande boerderijen.

Blad 33 van de grote Bosatlas toont twee typen van essen of enken of engen. Het meest bekende esdorp is een dorp met enkele boerderijen rond een brink met vaak een kerk en andere voorzieningen. Rond het dorp liggen drie akkerbouwgebieden, de drie essen. Die gaan terug op het oude drieslagstelsel. Op de ene es verbouwden alle boeren zomergraan, op een andere wintergraan en de derde es lag braak. Die verbouw roteerde, zodat de vruchtbaarheid van de grond gehandhaafd bleef. Een verbetering was de zogenaamde potstalcultuur. De essen werden bemest met schapenmest, vermengd met heideplaggen uit de potstal, waar de schapen ’s winters verbleven. Dan waren er ook nog de groengronden langs een beek, waar wat rundvee kon grazen en waar gehooid werd. Rond dit alles de heide, die door grazende schapen in stand bleef. Anders zou het snel weer bos zijn.

Het blad toont ook een flankes tegen de stuwwal van de Holterberg. Zelf ken ik de flankes van de Utrechtse Heuvelrug. Bovenop de Heuvelrug zag je 150 jaar terug vooral heide, waar de schapen graasden. Onderaan de helling lag een strook met akkerbouw. En verder van de Heuvelrug af vond je grasland op de rivierklei met hier en daar wat veen. Er zijn aan de voet van de Heuvelrug en langs de Langbroeker wetering veel buitenplaatsen ontstaan. Het gebied langs de Heuvelrug staat bekend als de Stichtse Lustwarande.

De Achterhoek vertoont een veelheid aan landschappen. Er zijn veel landgoederen rond de kastelen met een eigen verkaveling en vooral veel bos.. Er zijn heideontginningsgebieden gekenmerkt door een rationele verkaveling. Langs de beken en in de laagten tussen de dekzandruggen overheerst het grasland. De krimp ontstaat niet alleen door het vertrek naar de drukke Randstad, maar ook door de samenvoeging van agrarische bedrijven en de veel kleinere gezinnen dan vroeger. Daarnaast is door het vertrek van de jongeren de vergrijzing zo sterk, dat er weinig kinderen worden geboren. Het weidse landschap van de laagveengebieden ontbreekt. Het coulisselandschap overheerst. Inderdaad een aantrekkelijk woongebied. Als er nu ook nog eens meer werk was.

Jaargang 11, Nr. 536.

GENIETEN BIJ DE GEUL

Het jaarlijkse familieweekend bracht ons dit keer naar Mechelen in Zuid-Limburg. We troffen het met het weer en we waren daar niet de enigen. Zelden ben ik hier zo veel mede-wandelaars tegen gekomen. Gelukkig kon ik – nog herstellend van een serie bestralingen nog redelijk meekomen met allle activiteiten zoals boerengolf en met een stoeltjeslift van de Wilhelminatoren naar de kern van Valkenburg. Het jongere spul ging trouwens met een forse snelheid langs vele bochten rodelend naar beneden

Maar voor mij was het bezoek aan de Heijmansgroeve langs de Geul onder Epen een hoogtepunt. Deze steengroeve is genoemd naar de natuurvorser Eli Heijmans, die dit unieke plekje ontdekte en er bekendheid aan gaf. Voor de hele familie – we waren met zestien mensen – kon ik uitleggen, waarom dit een geologisch monument is, een uniek stukje Nederland. Dat ging zo:

“We gaan 325 miljoen jaar terug. Wat nu Nederland is ligt in de buurt van de evenaar en heeft een warm en vochtig klimaat. Dit gebied is dan zee, die wordt opgevuld met zand, klei en grint. Zo wordt de zee steeds ondieper en er ontstaat een moerasbos met heel andere planten dan we nu kennen: reuzevaren en reuzepaardenstaarten, zegelbomen en schubbomen. Zo vormen zich meters dikke lagen veen en dan begint het inkolingsproces. Het veen verandert in steenkool. Waarom vinden we hier dan geen steenkool? Het gebied werd door krachten van binnenuit de aarde opgeheven. Het land kreeg te maken met verwering. Het gesteente vergruisde en werd door water en wind afgevoerd. Zo verdwenen hier de steenkoollagen. Wat verder naar het Noorden, was de steenkool langs breuken in de diepte weggezakt. Daar is de steenkool bewaard gebleven. Daar waren onze steenkoolmijnen.

Hoe kan het nu, dat dit oude gesteente uit het Namurien, onderdeel van het Carboontijdperk hier aan de oppervlakte ligt. Want eigenlijk ligt dat gesteente hier dieper en komt pas verder naar het Zuiden aan de oppervlakte. De Geul heeft hier een diep dal uitgeschuurd tot in dat oude Carbonische gesteente. Dat zie je hier in de Heijmansgroeve.

In zulke oude gesteenten komen vaak ertsen voor. Verder naar het Zuiden bij Moresnet werd lood- en zinkerts gevonden. Daar waren ook fabrieken. Afval werd door het water via de Geul meegenomen en langs de Geul bevat de grond wat zink en daardoor groeide hier het zinkviooltje. “Natuurliefhebbers” hebben er weinig van overgelaten.

Onder mijn luisteraars was een stel, dat bezig was met een geologisch wandeling. Dus liefhebbers van het verre verleden lang voordat de mensheid ontstond, kunnen hier hun hart ophalen.

Jaargang 11, Nr. 535.