John Ch.M. Jorna

EN DE BREUK BIJ DE P21 FRACTIE

Ik vertelde een goede vriend over de breuk in de fractie van de progressieve lokale partij Perspectief 21, kortweg P21 in de gemeente Bunnik. Kennelijk merkte hij mijn engagement. Verwonderd vroeg hij of ik nog steeds zo belangstellend voor de politiek was. Ik legde uit hoe ik dat van thuis had mee gekregen en dat ik van jongs af aan belangstelling had voor de politiek, net als mijn vader. Het paste ook bij de emancipatiestrijd van de Rooms-Katholieken in Nederland benoorden de grote rivieren. Tijdens mijn studie voor de Middelbare Akte Aardrijkskunde zorgde ik ook voor vergroting van mijn politieke kennis. Bij elk land wordt aandacht geschonken aan het politieke systeem, want dat is in belangrijke mate verantwoordelijk voor de geografische structuur van een land. Zelfs bij culturele antropologie koos ik voor mijn scriptie de vergelijking van politieke systemen in Afrika. Al jong was ik lid van een politieke partij en van de Europese Beweging in Nederland. Dat weerklonk uiteraard allemaal in mijn lessen. Ik kwam er eerlijk voor uit, dat ik lid was van de PPR en later van GroenLinks en legde de leerlingen uit, dat ze dus goed moesten opletten, want hoe objectief je ook probeert te zijn, je eigen mening klinkt altijd door. In mijn lessen was ik altijd kritisch, want als je niet kritisch bent, is jouw boodschap, dat het beschreven beeld prima is. Dat is pas indoctrinatie.

Uiteraard besef ik terdege, dat ik een uitzondering ben. Niet iedereen zal zo betrokken bij de politiek zijn. Toch is het verontrustend, dat er tegenwoordig veel minder mensen dan vijftig jaar terug zijn aangesloten bij een politieke partij. Er is geen stemplicht meer, maar de opkomst bij verkiezingen verschilt per wijk en per gemeente sterk. Waardoor is die soms zo laag? Als je ernaar vraagt is het antwoord vaak, dat men er geen verstand van heeft en dat men er geen tijd voor heeft om zich erin te verdiepen. Dat kan best zo zijn, maar het lijkt mij ook een kwestie van prioriteiten stellen. Wat vind je belangrijk?

Elke gemeente, provincie en elk land moet bestuurd worden. De Gemeenteraad is de baas in een gemeente, Provinciale Staten is dat in de Provinsie en de Tweede en Eerste Kamer zijn dat in Nederland. Helaas geldt dat democratisch principe (nog) niet voor de Europese Unie. Daar zijn de Raden van Ministers de baas en het gekozen Europees Parlement mag bij steeds meer onderwerpen mee beslissen.

Eigenlijk hoort iedereen zich medeverantwoordelijk te voelen voor de gang van zaken in bijvoorbeeld een gemeente. Zo kan het gebeuren, dat je ervoor kiest mee te willen besturen. Meestal word je dan lid van een politieke partij. Als je echt op de kieslijst wilt, moet je je goed voorbereiden op het raadslid zijn. Daarvoor bestaan cursussen. Je moet er nu al mee beginnen voor de verkiezingen van 2022. Het ligt niet allemaal zo simpel. Een van die ingewikkelde dingen is bijvoorbeeld het “duale stelsel”. Vroeger waren de wethouders lid van de Raad. Nu staan ze er los van en het College van Burgemeester en Wethouders heeft een eigen programma. De inhoud hangt af van de samenstellende partijen. Die partijen steunen hun eigen wethouder  en meestal de voorstellen van het College. Soms is dat moeilijk, want zo’n voorstel is dan een moeizaam bereikt compromis. We hebben in ons land veel partijen en dus veel verschillen. Dus er zijn vaak compromissen nodig, die een meerderheid in de Raad zullen krijgen. Daar moet je dan toch achter staan al ben je het er niet voor 100% mee eens. We beseffen nu, dat die gebrekkige voorbereiding een van de oorzaken was van het moeizaam functioneren van de fractie. Er moet nu al begonnen worden met het zoeken van nieuwe raadsleden. Die hebben dan genoeg tijd voor voorbereiding op het raadswerk.

Intussen is er de breuk, maar de fractie heeft met alle fracties overleg, ook met de afgescheiden drie leden, die het P21-programma blijven steunen. Aan beide zijden is men vriendelijk. Maar aan een lijmpoging gaan we ons nu niet wagen. We vragen de drie evenmin of ze weer lid willen worden. We zouden er wel blij mee zijn. Vroegere fractie-voorzitters getuigen, dat die verschillen in geduld met het te lage werktempo van het gemeentelijk apparaat er altijd is. Daar moet een fractie mee leren omgaan. Zo moeten wij leden ook enig geduld betrachten met de fractie. Het bestuur moet intussen wel maatregelen nemen, zoals mogelijke kandidaten benaderen en ze helpen bij hun voorbereiding.

Als ik dat allemaal zo opschrijf, denk ik bij me zelf: Wat is die politiek toch een boeiend bedrijf, vaak best wel lastig, maar o zo interessant. Allemaal mensenwerk.

Jaargang 13, Nr. 603.

ANTWOORD  AAN SCEPTICI

Ik maak deel uit van een gespreksgroep, waarbij we op een avond aandacht schenken aan een Bijbeltekst. Het is meestal zeer inspirerend en leerzaam. Dit seizoen hebben we zelf teksten voorgesteld. Een lid van onze groep werd vaker getroffen door oorlogsverhalen in het Oude Testament. Dat is eigenlijk de Joodse Bijbel. Je krijgt al lezende de indruk, dat het Joodse volk steeds weer van alle kanten belaagd werd en tegelijk zelf ook vreselijk te keer ging. In het verhaal van Jesaja (34; 1-17) krijgt een verwant volk, de Edomieten er vreselijk van langs.

Soms denk ik wel eens na over de gevolgen van een kernoorlog: Hele steden weggevaagd, miljoenen doden, uitgestrekte natuurgebieden volledig verwoest. De enorme explosies veroorzaken zoveel stof in de atmosfeer, dat het zonlicht de aarde niet meer kan verwarmen. We krijgen een jarenlange ijstijd. Mensen, die het er levend van hebben afgebracht sterven alsnog de hongerdood of overlijden door stralingsziekte. Toch heeft onze regering al vele jaren als officieel beleid, dat wij Nederlanders bereid zijn als eersten kernwapens te gebruiken. Dat er dan ook zeker burgerslachtoffers zullen vallen is strijdig met het humanitair oorlogsrecht. Onze regering heeft als beleid, dat we bereid zijn oorlogsmisdaden  te begaan. Dat heb ik allemaal maar niet in ons gesprek naar voren gebracht. Het ging veel meer om de vraag, waarom er zoveel van dergelijke nare verhalen in het Oude Testament voorkomen

Soms wordt de oorlog beschreven als een straf van God/Jahweh voor de zonden van het Joodse volk. Het verhaal kun je dan begrijpen als een waarschuwing niet opnieuw in zonden te vervallen. In andere verhalen loopt het uiteindelijk goed af voor het Joodse volk. Ondanks alle verschrikkingen is het verhaal als een teken te beschouwen, dat God/Jahweh bereid is het Joodse volk te redden. Jahweh wil zijn volk beschermen. We willen zo’n uitleg dan wel aannemen, maar erg blij leken we er niet mee.

Ook tijdens dit gesprek kwam naar voren, dat sommige mensen niet echt in blijvende vrede geloven. Je moet als verstandige regering altijd voorbereid zijn op een mogelijke aanval. Zorg dus voor een goede defensie. Trap vooral niet in de linkse verhalen. Waarschuw steeds tegen bezuinigingen op defensie. Oorlog zal er altijd zijn. Ik kan niet goed tegen zo’n sceptische houding. Dus reageerde ik.

Dat ging zo. Ik wil jullie wel vertellen wat ik tegen mijn leerlingen zei als dit zo ter sprake kwam in mijn aardrijkskundelessen. Als jullie en ik vierhonderd jaar geleden hier geleefd hadden was ik een vijand van jullie geweest. Ik kom uit Gelderland. In die tijd trok de Gelderse legerleider Maarten van Rossum plunderend, rovend en brandschattend door het Sticht, de huidige provincie Utrecht. De tijden zijn veranderd. Kun je je nu nog voorstellen, dat de Aartsbisschop van Utrecht en de Hertog van Gelre met elkaar oorlog voeren? Gegrinnik was het antwoord. Ik ging verder. We zijn nu bezig met de herdenking van vijfenzeventig jaar bevrijding. Zo lang is er al geen oorlog meer uitgebroken tussen het Oostrijk, Duitsland en het Westrijk Frankrijk. Daar heeft Europa eeuwenlang onder geleden. Honderden oorlogskerkhoven getuigen ervan.

Na de Tweede Wereldoorlog groeide de overtuiging, dat we aan al die Europese oorlogen een einde moesten maken. De Franse Minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schumann, kwam met een plan om alle kolenmijnen, hoogovens en staalfabrieken en schroot en ijzererts in Frankrijk, Duitsland, Italië, België, Nederland en Luxemburg onder het gemeenschappelijk gezag van de Hoge Autoriteit van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) te stellen. Als een regering niets meer te zeggen had over de staalindustrie is het moeilijk om te bewapenen en een oorlog te beginnen. Later gingen we ook op andere economische zaken samenwerken en uiteindelijk leidde dit tot de huidige Europese Unie. De onderlinge verbondenheid wordt steeds sterker en een oorlog wordt steeds meer ondenkbaar. In de EU draait het vooral om economische samenwerking. We kunnen die Europese Eenwording ook zien als een vredesproject.

De echte beweegredenen van de Brexiteers zijn allesbehalve duidelijk. Mijn vermoeden is al lang, dat het vooral gaat om onbeperkte macht voor multinationale ondernemingen. Bij de eerste signalen van een Brexit werd al gewaarschuwd voor het volgen van het slechte voorbeeld. Voorlopig toont de EU naar het VK vooral een sterke eenheid. Iedereen in Europa kan nu zien dat uittreden een heilloze weg is. Toch zijn er overal weer van die idioten, die niet inzien, dat hun nationalisme alleen maar tot nieuwe ellende kan zorgen. Voor mij is het onbegrijpelijk dat zoveel mensen op Euro-sceptische partijen stemmen. Ziet men de mogelijke gevolgen van een verdeeld Europa niet? Kent men de geschiedenis van Europa tijdens de laatste twee eeuwen niet? Weet men niets van vernietigingskampen? Weet men niets van platgebombardeerde steden? Is men nog nooit op 4 mei bij een Dodenherdenking geweest? Laat men zich net als veel Britten van alles wijsmaken over de macht van Brussel? Vindt men het allemaal veel te ingewikkeld om over na te denken? Wat een enorme verantwoordelijkheid ligt er bij onze opinieleiders en politieke voormannen.

Jaargang 12, Nr. 602.

DE SPIJKSE OVERLAAT IN WERKING

De Gelderse Poort is een prachtig natuurgebied, waar de Rijn Nederland binnenkomt. Tussen het Reichswald en het Rijk van Nijmegen in het Zuiden en de Elterberg met Montferland en Hettenheuvel in het Noorden ligt een brede riviervlakte. Het Pieterpad loopt er doorheen. Het daalt af van de Elterberg en via de Neutrale weg loopt het door Spijk naar de Rijndijk. Die volgt het pad tot het voetveer naar Millingen. De Rijn is tot Millingen grensrivier. Het Zuiden is nog Duits. De grens loopt van Spijk tot Millingen aan de Rijn midden door de rivier. Pas bij Millingen wordt de Rijn volledig Nederlands. En toch leren verouderde aardrijkskundeboekjes nog dat de Rijn bij Lobith in ons land komt. Vroeger was dat zo, maar de situatie is daar ingrijpend veranderd. Neem de Grote Bosatlas met de kaart van Midden Nederland erbij of nog liever een topografische kaart.

Vroeger lag de splitsing van Rijn en Waal bij het huidige Tolkamer. De Rijn stroomde tussen Spijk en Lobith door naar het Noordoosten en boog naar het Westen om bij Angeren in de huidige loop uit te komen. De Waal stroomde naar het Noordwesten westelijk langs Lobith en boog naar het Zuidwesten in de richting van Millingen aan de Waal. Dit gebied heet nu de Bijland. Die bocht was erg hinderlijk voor de sleepvaart naar en van Duitsland en dus werd de bocht hier recht getrokken door het graven van het Bijlands Kanaal tussen Tolkamer en Millingen. De Rijn stroomde nog steeds langs Lobith, Herwen en Aerdt in de Betuwe en Babberich, Oud Zevenaar en Ooy bij Zevenaar op de Noordelijke oever. Voor een kortere vaarweg en een snellere afvoer van het rivierwater werd het Pannerdens Kanaal gegraven en de Rijn tussen Tolkamer en Spijk afgesloten. Die afsluitdijk had een kruinhoogte van 15 meter boven NAP. Dat lage stuk dijk was de Spijkse overlaat. Bij hoogwater stroomde een deel van het Rijnwater door de Oude Rijn verder richting Arnhem. Bij de discussies over “meer ruimte voor de rivier” wordt herstel van die Spijkse overlaat als een mogelijkheid gezien.

De Rijn stroomt nu langs Spijk, Tolkamer, het watersportgebied de Bijland en langs Millingen verder. Daarom heet het dorp nu Millingen aan de Rijn. De splitsing van Rijn en Waal ligt nu bij Pannerden en werd door Fort Pannerden bewaakt. Vroeger werd de steenkool voor de stoomspinnerijen  en -weverijen van Twente via Maas, Maas-Waalkanaal, Waal, Pannerdens Kanaal, IJssel en Twentekanaal vervoerd. Veel wandelaars van het Pieterpad zullen zich nauwelijks bewust zijn van de geschiedenis van dit gebied.

Van 1 juni 1954 tot en met 31 augustus 1956 werkte ik in Spijk (spreek uit Spiek) en maakte in 1956 een waterstand van 16 meter boven NAP mee. De Spijkse overlaat trad in werking. Spijk raakte geïsoleerd. De toeristenboot van Arnhem naar de Westerbouwing bij Oosterbeek kwam naar Tolkamer. Wij werden vanaf de Rijndijk bij Spijk opgehaald en naar Tolkamer gebracht. Daar wachtte de bus van de Lobithse Autobusdienst. De dijken bij Spijk en verderop langs Rijn en Waal zijn verhoogd en verzwaard en de Spijkse overlaat is opgehoogd tot dezelfde kruinhoogte als de rest van de dijk. Op veel plaatsen heeft de rivier meer ruimte gekregen. De Rijn-IJssel bij Westervoort heeft een nevengeul gekregen evenals de Waal bij Lent tegenover Nijmegen. Zo werken we aan de bescherming van ons land tegen overstromingen. Vroeger ontstonden die vaak bij kruinend ijs in de rivieren. Daarvoor hoeven we niet bang meer te zijn. Hoe het moet met een sterk stijgende zeespiegel in de toekomst? Tsja, dat maak ik niet meer mee.

Jaargang 12, Nr. 601.

bIJ HET AFSCHEID ZEGGEN WIJ TOT ZIENS

Vrijdagavond, 31 januari 2020 keek ik naar het late journaal. Rond twaalf uur kwam er een verbinding met Londen. Via enorme luidsprekers hoorden we het geluid van de Big Ben elf uur Greenwich Mean Time slaan. Op dat moment verlieten de Britten de Europese Unie. Ze raakten hun zeggenschap over de wet- en regelgeving van de EU kwijt, maar ze zullen zich er wel aan moeten houden. Want dat wordt de hardste voorwaarde bij het sluiten van een handelsverdrag met de EU. Ze denken nu hun soevereiniteit te hebben heroverd. In feite hebben ze er alleen maar voor gezorgd, dat hun handel met het Europese continent straks na de overgangsperiode veel moeizamer verloopt. Ze moeten ook met al die andere landen buiten Europa een handelsverdrag sluiten en het is maar de vraag of dat even gunstig uitpakt als de geldende handelsverdragen, die via de EU zijn afgesloten. Daar tonen zij zich zeer optimistisch over. Of dat gaat kloppen is nog maar de vraag. Bijna de helft van de Britten beseft dat heel goed. Net iets mee dan de helft moet eerst een harde les leren, voordat ze het gaan begrijpen.

In veel landen herleeft het nationalisme. In Nederland wordt die stroming vertegenwoordigd door de partij Forum voor Democratie. Zij lijkt een partij voor welgestelden en quasi intellectuelen. Ze verkopen hun ideeën zoals je flesjes cola verkoopt: reclamekreten zonder echte inhoud. Ze blijken ook de goedkoopste winkel. Ik betaal ruim achttien keer zo veel aan partijcontributie, maar de inhoud is het waard. Een van die domme ideeën van Forum is, dat de partij tegen de Europese integratie is. Of je wilt of niet, die integratie is er en die gaat gewoon door. Het is een proces, dat je op allerlei terreinen kunt waarnemen.

Loop eens door een winkelstraat in een van de grote steden. Je ziet er allerlei internationale winkelketens en in de meeste winkels zie je ook producten uit de hele wereld. Een echte Nederlandse telefoon is er niet. De onderdelen komen uit veel landen en worden dan in één land in elkaar gezet. Zo is het ook met auto’s en vele elektrische apparaten. We hebben een wereldeconomie. Via allerlei wereldorganisaties wordt dat allemaal geregeld. Pas hoorde ik weer, dat we van die ellende met al die snoetjes om telefoon en scheerapparaat en camera en wat al niet mee op te laden af willen. Eén snoetje voor al die apparaten zou moeten volstaan. Om zo iets simpels te regelen heb je organisatie nodig. Daarom wordt er in Brussel zo veel voorgeschreven. Die regeltjes zijn er om ons van dienst te zijn. Het mooie van de EU is, dat we daar allemaal samen over beslissen in de Europese Raden van Ministers en in het Europees Parlement. Dat is Europese democratie. Er zijn dus multinationale ondernemingen. Er wordt samengewerkt door ondernemingen in de luchtvaart, bij de spoorwegen, het goederentransport per auto of per binnenschip. Er is kwaliteitscontrole op nationaal, maar ook op Europees niveau.  Je kunt er op vertrouwen, dat een product van goede kwaliteit is en veilig en duurzaam. Wie kan daar tegen zijn?

Zo wordt er bij alle wetenschappen samengewerkt met collega’s in andere landen. Onderzoeken zijn steeds vaker internationaal. Dat is niet iets van vandaag. Dat gebeurde al in de Middeleeuwen. Zo zie je dat ook bij de kunsten. Tentoonstellingen laten zien hoe schilders elkaar over de grenzen beïnvloedden. Het Concertgebouworkest zoekt een nieuwe dirigent over de gehele wereld. Onze jeugd gaat naar muziekfestivals overal in Europa. Amsterdam wordt overspoeld door toeristen uit de gehele wereld en men is druk bezig dat internationale toerisme wat meer te spreiden, want er is veel meer moois in Nederland te zien. Booking.com kan je overal helpen bij het vinden van onderdak.

Al die mondiale ondernemingen gedragen zich niet altijd even netjes. Ze maken overal gigantische winsten, maar proberen overal zo min mogelijk winstbelasting te betalen. Dan is het goed, dat al die lidstaten van de EU een grote tegenmacht vormen om witwassen van crimineel geld en belasting ontduiking en -ontwijking zo veel mogelijk te voorkomen. Tsja, en ook de criminelen werken al heel lang internationaal samen en dus moet die internationale criminaliteit ook internationaal worden bestreden. Met name het Europees Parlement hamert daar bij voortduring op.

Nog zo’n grensoverschrijdend probleem is de milieuproblematiek. Lucht- en waterverontreiniging stoppen niet bij een grens. Veel neerslag van stikstofverbindingen komen van over de grens, zoals wij onze stikstofuitstoot ook over de grenzen exporteren. Dat vraagt dus internationale wetgeving en daarvoor kan de EU zorgen. De internationale wetenschap kan dan zorgen voor een agrarische bedrijfsvoering waarbij minder stikstof wordt uitgestoten en de EU kan dat onderzoek stimuleren.

Voor mij is internationale samenwerking en steeds verder gaande integratie zo vreselijk vanzelfsprekend, dat ik mij verbijsterd afvraag hoe de jonge mensen van Forum voor Democratie dat niet door hebben. Zijn ze zo dom of zijn ze zo slim, dat ze op deze manier hun eigen belang nog beter kunnen behartigen, zodat ze rijker en rijker  kunnen worden? Ik weet het niet. En de Britten? De tijd zal het leren. Gaat daar de welvaart achteruit? Neemt de ongelijkheid er toe? De toekomst zal het leren. Voor mij blijven ze welkom in de EU.

Jaargang 12, Nr. 600.

VOORAL WEINIG HOGER OPGELEIDEN

Voor de halfjaarlijkse controle was ik bij mijn tandarts. Er was een klein gaatje en ergens een stukje afgebroken. Ik moest een afspraak maken. Het werd pas over bijna twee maanden. Tsja, zei de receptioniste, het is erg druk. Ik dacht, ze komen mensen te kort. Ik hoorde, dat iemand maanden op een operatie moest wachten. Operatiekamers staan leeg, want er zijn geen mensen, die de operatie moeten uitvoeren. Ook nu was eigenlijk haast geboden. Aan leraren zijn er enorme tekorten en dat wordt nog veel erger, want binnenkort gaan veel docenten met pensioen. Veel misdrijven worden nooit opgelost, want er zijn te weinig rechercheurs. Moet ik nog doorgaan?

Die tekorten waren vanaf 1975 al te voorzien. In korte tijd, was het aantal geboorten in Nederland spectaculair gedaald. Vanaf 2000 kon je bij de hoger opgeleiden tekorten verwachten. Dat wordt onvoldoende gecompenseerd doordat meer vrouwen dan vroeger werken. Als dat geboortecijfer niet was gedaald, dan hadden we in het jaar 2000 volgens de prognose in de Tweede Nota op de Ruimtelijke Ordening twintig miljoen inwoners gehad. Het zijn er nu 17,3 miljoen. De groei vindt nu vooral plaats door een buitenlands vestigingsoverschot. Er komen meer mensen Nederland binnen dan er uit Nederland vertrekken. Toch zijn er grote tekorten op de arbeidsmarkt. Er zijn nauwelijks werklozen.

Aan dit alles moest ik denken toen ik in post van de Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland een ontluisterend verhaal las. In dictatoriaal geregeerde landen zijn het vooral intellectuelen, die het land ontvluchten. Ze lopen de meeste kans door het bewind gearresteerd te worden, vervolgens gemarteld of gedood. Zij hebben een duidelijke eigen mening en het bewind stelt dat niet op prijs. Ze hebben ook het geld om te kunnen vluchten. Het echtpaar was uit Iran gevlucht. Zij is tandarts en hij oogarts. Ze zitten al acht maanden werkloos te wachten in een asielzoekerscentrum. Hun asielaanvraag is zelfs nog niet in behandeling genomen. Dat hoort wettelijk binnen vijf dagen te gebeuren. Ze voelen zich doodongelukkig. Alleen van Vluchtelingenwerk krijgen ze enige begeleiding. Ze mogen niet werken. Ze mogen niet studeren en eigenlijk ook geen Nederlands leren. De IND heeft te weinig mensen. Ook hier tekorten op de arbeidsmarkt? Of is er te weinig inzet van de verantwoordelijke Staatssecretaris.

Ik kreeg ook bericht van UAF, de organisatie, die vluchtelingen helpt een studie (weer) op te pakken. Daarin zijn ze zeer succesvol. Elk jaar beëindigen tientallen vluchtelingen hun opleiding aan Mbo. Hbo en aan de universiteiten. Iemand werkte nu als basisarts in een verpleeghuis. Het wordt tijd, dat onze rijksoverheid eens gaat werken aan een fundamentele verandering van het vluchtelingenbeleid.

gang 12, Nr. 599.

JUIST LINKS MOET DE RELIGIEUZE WAARDEN BESCHERMEN

De met GroenLinks verbonden beweging “De Linker Wang” wijdde de Nieuwjaarsbijeenkomst op 18 januari 2020 aan de vraag of het juist rechtse partijen zijn, die opkomen voor de religies. De theoloog Alain Verheij en het Tweede Kamerlid Wim-Jan Renkema wijdden veel woorden aan het onderwerp religie en politiek, lieten daarbij ook zien, dat ze als GroenLinksers met hun religieuze overtuiging volop politiek actief waren. Achteraf realiseer ik mij, dat de conclusie ontbrak. Juist linkse politici komen op voor belangrijke religieuze waarden als naastenliefde, gerechtigheid, vredelievendheid en liefde voor Gods Schepping.

De claim van de rechtse partijen, dat zij voor religieuze waarden opkomen berust vooral op hun weerstand tegen wetgeving over ethische kwesties als abortus, euthanasie, een vrijwillig gekozen levenseinde en het homohuwelijk. Daarbij zijn het vooral de confessionele partijen CDA, CU en SGP, die daar bezwaren tegen hebben. Zijn ze daarom rechts? In dit soort kwesties is de tegenstelling links-rechts eigenlijk onbruikbaar. Beter is het begrippenpaar behoudend tegenover vooruitstrevend. Juist vanwege die ethische kwesties blijven kerkelijk gebonden mensen nog vaak op de confessionele partijen stemmen. Ik merk vaak, dat ze het mij kwalijk nemen, dat ik mij duidelijk als GroenLinks-stemmer manifesteer. Ik hoorde, dat ik niet de enige ben met die ervaring. Toen het CDA onder Buma sociaaleconomisch te veel naar rechts opschoof kwam de achterban in verzet. De CDA-achterban wil een middenpartij zijn en zo de schijn wekken voor iedereen op te komen. Intussen zijn CDA en CU wel medeverantwoordelijk voor ruim 300.000 kinderen, die in Nederland in armoede opgroeien. Het zijn vaak éénoudergezinnen, die van de bijstand leven of gezinnen, waar men afhankelijk is van iemand met het minimumloon. De rechtse partijen hoor ik daar niet over, maar als je Jezus Christus werkelijk wil navolgen, dan kun je met zoveel armen niet langer genoegen nemen.

Tijdens de bijeenkomst wees ik op het hoge percentage geseculariseerden. Zij juichen vooral hun veel grotere persoonlijke vrijheid toe. Ze hoeven niet langer te gehoorzamen aan allerlei kerkelijke geboden en verboden. Ze voelen de dwang niet meer en de bedreiging met hel en verdoemenis. Velen van hen laten zich leiden door belangrijke waarden. Ze hebben veel voor anderen over en hun stemgedrag past daarbij. Maar zijn al die onkerkelijken van tegenwoordig wel allemaal in staat hun kinderen een opvoeding te geven om later in hun leven tot goede meevoelende mensen te worden? Of geven ze hun kinderen een opvoeding, waarbij het eigenbelang voorop staat en men niet leert oog te hebben voor alle narigheid om je heen? Vallen zulke mensen niet heel gemakkelijk voor de ideeën van de PVV of van Forum voor Democratie? Hun afkeer van buitenlanders is allesbehalve christelijk te noemen. Opkomen voor de zwaksten in onze samenleving en elders in de wereld en opkomen voor de natuur is juist iets van links.

Een probleem is, dat de herinnering aan de vaak kwalijke rol van kerken bij sociale kwesties nog steeds speelt. Het hoge percentage onkerkelijken in Tsjechië wordt verklaard door de samenwerking van adel en geestelijkheid onder de Habsburgers. De kerken en kloosters waren rijk. De gewone mensen hadden moeite hun hoofd boven water te houden. In het Zuiden des lands is de uitspraak van rijke lieden bekend, die tegen de pastoors zeiden: “Als jullie ze dom houden, houden wij ze wel arm!” Als ze arm waren bleven ze afhankelijk van de kerkelijke armenzorg.

Het is gelukkig allemaal verleden tijd. In veel opzichten hebben de kerken hun leven gebeterd. Ze zijn actief in de zorg voor dak- en thuislozen, voor mensen in schulden, voor asielzoekers voor eenzamen en voor mensen met een handicap. Er is een actieve Vredesbeweging Pax. Langzaam komt onder invloed van Paus Franciscus de zorg voor het behoud van de Schepping op gang. Af en toe denk ik bij het lezen van zijn milieu-encycliek “Laudato si”, dat Paus Franciscus heel geschikt is om voorzitter van onze programmacommissie te worden. Grapje!  Het probleem is, dat de grote meerderheid van de Nederlanders zo weinig contact heeft met de kerken, dat zij van al het goede geen enkel idee hebben. Alleen bij slimme jongeren merk je, dat ze hun ogen en oren open hebben en wel op de hoogte zijn van alle goeds, dat kerken doen.

Daardoor zijn veel politiek actieve mensen zich er niet van bewust, dat de kerken in veel opzichten hun bondgenoten zijn. Wim-Jan laat het in discussies in de Tweede Kamer maar al te vaak merken. Hij getuigt van zijn Bijbelse waarden. Hij heeft intussen wel geleerd de term Joods-Christelijke cultuur te vermijden. Joden vinden dat een onaangenaam begrip. Van het christendom hebben ze in het verleden veel narigheid ondervonden en ook in Nederland bestaat nog steeds erg schadelijk antisemitisme.

Ik weet, dat de Nederlandse bisschoppen regelmatig contact hadden met het CDA. Waarom nooit met GroenLinks? Dat vraagt ook een openhouding van GroenLinks naar de kerken. Dat zal voor veel GroenLinks-leden best moeilijk zijn. En Van de Linker Wang hoop ik, dat ze bijvoorbeeld Prof.Dr. Eduard Kimman S.J eens uitnodigen voor een beschouwing over Laudato si. Hij gaf colleges ethiek aan economiestudenten.

Jaargang 12, Nr. 598.

WONINGNOOD VERSUS NATUUR

Het Kromme Rijngebied is rijk aan natuur. Het wordt gevormd door de driehoek Utrechtse Heuvelrug – Rijn en Lek en het Lekkanaal, de aftakking naar de Lek bij Vreeswijk van het Amsterdam-Rijnkanaal. In dit gebied verlegde de Rijn in de loop der eeuwen voortdurend zijn loop. Dalingen langs breuken in  de diepere ondergrond waren daarvan mede de oorzaak. Zo ontstond een landschap van natte kommen en hogere stroomruggen en oeverwallen langs de huidige Kromme Rijn en de Rijn en Lek. De hoger gelegen stroomruggen en oeverwallen werden al in de prehistorie bewoond. In de Romeinse tijd vormde de Rijn de grens van het Romeinse Rijk. Die grens is de limes. De kommen kregen pas bewoning na de bouw van de Rijn- en Lekdijk. Zo’n kom werd ontwaterd door een wetering, zoals de Langbroeker wetering en de Schalkwijker wetering. De bewoning vond je vooral langs die wetering en aan de randen van die kommen op oeverwallen of de Utrechtse Heuvelrug. Binnen dit betrekkelijk kleine gebied vind je dus een sterke afwisseling van landschapstypen. Want een kom kent vooral grasland en in het gebied van de Langbroekerwetering ook parkbossen bij de vele kastelen. De stroomruggen en oeverwallen hebben ook veel fruitteelt. Nog een belangrijk landschapselement is de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Stukken grasland werden onder water gezet als een vijand naderde. Op hoger gelegen plekken vind je forten. Rond zo’n fort vind je kringen, die een vrij schootsveld moeten garanderen.

Maar het Kromme Rijngebied grenst aan de stad Utrecht. Veel bedrijven en instellingen zijn er gevestigd vooral vanwege de centrale ligging met een spoorwegknooppunt en tal van autosnelwegen rondom de stad. Daardoor groeit de werkgelegenheid nog steeds. Bij de universiteit komen zo veel bedrijven, dat daar een werkgelegenheidsgroei van 15.000 mensen gaat plaatsvinden. Die moeten ook nog ergens wonen. Buurgemeenten van de stad moeten helpen met woningen te bouwen. Zo ook Bunnik. Met name bij Odijk. Westelijk van de N229 (Utrecht-Wijk bij Duurstede) kunnen honderden woningen gebouwd worden, maar binnen de dorpen zijn er ook nog zogenaamde inbreidingslocaties.

Onze lokale linkse partij Perspectief 21, meestal kortweg P21 genoemd kreeg bij de laatste verkiezingen veel stemmen en acht van de zeventien zetels omdat men verwachtte, dat zij het behoud van het mooie landschap zou behartigen. Zo was er vanmiddag een druk bezochte discussiebijeenkomst over een bouwplan in een waardevol natuurgebied, noordelijk van de Bunnikse Hoenderiklaan. Het probleem werd van alle kanten bekeken. De Raad moet er straks over beslissen, maar wordt in het voortraject nauwelijks geïnformeerd. Er wordt wel heel veel tijd in gestoken, maar de kans lijkt me groot, dat de Raad straks neen zegt en het hele plan niet doorgaat. De Raad eist al jaren, dat er in elk plan dertig procent sociale huurwoningen worden opgenomen en dan geen tweekamerappartementjes voor starters, maar echte woningen. Dan blijkt de woningcorporatie voor de gemeente Bunnik nog in het geheel niet te zijn geraadpleegd. Langs het gebied loopt een jaagpad bij de Kromme Rijn, onderdeel van een wandelroute van Utrecht naar Wijk bij Duurstede. Wandelaars uit het hele land maken er gebruik van. Zij genieten van het bijzondere landschap. Het is een betrekkelijk open landschap. Het ligt dichtbij het Fort bij Rhijnauwen en binnen de kringen rond het fort. Aan de overzijde van het riviertje zijn nevengeulen gegraven met een veelheid aan begroeiing en waterfauna. Daar vinden ook rondvaarten plaats met de pont van het Utrechts Landschap.

Zelf raadpleegde ik de nodige literatuur. Aan de zuidkant ligt een sloot, maar dat blijkt dan een restgeul van de zogenaamde Zeister Rijn. Rond het begin van onze jaartelling stroomde de toenmalige Rijn van (nu) Odijk via het landgoed Rijnwijck naar (nu) Zeist en vervolgens vandaar in Zuidwestelijke richting langs Bunnik naar Vechten. In het gebied ligt dus de oude oeverwal en er is het nodige microreliëf. Dus zijn er ook verschillen in vochtigheid en grondsoort. Dat zorgt ervoor dat er potentiële verschillen in soortenrijkdom zijn. Het grasland is niet erg intensief bewerkt. Daardoor is het rijk aan soorten planten en dus ook rijk aan dieren. Elders zorgt de intensieve landbouw voor vernietiging van soorten. Wil je de biodiversiteit beschermen, dan moet je zulke reservaten handhaven en er niet zogenaamde nieuwe natuur beginnen. Er is al natuur en je moet er dus zo weinig mogelijk aan veranderen. Een drinkpoel hier en daar of een klein bosje zou kunnen, maar het uitzicht moet blijven. Juist het uitzicht maakt het landschap aantrekkelijk voor recreatieve wandelaars en watertoeristen in hun kano’s. Het is dus een vals argument als men de woningbouw verdedigt met de belofte van nieuwe natuur. Daarmee valt de bodem onder het plan weg. Dat moeten de gemeente Bunnik, de projectontwikkelaar en de toch al welgestelde grondeigenaar goed beseffen.

Tsja, en dan was er nog de affaire van het uittreden van drie oudere P21-raadsleden, die het maar moeilijk vinden met het jonge spul samen te werken. Daar werden nauwelijks woorden aan verspild. Nu maar hopen, dat de senioren met Perspectief hun werk goed blijven doen en de gemiddeld veel jongere fractie er stevig tegen aan gaat. Maar jammer blijft het.

Jaargang 12, Nr. 597.

WAAR BLIJVEN DE WIJZEN IN HET OOSTEN?

Het nieuwe jaar is begonnen en het is een bijzonder jaartal. Het vorige was 1919 en mijn ouders hebben dat jaar meegemaakt. In februari wordt een dorpsgenote honderd jaar. Ze is nog buitengewoon kwiek. Een dochter mocht ik les geven. Haar moeder is dus geboren in 1920. Maar ze leefde in haars moeders schoot al in 1919. Dat was dus ook zo’n bijzonder jaar. Sommige kleuters en babies van nu zullen het jaar 2121 meemaken. Wat gaat er dit jaar allemaal gebeuren en wat hopen we, dat er wel en wat er niet gebeurt?

Het jaar is al heel slecht begonnen met de liquidatie van Iraans tweede man, generaal Qassem Soleimanie. Er zijn mensen blij mee en anderen zijn woedend. De Iraanse leiders hebben wraak gezworen. Israël heeft al voorzorgsmaatregelen genomen en zal bij aanvallen van Hamas of Hezbollah ongetwijfeld hard terug slaan. Iran heeft raketten, die Israël kunnen bereiken. Ook Saoedie Arabië kan gemakkelijk getroffen worden, zoals al eerder gebleken is. Hoe gaan de Verenigde Staten daar weer op reageren? Een enorme instabiliteit in het Midden Oosten valt te verwachten en dat gaat ongetwijfeld weer invloed hebben op de wereldeconomie. De olieprijzen zijn al gestegen. Trump beweert, dat honderden Amerikaanse levens zijn gered door de uitschakeling van Soleimanie. Dat is nog maar de vraag. Bovendien zullen er in het Midden Oosten veel mensen worden gedood en zijn de levens van die mensen minder waard dan Amerikaanse levens? Wanneer wordt men in het Midden Oosten eindelijk wijs?

Na de Tweede Wereldoorlog hebben de landen van Europa eindelijk gekozen voor eenwording. Dat gaat allemaal nog heel traag en echt goede samenwerking tussen de lidstaten van de Europese Unie is er nog niet. Toch begint het Europees Parlement meer invloed te krijgen en de Europese Commissie dwingender aan te sporen tot een beter beleid. Ursula von der Leyen werd niet zomaar voorzitter van de Europese Commissie en moest met forse toezeggingen komen. Vaak liggen de lidstaten dwars, maar ik hoop, dat er in dit bijzondere jaar voortgang wordt geboekt. Er is nog steeds veel regionale ongelijkheid binnen Europa. In combinatie met de gebrekkige democratie wordt het moeilijk daar een oplossing voor te vinden. Die regionale ongelijkheid vind je ook binnen de lidstaten. Zelfs binnen Nederland vind je verschillen in gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking, vind je verschillen in opleidingsniveau en in werkloosheid. In Groningen gaat terecht de gaskraan dicht, maar net als bij de mijnsluitingen in Zuid-Limburg moet er wel alternatieve werkgelegenheid komen. Er is nog altijd werk aan de winkel.

Nu kun je vanuit een liberaal standpunt ervan uitgaan, dat mensen hun eigen voordeel nastreven en zo zelf hun achterstanden wegwerken. Maar waarom lukt dat niet? Waarom blijft de ongelijkheid bestaan? Een van de oorzaken is, dat er een grote ongelijkheid is en de machtigen het steeds weer winnen. Daarom vond ik vandaag het Geloofsgesprek op NPO2 om 9.45 uur elke zondagmorgen zo interessant. Economen gingen altijd uit van de homo econmicus, die strikt het eigen belang nastreeft en zo tot steeds grotere welvaart komt. Maar er blijkt een trend, waarbij economen er op wijzen, dat rekening houden met het belang van de ander zoals werknemers en consumenten, maar ook concurrenten uiteindelijk leidt tot betere resultaten. Als je je best doet om je klanten goed van dienst te zijn, houd je je klanten. Dat wederzijdse in de economie draagt bij tot groter geluk. De zaken lopen goed. Economiestudenten in Rotterdam kunnen colleges theologie volgen, waarbij hun duidelijk wordt gemaakt hoe belangrijk dat wederzijdse in de economie kan zijn.

Zelf dacht ik door naar de politiek. In een gesprek met familie zei ik, dat als je echt gelovig christen bent, dat ook consequenties zal hebben voor je politieke keuzes. Veel mensen stemmen vooral op de partij, waarvan ze denken, dat die hun eigen belang het meest dient. Maar als christen hoor je ook te denken aan het belang van de zwaksten in de samenleving. Vroeger probeerde de christelijke partijen dat te doen. Bij het CDA merk je daar nog maar weinig van  De Christen Unie en wat mij betreft GroenLinks komen juist voor die zwaksten op, niet allen de mensen, maar ook de natuur. Dat is rekening houden met de ander. Uiteindelijk draagt dat bij aan jouw persoonlijk geluk en dat van anderen. Dat deze inzichten in 2020 verder doorbreken, dat is voor mij een bijzondere wens.

Jaargang 12, Nr. 596.

STEMMEN ECHTE CHRISTENEN LINKS?

Misschien waren de Christen-Radicalen van de PPR hun tijd ver vooruit. Zo rond 1970 speelde het zogenaamde Conciliair Proces. Christenen waren voor Vrede, Verzoening en Behoud van de Schepping. Men wilde de vrede tussen de volkeren bevorderen door bijvoorbeeld kernwapens te verbieden, men wilde de relatie met vreemdelingen in onze samenleving, mensen van een ander ras verbeteren en men wilde de vernietiging van het milieu tegengaan, door het eigen gedrag te veranderen. Ongetwijfeld herkent u in deze christelijke idealen veel uit het programma van groene partijen, die in Europa al jaren intensief samenwerken. Wat gebeurde er jaren later in 1989?

Radicaal links was in Nederland flink verdeeld Naast de Politieke Partij Radicalen (PPR) had je de PSP, de Pacifistisch Socialistische Partij, die vreselijk tegen de NAVO was en alles wat daarmee samenhing. Er was een Evangelische Volkspartij, de EVP en dan was er nog de CPN, waarvan nogal wat linkse intellectuelen lid waren. Dat waren niet bepaald Stalinisten. Al die kleine linkse partijen werden in de loop der jaren steeds kleiner en gingen noodgedwongen in de Tweede Kamer steeds meer samenwerken. Uiteindelijk liep dit in 1989 uit in de oprichting van GroenLinks, waarin deze vier partijen samengingen. Aanvankelijk speelden  die bloedgroepen in GroenLinks nog wel een rol, maar jonge GroenLinksers en de jongeren van Dwars zullen hier nauwelijks weet van hebben. Velen van hen denken, dat je tegen de Kerken moet zijn, want die zijn immers rechts. Dat denken ze tenminste.

Nauw verbonden met GroenLinks is De Linker Wang actief. Het is een beweging, die zich voortdurend bezint op vragen, die je vanuit de Bijbel aan de politiek kunt stellen. Het gaat bijvoorbeeld over ritueel slachten of euthanasie en dan in bijzondere gevallen zoals bij ernstig zieke kinderen en dementen, over bijzonder onderwijs en over behoud van de schepping, dus een Bijbelse visie op milieubehoud, vluchtelingen, discriminatie. Kijk maar eens naar de website van de Linker Wang. Soms vraagt de beweging om bezinning, maar veel vaker is De Linker Wang een sterk inspirerende factor binnen GroenLinks.

Het probleem met vooral jongeren is, dat ze nauwelijks enig benul hebben van het feit, dat de Kerken bij veel onderwerpen een bondgenoot zijn van GroenLinks. Rechtse partijen zien dat veel beter. Het is niet voor niets, dat ze de invloed van de Kerken en andere religies voortdurend trachten te beperken. Recent voorbeeld is de echtscheidingsproblematiek en de houding tegenover Islamitisch onderwijs. Anderzijds hebben we gezien hoe de achterban van het CDA die partij tot de orde riep, toen die wel erg ver naar rechts opschoof. Die partij kun je van tijd tot tijd nauwelijks nog christelijk noemen. De C staat daar immers voor. Bisschop de Korte merkte op, dat in het CDA-programma weinig van het Evangelie is terug te vinden.

De Rooms-katholieke Kerk is onder de Argentijnse paus Franciscus veel meer aandacht gaan besteden aan bestrijding van de armoede, hulp aan vluchtelingen, bevorderen van vrede en behoud van ons gemeenschappelijk huis, de Aarde, die steeds meer lijdt onder vooral de verandering van het klimaat en daardoor de vernietiging van het leven, de aantasting van de biodiversiteit. Als je de rondzendbrief van paus Franciscus over het milieu, “Laudato si” leest, dan denk je dat een GroenLinkser aan het schrijven is geweest. De kern van de boodschap is, dat de armoede in de wereld en de aantasting van het milieu dezelfde oorzaak hebben, namelijk de hebzucht van de zeer rijken.

Aan dit alles moest ik denken, toen Fritz, mijn Oostenrijkse vriend mij mailde en vertelde, dat de leiders van de Christendemocraten en van de Groenen in Oostenrijk verwachten midden januari tot overeenstemming over een coalitie te zullen komen en na goedkeuring door de President en het Parlement een regering zullen gaan vormen. Wie had dit ooit kunnen denken? Een ander voorbeeld zien we in de USA, waar de hoofdredacteur van een blad voor zeer behoudende protestanten een artikel schreef, waarin hij vond, dat Trump behoort te worden afgezet wegens alle beschuldigingen en de voortdurend leugens, waarop hij wordt betrapt. Zijn lezers zijn verbijsterd, want ze zijn alsmaar gewend om de uiterst rechtse politiek te steunen. Maar Trump maakt het ook wel erg te bont.

Tsja, zo’n vijftig jaar geleden maakte ik als bewuste katholiek de keus om links te gaan stemmen en op plaatselijk niveau linkse politiek van de grond te krijgen. Aan het eind van de jaren tien doen mij deze ontwikkelingen best goed. Ik wens mijn lezers Alle Goeds voor 2020.

Jaargang 12, Nr. 595.

WAT VIEREN WE EIGENLIJK ALS WE HET VIEREN?

Ruim 2000 jaar geleden werd in een grot, die als stal gebruikt werd een kind geboren. Het zou dertig jaar later naar buiten treden als een Joodse leraar en wonderdoener. Nu heeft Hij over de gehele wereld miljoenen volgelingen. Dat moet een bijzondere mens zijn geweest en dus is er alle reden om zijn geboorte te herdenken. Dat zou je tenminste mogen verwachten. Toch is er een tendens bij sommigen om Kerstmis uit de openbare ruimte te bannen. Dat roept de nodige protesten op. Waarom mogen kerstkransjes niet meer zo heten? Waarom wordt een kerstdiner opeens een eindejaarsdiner? Waarom worden kerstzegels door Post NL opeens decemberzegels genoemd? Misschien om te benadrukken, dat ze alleen in december geldig zijn? Maar er is meer aan de hand.

Gaat het om macht? Al die instellingen op godsdienstige basis vertegenwoordigen veel mensen en beïnvloeden de publieke opinie. Zo hebben ze ook politieke macht. Dat bevalt anderen weer niet, want ze willen zaken wettelijk mogelijk maken, waar kerken traditioneel tegen zijn. Denk aan abortus, euthanasie, hulp bij zelfdoding of een zelf gekozen levenseinde en ook allerlei relatievormen toestaan zoals het zogenaamde homohuwelijk. Voor mij geldt, dat, als een groot deel van de bevolking dat wenst men er vóór kan zijn terwijl men er voor zich zelf tegen is. We leven nu eenmaal in een diverse samenleving van mensen met geheel verschillende opvattingen. Daarom zit het mij dwars, dat ik in toenemende mate waarneem, dat men niet respecteert, dat er ook mensen zijn, die er traditionele op religie berustende opvattingen op na houden. Men is boos als er in sommige gemeenten een vloekverbod wordt uitgevaardigd. Men wil het bijzonder onderwijs opheffen. Kerkelijke zendgemachtigden raken hun zendrechten kwijt en die worden samengevoegd in één grote zendgemachtigde KRO-NCRV. Het onwelkome geluid, wil men niet meer kunnen horen. Meestal gebeurt dit onder het mom van de noodzaak Van bezuinigingen.

Natuurlijk zijn er heel wat redenen om boos te zijn op mensen uit de kerken of andere religies. Het kindermisbruik is een recent voorbeeld. Ongehuwde zwangere meisjes en vrouwen werden min of meer gedwongen hun kind af te staan. De kruisvaarders hebben heel wat gemoord en geplunderd. Vooral in de zestiende en zeventiende eeuw waren er in Europa veel binnenlandse oorlogen op godsdienstige basis. Zo zijn er heel wat slechte dingen aan religies toe te schrijven. Maar laten we ook eens kijken naar de goede dingen.

Hoe je het ook wendt of keert, de Europese beschaving heeft grotendeels een christelijke basis. Dat zie je in de Cultuur met een hoofdletter: de schilderkunst met bijbelse taferelen, de muziek met meerstemmige missen, de dichtkunst met bijbelse inspiratiebronnen, de bouwkunst met vooral veel kerken en kloosters en daaraan vaak verbonden de beeldhouwkunst. Maar kijk ook naar onze sociale politiek en de opvattingen over wat goede zorg is. Ik herken elke keer weer het denken van de mens, waarvan we op 25 december Zijn geboortedag vieren. Uiteraard zijn er evengoed andere inspiratiebronnen. De sociale wetenschappen hebben evenzeer bijgedragen aan onze sociale wetgeving. Politici van VVD of D66 beseffen nauwelijks wat ze allemaal kapot maken door hun afkeer, soms haatgevoelens naar godsdiensten.

Eigenlijk moet je niet zo zeer kijken, naar wat zich christen noemende lieden gepresteerd hebben. Je moet terug naar de bron. Het leven van Jezus van Nazareth, zoals dat in de evangeliën tot ons komt, kan ons de weg wijzen door ons leven. Ik merk, dat steeds meer mensen in het leven van Jezus inspiratie vinden. Het gaat vooral om liefde voor de ander. Laat je niet leiden door wat je zelf zo graag wilt, maar denk op de eerste plaats aan de ander. Dat schrijven in een tijd, dat egoïsme steeds meer om zich heen grijpt is nogal uitdagend. Maar die zelfzucht in onze samenleving, die zelfs in de wetgeving vorm krijgt, maakt die samenleving op den duur kapot. Daarom vieren we Kerstmis. We bezinnen ons op de vraag, wat ik kan betekenen voor de ander. Hoe kan ik samen met anderen de wereld om mij heen weer meer leefbaar maken? Hoe kunnen we ons gemeenschappelijk huis, de aarde redden? Hoe kunnen we bijvoorbeeld boeren, die door economische machten worden klem gezet, helpen een ecologisch verantwoorde bedrijfsvoering te starten? Op veel van de huidige vraagstukken in de wereld heeft die Jezus nooit een antwoord kunnen geven. Maar zijn manier van leven was een en al liefde en door liefde moeten we ons laten leiden naar een betere wereld. Zo wil ik Kerstmis vieren.

Jaargang 12, Nr. 594.