John Ch.M. Jorna

JE WEG VINDEN IN DEZE WERELD MET OF ZONDER GOD

Over dit onderwerp denk ik al jaren na. Ik vroeg mij af of het prudent is na de gebeurtenissen in Nice mijn blog hieraan te wijden. Maar mensen moeten elkaar begrijpen en dus ben ik er toch maar aan begonnen.

Ik zat nog midden in mijn werkzame leven als docent aardrijkskunde. Tijdens een bijeenkomst van katholieke leraren werd ons gevraagd met onze leerlingen na te denken over ethische vragen, waarmee zij in hun leven te maken zouden krijgen. Zo zouden we kunnen bijdragen aan de identiteit van een katholieke school. Tijdens studiedagen met de collega’s van het Niels Stensencollege kregen we als opdracht een aspect van ons leraar zijn te kiezen, waaraan wij de komende jaren zouden gaan werken. Een homo collega nam zich voor te gaan werken aan meer begrip voor het verschijnsel homofilie. Ik besloot te gaan onderzoeken hoe je leerlingen kunt leren tot een gefundeerd oordeel te komen over thema’s waarmee ze in hun leven te maken krijgen. Mijn vak aardrijkskunde is daarvoor zeer geschikt, want het aardrijk, dat wij bestuderen, het door mensen ingerichte landschap is het resultaat van menselijk handelen en elke keer moeten wij bij de verdere inrichting weer beslissen. Komt die weg er en waar moet die dan komen? Komt er nog een landingsbaan bij Schiphol of laten we het vliegverkeer elders groeien? Bouwen we windmolens in onze gemeente? Waar? Hoe hoog? Als er op het scholeneiland geen ruimte meer is voor groei, breken we dan alles af en bouwen we elders een schoolgebouw met woningen erboven? Hoe financieren we dat? Het zijn vragen uit de praktijk.

Ik merkte al studerend, dat er eerst de vraag gesteld moet worden naar de meest doelmatige oplossing. Denk maar niet, dat die, als die al gevonden wordt, ook gekozen wordt. Vaak blijkt achteraf, dat we de verkeerde keus gemaakt hebben. Het is ook niet gemakkelijk. Het zoeken naar de beste oplossing voor een ruimtelijk probleem is in de Taxonomie van Bloom de hoogste vorm van intellectuele activiteit, namelijk evaluatie. Daaraan gaan kennis en analyse en synthese vooraf. Bij veel gevallen gaat het niet alleen om doelmatigheid, maar ook om allerlei opvattingen over wat goed is en wat fout. Elke oplossing kunnen we toetsen aan onze waarden. Is het een goede zaak een weg een bijzonder fraai landschap te laten doorsnijden of kunnen we hem beter parallel laten lopen aan een bestaande spoorlijn of een kanaal, zodat er geen nieuwe doorsnijding van het landschap optreedt? In de politieke praktijk merk je, dat veel mensen een beperkt waardenapparaat bezitten. Er is in hun opvoeding iets mis gegaan.

Toen de ontzuiling flink doorzette, begon ik mij af te vragen of iedereen wel in staat zou zijn voor zich zelf een behoorlijke set van waarden te ontwikkelen. Aan de hand van die waarden beoordeel je je eigen handelen en dat van anderen. Als je die opvattingen niet van huis uit mee krijgt en niet meer de steun hebt van je zuil, hoe kom je dan tot opvattingen over goed en kwaad? Ik merkte in mijn omgeving, maar ook in de maatschappij als geheel, dat het allemaal nogal meeviel zoals de mensen zich gedroegen. Toch waren er ook signalen, die bij mij ongerustheid veroorzaakten. Zo kreeg ik leerlingen, die gewend waren alles te krijgen, wat hun hartje begeerde en dachten, dat het met het verkrijgen van een diploma ook zo zou werken. Een leraar wordt er voor betaald en de leraar moet maar zorgen, dat ik een diploma krijg.

Die analyse van het leerlingengedrag in de jaren tachtig en negentig werd bevestigd door een publicatie van het Bureau Motivaction, “De grenzeloze generatie en de eeuwige jeugd van hun opvoeders”. Er bleek een generatie te zijn opgegroeid, waarvan een deel van de kinderen nooit grenzen waren gesteld tijdens hun opvoeding. We kenden altijd al de collega, die er de kantjes van afloopt, maar dat type bleek plotseling een kwart van de jongeren te omvatten. Ook andere kenmerken van die jongere generatie stemden mij niet tot vreugde.

Dus was ik heel benieuwd naar een boek van de zeer seculiere Hans Boutellier, getiteld: Het seculiere experiment. Hoe we van God los gingen samenleven”. De schrijver is heel optimistisch en ziet overal prachtige initiatieven. Mensen vinden elkaar als ze een probleem zien en gaan samen aan een oplossing werken. Ik heb het boek nu gelezen, vind er veel goeds in, maar heb ook mijn bezwaren.

De auteur is min of meer uitgedaagd door een opmerking van zijn vader waarmee het boek begint: “Als er niemand meer in God gelooft, dan wordt het een zooitje , jongen.”. Nu vijftig jaar later wil de schrijver nagaan of het inderdaad een zooitje is geworden. Dan moet hij zich afvragen wat zijn vader bedoelde met een zooitje en vervolgens objectief moeten toetsen in hoeverre de criteria van zijn vader werkelijkheid zijn geworden. Nu juicht hij allerlei ontwikkelingen toe, die zijn vader waarschijnlijk afgewezen zou hebben.

Boutellier kiest zijn eigen criteria om aan te tonen, dat het nogal meevalt met alle maatschappelijke ontwikkelingen. Daarbij speelt zijn eigen deskundigheid een belangrijke rol. Hij is criminoloog, directeur van het Verwey-Jonker Instituut en bijzonder hoogleraar Veiligheid en Burgerschap aan de VU. Als het een zooitje zou zijn geworden, dan zou je dat kunnen merken aan de toegenomen criminaliteit. Die is in die vijftig jaar weliswaar toegenomen, maar neemt ook weer af. Nu is criminaliteit er altijd al geweest, ook toen het Godsgeloof nog algemeen was. Geloof in God of geen geloof in God lijken me weinig met criminaliteit te maken te hebben. Kijk maar eens naar de Italiaanse maffia, hun religiositeit en hun waarschijnlijke contacten met de Bank van het Vaticaan. De recente vermindering heeft meer te maken met de vermindering van het percentage jongeren.

De auteur ziet echter in het goed functioneren van de rechtsstaat een garantie, dat het geen zooitje wordt. Afgezien van het feit, dat het functioneren van een samenleving heel wat meer omvat dan die juridische kant zit er ook nog de vraag naar wetgeving en ethiek. Ik merk bij seculiere medeburgers vaak een enorme verabsolutering van het burgerlijk recht. Maar er was een tijd, dat slavernij juridisch geoorloofd was. En er was een plan om hulp aan illegale vreemdelingen strafbaar te maken, strijdig met internationaal recht, maar ook met wat God van ons verwacht. Vijftig jaar geleden waren er zaken verboden, die nu wettelijk zijn toegestaan. Ja, dan neemt het aantal overtredingen wel af. Hoe zou de vader oordelen over de wetten, die nu de zorg in Nederland regelen? Er zit in onze samenleving nog zo enorm veel onrecht en het neemt toe. De afbraak van ons sociaal stelsel wordt tegenwoordig progressieve politiek genoemd en krijgt vorm in verandering van de wetgeving. Belastingontwijking staat de wet toe, maar is moreel gezien gewoon diefstal van de gemeenschap.

Een tweede criterium is de ontwikkeling van de seksualiteit. De veranderingen in de laatste vijftig jaar zijn enorm. Als wij met onze kleinkinderen erover praten krijg je vooral verbaasde blikken. Ze zijn blij met alle vrijheid op dit gebied, maar ze zien beter dan de iets ouderen, dat je met die vrijheid ook moet leren omgaan. Het is echt verbazingwekkend, dat de auteur het mislukken van een op de drie huwelijken niet als een probleem ziet, nee juist als een van de aantrekkelijke kanten van de huidige samenleving. ‘Je zit niet meer je hele leven vast aan die eerste keuze.’ In dit hoofdstuk komt het woord liefde vaak voor, maar je krijgt de indruk, dat het een leeg begrip is. De auteur zou die encycliek van Benedictus XVI, ‘Çaritas in veritate’ eens moeten lezen. Dan kan hij tegelijk merken, dat het denken in de kerken niet stil staat.

Herhaaldelijk hoor ik mensen zeggen, dat het echt anders moet. Dan hebben ze het over de tweedeling in Nederland en de wereld als geheel, over het milieuprobleem, over het gebrek aan maatschappelijke verantwoordelijkheid, aan de individualisering met vaak de houding van ik doe waar ik zin in heb. Veel wordt diepgaand behandeld in de vorig jaar verschenen encycliek ‘Laudato si’ van paus Franciscus. De armen in de wereld en het milieu zijn beide slachtoffer van de hebzucht van de rijken. Ik heb sterk de indruk, dat die hebzucht in de laatste vijftig jaar alleen maar erger is geworden.

Met dit commentaar doe ik het boek van Hans Boutellier geen recht. Dat kan ook niet in een blog van beperkte omvang. Ik vermoed, dat ook Hans Boutellier streeft naar een betere wereld. Ik hoop, dat we daar samen aan kunnen werken, ieder op zijn manier en vanuit zijn eigen identiteit.

Zie ook het blog van 10 juni 2016.

Jaargang 9, Nr. 419.

WERKWEKEN EN SCHOOLKAMPEN

Mijn Cor werd dit jaar tachtig en in het najaar zijn we 55 jaar getrouwd. Dan valt het niet mee nog een origineel cadeautje te verzinnen. Maar ze houdt van de zee en op een na hadden we alle Waddeneilanden al eens bezocht. Zo werd het een arrangement voor twee personen voor vijf dagen op Schiermonnikoog. Gisteren kwamen we terug.

Het was geen weer om lui op het strand te liggen bakken in de zon. Daarom hebben we veel gefietst en gewandeld. En overal kwamen we groepen kinderen tegen. Soms waren ze duidelijk met veldwerk bezig en we hoorden van een lerares uit Emmen, dat allerlei vakken daarbij samenwerkten: Biologie, scheikunde en natuurkunde. Ik miste aardrijkskunde, want het eiland laat je van alles zien op fysisch-geografisch gebied en ook sociaalgeografisch zijn er interessante verschijnselen. Dat was voor mij dus voortdurend genieten. Wel jammer was, dat we het grote kweldergebied niet ver in konden gaan, want het was nog broedseizoen. In dat kwelderlandschap zag ik zandruggen met duintjes evenwijdig aan de kustduinen. Het eiland verplaatst zich naar het Oosten. Zijn het strandwallen uit een vroeger stadium? Inmiddels is het eiland over de Gronings-Friese grens gegroeid.

 Het Westen van het eiland heeft oudere duinen met duindoorn begroeid. Ik heb weinig helmgras gezien en gelukkig ook weinig hekken. Veel van het duingebied is vrij toegankelijk. Het natte strand is hier heel breed en vlak en het droge strand is begroeid. Het is overal net anders dan in de rest van Nederland. Dat natte strand werd gebruikt voor zeilkarting. Een imposant gezicht en wat een snelheden.

Er is een opvallende verscheidenheid aan toeristische accommodaties. Je kunt er kamperen. Er zijn ook kampeerboerderijen vooral voor de schooljeugd. Er is een bungalowpark en er zijn appartementen en vakantiewoningen en er is een verscheidenheid aan hotels. En toch is het ons jaren geleden overkomen, dat we niet naar het eiland konden, want het zat vol. Toen zijn we met de Oostenwind in de rug maar naar Holwerd gefietst en hebben we ons heil gezocht op Ameland. Vroeger waren er op het eiland ook vakantiekolonies. Stadskinderen kwamen daar om aan te sterken en de gezonde zeelucht op te snuiven. Langs de Badweg zie je nog “ It Aude Kolonyhûs” voor katholieke kindertjes met de Egbertkapel er naast. In die kapel zijn op zondag vieringen en op dinsdag, woensdag en donderdag zijn er vespervieringen van de Cisterciënzers, die sinds kort weer op het eiland wonen. Ze zijn druk bezig met de voorbereidingen van de bouw van een klooster en zo draagt het eiland weer terecht de naam: oog = eiland van de schiere = grauwe monniken. Nu dragen ze een wit habijt met een zwarte band voor en achter. Ik heb één keer het laatste stukje van de completen meegemaakt, heel bijzonder op een eiland waar je in de natuur de werkende hand van de Schepper ervaart en dan in de kapel de monniken, die Gods lof zingen. Wat missen mijn seculiere landgenoten toch veel. Toch nieuwsgierig? De monniken hebben een uitstekende website met gedegen en uitvoerige informatie: http://kloosterschiermonnikoog.nl/  

En wij? Wij hadden vijf heerlijke dagen op een eiland van rust en schone lucht en prachtige vergezichten en geurende rozen en goed eten. Wat wil je nog meer? En toch wordt al dat moois in de ogen van de Eilanders bedreigd. Er zijn plannen om bij het eiland proefboringen te gaan doen en vervolgens gas te gaan winnen. Die boortorens dragen niet bepaald bij aan de schoonheid van het eiland. Maar gaswinning kan ook leiden tot bodemdaling en aardbevingen zoals in Groningen. En daarom zie je op Schiermonnikoog bijna huis aan huis affiches hangen tegen de boortorens, die het landschap gaan ontsieren. Nog meer gas betekent ook meer CO₂ in de atmosfeer, dus een warmer klimaat, dus zeespiegelstijging en dat is evenmin iets om als Eilander blij mee te zijn. Dus geen boortorens op Schiermonnikoog.

Dan maar liever mee met een huifkartocht getrokken door twee PK, twee oude dames/merries zoals de stuurvrouw ze noemde. Het was een dag met buien, maar in een huifkar zit je hoog en droog. Dachten we! Want tijdens zo’n bui reden we recht tegen de wind in en de regen blies van voor naar achter door de huifkar heen. Dan heb je thuis wat te vertellen, zei ik tegen een Duitse familie. En zo is het maar net.

Jaargang 9, Nr. 418.

MACHTSWELLUST ERDOGAN BEDREIGT HET LAND

Tot voor enkele jaren was Turkije een eiland van groeiende welvaart en stabiliteit in het Midden Oosten. Het toerisme bloeide. De industrie zorgde voor veel export en Turkse aannemers werkten overal en met name in Iran. De Koerden in het land hielden zich rustig en probeerden met succes langs democratische weg en door onderhandelingen een betere positie te verkrijgen. Daarnaast was er de geldstroom van Turkse werknemers in West-Europa naar hun familie in Turkije. Naast de traditionele handel in de soeks, misschien vooral gericht op toeristen, zagen we in Istanbul het moderne zakendistrict met veel hoogbouwkantoren. Er is een moderne infrastructuur van snelwegen, spoorwegen, ondergrondse en sneltrams in Istanbul met de moderne luchthaven en ook luchthavens elders, vaak voor het toerisme, maar ook voor zakelijk verkeer.

Juist toen wij er waren in 2014 ging het mis. Toen ik hoorde over de rellen in Istanbul, waar we net waren geweest, zei ik geschrokken tegen de gids, dat een eiland van stabiliteit in het Midden Oosten toch wel heel wenselijk was. Maar Erdogan lijkt van alle onrust juist te profiteren. Zijn trouwe volgelingen stellen een sterke leider op prijs en vinden welvaart belangrijker dan mensenrechten en democratie. Dus belanden journalisten achter de tralies en worden de media aan banden gelegd.

Toch is er geen getalsmatige meerderheid onder de bevolking, die Erdogan steunt. Dat bleek toen hij te kennen gaf te streven naar een presidentieel systeem als in Frankrijk en de USA. Veel mensen stemden op een Koerdische partij, die daardoor de kiesdrempel haalde. Een meerderheid voor een grondwetswijziging ontbrak. Erdogan liet het conflict met de Koerden weer oplaaien. Veel Turkse dienstplichtigen sneuvelden. Bij volgende verkiezingen verminderde de steun voor die Koerdische partij. De oppositie kan een grondwetswijziging niet meer tegenhouden.

Intussen raakt het land steeds meer betrokken bij het Syrische conflict. Turkije is tegen de Koerden en tegen het Assad regime, steunt de versplinterde oppositie, maar wil van het kalifaat van IS niets weten. En zo heeft Turkije nu te maken met bomaanslagen van Koerden en van IS. Nu zijn die Koerden niet bepaald lieverdjes, maar IS is veel en veel erger. Als Erdogan werkelijk een groot staatsman is, gaat hij onderhandelen met de Koerden en zorgt voor een wapenstilstand en op den duur een zekere autonomie voor de Koerden binnen het Turkse rijk. Dan hoeven er geen jonge Turken en geen jonge Koerden meer te sneuvelen, komt er binnenlandse stabiliteit en kunnen Turken en Koerden samen IS bestrijden. Alleen in vrijheid kan een land zich op allerlei terrein ontwikkelen, kan de innovatie zorgen voor technische vooruitgang en kan de economie weer bloeien. Maak dat een machtspoliticus als Erdogan maar eens wijs.

Jaargang 9, Nr. 417.

BREXIT OVERWINNING VOOR DE DOMHEID

In Moskou worden vandaag heel wat wodka’s achterover geslagen. Hoe meer Europa verdeeld raakt, hoe meer Poetin zijn gang kan gaan. En zoals zo vaak, wanneer het oorlog op het continent was geworden, zullen Britse soldaten sneuvelen en komen er opnieuw oorlogsbegraafplaatsen van het Britse Gemenebest. En het zullen juist de zonen van de tegenstemmers zijn, die sneuvelen, want voor hen is er geen ander werk dan om het leger in te gaan. Want reken maar niet, dat er straks meer werk komt, ook niet als de grenzen gesloten worden. Welk bedrijf gaat zich in Groot-Brittannië vestigen als de toegang tot de gemeenschappelijke markt van de Europese Unie veel lastiger wordt? Hoeveel Britse bedrijven zullen een flink deel van hun productie naar het continent verplaatsen? Hoeveel talentvolle jonge Britten zullen voor een leven op het continent kiezen? Wat moeten ze nog op hun geïsoleerde eilandenrijk?

Het is een klap voor de rijkste Britten en een les voor alle rijken in de wereld. Ze hebben vooral aan hun winsten, topsalarissen, fantastische pensioenuitkeringen en bonussen gedacht en er geen been in gezien de werknemers bij duizenden te ontslaan. Intussen gaven zij de schuld aan de buitenlanders en de Europese Unie. De slimsten zullen ongetwijfeld hun pond tegoeden hebben omgezet in Euro’s of dollars, maar het gaat hen en het hele Britse volk ongetwijfeld geld kosten. Het is een – nu nog – onbloedige revolutie.

Die onvrede over de langdurige werkloosheid en de slechter wordende lonen en andere arbeidsvoorwaarden zie je wereldwijd. Wat in het Verenigd Koninkrijk gebeurd is, vormt een waarschuwing voor de gehele Europese Unie. Er moet een structurele oplossing komen voor de enorme uitstoot van arbeidskrachten door automatisering en robotisering. Het is niet voor niets dat Paus Franciscus in zijn encycliek ‘Laudato si’ waarschuwt voor de enorme hebzucht van de rijken, waarvan de armen en het milieu het slachtoffer worden.

Aan alle politici zeg ik: Houdt op met Brussel de schuld te geven van alles wat verkeerd gaat. In het Verenigd Koninkrijk krijgt straks Londen weer de schuld. Wees open over de Europese besluitvorming en vooral over alle maatregelen waarmee wij gewoon hebben ingestemd. Werk met andere parlementen samen om Brusselse buitensporigheden – als die er al zijn – een halt toe te roepen. Schenk als pers en andere media veel meer aandacht aan de successen van het Europees Parlement en van de Europese Raad, die nu eindelijk besloten heeft echt iets te gaan doen aan de belastingontwijking, die ons burgers elk jaar weer miljarden kost. Het is legale diefstal uit mijn en uw portemonnee. Als Brexit echt tot bezinning leidt, komt er toch nog iets goeds uit voort.

Jaargang 9, Nr. 416.

CRISIS IN DE KERK DE OORZAAK VAN KERKVERLATING

Ik ben bezig een boek te lezen over het feit, dat steeds minder mensen in Nederland en elders in Europa in God geloven. De auteur vraagt zich daarbij wel af of de mensen een alternatief vinden voor Gods geboden. Maar eerst beschrijft hij af en toe toch wat triomfantelijk het proces van secularisatie in West-Europa. Het triomfalisme deed me een beetje denken aan het vroegere Rijke Roomse leven, waarbij van tijd tot tijd het “Aan U o Koning der Eeuwen” werd aangeheven. Zou er al een seculier equivalent zijn?

In mijn jeugd maakte ik nog volop het Rijke Roomse Leven mee met plechtige Heilige Missen en processies, veel kaarsen en wierook, maar ook veelvuldig biechten en elke zondag naar de kerk. In 1953 was ik in Utrecht bij de viering van “Honderd jaar Kromstaf”, de herdenking van het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853. Ondanks eeuwen onderdrukking en achterstelling waren er nog heel wat katholieken in Nederland. De kerk maakte een ontzaglijke groei door en bij elke volkstelling steeg het percentage Rooms-Katholieken. Toch was er bij Kardinaal de Jong in 1953 al een zekere ongerustheid, want hij deed vanaf zijn ziekbed een oproep tot de aanwezigen in het Utrechtse stadion de eenheid te bewaren. Wat jaren later werkte ik op een Lagere School en wij als collega’s vroegen ons af, wat we in vredesnaam aan moesten met de godsdienstlessen, want op de oude manier met de catechismus in vraag- en antwoordvorm ging het niet meer.

Toen kwam de goede paus Johannes XXIII, die het Tweede Vaticaans Concilie bijeen riep. Hij bracht daarmee de Kerk bij de tijd en er kwamen belangrijke antwoorden op de grote vragen van die tijd met een encycliek over de Vrede, Pacem in Terris en over de armoede en de onderontwikkeling in de wereld en over de verhouding met andere religies. Het zorgde vooral voor een enorm enthousiasme onder de leken, want wij waren een priesterlijk volk en hoorden een rol te spelen in het kerkgebeuren. Er gebeurde van alles. Er kwamen jongerenkoren met zogenaamde beatmissen, voettochten van Pax Christi, toespraken van Bisschop Bekkers op de Tv en voortaan mocht de pil. Tussen 1970 en 1975 daalde in Nederland het geboortecijfer pijlsnel, want ook de katholieken gingen aan geboorteregeling doen.

En toen kwam in Rome de conservatieve reactie aan de macht. De celibaatsverplichting werd niet afgeschaft en honderden priesters traden uit het ambt en er waren nauwelijks nog priesterroepingen. Paus Paulus VI kwam met een verscherpt verbod op voorbehoedsmiddelen. Nog weer later kwamen er strenge regels wat betreft de liturgie en tenslotte kwam er in een flink aantal landen het misbruikschandaal aan het licht. Allemaal redenen om kritisch te staan tegenover de kerk. Dan zie je, dat bij de meeste mensen de vernieuwing van Vaticanum II niet is doorgedrongen. Ze blijven de Kerk zien als een hiërarchisch instituut en richten hun kritiek op de bisschoppen en willen dan niet meer bij zo een kerk horen. Als ze de lijn van het Tweede Vaticaanse Concilie hadden doorgetrokken hadden ze hun eigen verantwoordelijkheid genomen en waren ze doorgegaan met de kerk te vernieuwen. Hier wreekt zich het gebrek aan diepgaande godsdienstige kennis en het ontbreken van een traditie om je zelfstandig daarin te verdiepen. Heel veel van die katholieken kenden slechts een oppervlakkig geloof en gingen naar de kerk omdat het nu eenmaal zo hoorde.

Zulke mensen wisten evenmin om te gaan met allerlei twijfels. Katholieken waren altijd gewend van alles voor waar aan te nemen op gezag van de paus, de bisschoppen en de priesters. Maar er kwamen steeds meer ontwikkelde mensen en die pikten dat niet meer. Intussen waren de conservatieven aan de macht gekomen en die bleven vasthouden aan de traditionele manier van geloven. Als je geluk had, dan trof je een parochiepriester, die op een intelligente manier oude waarheden op een moderne manier uitlegde. Dan klonken al die mysterieuze geloofswaarheden opeens heel aannemelijk. Het wordt tijd de overgebleven gelovigen niet langer dom te houden. De mensen serieus te nemen. De dialoog aan te gaan. Maar ik merk, dat het bij de bisdomleiding gewoonte lijkt te worden nergens meer op te reageren en zich op te sluiten in het kleine groepje traditionalisten. Al die dwalende schapen worden aan hun lot over gelaten. Het verhaal van de Goede Herder, Jezus van Nazareth wordt niet meer waar gemaakt. Dat is de crisis in de kerk.

Jaargang 9, Nr. 414.

DRIE DAGEN SCHOUWEN DUIVELAND

Soms verzinnen je kinderen een leuk verjaarscadeautje. Ze brachten ons weg met twee auto’s. We lunchten met z’n vijven en maakten een pracht van een strandwandeling. En zittend op het terras kregen we toch nog een buitje van een half uur. Gezien de weersverwachting viel dat hard mee. Zo met z’n vijven voelden we weer die verbondenheid van vroeger, toen ze nog thuis woonden. Een idee om na te volgen.

De volgende dag was bepaald niet stralend. Er werd onweer verwacht. We besloten het te zoeken bij een binnen-activiteit. Op naar de Neeltje Jans. Daar was ik vroeger met school en ook wel met familie al vaker geweest. We zijn er zelfs op schoolexcursie geweest toen je nog over een tijdelijke brug naar dit werkeiland moest.

Aan één keer in 1987 koester ik een bijzondere herinnering. Net op het moment, dat de leerlingen werden opgeroepen om de stormvloedkering van binnen te bekijken kwam er een heer op mij af. “Mag ik u iets vragen? Ik volg een Teleac-cursus Portret Tekenen.” “U hebt het goed gezien”, was mijn antwoord. En hij weer: “Ik heb u al zo vaak getekend!” . Mijn teken collega had mij gevraagd model te staan voor het hoofdstuk karikaturen. Zelfs in 2012 herkende mij iemand nog daarvan, maar die werkte zelf met het materiaal bij haar tekencursussen.

Zo kwamen we dus bij de Neeltje Jans, maar wat was dat veranderd. De binnen-activiteiten zitten in een fors gebouw, waarvan de helft wordt ingenomen door een uitstekend restaurant. Het oude model van de Deltawerken is er nog steeds met alle dammen en met dia’s en mondelinge toelichting wordt bij elke dam uitleg gegeven. Voor een aardrijkskundeleraar is dat natuurlijk gesneden koek, net als die kaart van Nederland, waar de samenhang van de Haringvlietdam met de grote rivieren wordt uitgelegd. Die is dicht bij matige of gemiddelde afvoer. Dan gaat al het water via de Nieuwe Waterweg naar zee en wordt daar de zouttong over de bodem terug gedrongen. Bij grote rivierafvoer gaan de spuisluizen open. Het boeiendste zijn de vier zalen met films. Ocean 1, 2 en 3 laten iets zien van de Deltawerken, het zeeleven en de Stormvloedramp van 1953. Maar heel bijzonder is de Delta Experience. Je ervaart die stormnacht heel realistisch en voor mij best angstaanjagend met rondom filmprojectie, geluid, lichteffecten en steeds dat kind, dat om zijn mama roept. Alleen daarvoor is een bezoek al de moeite waard. Allerlei buitenactiviteiten waren bij dit slechte weer gesloten, maar we zagen nog wel een metersbreed aquarium met haaien en een windmachine, die ons een storm van 133 KM/uur in het gezicht blies. En je kunt nog steeds in de Stormvloedkering, waar nu een uitgebreide tentoonstelling over de Deltawerken te zien is.

Voor de windmolenhaters nog een bijzonder bericht. Het wolkendek hing zo laag, dat de windmolens tot de wolken reikten. Bij hun hoogste stand verdwenen de wieken in de wolken. En omdat het ook nog mistig was, zag je de windmolens nauwelijks. Daar moet je als windmolenhater toch van in de wolken raken.

Na de regen van de vorige dag was de laatste dag heerlijk zonnig. We maakten een fijne strandwandeling, lunchten weer aan het strand en na de wandeling terug ging het op huis aan.

Tsja, en ‘s avonds ontdekte ik, dat ik toch wat was vergeten om in te pakken, maar de medewerksters van Resort Zee en Land wisten het te vinden en stuurden het op. Dat is Zeeuwse service van deze Zeeuwse Meisjes.

Jaargang 9, Nr.413.

EEN ZO ANDER LAND DAN NEDERLAND

Al zo vaak ben ik in Oostenrijk geweest. Ik heb veel diepgaande gesprekken gevoerd en in 65 jaar zijn er heen en weer honderden brieven geschreven. Toch stelt het land je elke keer weer voor raadsels. Wat zorgde voor die vreemde uitslag van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen? Wat bepaalde de verkiezing van Van der Bellen? Je kunt het land niet begrijpen zonder je in de geschiedenis te verdiepen.

De dreiging van de Turken, culminerend in het beleg van Wenen zal ongetwijfeld een zekere afkeer van Moslims te weeg hebben gebracht, maar negatieve ervaringen met gastarbeiders zorgen in het moderne Oostenrijk voor een voedingsbodem voor ultrarechtse partijen als de Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ). De enorme toevloed van Syrische vluchtelingen werd aanvankelijk welkom geheten, maar na enige maanden bleek het een te zware opgave voor het land. In overleg met naburige landen werden de grenzen gesloten. Dat zorgde voor een versterkt gevoel van bedreigd zijn door een vloed van Moslims. Het kwam tot uiting in een sterke steun voor FPÖ-kandidaat Hofer met 35% in de eerste ronde. Je zag tegelijk al de tegenstelling tussen uiterst links en rechts groeien. De Groene kandidaat Van der Bellen kreeg in de eerste ronde 21,3%.

Bij zulke uitslagen in Frankrijk verenigen alle partijen zich tegen het Front National. Ondanks enorme steun uit binnen- en buitenland won Van der Bellen op het nippertje. Allerlei “jeugdzonden” werden hem nagedragen. Hij was een paar jaar lid van de Communistische partij geweest. Dat komt in Oostenrijk extra hard aan door afschuwelijke ervaringen tijdens de Russische bezetting van een deel van Oostenrijk. Het is ook een zeer katholiek land. Als van de Bellen dan zegt niet in God te geloven en voorstander te zijn van vergoeding van abortus door de ziektekostenverzekering dan heeft hij het bij overtuigde katholieken verkorven. Bij arbeiders verliest hij het vertrouwen wanneer hij geen duidelijk onderscheid maakt tussen oorlogsvluchtelingen en mensen, die de armoede in de Derde Wereld ontvluchten. Die laatsten zijn in hun ogen immers gelukszoekers, die hun banen inpikken. De vroegere staatsbedrijven zijn of verdwenen of gedenationaliseerd. Zo is veel werkgelegenheid verloren gegaan, want ook daar werd en wordt geautomatiseerd en gerobotiseerd en neemt de werkgelegenheid af. Dan is het reuze gemakkelijk om die buitenlanders de schuld te geven.

Oostenrijk heeft de Tweede Wereldoorlog nooit echt verwerkt. Het land beschouwt zich als slachtoffer, eerst van de Nazi’s en daarna van de Russen. Ze durven niet te erkennen, dat Hitler voor de overgrote meerderheid zeer welkom was. Terwijl je in Duitsland een sterke waakzaamheid tegen herlevend nationaalsocialisme ziet, ontbreekt dat in Oostenrijk. Men herkent in de FPÖ geen neonazipartij. Dat zag je al toen Waldheim president werd. Ze hadden geen idee, dat het buitenland zo afwijzend zou reageren. De man kwam toch uit een keurig nette familie. Hoe was het mogelijk, dat de Nederlandse koninklijke familie niet meer in Oostenrijk op wintersport ging?

Het traditionele katholicisme kent weliswaar enkele tientallen zeer kritische pastores, maar een ontwikkeling in de richting van het denken van Paus Franciscus zie je er nog niet. Die wil een meer pastorale houding van barmhartigheid in plaats van het wettische katholicisme van de laatste veertig jaar. De nieuwe encycliek Laudato si over het milieu en de armoede in de wereld is de nieuwe president op het lijf geschreven, maar zoals ook de sociale encyclieken bij de katholieke elite onbekend. Het is een bekende grap, dat het best bewaarde geheim van het Vaticaan de Sociale Leer van de Kerk is.

De scheidslijnen in Oostenrijk lopen waarschijnlijk niet tussen de kiezers op Van der Bellen en Hofer. Maar er is ook in dit land een groeiende tweedeling: tussen rijk en arm; tussen geschoold en ongeschoold, tussen georiënteerd op de wereld als geheel en gericht op de eigen omgeving, tussen macht en zwakte. Het wordt een enorme opgave voor Van der Bellen om al die werklozen en slecht betaalde Oostenrijkers hun waardigheid terug te geven. Hij kan dat niet alleen. Heel Oostenrijk moet zich daarvoor inzetten. Ik wens het land onder zijn nieuwe president alle goeds.

Jaargang 9, Nr. 412.

DE GEWONE MENSEN WORDEN HET SLACHTOFFER

Ik houd van Joden en ik houd van Palestijnen. Ik zie bij beiden hun fouten. Maar daardoor wijs ik ze niet af. Ik zou het zo graag meemaken, dat beide volken in vrede naast elkaar zouden leven. En ik besef, hoe moeilijk en ingewikkeld dat is. Eenvoudige oplossingen bestaan in dit conflict niet. Misschien is de grootste barrière naar een oplossing de gegroeide overtuiging, dat een oplossing onmogelijk is. Dat maakt het voor iedereen erg tragisch.

Wat doet het conflict met het Joodse volk? Mensen in Israël voelen zich omringd door vijanden. Keer op keer zijn ze aangevallen en elke keer wist Israël die aanvallen te weerstaan. Uit bewondering noemden wij in 1967 onze jongste dochter naar de Bijbelse Joodse heldin Judith. De laatste jaren komen de aanvallen niet meer van de buurlanden, maar vooral van de Palestijnen. Er waren de zelfmoordaanslagen en Israël bouwde de Muur. We leerden in 2012 de Muur kennen ook aan de Palestijnse kant bij Bethlehem. De gelijkenis met de Muur in Berlijn viel me op.

Zo komen we opnieuw bij de vraag, wat dit conflict met de bevolking van Israël doet. In de reacties op mijn twee vorige blogs komt dat duidelijk naar voren. In mijn herinnering toonde Israël in het begin vooral eendrachtige vastberadenheid. Je denkt aan fierheid en trots en intelligentie en daadkracht. Het land werd opgebouwd. Het Bijbelse beeld van het land van melk en honing doemde op. In de reacties op de herhaalde aanvallen was er aanvankelijk een beeld van beheersing en respect. Maar de reacties werden steeds feller en veel Palestijnen werden opgesloten. Soms dacht ik, dat deze wijze van optreden mij herinnerde aan de manier waarop de Duitse bezetter hier optrad. Het maakte mij verdrietig.

Veel Israëli’s waren zich bewust van het te gewelddadige optreden. Ex-militairen vertelden over hun ervaringen in de bezette gebieden en ook andere actiegroepen maken dat bekend. Ze worden als landverraders bestempeld. De vijandschap jegens de Palestijnen kreeg steeds meer racistische trekken. Ze werden geminacht en je kon ze ook minachtend bejegenen bij bijvoorbeeld controleposten. Dat racisme richtte zich ook tegen Joden uit Ethiopië en uit Rusland en zo zien wij het Joodse volk een verdeeld volk worden. Dat schept enorme risico’s, niet alleen bij hernieuwde aanvallen op het grondgebied van Israël, maar nog veel meer bij het streven naar vrede. Vrede vraagt, dat iedereen er als één man achter staat. Vrede vraagt een sterk Israël, niet een innerlijk verdeeld land. En denk nu niet onmiddellijk, dat dit de schuld is van dat linkse tuig of andersom van die rechtse onderdrukkers. Begin niet onmiddellijk te roepen, dat de ander een antisemiet is of een landverrader of noem de ander niet een fascist of kolonialist. Het is je vriend, die jou op je fouten wijst. Besef het belang van eenheid.

Likoed Nederland benadrukt in de reacties elke keer weer heel pessimistisch, dat er al van alles geprobeerd is en dat niets lukt. Het is eigenlijk een heel pessimistische boodschap. Het vormt een sterke tegenstelling tot het optimisme van de pioniersjaren. Toen gingen heel veel Nederlandse jongeren een jaar in een kibboets werken. In mijn reacties benadrukte ik, dat Hamas met al dat gewelddadige verzet de steun van de bevolking zal gaan verliezen. Israël moet een manier vinden om dat te ondersteunen. Juist vandaag bleek bij het Acht Uur Journaal, dat Hamas de steun van de bevolking begint te verliezen. Ze moeten de mensen dwingen. De wanhopige situatie lijdt tot steeds meer zelfmoorden. Alleen als je bij Hamas hoort krijg je werk en een inkomen. Kan Israël een perspectief bieden? Bijvoorbeeld werk in Israël, zoals mensen van de Westoever ook in Israël werken? Joodse mensen zijn zo ontzettend creatief en slim. Met Ollie B. Bommel zeg ik: Tom Poes, bedenk een list! Tjsa, in stripverhaaltjes lukt dat. Maar dromen komen soms zo maar echt uit.

Jaargang 9, Nr. 411.

IN VREDE LEVEN; DAT WIL TOCH IEDEREEN

Dat zou je denken. Want sinds de Israëlische onafhankelijkheid en ook al daarvoor zijn duizenden doden gevallen en daarbij waren ook veel burgers, onschuldige kinderen en vrouwen en bejaarden. Dat waren mensen in Israël en het waren Palestijnen en tijdens diverse oorlogen ook Jordaniërs, Syriërs, Libanezen en Egyptenaren. Zelfs vandaag nog wordt met voldoening gemeld, dat een belangrijke Hezbollah commandant is gedood, die verantwoordelijk zou zijn voor de aanslag op een Libanese minister-president. Intussen wacht ik op de wraak van Hezbollah. Wat gaat het worden? Raketten op Israëlische nederzettingen? Zo gaat het maar door. Ik beschreef het al eens op dit weblog tijdens de Gaza-oorlog in augustus 2014. Zie aldaar. Die wrede logica gaat maar door en vaak gewone mensen worden het slachtoffer.

Israël stelt het steeds zo voor, dat het land omgeven is door vijanden. De raketten vanuit Gaza, de zelfmoordaanslagen tegen bijvoorbeeld buspassagiers, Palestijnen, die met messen steken of met een auto inrijden op Joodse mensen. Dus is de muur nodig en die helpt, want er zijn geen zelfmoordaanslagen meer. Komt dat door de muur of door de vredelievendheid van de Palestijnen van de Westoever? De Israëlische bezettingsmacht treedt maar al te vaak hardhandig op. Palestijnen laten zich desondanks niet provoceren, lijkt het. Is er een zekere welvaart aan het ontstaan? Maar intussen wordt de Palestijnen voortdurend onrecht aangedaan. Landbouwgrond wordt onteigend. Tegen allle recht in worden Joodse nederzettingen gebouwd en uitgebreid. Buitenlanders, worden deze week op het vliegveld streng ondervraagd als ze een congres over klimaatverandering willen bijwonen en sommigen worden geeneens toegelaten. Zo braaf is Israël nu ook weer niet.

Er waren in het verleden momenten, dat vrede nabij leek en een twee staten oplossing een kans maakte. Dan weer durfde Arafat niet uit vrees voor zijn landgenoten en op een ander moment werd de Israëlische premier Rabin door een fanatieke nationalistische Israëliër vermoord. Stel, dat het nu eindelijk de goede kant uitgaat en zelfs Hamas eerlijk naar vrede lijkt te streven, maar er zijn Israëliërs, die er belang bij hebben, dat het conflict voortduurt, wat is er dan gemakkelijker om een hoge Hamasleider vanuit de lucht te elimineren? De kans op vrede is weer verkeken. De raketten gaan weer richting Israël. En de hele wereld houdt weer zijn hart vast. Iedereen is bang voor een zodanige escalatie, dat het een wereldconflict wordt. Niet alleen al die aardige Israëliërs en de even aardige Palestijnen, nee de hele wereld heeft er belang bij, dat er eindelijk echte vrede komt en alle oorlogshitsers in eigen kring in bedwang worden gehouden. Geloof in het gezonde verstand, geloof in het verdwijnen van de haat, geloof in de vrede. Vertrouw elkaar.

Jaargang 9, Nr. 410.