John Ch.M. Jorna

Waar twee vechten … hebben twee schuld 

Zou dat ook gelden voor het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Als je commentaren leest of hoort dan zou je het niet zeggen. In GroenLinks is men geneigd om het op te nemen voor de onderliggende partij, die indertijd een groot onrecht is aangedaan. Israël is de agressor, houdt tegen alle moties van de VN in de veroverde gebieden bezet en staat er vestigingen van kolonisten toe en onderdrukt de Palestijnen. Het is allemaal begonnen toen Zionisten zich in Palestina begonnen te vestigen er grond aankochten en daar hun landbouwbedrijven, meestal kibboetsen begonnen en plotseling de onafhankelijkheid uitriepen en een groot deel van Palestina tot Joodse staat verklaarden. De Palestijnen werden er verdreven van huis en haard en er vielen onder hen veel dodelijke slachtoffers. Sindsdien verblijven de gevluchte Palestijnen in kampen. Intussen verzetten de dappere Palestijnen zich op allerlei manieren tegen de Israëlische onderdrukking, daarbij gesteund door vooral Iran. De meeste Arabische staten veroordelen Israël en laten het vervolgens daarbij. Ze hebben ook nooit een poging gedaan de Palestijnse vluchtelingen echt te helpen door hen te laten integreren en hun een goed bestaan te verschaffen. De Palestijnen hebben het moeilijk. Niemand kan dat ontkennen. 

De Israëli’s hebben een geheel ander verhaal. Ze vertellen over de eeuwenlange onderdrukking in Europa, waarbij de houding van de Christelijke kerken een belangrijke rol speelde. De Joden hadden hun verlosser, Jezus van Nazareth, Gods Zoon aan het kruis vermoord. Zij waren Gods moordenaars. Het is nog maar enkele jaren geleden, dat de Rooms-katholieke Kerk de Joden om vergeving vroeg en erkende, dat niet de Joden, maar iedereen schuld draagt, ook de volgelingen van Jezus zelf als zij handelen in strijd met Zijn leer. Maar intussen hadden de Joden vaak te lijden onder pogroms en uiteindelijk de Holocaust. Onder de Joden ontstond al eerder een streven naar een Joods nationaal tehuis, een eigen Joodse staat. Dit Zionisme kreeg steun van de Balfourverklaring. En zo kwam op 14 mei 1948 de Joodse staat tot stand. Die werd onmiddellijk door de Arabische buren aangevallen. Sindsdien bestaat de staat Israël in een vijandige omgeving, voortdurend bedreigd door de Arabische terroristen, eerst door overvallen, toen door zelfmoordterroristen en nu door voortdurende beschietingen met raketten vanuit de Gazastrook, die nota bene door Israël ontruimd is. De enige taal, die Hamas verstaat is de taal van het geweld. Geen staat kan het tolereren voortdurend beschoten te worden. 

Lost al dat geweld iets op? Welnee. Alle geweld leidt tot tegengeweld en wraakacties. En elke gedood Hamaslid zorgt voor tien opvolgers, namelijk zijn familie, die wraak wil. Hamas heeft dus belang bij het voortduren van geweld. Dat geldt evenzeer voor Israël. Alle geweld van Hamas biedt Israël de mogelijkheid de Palestijnen als terroristen te kijk te zetten. Met zulke mensen kun je toch geen vrede sluiten en ze de kans geven een eigen staat te stichten. Zo blijft die spiraal van geweld bestaan en als er af en toe wat minder geweld is, dan heeft er altijd wel iemand belang bij het voortduren ervan. Israël doodt vanuit de lucht een auto met Hamasleiders of Hamas hervat de raketbeschietingen. De hele wereld kan dan oproepen het geweld te staken, maar tot een echte vrede zal het nooit komen. 

Zal dit een lokaal conflict blijven? De gehele wereld loopt risico bij het voortduren van dit conflict. Het begint al met het oplopen van de olieprijzen. Dat valt nu wel mee, maar ik herinner mij nog zeer goed de olieboycot van 1973-1974. Maar stel nu, dat Hamas echt gaat winnen of dat Iran, inmiddels in het bezit van kernwapens zich ermee gaat bemoeien. Israël wordt echt in het nauw gedreven. Zal het dan kernwapens gaan inzetten? Kan dan dit lokale conflict escaleren tot een wereldconflict, een Derde Wereldoorlog, die met kernwapens wordt uitgevochten? Dat zou het einde van de wereld zoals die nu is betekenen. Enorme fall-out over de hele wereld, een nucleaire winter en miljarden slachtoffers. De mensheid zal niet of nauwelijks overleven. 

Het wordt tijd, dat de mensheid als geheel dit wederzijdse geweld, al die slachtoffers, al die verwoestingen, alle risico’s van escalatie niet langer tolereert. Het geweld moet afgezworen worden. Er moet gestreefd worden naar wederzijds vertrouwen, de noodzakelijke basis voor echte vrede. Beide partijen moeten hun energie gaan steken in de opbouw van een vredelievende welvarend staat. In zo’n sfeer van wederzijds vertrouwen kunnen ook situaties van onrecht worden opgeheven en dat mede onder druk van de wereldopinie. 

Ik droom van massademonstraties over de gehele wereld met overal de leus: Stop het geweld! Wek vertrouwen! Schep vrede! Hoe erg moet het worden voordat iedereen beide partijen daartoe oproept? Hoe erg moet het worden voordat wij allen in de wereld het niet langer verdragen? Hoe erg moet het worden, dat er een wereldwijde beweging ontstaat tegen dit wederzijdse geweld? Hoe erg moet het worden voordat wij hier in Nederland beginnen? Zou ik dat nog mogen meemaken?

Wat vinden de drie kandidaten lijsttrekker?  

Planeetgroenlinks is het perfecte podium voor een lijsttrekkersdebat, waarbij iedereen vragen kan stellen aan de kandidaat-lijsttrekkers en iedereen kan kennis nemen van hun antwoorden  Op veel plaatsen in het land worden lijsttrekkersdebatten gehouden. Daar komen bij elkaar enkele honderden GroenLinksers van de duizenden, die er zijn. De meeste leden van Groenlinks hebben toegang tot internet en kunnen het debat dus op deze site volgen. 

Het is inmiddels genoegzaam bekend, dat bij de verkiezing van Barack Obama het internet een grote rol gespeeld heeft Onze kandidaten weten, dat kennelijk ook. Maak het ze maar eens flink moeilijk door hun nu vragen te stellen. Dat is een goede voorbereiding op de lifedebatten in het land  Ik wil er al vast aan beginnen. 

Twee van de drie kandidaten, die door de kandidatencommissie zijn voorgedragen voor het lijsttrekkerschap maakten ook deel uit van de programmacommissie. We mogen ervan uitgaan, dat zij achter hun voorstel staan. Overigens worden in zo’n commissie ook compromissen gesloten en zullen er best passages zijn, waar ze niet voor 100% achter staan. 

Hoofdstuk 7 van het ontwerpverkiezings- programma heet “Arbeidsmigratie in goede banen leiden”. Al lezende krijg ik sterk de indruk, dat migratie wordt voorgesteld als een oplossing voor de tekorten op de arbeidsmarkt als gevolg van de vergrijzing. In heel Europa is de vergrijzing een probleem, maar het sterkst in Oost-Europa. In sommige landen is daar al sprake van een sterfteoverschot. Het vertrek van jonge mensen naar het welvarender West-Europa verergert de vergrijzing. Dorpen lopen vrijwel leeg en er wonen alleen nog een paar oude mensen. 

Vragen aan de kandidaten: Zijn zij het mij eens, dat het ontwerpprogramma te weinig aandacht schenkt aan deze economisch zwakke gebieden? Hoe zien zij de toekomst voor deze gebieden? Wat kan de EU doen om de economie van deze gebieden te versterken? 

Migratie is nooit een definitieve oplossing. Toen herkomstlanden als Italië en Spanje welvarender werden, droogde de stroom ‘gastarbeiders’ uit die landen op. Dat valt op de langere termijn ook te verwachten voor andere landen.Geboorten nu hebben over ongeveer twintig jaar effecten op de arbeidsmarkt. De huidige tekorten op de arbeidsmarkt worden veroorzaakt door de lagere geboortecijfers  na 1975. Het met pensioen gaan van de naoorlogse geboortenpiek verergert dat tekort in de komende jaren. 

Vraag aan de kandidaten: Wordt het geen tijd, dat GroenLinks een beleid ontwikkelt ter oplossing van de te verwachte problemen. Juist de zwakke sectoren krijgen immers te maken met moeilijk vervulbare vacatures. 

Wel dames en heren, veel succes bij de beantwoording. Ik ben erg benieuwd of jullie de uitdaging aandurven.

Bas Eickhout maakt groen sterk in het Europees Parlement!  

Bas Eickhout is door de kandidatencommissie van GroenLinks als een van de drie kandidaten voor het lijsttrekkerschap op de kandidatenlijst geplaatst. Door middel van een referendum gaan de leden van GroenLinks begin 2009 hun lijsttrekker kiezen. Het is geweldig dat er zoveel uitstekende kandidaten zijn. Europa leeft kennelijk in onze partij. Maar er moet gekozen worden. Voor mij is Bas Eickhout de meest geschikte kandidaat voor het lijsttrekkerschap en mocht een ander gekozen worden, dan moet Bas toch zeker naar het EP. 

Waarom? Bas is uitermate deskundig op milieugebied en als het om de klimaatcrisis gaat kun je hem niets wijs maken. Zijn kennis en inzicht zijn echter veel breder. Klimaat staat immers in verband met heel veel: landbouw, biodiversiteit, kleding, wonen, energie, transport, zeespiegelstijging,  waterhuishouding en zelfs allerlei samenlevingsaspecten. Bas heeft heel veel contacten in Nederland en Europa, neemt deel aan veel discussies, zat twee keer in de programmacommissie voor de Europese verkiezingen en overal zuigt hij nieuwe kennis op. Hij kan heel goed luisteren en vervolgens ook snel en adequaat reageren. Hij is een sterk debater en zal in het EP zeker zijn mannetje staan. 

Bas Eickhout is niet alleen individueel sterk, hij is ook een echte teamspeler. In de tijd, dat ik hem mee maakte als voorzitter van de Europawerkgroep zag je de werkgroep opbloeien en werden steeds meer activiteiten ontplooid. Hij wist mensen te inspireren om zich in te zetten voor hun taak. Met Bas als voorzitter gingen de deelgroepen ervoor. Er kwamen meer internationale contacten. De website werd steeds beter. De EGP kreeg veel aandacht en er werd voor geijverd, dat het een echte partij zou worden met niet alleen een steunlidmaatschap, maar een echt individueel lidmaatschap. En o zo vriendelijk vroeg Bas elke vergadering weer hoe het ermee stond als iemand een taak op zich had genomen. De basis, die Bas Eickhout heeft gelegd zorgt ervoor, dat de Europawerkgroep nog steeds een van de best functionerende werkgroepen is. 

Vijf jaar geleden was Bas ook al kandidaat. Tijdens een pauze van het congres met al die discussies over de kandidatuur van Kathalijne, Alexander en Joost kwam ik Bas tegen en zei hem, dat het mij speet, maar dat ik TOEN vond, dat hij er nog niet aan toe was. Bas heeft de afgelopen vijf jaar keihard gewerkt en NU is Bas er klaar voor. Maak Bas een MEP, een Member of the European Parliament. Stem op Bas Eickhout bij het komende lijsttrekkerreferendum.

Onbeperkte automobiliteit? 

Het lijkt alsof er een nieuw universeel mensenrecht is bijgekomen: het recht op onbeperkte automobiliteit. Er moeten alsmaar meer autosnelwegen worden aangelegd. Men hoopt dat dan de files verdwijnen en dat automobilisten zonder enige beperking en zonder enig nadenken over de keus van de vervoerswijze altijd voor de auto kunnen kiezen. Zo’n conclusie moet je wel trekken als je ziet met welke ideeën Rijkswaterstaat komt voor de verkeersafwikkeling op de Utrechtse Ring, 

De agressiviteit, waarmee automobilisten de oplossing van het fileprobleem eisen is stuitend en minstens even ergerlijk is de manier, waarop populistische politici daarop reageren. Was het vroeger heel normaal, dat je in de buurt van je werk woonde en ging verhuizen als je een baan elders kreeg, nu blijft men wonen en men kiest altijd weer voor de auto en niet voor openbaar vervoer. Dergelijke automobilisten hebben ook totaal geen oog voor de problemen, die zij veroorzaken, bijvoorbeeld voor het beroepsgoederenvervoer over de weg of voor vertegenwoordigers of servicemonteurs, die van cliënt naar cliënt rijden. 

Deze week is verbijsterd gereageerd op de ideeën van Rijkswaterstaat om de problemen op de Utrechts Ring op te lossen. Daarvan maakt doorgaand verkeer gebruik, maar ook veel lokaal verkeer. Als we op enige afstand nog een ring maken, dan kan het doorgaande verkeer daarvan gebruik maken. En zie, er is nog enig groen rond Utrecht. Prachtig toch om daar de weg neer te leggen. En zo wordt een weg bedacht vanaf de Meern min of meer parallel aan de A12, die dan voorbij Utrecht naar het Noordoosten buigt en dan aansluit op de A12 en de A28. Zo wordt vooral het stuk A27 tussen knooppunt Lunetten en knooppunt Rijnsweerd ontlast. 

Dat wordt een kostbare weg doordat er veel kunstwerken nodig zijn voor het kruisen van bestaande infrastructuur. Eerst gaat de weg door de Heicopse polder, waar mogelijk woningbouw gaat komen Dan moet de brede A2 worden gekruist, vervolgens wegen en de tramlijn naar Nieuwegein, dan het Amsterdam-Rijnkanaal en het Merwedekanaal, de Laagravenseweg N408,, de spoorlijn Utrecht – Den Bosch, de A12, de spoorlijn Utrecht – Arnhem, de Provincialeweg N411, de Kromme Rijn om dan aan te sluiten op de A28. Hier en daar ligt bebouwing in de weg, die zal moeten worden geamoveerd  Daarnaast doorkruist de weg recreatiegebieden en bijzonder fraaie landschappen. Vooral het gebied tussen Utrecht, Bunnik en Zeist met meerdere landgoederen en ecologische hoofdverbinding is uitermate kostbaar en heeft nu al te lijden onder de bestaande infrastructuur. Als men bij De Meern begint is deze weg ongeveer 14 KM lang. Men zou ook tussen Knooppunt Oudenrijn en de Galecopperbruggen kunnen aftakken, zodat ook het verkeer uit de richting Amsterdam van de verbinding gebruik kan maken. Dat maakt de weg zo’n 3 KM korter. 

Waarom zo’n kostbare weg bouwen met zoveel kunstwerken en zoveel schade voor de recreatie, het landschap en de natuur? Men zou serieus moeten kijken of een tunnel een reëel alternatief is. Ook tunnels zijn kostbaar. Het zou 1,1 tot 1,4 miljard gaan kosten. Een tunnel zal op aanmerkelijk minder weerstand stuiten. Inmiddels heeft men veel meer ervaring met tunnelbouw en als de boorapparatuur vaker wordt ingezet, kan de kostprijs wellicht nog dalen. Als er dan toch een nieuwe weg moet komen dan is alleen een tunnek een aanvaardbare oplossing.

GroenLinks moet over een demografisch beleid beschikken 

Tijdens het laatste GroenLinkscongres in Tilburg werd amendement 1 over bevolkingskrimp op een onprettige manier in de hoek gezet door er het etiket “Bevolkingspolitiek” op te plakken. Bij bevolkingspolitiek denk je aan de Nazi’s, die wilden, dat de Duitse vrouwen veel edele Germaanse zonen zouden baren, die het Vaderland zouden kunnen beschermen. Er zijn meer fascistische regimes, die zich aan een dergelijke vorm van bevolkingspolitiek hebben schuldig gemaakt.Daartegenover wilde de Chinese regering de bevolkingsgroei juist afremmen. Het kwalijke was, dat daarbij dwang werd en wordt toegepast. 

Soms zie je, dat achtergestelde groepen, de neiging hebben veel kinderen te krijgen om zo hun positie te versterken. Je vindt dit nu bij de Palestijnen en vroeger bij de Rooms-katholieken en de Gereformeerden in Nederland. Soms merk je daarvan iets bij sommige groepen allochtonen. Dreigend roepen jonge jochies, dat zij straks de meerderheid zijn en dus de baas. De werkelijkheid is, dat bij de jongste generaties de vruchtbaarheid bijna op het niveau is van de andere Nederlanders. Toch hoor je nog regelmatig mensen verontwaardigd vertellen over Mijnheer Pastoor, die vroeger op huisbezoek vroeg of het nog geen tijd werd voor een volgend kindje. 

Zo maar wat voorbeelden, waardoor de term bevolkingspolitiek een verdachte klank heeft gekregen. De indieners van het amendement verdienden een dergelijke behandeling niet. Hun motieven waren op zich juist. Zoals ik in eerdere columns betoogd heb zou de discussie moeten gaan over de vraag of de consequentie inderdaad bevolkingskrimp moet zijn en of men zich voldoende de nadelen van krimp heeft gerealiseerd. Het is jammer, dat de indieners van het amendement zo dwingend de noodzaak tot bevolkingskrimp in hun amendement hebben opgenomen. Het amendement werd verworpen. Het zou zeer betreurenswaardig zijn, wanneer het gevolg daarvan zou zijn, dat in het beleid van GroenLinks demografische aspecten geen aandacht zouden krijgen. Geen beleid is ook een beleid, namelijk een laat-maar-waaien-beleid. 

In de praktijk zal het zo’n vaart niet lopen. Maatregelen kunnen demografische gevolgen hebben. GroenLinks pleit voor betaalbare kinderopvang. Is dat goed geregeld, dan vinden paren het verantwoord kinderen te krijgen. Het heeft dan geen te negatieve gevolgen voor hun loopbaan. De beschikbaarheid van anticonceptiva binnen het verzekerd pakket ook voor minderjarigen zorgt voor minder ongewenste zwangerschappen en zo voor minder abortussen en minder geboorten. Zo ziet u, dat GroenLinks wel degelijk aan demografisch beleid doet. 

Demografische verschijnselen hebben ook gevolgen op de lange termijn. De politiek heeft daar veel te weinig oog voor. Na 1975 kwamen de vrouwen en kinderen van de gastarbeiders naar Nederland. Ze waren toen rond de veertig jaar. Dertig jaar later zijn ze rond de zeventig. Dus komt er de komende jaren behoefte aan specifiek op deze groep gerichte ouderenzorg. 

In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw groeide het voortgezet onderwijs zeer sterk. De deelname nam toe en de geboortenpiek passeerde het voortgezet onderwijs. Veel jonge docenten kwamen het voortgezet onderwijs binnen. Ze waren toen in 1970 ongeveer 25 jaar oud en nu dus 63. De komende jaren gaan ze even massaal met pensioen. Het huidige lerarentekort kon je dus al dertig jaar lang zien aankomen. Er is geen enkele maatregel genomen, behalve de zogenaamde DOP-regeling, die na twee jaar werd afgeschaft. 

De conclusie kan geen andere zijn dan dat GroenLinks snel een demografisch beleid moet ontwikkelen en bij alle beleid de demografische aspecten nog veel beter in het oog moet houden.

Moeten godsdiensten worden afgeschaft? 

Een boeiende kant van GroenLinks is, dat mensen met geheel verschillende inspiratiebronnen elkaar vinden in de typisch GroenLinkse idealen: ecologisch verantwoord leven, sociale rechtvaardigheid, acceptatie van de mondialisering, afwijzing van geweld en zo streven naar een vreedzame samenleving. In de discussies speelt die persoonlijke inspiratiebron vrijwel nooit een rol. Van de vele bekenden weet ik meestal niet of ze wel of niet religieus zijn, of ze meer socialistisch of meer liberaal zijn of allebei. Evenmin weet ik of ze nieuw lid zijn of vroeger lid waren van de PPR, de PSP, de CPN of de EVP. Maar ik merk wel, dat het meestal bevlogen mensen zijn en dat word je niet als er niet iets meer is, dat jou drijft. Het is voor mij heel boeiend met zulke verschillende mensen samen te werken aan de verwezenlijking van onze idealen. Ik voel mij happy en ik voel mij thuis in GroenLinks. 

Toch schrik ik af en toe als binnen GroenLinks mensen afgeven op iets, dat mij dierbaar is. Dan lees je in GroenLinks Magazine een ingezonden brief, waar ongenuanceerd wordt afgegeven op de rol van religies in de wereld. Het sms-je, dat tijdens het laatste congres werd voorgelezen met als inhoud “Schaf de godsdiensten maar af” ligt ook in die lijn. Beelden van het congres kwamen op Internet en kijkers konden een sms sturen. 

Ik weet vanzelfsprekend ook wel, dat in naam van diverse godsdiensten de meest verschrikkelijke dingen gebeuren en zijn gebeurd. Overigens speelde er vaak een ander conflict en werd de godsdienst er met de haren bij gesleept. Hitler was in het geheel niet religieus, maar op de koppels van Duitse militairen stond wel “Gott sei mit uns” . Aan het conflict in Noord-Ierland lagen sociaal-economische problemen ten grondslag. Onder katholieken was de werkloosheid veel hoger en zij wilden aansluiting bij de Ierse Republiek. Of mensen nu religieus zijn of niet, ze kunnen de meest verschrikkelijke dingen doen. Iedereen kent voorbeelden genoeg. 

Nu zijn er genoeg andere redenen om een hekel aan godsdiensten te hebben. Je kunt het geloof in het bestaan van een God maar achterlijk vinden en gelovigen zien als achterlijke idioten. Als zo’n achterlijke gelovige kan ik mij dat goed voorstellen, want mij worden nogal vreemde dingen als te geloven voorgehouden. Reken maar, dat ik aan veel dingen twijfel, de pest heb aan dogma’s en nog meer aan dogmatisch denken. Daarom ben ik altijd verbaasd te merken hoe zeker atheïsten zijn in hun ontkennen van het bestaan van een god. Wat dat betreft lijken ze op ouderwetse katholieken en op de meeste Nederlandse bisschoppen, vooral benoemd vanwege hun behoudende opvattingen. 

Die bisschoppen maken er een gewoonte van die opvattingen vaak luidkeels te verkondigen. Ook voor  hen geldt de vrijheid van meningsuiting. Ze gaan dus hun gang maar. Vaak heb ik een andere mening en ik neem mijn eigen gewetensbeslissing. Die houding vind je bij de meeste katholieken in Nederland. Maar in andere landen is de invloed van het bisschoppelijke woord veel groter. Daar vind je door het verbod van anticonceptiva dan bijvoorbeeld veel meer tienerzwangerschappen en abortussen. Het is dan religieus bepaald, maar elders is het een kwestie van nationalisme. De hele houding van de katholieke kerk rond seksualiteit is nog erg Victoriaans en door het dogmatisch denken verandert het maar langzaam. 

Er zitten dus negatieve kanten aan religie, maar sluit dan niet de ogen voor alle goede dingen, die vanuit een religieuze inspiratie gebeuren. In mijn eigen omgeving merk ik, dat mensen minder eenzaam in het leven staan en dat ze bij problemen goed worden opgevangen door buren en kennissen. Heel veel ontwikkelingswerk in de Derde Wereld gebeurt en gebeurde vanuit een religieuze achtergrond en vooral tegenwoordig gaat het minder om mensen over te halen zich bij een religie aan te sluiten. Men probeert het voorbeeld van Jezus van Nazareth voor te leven en zo de boodschap van naastenliefde zichtbaar te maken. Niet praten maar doen! 

De media schenken altijd vooral aandacht aan conflicten en negatieve dingen. Zo krijgen buitenstaanders een eenzijdig beeld van de werkelijkheid binnen plaatselijke geloofsgemeenschappen. Echte kennis over religies is bij veel mensen nauwelijks aanwezig. Dat maakt het vreedzaam samenleven in het dorp of de buurt moeilijker. Van GroenLinks mag verwacht worden, dat de partij bevordert, dat jonge mensen wat algemene kennis hebben over al die verschillende ideeën, gewoonten en gebruiken bij de verschillende bevolkingsgroepen. Zo kun je rekening houden met elkaar en dat is iets anders dan elkaar verketteren.

Overzicht over de ontwikkelingssamenwerking door Nederlanders krijg je nooit! 

Het GroenLinks pamflet “De falende staat van ontwikkelingssamenwerking?”  wil het debat aanzwengelen. Daaraan lever ik graag een bijdrage. De auteurs, verbonden aan het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks sluiten aan bij de modieuze trend om de resultaten van het werk af te meten aan duidelijk geformuleerde meetbare doelstellingen. We gaan in de komende tien jaar het aantal analfabeten in die regio met 10% verminderen. Of we gaan het percentage kinderen, dat basisonderwijs volgt verhogen van vijftig naar zestig procent. Dat kun je meten. Of de kinderen later ook iets met de vergaarde kennis willen of kunnen doen is een andere vraag. 

De auteurs verbazen zich over het grote succes in een groot aantal landen van het Zuiden naast zo’n vijftig staten, waar het met de ontwikkeling maar niet lukt. Hoe kan dat nou toch, vragen ze ongeduldig. Eigenlijk geven ze zelf het antwoord. Vooral Aziatische en Latijns Amerikaanse landen zijn gewoon een aantal jaren verder in ontwikkeling. Bij hun onafhankelijkheid beschikten ze al over een goed onderwijssysteem vanaf basisscholen tot en met universiteiten. Er was een spoorwegnet, een wegennet, havens en vliegvelden. Er was al de nodige industrie, ook door eigen ondernemers opgezet. In veel Afrikaanse landen was men net bezig het basisonderwijs op te zetten en beschikte men niet of nauwelijks over verharde wegen of spoorlijnen. Deze landen waren ten hoogste grondstoffenleveranciers. Ontwikkeling vraagt tijd. Soms zie je dan de lage lonen bedrijven zich naar een nieuw land zoals Vietnam verplaatsen omdat in het huidige vestigingsland de ontwikkeling inmiddels zo ver is, dat er andere bedrijvigheid komt en de lonen stijgen. Afrika is wat dat betreft nog niet aan de beurt. 

Je zult als wetenschappelijk Bureau maar de opdracht krijgen een boekje over ontwikkelingssamenwerking te schrijven. Alle partijen hebben het erover en GroenLinks moet toch mee kunnen praten. Je leest wat boeken en rapporten en het begint je te duizelen. Wat een veelheid van doelstellingen, een veelheid van ontvangende landen en een veelheid van organisaties en instanties. Je bent al een paar maanden bezig en je krijgt maar geen overzicht. Als je hetzelfde zou proberen bij het Nederlandse midden- en kleinbedrijf zou je al vlug dezelfde ervaring krijgen. Er is een tijd geweest, dat het grootwinkelbedrijf bloeide, maar de mensen kregen in de gaten, dat de gespecialiseerde winkel betere spullen verkocht en betere service verleende en zo raakte het grootwinkelbedrijf in de problemen, wat ik al jaren had voorspeld. Zo is het ook met ontwikkelingssamenwerking. Elke regio binnen elk land heeft weer eigen problemen in de eigen bijzondere omstandigheden, die dus steeds weer een eigen aanpak vergen door mensen, die daar echt verstand van hebben en goed en langdurig samenwerken met betrouwbare partners uit het land zelf. Het meest domme, dat je als ontwikkelingswerker kunt doen is voor elk land dezelfde op Europese leest geschoeide oplossing aandragen. Je moet juist heel goed rekening houden met de plaatselijke omstandigheden op natuurlijk, sociaal en cultureel gebied. Anders ga je zeker de mist in. Vroeger gebruikte ik altijd het voorbeeld van de waterleiding in India, die niet gebruikt werd. In de kranen zaten rundlederen leertjes en in India is de koe een heilig dier. Het is dus inherent aan ontwikkelingssamenwerking, dat je moeilijk een overzicht krijgt. 

Met enige ergernis constateren de auteurs, dat de grote ontwikkelingsorganisaties als ICCO, Cordaid, Hivos en Oxfam Novib hun oorsprong kennen in de verzuiling en dat daardoor de hulp zo gefragmenteerd is. Dat lijkt mij nu juist een voordeel. Het betekent immers, dat deze organisaties al zeer langdurige banden hebben met het gebied waar ze werken of de partner waar ze mee samenwerken. Ze zijn dus niet alleen in staat een project op te zetten, maar ook om het langdurig te begeleiden en het heel geleidelijk over te dragen aan inheemse medewerkers, die tenslotte zelf ook de leiding krijgen. Bij deze ontwikkelingswerkers ligt de echte deskundigheid en zij hebben ook een goed contact met de doelgroep. Al die pogingen in Nederland om vormen van jeugd- en jongerenwerk beter te stroomlijnen en grotere organisaties op te zetten zorgen er alleen maar voor, dat de beroepskrachten het contact met de doelgroep verliezen, geen resultaten meer scoren en dus kunnen worden afgeschaft. De hoera roepende belastingbetaler moppert vervolgens over de overlast van de jeugd. Politici leren het nooit. Het lijken net mensen. 

Overigens doen die verzuilde organisaties binnen hun ´zuil´ aan internationale coördinatie. In een missiegebied met Nederlandse missionarissen werkt Cordaid en elders een ontwikkelingsorganisatie uit een ander welvarend land. 

Conclusie: Luister naar de echte deskundigen, de werkers in het veld en kijk niet te veel in boeken van zogenaamde deskundigen en naar rapporten, die na een vluchtig bezoek zijn neergepend. Stoor je minder aan de waan van de dag en de mode om o zo bang te zijn, dat “gemeenschapsgeld” niet goed besteed wordt. Overal wordt van tijd tot tijd geld over de balk gesmeten, ook in het bedrijfsleven. Maar als een bankgebouw voor de zoveelste keer verbouwd wordt, hoor je de mensen maar zelden zeggen: “Dat gebeurt van onze centen!” Die bank had ook een hogere spaarrente kunnen uitbetalen. Je mag best kritisch zijn, maar liever niet ten koste van de armste in de wereld en de werkers in het veld, die alles voor hen over hebben.

Prikkende ogen en een brok in de keel 

Toen ik woensdag, 5 november ’s morgens om 5 uur even TV keek en die juichende massa in Chicago zag en later bij de toespraak van Barack Obama voelde ik mij echt ontroerd. Ik was de enige niet. Maar waarom? 

Het is natuurlijk altijd bijzonder zoveel mensen zo blij en gelukkig te zien en zo enthousiast en zo geroerd als hun kandidaat gewonnen heeft. Maar dat verklaart nog niet mijn eigen ontroering. Ik schreef al eerder, dat Obama de kandidaat van mijn voorkeur is. Van hem verwacht ik meer, als het erop aankomt zijn land te leiden naar een duurzame samenleving en een minder verspillende leefwijze. Amerikanen moeten leren sparen om te investeren in plaats van op de pof te leven en geen grenzen te zien. Ik verwacht in de komende acht jaar geen ingrijpende veranderingen, maar wel stappen in de goede richting, waaraan vooral veel jongeren uit alle macht zullen meewerken. Daar gaat iets groots verricht worden: Na de informaticarevolutie een ecologische revolutie! En dat tegen veel traditioneel denkende economische leiders voor wie groei de enige oplossing is. Anders is de economie niet gezond. Ik ben benieuwd, wat er van de noodzakelijke veranderingen terecht komt. 

Obama is voor mij ook een symbool van de globalisering. Hij werd geboren in Kenya uit een Amerikaanse moeder en een Kenyaanse vader uit de Luo-stam. Hij volgde basisonderwijs in Jakarta op een Rooms-katholieke school, opgericht door Nederlandse paters Kapucijnen. In Amerika zat hij op de middelbare school en een belangrijke universiteit. Barack is een wereldburger, die uit eigen ervaring allerlei culturen kent. Daarmee is hij nog niet toegerust voor het diplomatieke spel op wereldniveau, maar hij heeft de capaciteiten zich dat snel eigen te maken en weet ook goed gebruik te maken van talrijke adviseurs. 

Jarenlang gaf ik les over de Verenigde Staten en uiteraard kwam de positie van de zwarten in Noord-Amerika aan de orde. De opheffing van de slavernij, de Burgeroorlog en de discriminatie van de zwarten, de trek naar de industrie het Noordoosten en het ontstaan van getto’s, waar het onderwijs slecht was, zodat je minder kans had op werk, dus arm bleef en in het getto moest blijven wonen, zodat jouw kinderen ook weer slecht onderwijs kregen. En toen de emancipatie van de zwarten, de strijd tegen discriminatie, de toegang bevechten tot de high schools en de universiteiten, de mars op Washington met de beroemde toespraak van Martin Luther King met de steeds herhaalde zin “I have a dream!”. En dan wordt voor het eerst een zwarte man gekozen tot president. Dat kan alleen maar als zeer veel witte mensen op hem gestemd hebben. Eindelijk die angst voor de zwarte mens overwonnen. Eindelijk echte gelijkheid. Eindelijk vrijheid. Eindelijk broederschap.

Leidt meningen peilen tot populisme? 

Afgelopen donderdag, 29 0ktober bezocht ik een symposium over populisme in Nijmegen en diezelfde avond besprak men in mijn woongemeente Bunnik een meningspeiling van de lokale progressieve partij Perspectief 21. Plotseling zag ik een mogelijk verband tussen de twee onderwerpen. Populisten zijn geneigd om de kiezers naar de mond te praten en als je door een meningspeiling goed weet wat je kiezers willen, kun je je uitspraken aanpassen aan de volkswil en zo politiek scoren. Daarover wilde ik graag een vraag stellen, maar zoals gewoonlijk bij dit soort bijeenkomsten is de tijd te kort om alle vragen aan de beurt te laten komen. 

Het symposium “Samen voor ons eigen”, ‘Populisme in de Nederlandse politiek’ was onderdeel van het Soeterbeeck programma van de Nijmeegse Radboud Universiteit. Een viertal sprekers belichtte het onderwerp en deden dit kort en duidelijk. Populisme heeft weliswaar een negatieve klank, maar het zorgt er soms voor, dat verwaarloosde thema’s op de politieke kaart worden gezet. Daarnaast slagen zij er in politiek onverschilligen te mobiliseren. Op zich is dat positief. Ik noteerde een aantal kenmerken. Populisten zijn geneigd de maatschappij in tweeën te delen. Het is wij tegen zij. Populisten komen met schijnbaar eenvoudige oplossingen, of die nu strijdig zijn met de wet en internationale verdragen of niet. Ze zijn niet geneigd om rekening te houden met minderheden. Ze tonen een sterke afkeer van het Haagse politieke establishment. Zij roepen, dat zij en zij alleen de wil van het volk vertegenwoordigen. Daardoor zijn ze antiparlementair. Ze spelen in op de angsten, die bij de mensen leven en daardoor gedijen ze vooral goed in onzekere tijden. Zij doen zich voor als daadkrachtig en roepen, dat zij er wel voor zullen zorgen, dat het fileprobleem wordt opgelost of dat Nederland in de kortste keren weer veilig zal worden als vroeger. Hun demagogie trekt de aandacht van de media, die omwille van de aantallen abonnees of omwille van de kijkcijfers de gesignaleerde problemen sterk uitvergroten, waar de populisten dan weer gretig op inspelen. Zelfs kwaliteitskranten bezwijken af en toe voor de verleiding en daarbij spelen vooral sensationele koppen een rol, die bij lezing de inhoud van het artikel niet blijken te dekken. Lezers van de Volkskrant protesteren daartegen herhaaldelijk. 

Bill Clinton heeft tijdens zijn regeerperiode het instrument van de opiniepeiling intensief en kundig gehanteerd. Hij bleef van dag tot dag op de hoogte van wat er leefde en stelde zo nodig zijn beleid bij of zorgde voor een betere presentatie van zijn beleid. Als groot communicator kon je dat aan hem overlaten. Daarbij hield hij zich niet erg aan zijn principes en wist zo ook de steun te krijgen van het Congres. Hij had immers te maken met Republikeinse meerderheden. Hij kon zich dus ook niet aan al zijn principes houden. Hij was dus niet antiparlementair, verkocht geen simpele oplossingen en stortte zich niet in wilde avonturen om populair te blijven. Naar mijn mening hanteerde hij het instrument van de opiniepeiling op verantwoorde wijze. Vooral bij nieuwe ontwikkelingen is het belangrijk ervan op de hoogte te zijn van wat er leeft onder de mensen. 

In de gemeente Bunnik bestaat sinds 1997 de lokale progressieve politieke partij Perspectief 21. Leden van GroenLinks en Partij van de Arbeid zijn automatisch lid, tenzij zij daartegen bezwaar hebben. Daarnaast zijn er leden, die niet van een landelijke partij lid zijn. Van vier zetels in 1998 steeg de partij naar zes zetels van de vijftien in 2006 en de partij heeft twee van de drie wethouders in het college.

Als in elke gemeente zijn er een aantal lastige dilemma’s. Vooral het dorp Bunnik heeft last van verkeer tussen de A12 en Zeist, maar een nieuwe weg, zou het tussenliggende landschap met een ecologische verbindingszone doorsnijden. Zo wil Houten een verbinding met de A12 dwars door het fraaie agrarische landschap. Eigenlijk willen we geen van beide wegen, maar Houten moet wel beter ontsloten worden. Daarvoor zijn alternatieven, maar die worden onder de tafel geveegd. Als ik de enquête had samengesteld had ik laten kiezen tussen geen nieuwe wegen en de passage van Bunnik bemoeilijken, wel nieuwe wegen én hernieuwd onderzoek naar de alternatieven.
Een tweede thema is het bouwen voor ouderen en jongeren op vrijkomende terreinen binnen de kernen. Daarbij kiest men omwille van de financiële haalbaarheid voor gematigde hoogbouw, maar dat past niet erg tussen de overheersende laagbouw en leidt dus tot protesten van de omwonenden.
De welvarende gemeente Bunnik is herhaaldelijk slachtoffer geweest van Haagse bezuinigingen en hoe handhaaf je dan belangrijke dorpsvoorzieningen in de drie kernen? Hogere belastingen of concentratie en dus elke keer weer in de auto stappen om je kinderen van en naar de muziekschool of het voetbalveld in het volgende dorp te brengen, want ’s Avonds door het buitengebied fietsen is niet veilig. 

Ik vermoed, dat deze vragen voor veel inwoners knap moeilijk te beantwoorden zijn. Simpele oplossingen zijn er niet. De peiling leidde tot veel discussie en dat dient de democratie. Benadrukt werd, dat de partij en met name de fractie serieus rekening zou houden met de uitkomsten, maar dat de fractie uiteindelijk een eigen afweging zou maken. Van de uitslag gaat een duidelijk signaal uit, aan de gemeente Houten, het Bestuur Regio Utrecht en de provincie Utrecht om beter rekening te houden met de veel kleinere gemeente Bunnik en niet de simpele oplossing door te drukken. Perspectief 21 is niet bezweken voor de verleiding van goedkoop populisme, maar de gemeente Houten en met name de VVD-fractie daar zou enige zelfkritiek zeker passen.