John Ch.M. Jorna

VAN NATIONALE ONMACHT NAAR SUPRANATIONALE MACHT

Dinsdag, 26 maart hebben 56.000 Nederlanders via een handtekeningenactie aan de Tweede Kamer laten weten, dat een referendum noodzakelijk is wanneer nog meer nationale bevoegdheden aan De Europese Unie, aan “Brussel”, worden overgedragen. Allemaal niet verwonderlijk, waant onze vaderlandse geschiedenis kent soortgelijke weerstanden bij de groei naar een nationale eenheidsstaat. Wat brengt mensen tot verzet tegen een voortgaande Europese integratie? De initiatienemers beweren, dat minder Europese regelgeving en een lossere band tussen de lidstaten beter zal werken. Ze willen terug naar de Europese Economische Gemeenschap. Waarom hebben opeenvolgende nationale regeringen dan toch ingestemd met toenemende gezamenlijke besluitvorming in plaats van moeizame bilaterale onderhandelingen. Want als er bij de werking van de gemeenschappelijke markt problemen optreden, dan moeten die toch worden opgelost. Op heel natuurlijke wijze is men tot de meest effectieve oplossing van gezamenlijke besluitvorming gekomen. Stel je voor, dat al die landen afzonderlijk met elkaar zouden moeten onderhandelen over de oplossing van de problemen in het wederzijdse verkeer. Wat een oenen om zoiets te bedenken zal elke nuchtere Hollander zeggen.

Steeds meer verschijnselen spelen zich af op Europese schaal. Wanneer er regelend moet worden opgetreden is regeling in het kader van de EU het meest doelmatig. Dan geldt de wetgeving voor het gehele grondgebied van de EU en hebben we geen last meer van allerlei verschillen. Onze soevereiniteit delen we wat betreft dit onderwerp met alle inwoners van de EU.

Waarom wordt er dan toch stemming gekweekt tegen meer Europese regelgeving? Er zijn natuurlijk altijd personen of ondernemingen, die profiteren van het ontbreken van Europese afspraken. Tot nu toe hebben bedrijven vooral geprofiteerd van het bestaan van de EU. Ze beschikken binnen de EU over een enorme vaak koopkrachtige markt en er zijn nog maar weinig belemmeringen om hun goederen of diensten overal in Europa af te zetten. Ze hebben alle mogelijkheden om hun kapitaal elders in Europa te in investeren. Zo kunnen ze profiteren van gunstiger vestigingsfactoren elders in de EU. Philips verplaatste fabrieken naar Polen, waar het loonniveau lager was en de bevolking toch redelijk geschoold. Onze tuinders kunnen geschikte arbeidskrachten aantrekken uit landen waar het loonniveau lager ligt. In Nederland zijn te weinig mensen, die het zware werk tegen een laag loon te verrichten.

Maar die tuinders zullen het niet leuk vinden wanneer de EU voorschrijft, dat in elk land volgens de daar geldende cao betaald moet worden en slimmigheidjes als werken tegen een lager loon als ZZP’er of via een uitzendbureau verboden worden. Hier gaat het nog om betrekkelijk geringe bedragen.

Een groeiend probleem is de race to the bottom voor de hoogte van de vennootschapsbelasting. Als een bedrijf zich in een land wil vestigen is een lage vennootschapsbelasting een groot voordeel. Nederland heeft in de afgelopen twintig jaar die belasting aanzienlijk verlaagd. Andere landen zijn niet achter gebleven. Er zijn landen met een nog lagere vennootschapsbelasting, maar dat is niet voor niets, want zij missen in meerdere opzichten een gunstig vestigingsklimaat. Die lagere vennootschapsbelasting betekent lagere inkomsten voor ons land. Het is moeilijk om allerlei voorzieningen op peil te houden. De zorg wordt onbetaalbaar. Het lagere belastingniveau vertaalt zich niet in een hoger loonniveau, maar vooral in hogere winstuitkeringen.

Maar zelfs die veel lagere vennootschapsbelasting wordt nog ontweken, door de winst boekhoudkundig te verplaatsen naar een belastingparadijs met een nog lagere vennootschapsbelasting. Niet alleen bedrijven maken gebruik van dergelijke constructies, ook gefortuneerde particulieren weten het zo te regelen, dat ze met hun miljoenen aan jaarlijks inkomen nauwelijks belasting betalen.

Tsja, en er mag vooral geen macht aan de EU worden overgedragen, die aan dit soort onethische praktijken effectief een eind zou kunnen maken. Alle reden om het geroep om een referendum en de stemmingmakerij tegen de EU met het nodige wantrouwen te bezien.

Jaargang 6, Nr. 260.

WIE WERDEN BETER VAN DE OORLOGEN?

Niet de 170.000 dode Irakezen. Niet de 4500 gesneuvelde Amerikanen of de gehandicapte of getraumatiseerde oud-strijders. Niet hun families. Niet al die Amerikanen, die hun staatsschuld torenhoog zagen worden. Niet alleen door de oorlog in Irak, die Amerika 2500 miljard dollar heeft gekost, maar ook door Afghanistan, waar 1500 miljard dollar in kruitdampen opging. Maar wie profiteerden dan wel?

Waaraan is al dat geld besteed? Uiteraard aan wapens en munitie, aan de soldij van de Amerikaanse beroepsmilitairen, die vaak geen andere keus hadden om een inkomen te verwerven. De lonen van beveiligers en hulpverleners en ondernemingen, die voor herbouw moesten zorgen en veel te hoge rekeningen indienden. Maar wie hebben nu echt miljarden verdiend? Dat waren de leiding en de eigenaren van al die ondernemingen, die in Irak actief waren of het wapentuig en de munitie leverden. Mensen, die lekker thuis zaten en daar de miljardenwinsten opstreken. Elke keer vraag ik mij af of zij nu tien jaar geleden bewust op die Irak oorlog hebben aangestuurd. Bestaat het militair industrieel complex nog steeds?

Jaargang 6, Nr. 259.

VERWACHTINGEN OVER DE NIEUWE PAUS

Eigenlijk weten we niets over het toekomstig beleid van de nieuwe paus Franciscus. Op grond van zijn naamkeuze, zijn Jezuïet zijn en zijn voorgeschiedenis in Argentinië kunnen we natuurlijk wel speculeren. De toekomst zal uitwijzen wat de speculaties van vandaag waard zijn.

De keuze van de naam Franciscus wordt vooral gezien als een keus om op te komen voor de armen in de wereld enerzijds en als een teken van afkeer naar te veel pracht en praal, waarmee de kerkelijke vieringen soms gepaard gaan. Houd het eenvoudig, leef sober en trek je het lot aan van de armen rondom en elders in de wereld. Hij is van eenvoudige komaf. Zo leefde hij ook als aartsbisschop van Buenos Aires. Hij woonde niet in het bisschoppelijk paleis, maar in een eenvoudig appartement. Hij kookte er zijn eigen potje. Hij ging met de bus naar zijn werk.

Toch is er een zekere tegenstelling met zijn houding tegenover de bevrijdingstheologie. Als je de Latijns-Amerikaanse samenleving sociaaleconomisch analyseert, dan valt er de enorme tegenstelling op tussen rijk en arm, tussen enerzijds het rijke deel van de afstammelingen van Europese kolonisten: grootgrondbezitters, bankiers, industriëlen en handelaren naast hoge ambtenaren en politici en anderzijds het blanke proletariaat, de meeste zwarten en de meeste oorspronkelijke bewoners, de indianen. De bevrijdingstheologie leerde, dat dit niet Gods bedoeling kon zijn. Mensen moesten bevrijd worden uit hun situatie van permanente armoede en onderdrukking. Daartoe moesten de mensen eerst bewust worden gemaakt van de onrechtvaardigheid van hun lot, waarna zij samen konden gaan werken aan meer kennis, meer werk, meer loon en betere huisvesting. Dat gebeurde in kleine basisgemeenschappen, waar de mensen samen hun geloof vierden en samen werkten aan een beter leven. De Poolse paus Johannes Paulus II zag hierin een hang naar marxisme en was fel tegen de bevrijdingstheologie. De nieuwe paus wijst die basisgemeenschappen ook af. Dat is temeer merkwaardig omdat de Noord-Amerikaanse Pinkstergemeenten juist sterk de nadruk leggen op die onderlinge verbondenheid en meer kennis en meer werk. Daar zit veel Amerikaans geld achter. De aanhang van die Pinkstergemeenten groeit enorm ten koste van de Rooms-katholieken.

Franciscus van Assisi staat ook bekend om zijn dierenliefde. Het is niet voor niets, dat Werelddierendag samenvalt met de feestdag van de H. Franciscus. Misschien kunnen we zeggen, dat Marianne Thieme nu haar eigen paus heeft. Maar wat ik tot nu toe las over de nieuwe paus, bevatte geen verwijzingen naar een bijzondere dierenliefde. Zo staat Franciscus ook bekend als vredesbemiddelaar. De Nederlandse Franciscanen hielden jaren lang een Vredeswacht in stand bij de vliegbasis Woensdrecht, waar kernwapens zouden zijn opgeslagen. Ook op dit terrein vermelden de bronnen niets.

De nieuwe paus is Jezuïet. De orde staat bekend om zijn trouw aan de paus, aan de kerk en aan het geloof, maar wilde anderzijds ook wat afstand bewaren tot de macht. Jezuïeten staan bekend als onafhankelijke kritisch relativerende denkers. Ze schoppen nog wel eens tegen heilige huisjes. De nieuwe paus heeft naast theologie en filosofie ook scheikunde en literatuurwetenschappen gestudeerd. Hij zal intellectueel zeker zijn mannetje staan en gemakkelijk dialogeren met geseculariseerde wetenschappers.

De nieuwe paus is Argentijn. Argentinië heeft zwaar geleden onder de generaalsdictatuur. Er was toen een scherpe links-rechts-tegenstelling. Er wordt nu voortdurend gewerkt aan processen tegen de misdadigers uit die tijd. Het land kent niet echt een proces van verzoening, zoals Zuid-Afrika. Daar bekennen mensen van beide zijden hun misdaden, betuigen spijt en worden door de tegenpartij weer geaccepteerd als lid van de gemeenschap. Dat de nieuwe paus heeft samengewerkt met het toenmalige regime is nooit bewezen, wel onderzocht. Of hij het opgenomen heeft voor andere Jezuïeten, waarvan er twee zijn weggevoerd is evenmin duidelijk. Wel heeft hij enkele jaren geleden spijt betuigd over de rol van de Rooms-katholieke Kerk tijdens het regime. Hij heeft zich jaren later met de twee vrijgelaten Jezuïeten verzoend. Een leeft er nog in Duitsland.  De kerk was niet kritisch genoeg. Met de huidige regering kan hij minder goed opschieten en dat komt vooral doordat in Argentinië het zogenaamde homohuwelijk is ingevoerd.

Franciscus was al vijftien jaar aartsbisschop van Buenos Aires. Hij is zeker een kundig bestuurder. Hij lijkt mij ook een krachtig iemand, die niet zomaar opzij gaat. Hij heeft gewerkt bij de Curie. Hij weet van de hoed en de rand. Laten we hopen, dat hij in staat zal zijn dat bestuursapparaat stevig te hervormen en goed te laten functioneren. Of hij het verplichte celibaat voor priesters zal afschaffen het priesterschap of het diaken zijn zal openstellen voor vrouwen, waag ik te betwijfelen.

Hij lijkt mij wel in staat om weer wat leven in de Kerk te krijgen, wat meer enthousiasme en betrokkenheid. Ik kan helaas maar gematigd optimistisch zijn. Dan kan het alleen maar meevallen.

Jaargang 6, Nr. 258.

ERFOPVOLGING

Toen ons staatshoofd haar aftreden bekend maakte, verwachtte ik al onmiddellijk de stukjes over het in strijd zijn met de democratie van een erfelijk koningschap. De speculaties over mogelijke rellen bleven evenmin uit. Van GroenLinkse parlementariërs werd verwacht dat ze demonstratief uit de Nieuwe Kerk zouden wegblijven. Het zijn de gebruikelijke riten bij elke bijzondere gelegenheid, dat het koningschap in het nieuws komt. Iedereen weet, dat de overgrote meerderheid van de Nederlanders de monarchie aanvaardt. Geen politieke partij haalt het in haar hoofd de afschaffing tot verkiezingsitem te maken. Rel beluste autonomen versterken alleen maar het Oranjegevoel. Wegblijvende parlementariërs worden wat meewarig bekeken.

Als het gaat om de macht van ons staatshoofd, dan is die zeer beperkt. Er zijn anderen, die achter de schermen macht uitoefenen en zo de wil van het volk frustreren. Die macht valt niet te controleren. Pas als het mis gaat, wordt die macht en het misbruik ervan of het onwijs gebruik ervan aan de kaak gesteld. Kijk naar wat er gebeurd is bij semipublieke organisaties als de zorginstelling Meavita of de woningcorporatie Vestia of de onderwijsgigant Amarantis. Kijk ook naar de macht van ambtenaren. Nederland is België niet, maar toen er meer dan een jaar geen regering was in België liep alles op rolletjes. Daar zorgden de ambtenaren wel voor. Ambtenaren belijden altijd, dat ze de politieke leiding dienen, maar weten die wel in de gewenste richting te sturen. Zo zorgen ze voor continuïteit van het beleid. En de bevolking maar klagen, dat er niets verandert. En over erfopvolging gesproken: Onder hoge ambtenaren, rechters, militairen en volksvertegenwoordigers kom je elke keer weer dezelfde familienamen tegen. Zit het in de genen of is het een kwestie van relaties?

Ongeveer 55 jaar geleden hoorde ik tijdens college een docent beweren, dat er in Nederland niets gebeurde als Philips het niet goed vond. De macht van het bedrijfsleven wordt wel enigszins onderkend, maar is volledig in strijd met het principe van de democratie. Vooral bij familiebedrijven zie je vaak, dat de volgende generatie weer de leiding krijgt. Met democratie heeft het weinig te maken. En steeds wanneer er pogingen worden gedaan, die macht van het bedrijfsleven onder controle te brengen, wordt een land gechanteerd met een dreigend vertrek van werkgelegenheid. Het is voor mij een belangrijke reden om voor versterking van de EU te zijn.

Zo komen we bij de invloed van het buitenland op onze democratische besluitvorming. Kunnen we echt tegen de belangen van de USA in gaan? En alles gebeurt nog binnen de grenzen van de wet, maar de macht van de internationale misdaad is evenzeer enorm en vaak vervlochten met de legale bovenwereld. Als we praten over democratie, dan zijn er andere redenen om je ongerust te maken. Obligate republikeinse praatjes leiden slechts de aandacht af van de werkelijke risico’s.

De documentaire serie over de Gouden Eeuw op Nederland 2 heb ik met stijgende bewondering gevolgd. Enkele tientallen jaren was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een grootmacht in de wereld. Onze macht berustte vooral op de handel met Oost-Azië, de landen rond de Oostzee en met Amerika. De laatste aflevering behandelde onder andere het Rampjaar 1672. Het landsbestuur was radeloos, het land reddeloos en het volk was redeloos. De gebroeders de Witt werden door het Haagse gepeupel op gruwelijke wijze vermoord. De regenten kregen de schuld. Ze hadden weliswaar gezorgd voor een sterke vloot, maar de verdediging te land verwaarloosd. Willem III moest het land als stadhouder redden. Het volk zocht steun bij een Oranje. Dat paste in een lange traditie. In de Middeleeuwen zochten boeren en stedelingen steun bij de vorst tegen de adel. Dat waren de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Willem van Oranje gaf leiding aan de opstand tegen de Spaanse tirannie. Hij was een trouw dienaar van de Heer der Nederlanden geweest. In het Wilhelmus verdedigde hij zijn verzet tegen de vorst. Het is een lied van de revolutie, een lied van de vrijheid.

Tijdens een van de eerste congressen van GroenLinks in de Flint in Amersfoort hield Dwars een zogenaamde stemproef. Het ging niet om stemmen maar om een goede zangstem. Ik moest het Wilhelmus zingen. Dat dreigde een puinhoop te worden met alle negatieve publiciteit als gevolg. Toen zei ik: ”Ik ben oud genoeg om mij de tijd te herinneren, dat dit lied niet gezongen mocht worden. En nu gaan we zingen.” De helft zong mee en was blij, dat een rel voorkomen was. De andere helft vond het maar niets. Tsja, als je historisch besef mist…. 

Sommige mensen zijn bevreesd, dat wij onder invloed van de Europese integratie onze nationale identiteit zullen verliezen. Die steunt op onze taal, onze geschiedenis en op de ‘iconografie’, een geheel aan symbolen, waardoor wij ons samen Nederlanders voelen. Het koningshuis is een belangrijk element, net als bijvoorbeeld onze vlag, ons wapen, de Nederlandse Leeuw, onze waterbouwkunde, onze ruimtelijke ordening, onze scheepvaart en onze KLM. Een gezond nationaal gevoel van saamhorigheid stelt ons beter in staat problemen het hoofd te bieden. Maar ook om gezellig samen feest te vieren. Ik houd wel van een feestje op zijn tijd.

Jaargang 6, Nr. 257.

OPVOEDEN IS WAARDENOVERDRACHT

Na een aantal zelfdodingen is pesten een ‘hot issue’. Een sensatiekrant als de Telegraaf weet daar wel weg mee. Ontevreden ouders spelen daar handig op in. De school krijgt de schuld van het pestgedrag van de medeleerlingen. Opeens is er een reuze rel geboren. De Telegraaf plaatst een groot artikel en Wakker Nederland, Hart van Nederland en RTV Utrecht nemen het bericht over. Daarvan geven de plaatselijke huis-aan-huisbladen weer verslag. Prachtig toch als je een school in een kwaad daglicht kunt plaatsen. Draagt het bij aan de oplossing van het pestprobleem? Natuurlijk niet. Het kan zelfs erger worden.

Tegenwoordig kun je ervan uitgaan, dat in elke basisschoolgroep wel en aantal onopgevoede normloze leerlingen zitten. Het pestprobleem is een opvoedingsprobleem. Sommige ouders verstaan niet langer de kunst van het opvoeden. Het kan zijn, dat ze zelf niet of antiautoritair zijn opgevoed. Die antiautoritaire opvoeding is vaak verkeerd begrepen. Men dacht, dat je de kinderen vooral niet autoritair moest opvoeden. Je moest je kinderen zelf laten kiezen of met ze praten. Geen eisen stellen en geen grenzen aangeven. Zo krijg je niet bepaald kinderen waarvan iedereen houdt. In werkelijkheid betekent antiautoritair opvoeden, dat je kinderen moet leren niet automatisch aan een autoriteit te gehoorzamen, maar eerst je geweten te raadplegen. Antiautoritaire opvoeding vraagt dus een goede gewetensontwikkeling en dus het overdragen van waarden.

In die zeventiger jaren nam de welvaart sterk toe. Er werden weinig kinderen geboren. Ouders konden hun kinderen alles geven wat hun hartje begeerde. Sommige waren zo dom het te doen. Als je alles krijgt zonder er moeite voor te doen, dan denk je, dat je voor een diploma ook geen moeite hoeft te doen. Dat was een van de redenen om het onderwijssysteem zo te wijzigen, dat de verantwoordelijkheid weer bij de leerlingen kwam te liggen. De kinderen van toen zijn de ouders van nu. In de politiek haakt het populisme daarop in. De overheid moet hier en nu al onze wensen vervullen en wij zelf hoeven daar geen inspanningen voor te leveren. Die school moet onmiddellijk het pestprobleem oplossen.

In dezelfde tijd is de secularisatie in een stroomversnelling geraakt. Er zijn veel redenen om kritisch te staan tegenover kerken en religies. Het godsbeeld, waarmee mensen zijn opgegroeid was nogal primitief en niet bepaald aantrekkelijk en evenmin geloofwaardig. Maar kerken en religies zijn niet alleen de dragers van een Godsgeloof en een daarbij behorende eredienst, zij vertegenwoordigen ook een waardensysteem, een samenhangende reeks van opvattingen waaraan je je eigen gedrag en dat van anderen toetst. Secularisatie kan inhouden, dat je ook dat waardensysteem loslaat. Daar kan iets voor terugkomen, bijvoorbeeld het humanisme of de wijsheden van een oosterse goeroe. Maar als er niets voor terugkomt en men naar eigen willekeur het eigen gedrag bepaalt, dan kan het inhouden, dat men een aloude wijsheid uit het oog verliest. Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.

Opvoeders gebruiken hun eigen opvoeding als voorbeeld. Ik weet uit eigen ervaring hoe moeilijk het is los te komen van je eigen opvoeding. Onder al die ouders zijn er enkele, die niet hebben geleerd eisen te stellen en duidelijke grenzen aan te geven.

Er zijn ouders, die hun kinderen erg verwennen. Het kind krijgt alles wat het hartje begeert. Als pa of ma eens nee zegt is het gelijk krijsen. Dus wordt er weer toegegeven. Maar ja, de ouders zien ook al hun wensen onmiddellijk vervuld. Zo lang ze hun banen houden. Soms spelen schuldgevoelens een rol. Die ouders weten, dat hun kinderen te weinig aandacht krijgen. Als er in een klas enkele verwende kinderen zitten, die andere met al die hebbedingetjes de ogen uitsteken, krijg je een uitstralingseffect naar andere kinderen. Verstandige ouders moeten dan weerstand bieden als hun kinderen roepen, dat Nina het ook heeft. Kinderen zijn zo materialistisch, hoorde ik een leerkracht zeggen. Het staat haaks op evangelische waarden van matigheid en soberheid.

Sommige geseculariseerde ouders hebben geen boodschap aan evangelische waarden. Offervaardigheid, trouw, eerlijkheid, liefde, vertrouwen, zorgvuldigheid, behoedzaamheid zijn dan deugden, die op de tocht komen te staan. Als ze verhalen uit de Bijbel al niet lang vergeten zijn, dan vinden ze het doorvertellen aan de kinderen maar overtollige ballast. Hun enige inspiratiebron lijkt het botte eigenbelang te worden. Als je zulke kinderen in de klas hebt, wordt het moeilijk een fijne sfeer in de klas te handhaven. Als je zulke mensen als collega hebt, ga je niet altijd opgewekt naar je werk. Als je zulke mensen in je sportteam hebt, duurt het lang voordat ze in de gaten hebben hoe belangrijk samenspel is.

Tenslotte zijn er ouders, die het zo druk hebben in hun werk, dat ze nauwelijks tijd en aandacht aan hun kinderen kunnen besteden. Zij denken, dan dat de school dat kan compenseren en voor de opvoeding kan zorgen. Geen enkele school kan de opvoedende taak van de ouders overnemen.

Het is niet gemakkelijk ouder en opvoeder te zijn. Het is nog lastiger leerkracht te zijn en kinderen in de klas te hebben, die in veel opzichten normloos zijn. Dan is pesten vaak maar een van de vele vormen van wangedrag. Af en toe maak ik mij zorgen over de toekomst van ons land. Willen we er wat van maken, dan moeten we dat samen doen. Samen overleggen welke eisen je stelt, welke grenzen er voor jou zijn, hoe je kinderen corrigeert, hoe je kinderen inspireert, hoe je kinderen tot voorbeeld bent. Opvoeden is geen sinecure. Maar het is heerlijk als je later trots kunt zijn op wat jouw kinderen bereikt hebben en je weet, dat het goede mensen zijn geworden. En het is nog leuker als je dat ook met je kleinkinderen ziet gebeuren. De toekomst hoeft niet somber te zijn.

Jaargang 6, nr. 256.

EEN PAUS GAAT, EEN PAUS KOMT

Benedictus XVI, hoofd van 1,2 miljard rooms-katholieken in de wereld heeft besloten als paus af te treden. Een paar dagen beheerste zijn besluit het wereldnieuws. Volgende week zal de belangstelling weer even opleven en daarna begint een paus loze periode, sede vacante geheten. Wat was de betekenis van deze paus? Wat hopen we van zijn opvolger en hebben we veel te verwachten?

Kardinaal Ratzinger moest een bijzondere krachtige paus Johannes Paulus II opvolgen. Deze was een van de krachten achter de val van het communisme in Midden en Oost Europa. Vooral in Polen was hij mateloos populair. Hij heeft de hele wereld bereisd en vooral zijn bezoeken aan meerdere Wereld Jongeren Dagen waren een enorm succes. Hij wist de jongeren echt te inspireren en dat werkte ook door in hun thuisparochies. Benedictus XVI is veel minder een show figuur. Hij is meer een zachtaardig geleerde, een vriendelijke professor en een kundig leraar. Conservatieve krachten krijgen alle kansen. Het beleid om overal conservatieve bisschoppen te benoemen is voortgezet. Ik vond het niet zo kies de deur open te zetten voor Anglicaanse geestelijken, die het niet eens waren met de wijding van vrouwen tot priester. Soms werd hij ook totaal verkeerd begrepen. Professoren laten graag hun belezenheid blijken en willen graag verrassen met een bijzonder citaat. Als dan een Middeleeuwse vorst in zo’n citaat zich afvraagt wat de Islam anders gebracht heeft dan veel geweld, krijg je gelijk een rel. De meeste journalisten missen vervolgens de essentie van zijn rede in Würzburg. Hij wilde duidelijk maken, dat hij het volstrekt niet eens is met de opvatting van de Islam, dat Allah zo almachtig is, dat hij zelfs tegen zijn eigen schepping in kan gaan. God kan een aardbeving niet tegenhouden. Als de wereld door God geschapen is, dan horen de aardbevingen daarbij.

Publicisten geven vaker van onkunde blijk. Zo is de herinnering van de eerste encycliek van Benedictus XVI van het voorjaar 2006 al weer helemaal weggezakt. Toch betekende die rondzendbrief een forse breuk in de opvattingen over seksualiteit. De paus kwam tot een positieve waardering van de eros, de hartstochtelijke en opwindende lichamelijke liefde. Tot dan toe werd eros door de kerk met wantrouwen bejegend. In die encycliek kwam hij ook al tot een beschouwing over de taak van de staat bij het bevorderen van een rechtvaardige samenleving. Later publiceerde hij een sociale encycliek, de zoveelste in een lange rij. De sociale leer van de kerk wordt wel het best bewaarde geheim van het Vaticaan genoemd. Dat kun je goed merken aan CDA politici.

Het heeft wat lang geduurd, maar uiteindelijk heeft deze paus ervoor gezorgd, dat er adequaat gereageerd wordt naar misbruikslachtoffers, al kan dan hier en daar beter, en dat er strenge maatregelen zijn gekomen om misbruik te voorkomen, waarbij ons aller waakzaamheid een belangrijke voorwaarde is voor succes.

De financiële wantoestanden bij de Bank van het Vaticaan zijn nu hopelijk opgelost. In de curie duurt de machtsstrijd voort. Zo komen wij bij de verwachtingen voor een opvolger. Die moet eerst met de bezem door al die Vaticaanse burelen en de grootste lastposten verbannen naar eilanden in de Stille Zuidzee, liefst onbewoond. Antarctica of Siberië mag ook. Of er ook een paus zal komen, die de kerk echt gaat moderniseren? Ik hoop het, maar ik verwacht er niet veel van. Kardinalen zeggen, dat de H. Geest hen zal verlichten. Volgens mij moeten ze vooral hun eigen gezonde verstand gebruiken. Wat er dan uitkomt na tientallen jaren benoemingen van vaak uiterst conservatieve bisschoppen is twijfelachtig. Maar de wonderen zijn de wereld niet uit. Laten we daar dan maar op hopen.

Jaargang 5, Nr. 255.

IN HET RECHT GAAT HET ER NIET OM WIE GELIJK HEEFT MAAR OM WIE GELIJK KRIJGT

In het programma van Pauw en Witteman deed professor van Oostrom deze uitspraak naar aanleiding van een passage in zijn nieuwste boek over de Middeleeuwen. Daarin wordt uitgelegd, dat een advocaat zijn vakmanschap kan tonen, door leugens als waarheden voor te stellen. Onmiddellijk moest ik denken aan de uitspraak van de Raad van State in de bezwaarprocedure tegen het plan een wegverbinding tussen de Rondweg in Houten en de A12 bij NS station Bunnik aan te leggen. Dit Rijsbruggerwegtracé doorsnijdt het afwisselende landschap van stroomruggen met restgeulen van vroegere rivierlopen en de oeverwal van de huidige Kromme Rijn. Men vindt er akkers en grasland, boomgaarden en griendbossen doorsneden door fraaie bomenlanen. Het gebied maakt deel uit van de Nationale Landschappen Rivierengebied en Nieuwe Hollandse Waterlinie. De grens van het Romeinse rijk, de Limes loopt door het gebied en wordt door de nieuwe weg gekruist. De weg komt ten dele in een fossiele Rijnbedding te liggen en dat vraagt een verhoging van het weglichaam, zodat de weg geschikt blijft als evacuatieroute in geval van een overstroming die met een kans van één keer in de 1250 jaar kan voorkomen. In het politieke machtsspel tellen dit soort overwegingen niet. Het betere alternatief naar de aansluiting van Nieuwegein op de A27 kwam niet in aanmerking omdat Nieuwegein daar tegen was en die gemeente telt vier maal zo veel kiezers dan het kleine Bunnik. Een tracé parallel aan het spoor was ondenkbaar, want dan zou een deel van de golfbaan Mereveld verplaatst moeten worden. Zo’n golfbaan is natuurlijk veel belangrijker dan het woongenot van de Bunnikers plus landbouw en landschappelijke waarden.

Ik heb het proces tien jaar gevolgd en becommentarieerd. Ik was vaak verbijsterd. Daar is allereerst het volslagen gebrek aan integriteit bij de planologische bureaus, die plannen ontwierpen en milieueffectrapporten opstelden. Ik weet, dat de Raad van de gemeente Bunnik maar is opgehouden met het aanwijzen van fouten. Ze waren zo naïef te denken dat de Commissie voor de MER zulke waardeloze rapporten wel zou afkeuren, maar die kwalificeerde de fouten als verschillen van smaak. De eerder genoemde fossiele rivierbedding werd op een kaart in een van de vele rapporten gewoon weg gelaten en in een ander rapport werd over deze beddingen gezegd, dat ze in het landschap niet waarneembaar waren. Het hoogteverschil tussen oeverwal en restgeul is 1,5 tot 2 meter en dus duidelijk te herkennen in het landschap!!

In de milieueffectrapporten komen ook luchtverontreiniging en geluidsoverlast aan de orde. De wet schrijft voor hoe deze berekend moeten worden. In Bunnik bleek, dat de berekende luchtverontreiniging door de werkelijkheid verre overtroffen werd. Maar er werd nog een ander kunstje geflikt. Toen de berekeningen te hoog uit kwamen ging men het gemiddelde van het studiegebied berekenen en toen het nog te hoog bleek, maakte men het studiegebied groter, waardoor het gemiddelde daalde. Zo worden wij in Nederland bedrogen. Alles volgens de wet.

In het verweerschrift van de provincie werden allerlei ruimtelijke plannen aangehaald, waarin de weg al staat aangegeven. Als ik het goed begrijp, betekent dat in het vervolg, dat je elk provinciaal plan of structuurschema moet bestuderen om vervolgens bezwaar te maken tegen een weg, die vaak alleen maar indicatief wordt aangegeven. Beter zou zijn, dat zo’n provinciaal plan nooit een rechtsgrond oplevert en dat altijd pas een in werking gesteld bestemmingsplan rechtsgeldigheid oplevert. Het lijkt mij goed daar eens naar te kijken, wanneer de Wet op de Ruimtelijke Ordening weer eens gewijzigd wordt. Nu heerst er willekeur. Rijkswaterstaat ziet als een reële mogelijkheid om parallel aan de A27 een secundaire weg aan te leggen tussen Houten via Nieuwegein naar Vianen. Dat is in feite de Meerpaalvariant van de Bunnikse actiegroep. Dan besluiten lokale overheden, dat die weg er niet mag komen. Rijkswaterstaat bestudeert die variant vervolgens niet meer. Dan gebruikt de provincie dit als argument om niet te hoeven kiezen voor die variant. Naar mijn mening heeft Rijkswaterstaat nooit gesteld, dat dit geen reële mogelijkheid was. Integendeel. Rijkswaterstaat vond deze Meerpaalvariant strak langs de A27 gezien de ligging ten opzichte van Houten Zuid geografisch meer voor de hand liggen. Het zal mij niet verbazen als over enkele jaren die weg er toch komt, bijvoorbeeld als de bouwplannen oostelijk van Vianen toch doorgaan. Het nu gekozen Rijsbruggerwegtracé vindt Rijkswaterstaat nuttig zolang de A27 niet verbreed is. Miljoenen uitgeven voor een weg, die maar vier jaar van nut is.

Als oud-leraar aardrijkskunde heb ik heel wat werkstukken beoordeeld. In zo’n werkstuk kon oplossing van een ruimtelijk probleem een onderdeel zijn. Hoe mooier en doelmatiger de oplossing, hoe hoger het cijfer. Met je leerlingen streef je naar het beste resultaat. Hier ging het helemaal niet om de beste oplossing. Dan denk je: Waar zijn ze in godsnaam mee bezig? Wat zitten er voor beunhazen in die Provinciale Staten? Maar ze weten natuurlijk dondersgoed, dat het nu gekozen Rijsbruggerwegtracé zeker niet de beste oplossing is voor dit ruimtelijk probleem. En als er straks dodelijke ongelukken gebeuren als een invoegende auto naar de hoofdrijbaan wil, wijzen we dan naar de verantwoordelijken? Als straks een ongeluk gebeurt bij het waterwingebied en het gif komt bij de zandlaag waaruit water wordt gewonnen, gaat de verzekering dan de provincie aansprakelijk stellen? Als het fijnstof onevenredig veel kankergevallen oplevert in Bunnik, wie is dan verantwoordelijk?

Dan zegt de provincie, dat zij zich ook volgens de uitspraak van de Raad van State steeds heeft gehouden aan de wettelijke voorschriften. Dan wast de provincie haar handen in onschuld.

Jaargang 5, Nr. 254.

MET TEGENWIND TEGEN DE STROOM IN

De Commissie van Dijk had tot taak de oorzaken van de verkiezingsnederlaag van GroenLinks te onderzoeken. Zij komt tot de conclusie, dat die oorzaken vooral gezocht moeten worden bij de partij zelf. Er was te weinig regie. Dat zat niet alleen in de incompetentie van bestuurders, maar ook in de structuur van de partij, die het onmogelijk maakte adequaat te reageren. Het interim-bestuur komt nu met een reeks voorstellen, die er voor moeten zorgen, dat een bestuur in de toekomst beter in staat is om op allerlei gebeurtenissen goed te reageren. Leden hebben deze week een enquête ingevuld, waarin ze kunnen aangeven wat ze van die voorstellen vinden en waarin ze de gelegenheid krijgen suggesties voor verbeteringen te doen. In de afgelopen jaren heb ik heel wat keren op dergelijke enquêtes aangedrongen. Goed werk dus.

In paragraaf 3.4.5. komt onder het kopje “Veranderend politiek landschap” een aantal externe oorzaken van de slechte resultaten aan de orde. De commissie noemt (1) de crises, waarin Nederland en Europa verkeren. Allereerst de economische crisis, waarvan steeds meer mensen de gevolgen ondervinden. Maar daarnaast (2) de bankencrisis, de kredietcrisis, de energie- en grondstoffencrisis en de klimaatcrisis. Daarin is een duidelijke samenhang en de commissie noemt het een uitdaging voor GroenLinks de samenleving de weg uit de crisis te wijzen. De commissie bedoelt waarschijnlijk, dat we niet in staat zijn mensen duidelijk te maken hoe onze Green New Deal kan leiden tot het oplossen van al deze crises. Je hoort ook zeggen, dat de mensen wel iets anders aan hun hoofd hebben dan een beter milieubeleid.

Die crises hebben tot (3) grote overheidstekorten geleid en het wegwerken daarvan voelen we bijna allemaal in onze portemonnee. Het Lenteakkoord zorgde voor een begin van structuurverandering en de pijn daarvan wordt GroenLinks nagedragen.

Sinds (4) Fortuyn is er veel veranderd. Een PVV met zoveel aanhang was voordien ondenkbaar. Maar ook aan de uiterste linkerzijde kwam een conservatieve SP naar voren. De onduidelijkheid over het ontslagrecht zorgde voor een verlies naar de SP.

Terwijl allerlei traditionele organisaties als politieke partijen en vakbonden de grootste moeite hebben leden aan zich te binden en vrijwillig kader te vinden zien we tegelijkertijd (5) allerlei informele initiatieven opbloeien als stadsboerderijen, deelauto’s, voedselbanken, kledingruilbureaus, windcoöperaties en zon op dak collectieven. De initiatiefnemers daarvan moeten zich toch sterk verbonden voelen met de ideeën van GroenLinks en toch is het moeilijk voor GroenLinks in die maatschappelijke stroom mee te gaan.

Ik vind, dat er meer ontwikkelingen aandacht verdienen. GroenLinks vindt (6) het voorkomen van misdrijven belangrijk en wil herhaling voorkomen door een goede begeleiding bij de terugkeer in de maatschappij. De maatschappelijke trend is juist de roep om strengere straffen en een strak handhaven van de regels. Mensen roepen om meer veiligheid en meer blauw op straat. Wij willen beter onderwijs en minder discriminatie op de arbeidsmarkt. Het is merkwaardig, dat er tegelijk (7) een trend is om je niets van politie of regels aan te trekken en te doen waar je zin in hebt.

Terwijl GroenLinks een soberder levensstijl bepleit zien we in de media, maar ook bij welvarende tweeverdieners (8) de neiging de welvaart breed te etaleren. Rijkdom en overvloedige consumptie, dure party’s, dikke auto’s en verre vakanties verhogen je maatschappelijke status. (9) Mensen met lagere inkomens verwachten van de overheid “brood en spelen”. Als we vandaag een nieuw stadion willen, moet het er morgen zijn. Tsja, dat kan natuurlijk niet. Die voortdurend sluimerende onvrede kan de komende jaren nog heel wat problemen geven, zeker als er politieke partijen gewetenloos op inhaken.

(10) De samenleving is onoverzichtelijk geworden. Individualisering en ruimtelijke differentiatie zorgen ervoor, dat we weinig zich hebben op de maatschappelijke werkelijkheid. De goed opgeleide jongeren uit Wassenaar of Heemstede of het Gooi komen misschien wel eens bij Oma in haar luxe zorgappartement, maar nooit in de gesloten afdeling Dementie van een verpleeghuis in een achterstandswijk met een stevige onderbezetting van het steeds wisselende personeel. En als ze dan daar eens bij toeval belanden hebben ze dan het empathisch vermogen om met de bewoners mee te voelen? Hebben mensen nog oog voor hen, die het pas echt moeilijk hebben?

GroenLinks roeit maar al te vaak tegen de stroom in. Hoe moeten we daar eigenlijk op reageren? Ik krijg de indruk, dat de campagneleiding de neiging heeft zich vooral te richten op mensen en gemeenten of stadswijken, waarvan we uit ervaring weten, dat daar veel van onze kiezers zitten. Dat is in navolging van de Democraten in de USA. In mijn eigen gemeente is een van de drie dorpen wat conservatiever. Toch ken ik daar heel wat fijne mensen. Voor hen is een stap naar GroenLinks wat moeilijker. Toch hebben we daar de laatste keer gefolderd. Tien minuten folderen leverde één stem op. Dat dorp en de carnavalsvereniging noemt zich “De Vergeten Hoek”. Moeten we ze de volgende keer maar vergeten? Als oud schoolmeester krijg ik dan het gevoel, dat ik tegen een wat zwakkere leerling in de klas zeg, dat ik aan hem geen tijd ga verspillen. Moeilijk hoor.

Voor zover het Wetenschappelijk bureau aan deze maatschappelijk trends nog geen studies heeft gewijd, zou ik willen vragen daar eens op te gaan studeren en ook eens te kijken naar het hierboven geschetste dilemma.

Jaargang 5, Nr. 253.

DE ZOGENAAMDE PARTIJTOP WORDT UIT DE WIND GEHOUDEN

Het is goed mogelijk, dat de Commissie Van Dijk er eerlijk van overtuigd is, dat zij een objectief beeld van de gebeurtenissen geschetst heeft. Voor mij rijst achter alle feiten een beeld van Barbertje moet hangen. Jolande Sap blijft met de Zwarte Piet zitten. De individuele verantwoordelijkheid van de fractieleden komt nauwelijks aan de orde. Het vertrek van Sap wordt als onontkoombaar voorgesteld. Niet omdat de partij het vertrouwen in haar had verloren, maar omdat de fractie en een groep hooggeplaatste partijfunctionarissen meende, dat Jolande na het dramatische verlies de eer aan zich zelf diende te houden. Want zo hoort het.

Hoe zie ik met een subjectieve blik de opeenvolgende gebeurtenissen. Femke Halsema was een krachtig leidster, die nauwelijks tegenspraak duldde. Toch heb ik haar er van weten te overtuigen, dat gewetensdwang naar weigerambtenaren het verkeerde middel was voor een goed doel. De fractie eiste niet het ontslag van deze ambtenaren. Later wel. Even autoritair besliste Femke, dat Jolande haar zou opvolgen. Jolande dacht ten onrechte, dat het zo hoorde. De commissie concludeert terecht, dat er voortaan een referendum moet komen bij een leiderschapswisseling.

Dan komt de affaire Kunduz. Het verzet binnen de partij is onderschat. Daarvoor zijn twee redenen. Velen in de partij en nog meer onder de GroenLinksstemmers stellen zich pacifistisch op en verafschuwen het corrupte, vrouwvijandige regime in Kabul. De tweede reden is, dat men geen steun aan een rechtse regering wil geven. Zelf zag ik er vooral een signaal in naar die regering, dat ze niet in zee hadden hoeven gaan met de PVV. De Kunduz-kwestie bleef doorzeuren, vooral ook doordat een forse groep partijleden geen loyaliteit kon opbrengen. Het zat heel diep en in discussies kon het gemakkelijk erg emotioneel worden. Toch werd het niet de belangrijkste oorzaak voor het stemmenverlies. Allerlei gebeurtenissen zorgen voor stijgingen of dalingen in de peilingen, maar gemiddeld blijft de partij weliswaar iets onder de tien, maar iedereen begrijpt, dat de nieuwe partijleider wat tijd gegund moet worden. De val van het kabinet zorgt ervoor, dat zij die tijd niet krijgt.

De gewone partijleden ontgaat het, maar de fractie functioneert niet als een eenheid. Er worden meerdere pogingen gedaan om de sfeer te verbeteren, maar dat lukt niet of nauwelijks. Het rapport stelt Jolande Sap verantwoordelijk. Het spreekwoord zegt: “Met onwillige honden is het kwaad hazen vangen.” In een professioneel team is iedereen verantwoordelijk voor de onderlinge samenwerking en de eenheid van opvattingen. Bij iedereen moet de wil leven het met elkaar eens te worden. Iedereen hoort de leider te steunen bij het verwezenlijken van die eenheid. Voortaan hoort als eerste eis aan kandidaten te zijn, dat men teamspeler kan zijn en wil zijn. Loyaliteit naar het team is een belangrijke karaktereigenschap. Misschien hebben we te veel gekeken naar vakkennis en de vaardigheid standpunten te verwoorden. Het gaat kennelijk om meer dan het eenvoudige politieke handwerk. Nog een reden kan zijn, dat Kamerleden zich niet zo zeer zien als afgevaardigden van de partij, maar meer als vertegenwoordigers van een belangengroep in de partij, zoals Femnet, Rozelinks, Midden-Oosten-werkgroep, landbouwwerkgroep, Derde Wereldwerkgroep of Europawerkgroep. Het rapport zegt daar niets over.

Dat gebrek aan loyaliteit komt enigszins naar voren in het Volkskrant-interview van Ineke, maar daar is vooral de koppenmaker de boosdoener. Het ergste presteert de puber van de fractie, die meent zich kandidaat te moeten stellen voor het fractieleiderschap. Dat hij daarbij steun krijgt is uiterst veroordelingswaardig. Het partijbestuur raakt in een lastig parket. Of het referendum organiseren onder druk van de media en enkele partijleden of zich houden aan de besluiten van het hoogste partijorgaan, het congres. Jolande krijgt massale steun. Maar al dat gerommel in de partij maakt naar buiten een slechte indruk. Het gedoe in de partij wordt als een belangrijke oorzaak van het stemmenverlies gezien. In de media wordt het gedoe steeds stevig opgeklopt.

Het strategisch stemmen geeft GroenLinks dan de genadeklap. Ik heb zo’n idee, dat er in Nederland inmiddels heel wat spijtoptanten rondlopen. Helaas, opnieuw stemmen is geen optie. Het viel me mee, dat het te rechtse of het te liberale niet als een belangrijke oorzaak wordt gezien, al is dat gedoe rond het ontslagrecht wel een van de aspecten van al dat gedoe. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen liberaal in economisch opzicht en liberaal in ethische kwesties. Op zich mag GroenLinks in ethische kwesties liberaal zijn, maar dat mag niet leiden tot onverdraagzaamheid naar religieus geïnspireerde standpunten. Geen staatsdwang naar religies. Dat is zo on-Nederlands. Zo is het ook nodig, dat we gaan inzien, dat democratische besluitvorming niet automatisch leidt tot ethisch juiste en niet aanvechtbare besluiten. We kunnen democratisch besluiten grote groepen ouderen tot armoede te veroordelen. Dat maakt dat besluit nog niet ethisch verantwoord. Zo zijn we weer bij de actuele politiek..

Laten we vooral veel leren van onze fouten. Dan komen we terug als een succesvolle partij. Winnaars zijn de verliezers, die niet opgeven.

Jaargang 5, Nr. 252.

HET DRAAIT OM SUBSIDIARITEIT

De Britse premier behandelde in zijn rede over de Europese Unie vijf principes, maar daarvan zorgt het principe van de subsidiariteit op allerlei niveaus steeds weer voor spanning. Subsidiariteit leert, dat zaken geregeld horen te worden op een zo laag mogelijk niveau. Het maaien van het gras in een stadspark moet je niet door de provincie of door het Rijk laten regelen. Maar de controle bij de rijksgrenzen is weer duidelijk een taak van het Rijk. Maar spreken we in Europees verband af, dat we bij de onderlinge grenzen niet meer zullen controleren, dan zal de EU er op moeten toezien, dat bijvoorbeeld Polen of Griekenland bij hun deel van de buitengrens van de EU goed controle uitoefenen en kan er in EU-verband ook hulp worden verleend.

Altijd is er wrevel over de bemoeizucht van de provincie of van Den Haag. Gemeenten willen het liefst zelf hun zaakjes regelen. Je ziet het ook bij scholen. Ik herinner mij nog wel, dat mijn rector vond, dat hij meer vrijheid wilde. Geef mij maar een zak met geld en wij zorgen, dat het zo doelmatig mogelijk besteed wordt. Hij was de enige niet en zo kwam er de lumpsum financiering. Helaas was die weer reuze handig bij de zoveelste bezuinigingsoperatie die dan efficiencymaatregel werd genoemd. Zo heeft elk voordeel zijn nadeel.

Den Haag heeft nu een mooi antwoord gevonden op veel gemopper. Vaak kun je Brussel de schuld geven. Moet er bezuinigd worden? Het is de schuld van Brussel. Dat bezuinigen altijd weer in het VVD-programma staat, wordt dan te gemakkelijk vergeten. De Britse premier David Cameron verwoordt het anders: “Er moet macht van Brussel terug naar de staten”. Dan zijn er allerlei onderwerpen, die worden genoemd. Sommige gaan dwars tegen de principes van de gemeenschappelijke markt in. Als je gaat morrelen aan de arbeidsvoorwaarden en het Verenigd Koninkrijk daardoor goedkoper kan produceren is er sprake van concurrentievervalsing. Zo mag een lidstaat de eigen industrie ook niet met subsidies steunen.

Maar alle regels waaraan het Verenigd Koninkrijk zich wil onttrekken zijn er met instemming van de Britse minister in de Raad van Ministers tot stand gekomen. Het Britse Lagerhuis heeft steeds de mogelijkheid samen met andere parlementen regelgeving tegen te houden en het onderwerp te bestempelen als nationaal te regelen. Regelgeving moet uiteraard ambtelijk worden voorbereid en daarbij worden ook ambtenaren van de lidstaten betrokken. Heel vaak komt regelgeving tot stand onder druk van lobbyisten. Zo is het voor een exporterende industrie onprettig als overal andere kwaliteitseisen gelden. Dus lobbyen ze om Europese regels. Anderen mopperen daar weer over, maar hebben niet in de gaten, dat hun eigen bedrijfstak voor die regels gezorgd heeft. Cameron zou dus beter kunnen zeggen, dat zijn ministers voortaan buitengewoon goed gaan opletten bij de stemmingen in de Raad. Hij zou het Lagerhuis veel beter op de hoogte moeten stellen van de onderwerpen, waarvoor regelgeving in voorbereiding is en het Lagerhuis zou veel beter moeten samenwerken met de collega’s van het Europees Parlement en met de parlementen van andere lidstaten. Daar worden al die parlementen, inclusief het Europese Parlement sterker van. Zo wordt de democratie in Europa versterkt, ook een eis van Cameron. De lobbyisten krijgen het nog drukker, want ze moeten straks ook nog diverse Lagerhuisleden zien te overtuigen.

Al veel eerder is geopperd, dat er een catalogus zou moeten komen, waarin van allerlei onderwerpen gezegd wordt of ze op Europees niveau of per lidstaat geregeld moeten worden. In sommige gevallen is dat heel vanzelfsprekend. De EU kent een gemeenschappelijke markt voor goederen, diensten, kapitaal en arbeid. Wij kunnen onze producten overal binnen de EU vrij afzetten. Onze accountants, ingenieurs, bouwondernemers en architecten kunnen overal in Europa hun diensten aanbieden. Overal binnen de EU kunnen we ons kapitaal investeren en overal kunnen we aan de slag. We denken, dat onderwijs bij uitstek een nationale zaak is, maar als je elders wilt gaan werken en jouw Nederlandse diploma’s worden er niet erkend, kom je niet ver. Dus is ook op het gebied van onderwijs en in het bijzonder van de wederzijdse erkenning van diploma’s samenwerking nodig. De EU is een levende gemeenschap en steeds weer zijn er ontwikkelingen, waardoor onderlinge samenwerking op een nieuw terrein nodig is. De EU is flexibel genoeg, zoals Cameron eist.

Hij wil ook meer eerlijkheid. Soms ben ik bang, dat nationale overheden onpopulaire maatregelen het liefst in EU-verband nemen, zodat ze Brussel de Zwarte Piet kunnen toespelen, maar of dat ook erg eerlijk is, betwijfel ik.

Maar Cameron komt ook met goede ideeën, waarschijnlijk onder druk van het Starbuck’s schandaal. Deze koffieschenkers ontweken op grote schaal via Nederland de Britse belastingen. Cameron vindt, dat er maar een eind moet komen aan belastingontwijking. Dat zullen sommige Tory-vriendjes niet leuk vinden. Bedrijven behoren gewoon hun bijdrage te leveren aan de staatsfinanciën. Ze profiteren immers ook volop van alles wat de staat doet. Denk aan de kosten van onderwijs, veiligheid en infrastructuur. Voor Europa ligt hier een belangrijke taak. Dat weten onze mensen in Brussel heel goed.

De baas van Microsoft, Bill Gates was in Nederland. Hij betreurt de bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Nederland deed het altijd zo goed. Ontwikkelingslanden ontvangen van grote internationale ondernemingen, die er actief zijn, vaak heel weinig belasting. Deze bedrijven ontwijken de belasting onder anderen via Nederland. Toen Gates geïnterviewd werd bij Nieuwsuur miste ik één vraag: “Hoeveel belasting betaalt Microsoft in Derde Wereldlanden en hoeveel belasting wordt daar ontweken?”

Jaargang 5, Nr. 251.