John Ch.M. Jorna

TEKEN VAN KRACHT

Vrijdag, 3 oktober 2014 ontvingen mijn vrouw en ik het Sacrament van de Levensavond. Vroeger heette dat het Heilig Oliesel of samen met de communie de laatste heilige sacramenten of de sacramenten der stervenden. Het werd veelal kort voor het overlijden toegediend. Maar inzichten veranderen. Zoals het Doopsel past bij je kindertijd en het Vormsel bij de volwassenheid, zo past het H. Oliesel bij de derde levensperiode, die van de ouderdom, van de AOW. Bij velen komen met de ouderdom ook de gebreken en dit sacrament geeft je de kracht, de genade om daar goed doorheen te komen. Dat geloven althans de vierentwintig mensen, die zich hier het H. Oliesel lieten toedienen. Mijn drie kinderen waren erbij. Dat deed ons goed. Tevoren had ik ze gezegd, dat God je weliswaar de kracht geeft, maar dat God helpt door mensen. Dat hebben wij de afgelopen periode van ziekte en herstel aan hen kunnen merken. Ze stonden vaak voor ons klaar. Dat is helemaal niet zo vanzelfsprekend. We leven in een tijd van individualisering. Iedereen leeft zo zijn eigen leventje. Bij velen is er geen ruimte voor een ander. Bij sommigen is het besef gaan ontbreken, dat je iets voor een ander moet overhebben. Naastenliefde of solidariteit is een onbekend begrip geworden. Daarom zet ik grote vraagtekens bij het gesprek aan de keukentafel, wanneer iemand een beroep doet op de zorg. De participatiemaatschappij is een nieuwe naam voor het oude ideaal van de burenhulp, de ‘naoberplicht’. Hoeveel mensen voelen zich nog aangesproken door die oude idealen? Zonder een hechte familieband of vriendschapsband zal het moeilijk worden. Ook in ons dorp, waar veel mensen elkaar kennen, klagen sommigen over eenzaamheid. Vroeger hadden zulke mensen nog een band met een kerk of een vakbond of zelfs een politieke partij. Maar ontzuiling en secularisatie hebben verbondenheid de nek omgedraaid.

Toch ben ik niet alleen maar pessimistisch. Weliswaar is het kerkbezoek sterk afgenomen en blijft nog verder afnemen. Dat wil niet zeggen, dat mensen dus ook ongodsdienstig zijn. Godsdienst is een individuele zaak geworden en mensen scharrelen van allerlei religies hun eigen geloof bij elkaar. Ze komen niet meer in de kerk, maar de aloude waarden zijn bij hen niet verloren gegaan en ze geven ze ook door aan hun kinderen. Er is in Nederland een toenemende belangstelling voor spiritualiteit. Die trend zie je ook heel sterk bij het bedrijfsleven tot bij het World Economic Forum aan toe. Topmanagers beseffen, dat ze een sterkere persoonlijkheid krijgen als ze inspiratie zoeken in spirituele boeken of tijdschriften en zo gaan beseffen, dat ze een dienend leiderschap moeten nastreven. Er verschijnt op dit gebied steeds meer. Topmanagers beseffen ook, dat wanneer belangrijke waarden door hun personeel terzijde worden geschoven dat het gevoel van onderlinge verbondenheid schaadt. Een goede sfeer in een bedrijf verhoogt de productiviteit. Als het goed is blijven mensen niet steken in het denken aan eigenbelang.

Mijn levenslange ervaring heeft mij geleerd, dat je veel goede dingen kunt opzetten, maar dat je daarbij met anderen moet samenwerken. Als je iets wilt betekenen voor de gemeenschap van je dorp of je wijk, dan past daar geen doorgeslagen individualisme bij. Als er geen echte idealen bij de mensen van de groep leven, wordt het moeilijk iets van de grond te krijgen. Zelf vind ik die idealen in het leven van Jezus van Nazareth. Ik leef in een gemeenschap waarin je die idealen nog echt kunt beleven. Het is voor mij een enorme rijkdom. Afgelopen vrijdag heb ik dat weer eens echt beseft.

Jaargang 7, Nr. 329.

STUWWALLEN, DE NEDERLANDSE BERGEN

Eigenlijk hebben we in Nederland geen bergen. Boven de 500M begint het middelgebergte en pas boven de 1500M zit je in het hooggebergte. Je mag de stuwwallen eigenlijk geen heuvels noemen, want die zijn officieel tussen 200 en 500M hoog. Voor veel buitenlanders is het wel grappig. Dan leg ik ze uit, dat in de lagere delen zoals het rivierengebied zelfs hoogteverschillen van 2 M van betekenis zijn. Onlangs legde ik het uit in een blog over het Kromme Rijngebied. Nederland is toch wel een bijzonder land.

We waren voor een midweekje in het gebied ten Zuiden van Doetinchem. Twaalf jaar geleden liepen we de Pieterpad etappe van Doetinchem naar Hoog Elten. Het pad loopt daar grotendeels over de stuwwal met de Hettenheuvel (91,6M+NAP), Montferland en de Elterberg (82,4M+NAP). Het is een vrij zware etappe met veel klimmen en dalen. Je begint aan de Noordkant en je kunt goed merken, dat het ijs daar geduwd heeft. De helling is steil en op vrij korte afstand ligt al het hoogste punt. Na de vorming in de een na laatste ijstijd, het Saalien, schuurden smeltwaterstromen dalen uit. Tijdens de wandeling moet je dus steeds weer in zo’n smeltwaterdal afdalen en er weer uit klimmen. Op die manier worden de wandelingen in ieder geval niet saai. Het zou nog leuker zijn als op hoge punten aan de rand de begroeiing laag wordt gehouden, zodat je kunt genieten van mooie uitzichten. Die vind je nu alleen aan de rand van de bossen.

We moesten vanuit Odijk er wel naar toe. Die rit naar Arnhem en verder heb ik honderden keren gemaakt. Je passeert meerdere stuwwallen, of je het nu per trein doet of per auto over de A12. De ANWB is zo vriendelijk geweest er bruine borden neer te zetten met de namen. Voorbij Driebergen komen we eerst bij de Utrechtse Heuvelrug. Toen in 1845 de spoorlijn werd aangelegd waren de locomotieven nog niet krachtig genoeg om de trein over de Heuvelrug te trekken. Met schop en kruiwagen is toen op een laag gedeelte de Heuvelrug doorgraven. Daarbij vond men ook veel door het landijs aangevoerde Scandinavische zwerfkeien. Een aantal daarvan ligt nu met uitleg op een eiland in de zandafgravingsplas bij Maarn. De moeite van een bezoekje waard. Voorbij Maarn komen we in de Vallei met licht golvend dekzand. Kort voor Veenendaal passeren we een lage heuvel, ook een stukje stuwwal. Voorbij Ede gaan we door de stuwwal Wageningen – Harderwijk en als de A12 dan over de spoorlijn heen is komen we in een laaggelegen gebied, omgeven door stuwwallen. Het ijs is er niet geweest. Het gebied wordt ontwaterd door de Heelsumse beek en de Renkumse beek, die er duidelijke dalen hebben gevormd, maar verder is het tamelijk vlak en dus heel geschikt voor het (voormalige) vliegveld Deelen. De Britse Airbornes landden er op 17 spetember 1944 met parachutes en zweefvliegtuigen. In de buurt van de afrit Arnhem Noord gaat de weg door de Oostelijke stuwwal van de Veluwe, de Veluwezoom en tussen Oosterbeek en Arnhem gaat de spoorlijn door de zuidelijke rand van de Veluwe. Een volgende keer, dat u naar het oosten gaat maar eens goed op het reliëf letten. Dan kunt u weer zeggen: “Wat is Nederland toch mooi!”

Jaargang 7, Nr. 328.

In Nederland in Amsterdam

Het is waar, dacht ik. Bram van Ojik zei, dat in de Troonrede het milieu geheel ontbrak. Zelf had ik al een hele tijd het gevoel, dat milieu niet meer “in” is. Al die alarmistische berichten over de stijgende zeespiegel, klimaatveranderingen en dreigende overstromingen kom je veel minder tegen. Het zou natuurlijk kunnen, dat we inmiddels alle noodzakelijke maatregelen goed op de rails hebben. Dat lijkt mij onwaarschijnlijk. Er zijn wel steeds meer mensen bewust bezig met bijvoorbeeld zonnepanelen, maar tegelijk zijn er veel onverschilligen en klimaatsceptici. Windmolens roepen nog steeds veel verzet op. Dus ben ik af en toe best wel pessimistisch over het vaderlandse milieubeleid.

En dan opeens is daar Avaaz, een wereldwijde actiegroep, die oproept om in actie te komen. Volgende week begint in New York de zoveelste klimaattop. Gaan daar nu eindelijk echte en effectieve besluiten worden genomen? Gaan we echt binnen enkele jaren overschakelen van fossiele energiebronnen als steenkool, bruinkool, aardolie en aardgas op duurzame energie: zon, wind, aardwarmte en waterkracht? Op heel veel plaatsen in de wereld worden marsen georganiseerd. In Nederland vooral in Amsterdam. Vanuit meerdere plaatsen in Nederland trekt men daar naar toe. Kijk maar op de sites van Greenpeace, Milieudefensie of GroenLinks. Zondagmiddag om 17.00 uur bij de klimmuur bij het Centraal Station of rechtstreeks naar Eye aan het IJ. Ik zou er graag bij willen zijn, maar daarvoor ben ik nog niet genoeg opgeknapt. Ik laat het graag aan jongeren over. Die hebben er ook veel meer belang bij.

Die Avaaz Foundation, gevestigd in New York is toch wel een heel bijzondere vorm van globalisering. Als er ergens in de wereld een opmerkelijke misstand is of een probleem, dat schreeuwt om een oplossing, dan alarmeren ze via de mail hun achterban en vragen om een handtekening. Met duizenden stromen die binnen. Op hun site laten ze zien, wie uit welk land tekenen. Zo voel je je verbonden met gelijkgestemden in allerlei landen over de hele wereld. Wil je ook meedoen? Ik geef hier een link naar een petitie om over te schakelen naar 100% duurzame energie. Doe mee.
https://secure.avaaz.org/nl/100_clean_final

Sommige mensen zien in kernenergie een oplossing. Daar komt geen CO₂ bij vrij. Maar een echte oplossing voor het radioactieve afval is er nog niet. Daarmee zadelen we ons nageslacht voor duizenden jaren op. Uranium is net als fossiele energie eindig. Het raakt eens op. Maar een heel belangrijk bezwaar is, dat uranium ook gebruikt kan worden voor kernwapens. Wij in Nederland maken geen kernwapens, maar we hebben ze wel op ons grondgebied en Nederlandse F16’s kunnen ‘zo nodig’ die atoombommen op een vijand droppen. Nederland heeft als officieel beleid, dat het bereid is als eerste een kernwapen te gebruiken. Dat gaat weliswaar tegen elk recht in, maar daar trekt onze regering zich niets van aan. Het oorlogsrecht verbiedt oorlogshandelingen tegen burgers. Bij een kernaanval vallen altijd zeker ook burger slachtoffers. Daarom vind ik het zo goed dat PAX nu komt met een handtekeningactie voor een burgerinitiatief. Als er 40.000 handtekeningen zijn verzameld, dan is de Tweede Kamer verplicht het onderwerp kernwapens in Nederland op de politieke agenda te zetten. Als u dan toch petities aan het ondertekenen bent, volg dan mijn voorbeeld. Op de website www.tekentegenkernwapens.nl  kunt u uw handtekening plaatsen.

Morgen begint de Vredesweek. We weten weer, dat je bezinnen op het onderwerp oorlog en vrede weer hard nodig is. Het besef van wat een oorlog is, ontbreekt weer bij veel mensen. Het sla er maar op klinkt mij te vaak. Zeventig jaar geleden maakte ik als tienjarige de Slag om Arnhem mee. Daarna de hongerwinter, regelmatige luchtaanvallen en overvliegende V2’s. Tenslotte de bevrijding na twee nachten en een dag frontlinie. Ik verlang daar echt niet meer naar terug. Ik wens u, lezer toe: De Vrede en Alle Goeds!

Jaargang 7, Nr. 327.

EUROPESE REGELS SCHRAPPEN PENIBELE ZAAK

Het is een populair spelletje onder Eurosceptische politici om de dwaasheid van Europese regels uitgebreid uit de doeken te doen. Het meest recente voorbeeld is het beperken van het vermogen van stofzuigers. Fabrikanten maken graag gebruik van krachtige reclameteksten. Onze stofzuiger heeft een enorme zuigkracht. De meeste consumenten nemen dit gemakkelijk voor zoete koek aan. De zuigkracht is echter weinig afhankelijk van het Wattage van de motor. Het gaat veel meer om een goede constructie. Als je een half uur stofzuigt met een vermogen van 2000 Watt en 1000 Watt is ruim voldoende, dan verspil je in de loop van een jaar heel wat energie en dus ook heel wat euro’s. Energie wordt schaarser en thermische centrales zorgen voor meer koolzuurgas in de atmosfeer en dus een verhoogd broeikaseffect. Die honderden miljoenen stofzuigers in de gehele EU maken echt wel wat uit.

Dit is maar één voorbeeld van regelgeving waarvan de logica veel mensen ontgaat. Voor veel mensen zijn de natuurwetenschappen moeilijke stof. Er zijn ook kwalitietsregels en veiligheidsregels. Bij de productie moeten fabrikanten daarmee rekening houden. Zo kunnen zij apparaten overal in de EU verkopen. Natuurlijk kan elk land zelf die regels bedenken. Maar als ze in elk land weer anders zijn – denk aan veiligheidsstekkers – dan is er voor fabrikanten een groot probleem. Eerlijk gezegd geloof ik niet, dat er veel werk voor Frans Timmermans zal zijn.

Over deze vooral technische regelgeving zullen bedrijven niet klagen. Hun lobbyisten hebben vaak zelf ervoor gezorgd dat de regels er kwamen. Er zijn ook regels op economisch, financieel, fiscaal en administratief gebied. Ze dienen om verboden oneerlijke concurrentie tegen te gaan of om belastingontwijking of –ontduiking te bemoeilijken. Of ze maken controle mogelijk van de arbeidswetgeving. Naar mijn smaak is de regelgeving en de Europese controle op deze terreinen nog veel te beperkt. Bedrijven lobbyen uit alle macht om betere regelgeving te voorkomen en dat is dan ten nadele van hun personeel pf van de consumenten  of van de gemeenschap als geheel, van ons allemaal. Als ik Mark Rutte hoor zeggen, dat “we” zo’n last hebben van al die regeltjes, dan vraag ik mij af of hij de macht van de multinationals liever niet beheerst ziet. Grote ondernemingen kunnen een nationale regering gemakkelijk onder druk zetten en zo hun zin krijgen. Ze chanteren onze regering bijvoorbeeld met het dreigement de productie naar een lage lonen land te verplaatsen of naar een land met een gunstiger belastingklimaat. Naarmate de macht van de EU toeneemt en het Europees Parlement meer oog krijgt voor de belangen van de burgers kunnen de grote ondernemingen verplicht worden zich socialer te gedragen. Nu zie je de rijken steeds rijker worden en de armen nauwelijks minder arm. Als het de bedoeling van Mark Rutte is, dat Timmermans ervoor zorgt, dat grote ondernemingen meer vrijheid krijgen, dan ligt er een belangrijke taak voor het Europees Parlement om dat te voorkomen. Het Europees Parlement heeft op dit terrein kansen laten liggen, maar ook belangrijke successen geboekt. Er moet maar eens een club van Timmermansvolgers worden opgericht.

Jaargang 7, Nr.326.

KAN RELIGIE GEWELD AANWAKKEREN?

Van 20 t/m 28 september is het Vredesweek. Jarenlang vroegen we ons af waarom er nog steeds een Vredesweek werd georganiseerd. De Koude Oorlog was afgelopen en we voelden ons niet meer bedreigd. En al die oorlogen elders in de wereld waren voor velen ‘niet ons pakkie an’. Maar sinds de conflicten in Oekraïne en in het Midden Oosten beginnen we weer dreiging te voelen. Sommige politieke partijen roepen al weer om meer geld voor defensie. De AIVD moet beter werk leveren. De regering werkt aan maatregelen tegen jihadisten. Angst slaat toe. Zou er dit jaar meer belangstelling zijn voor de Vredesweek?

Vandaag viel de Vredeskrant in de bus. Die wordt uitgegeven door Pax, tot voor kort IKV Pax Christi geheten. De band met de kerken is niet meer zo duidelijk in de naamgeving. Een goede zaak, want ook mensen buiten de kerken mogen best nadenken over oorlog en vrede, ook als je jezelf geen pacifist voelt. Op bladzijde 2 stuitte ik al op een vraag, die ik mij vraag stel; kan religie geweld aanwakkeren? Filosoof Hans Achterhuis antwoordt met ja en wijst op de talloze oorlogen uit de geschiedenis, waarbij van religieuze zijde geweld werd toegepast. Hij noemt ketterverbrandingen, gedwongen bekeringen en de kruistochten. Filosoof en schrijver Désanne van Brederode zegt nee en kijkt vooral naar het christendom. Het heeft een zelfreinigend vermogen. Er zijn altijd weer mensen, die laten zien, dat Jezus van Nazareth geweld afwees en naastenliefde het belangrijkste gebod noemde.

Hoe kijk ik er zelf tegen aan? Eerst een analogie. Soms zie je voetballers een kruis slaan. Dan denk ik: “Zou God partijdig zijn?” Zo hadden Duitse militairen op hun koppel staan ‘Gott sei mit uns’. Zou God partij kiezen? Kunnen mensen God voor hun karretje spannen? Kunnen machthebbers met een beroep op Gods wil of de wil van Allah mensen overtuigen, dat ze moeten gaan vechten en andere mensen moeten gaan doden? Ik denk, dat het maar al te vaak gebeurd is. Maar ik denk niet dat het Gods wil is, dat we geweld gebruiken of oorlog voeren. We moeten andere middelen vinden om conflicten op te lossen.

Neem nu het conflict tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland. Het wordt vaak als een recent voorbeeld van een gewelddadig conflict tussen religies genoemd. Als je goed gaat kijken, zie je dat het veel meer een sociaaleconomisch conflict was. Onder katholieken was de werkloosheid en de armoede veel ernstiger dan onder protestanten. Katholieken werden in de Noord-Ierse samenleving achtergesteld. Zo vermoed ik, dat bij heel veel gewapende conflicten de religie er met de haren wordt bij gesleept, maar dat het in werkelijkheid gaat om sociale of economische of politieke of machtsconflicten gaat. De machtspolitiek van de Verenigde Staten, die de oliebelangen in het Midden Oosten wil verdedigen. De voortdurende boosheid over het koloniale verleden en het neokolonialisme. De roof van grondstoffen, fossiele energie en voedsel uit arme landen ten behoeve van de rijke wereld. Dat economische geweld heeft weinig met religie te maken. Mensen met en zonder een religie passen het toe. Paus Franciscus veroordeelt het in woord en daad. Ik hoop, dat veel mensen van goede wil, katholiek, protestant, Moslim of Jood, boeddhist of hindoe, liberaal of socialist, zwart of bruin of wit het met hem eens zijn en gaan werken aan een geweldloze wereld.

Jaargang 7, Nr. 325.

ANGST VOOR DE DREIGING VAN BUITEN

CDA voorman Sybrand Buma heeft deze week een opiniestuk geschreven in de Volkskrant waarin hij zijn ongerustheid etaleert over de politieke ontwikkelingen in de wereld. Het optimisme na het ineenstorten van de Sovjetunie is naar zijn mening onterecht gebleken. Wat zijn die linkse partijen toch naïef. De krijgsmacht kon naar believen worden ingekrompen en zou zich veel meer moeten richten op ontwikkelingssamenwerking en humanitaire hulp. Buma suggereert, dat inkrimping van de krijgsmacht een links idee is, maar linkse partijen hebben na 1989 nooit een meerderheid gehad en het CDA heeft in die periode maar al te vaak in het kabinet gezeten en vlijtig mee bezuinigd op defensie. Daar was wel verzet tegen. De Koude Oorlog was nog niet afgelopen of nieuwe vijandsbeelden werden gecreëerd. De vijand zat in het Midden Oosten en de Islam vormde het nieuwe gevaar. Dus volgden invallen in Irak en in Afghanistan. Nu zien we de gevolgen in een onstabiel Midden Oosten en duizenden doden en gewonden en miljoenen vluchtelingen. Je moet zo oppassen voor angstzaaiers. Het is nogal onthutsend te zien, dat een redelijk intelligent man niet ziet, dat wij in het Westen mede verantwoordelijk zijn voor de chaos in het Midden Oosten. Barack Obama ziet dat wel en is daarom ook zo voorzichtig met ingrijpen en zo nog meer chaos veroorzakCDA voorman Sybrand Buma heeft deze week een opiniestuk geschreven in de Volkskrant waarin hij zijn ongerustheid etaleert over de politieke ontwikkelingen in de wereld. Het optimisme na het ineenstorten van de Sovjetunie is naar zijn mening onterecht gebleken. Wat zijn die linkse partijen toch naïef. De krijgsmacht kon naar believen worden ingekrompen en zou zich veel meer moeten richten op ontwikkelingssamenwerking en humanitaire hulp. Buma suggereert, dat inkrimping van de krijgsmacht een links idee is, maar linkse partijen hebben na 1989 nooit een meerderheid gehad en het CDA heeft in die periode maar al te vaak in het kabinet gezeten en vlijtig mee bezuinigd op defensie. Daar was wel verzet tegen. De Koude Oorlog was nog niet afgelopen of nieuwe vijandsbeelden werden gecreëerd. De vijand zat in het Midden Oosten en de Islam vormde het nieuwe gevaar. Dus volgden invallen in Irak en in Afghanistan. Nu zien we de gevolgen in een onstabiel Midden Oosten en duizenden doden en gewonden en miljoenen vluchtelingen. Je moet zo oppassen voor angstzaaiers. Het is nogal onthutsend te zien, dat een redelijk intelligent man niet ziet, en.

Na eeuwen van oorlogen uitlopend op twee verschrikkelijke wereldoorlogen heeft men in Europa tot integratie besloten. In dat proces hebben christendemocraten een belangrijke rol gespeeld. De intensieve vervlechting van de economieën van de lidstaten van de EU maakt een oorlog in Europa onmogelijk. Voor mij was de intensivering van de economische verbondenheid met Rusland tevens gericht op vermindering van de kans op onderlinge conflicten. Maar Rusland blijft een wereldmacht en Poetin een machtspoliticus. Delen van de vroegere Sovjetunie en lidstaten van het Warschaupact behoren nu tot de Westerse invloedsfeer. Dat is voor Poetin sowieso onverdraaglijk, maar nu met de Oekraïne hetzelfde dreigde te gebeuren, was het ingrijpen van Poetin voorspelbaar. Verdere escalatie moet worden voorkomen. Nogal moeilijk, want Poetin is niet erg gevoelig voor sancties. Hij en zijn vriendjes hebben er weinig last van en Poetin is niet gewend zich iets aan te trekken van mopperende burgers. Als die er al zijn. Pas als overduidelijk wordt, dat wij echt ver willen gaan en bijvoorbeeld de olie- en gaswinning willen treffen door geen materialen meet te leveren en geen olie en gas meer af te nemen en wanneer dan ook blijkt, dat andere potentiële klanten nee zeggen, dan heb je kans, dat hij eieren voor zijn geld kiest. De welvaart in Rusland is in hoge mate afhankelijk van olie en gas.

Buma wil niet afhankelijk zijn van ingevoerde Russische olie en gas. Hij zegt het niet, maar het is voor iedereen duidelijk. We hadden veel eerder moeten beginnen met op grote schaal investeren in wind- en zonenergie. Maar toen zat het CDA in de regering en dacht men bij wind- en zonenergie aan een linkse hobby en het nog niet voor 100% zekere broeikaseffect.

Buma wil ook voedselzekerheid. Heel merkwaardig zegt hij dan dat de Nederlandse boeren moeten voorzien in onze voedselbehoefte. Nu exporteert Nederland al zo vreselijk veel voedsel, dat dit geen enkel probleem zou zijn. Er moet wel enige omschakeling zijn. Minder veehouderij en meer akkerbouw. Ik vind het nogal merkwaardig, dat hij bij voedselzekerheid niet aan de EU denkt, maar heel enghartig een Nederlandse oplossing zoekt. Buma moet maar eens een cursusje economische geografie gaan volgen of een periode in het Europarlement gaan zitten of bij de buitenlandse dienst gaan werken en dan bij voorkeur op de economische afdeling.

Dat hij tenslotte bij een dreiging van buiten onmiddellijk aan versterking van de defensie denkt en niet aan allerlei andere methoden om dreigende conflicten op te lossen is tekenend voor zijn primitieve manier van denken. Het is te hopen, dat er goede specialisten in zijn fractie zitten. Dan kan hij een stuk eerst door hen laten lezen voordat hij het naar de Volkskrant stuurt.

Jaargang 7, Nr. 324.

Van PAX ontving ik een uitgebreide reactie van de hand van hun Israël Palestina deskundige Jannie Kuik. Gaarne plaats ik deze zeer evenwichtige reactie als een gastbijdrage.

Terecht constateert de heer Jorna dat het beide partijen belang hebben bij het geweld dat de andere kant uitoefent “Hamas heeft er belang bij, dat er veel burgers worden getroffen, want dat geeft meer steun aan Hamas, niet alleen in Gaza, maar ook hier en elders in de wereld. Israël heeft belang bij het geweld van Hamas, want dan kan Hamas worden voorgesteld als een terroristische organisatie en blijft Israël steun ontvangen”.

En inderdaad, vrede is onmogelijk zonder dat er enige acceptatie van de ander is en daarmee een begin van vertrouwen. Hamas wordt door PAX, ook in het Manifest, veroordeeld vanwege zijn ongerichte aanvallen op Israël die de dood van Israëlische burgers heeft veroorzaakt. Het laatste Israëlische slachtoffer was een vierjarig kind. De heer Jorna schrijft dat Hamas ‘van zijn vrienden’ kritiek moet krijgen. PAX beschouwt zichzelf niet als vriend van Hamas. Hamas staat al jarenlang op de Europese en Amerikaanse terroristenlijst. En terecht. Door zijn ongerichte aanvallen op Israël oefent Hamas terreur uit. Tegelijkertijd weten we dat plaatsing op een terroristenlijst alleen effectief is als de groep in kwestie daardoor internationaal en ‘op de grond’ geïsoleerd wordt. Dat is met Hamas tot nu toe niet gelukt. Wel is de financiële en politieke steun uit de Arabische wereld de afgelopen tijd afgenomen.  Dat heeft Hamas gedwongen tot het accepteren en steunen van een Palestijnse eenheidsregering onder leiding van president Abbas. Maar juist deze eenheidsregering, die door de internationale gemeenschap  schoorvoetend werd geaccepteerd, was voor de huidige Israëlische regering een aanleiding om Hamas leden op de Westbank aan te pakken. Uiteindelijk vormde dit aanleiding voor Hamas in Gaza om de wapenstilstand met Israël definitief op te zeggen.

De militaire reactie van Israël op de beschietingen vanuit Gaza is naar de mening van PAX disproportioneel. Niet alleen vanwege het onevenredig grote aantal burgerslachtoffers maar ook omdat al dat geweld wordt ingezet voor een doel dat niet kan worden bereikt; het uitschakelen van gewapend verzet tegen de bezetting en de blokkade. De hoop dat plaatsing op de terroristenlijst, internationaal isolement en massief geweld de steun voor Hamas ‘op de grond’ wegneemt, is na de vorige aanvallen op Hamas en de huidige aanval niet uitgekomen. De meerderheid van de Palestijnse bevolking is geen aanhanger van Hamas. En veel burgers ook in Gaza willen een eind aan de Palestijnse verdeeldheid en een eind aan de macht van Hamas in Gaza. En tegelijkertijd voelt men zich totaal machteloos tegenover de voortdurende bezetting en blokkade. Iedere partij die in opstand komt tegen die bezetter kan dan rekenen op sympathie. En juist als er zoveel doden vallen door Israëlische hand zal de sympathie voor degenen die zich verzetten toenemen. Dat is natuurlijk niet in het belang van gewone Palestijnen en uiteindelijk ook niet in het belang van Israëlische burgers.

De Israëlische regering eist in de wapenstilstand besprekingen de demilitarisering van Hamas en andere gewapende groepen. Dat is een eis die Israël terecht op tafel heeft gelegd in de vredesonderhandelingen met de PLO; de toekomstige Palestijnse staat zou een gedemilitariseerde staat moeten zijn. En de PLO is daarmee in principe akkoord gegaan. Maar om die eis, hoe begrijpelijk ook,  nu te stellen aan Hamas zonder dat het wordt ingebed in echte vredesonderhandelingen en zonder dat er een Palestijnse staat en vrede tegenover staat is overvragen. Zoals overigens ook Hamas overvraagt in de wapenstilstand besprekingen; een eind aan iedere controle van Israël op hetgeen Gaza in en uit gaat, zonder dat er echte vrede (en garanties) tegenover staat, is irreëel.

Het is begrijpelijk dat de Israëlische regering de demilitarisering in de besprekingen in Cairo eruit wil slepen. Het is de enige manier om onder het verwijt van disproportioneel geweld  uit te komen. En de hoge eisen van Hamas zijn ook begrijpelijk, hun aanvallen op Israël hebben geleid tot zeer veel Palestijnse slachtoffers, zij menen internationaal aan sympathie te hebben gewonnen en willen dus ook een hoge prijs binnenslepen. Maar het is ook duidelijk dat de eis tot demilitarisering nu niet de weg is om Palestina en Palestijnse groepen te demilitariseren. Dat kan alleen als er echt vrede wordt gesloten. En die vredesbesprekingen zijn nu juist dit voorjaar door de Israëlische regering getorpedeerd.

Een van de Israëlische kritieken op president Abbas was onder andere dat hij (en de PLO)  slechts een deel van het Palestijnse volk vertegenwoordigd. Als Hamas dan, weliswaar gedwongen door afnemende steun vanuit de Arabische wereld, met Fatah afspreekt dat ze een eenheidsregering zullen steunen, doet de Israëlische regering zijn uiterste best om die nieuwe politieke samenwerking tussen de Palestijnen te laten mislukken. Uiteraard speelt daarbij een angst voor toenemende invloed van Hamas op de Westbank een rol. Maar kan geen van de knappe koppen waar dhr. Jorna het over heeft bedenken dat radicalisering juist ontstaat als mensen en groepen in het nauw gedreven worden?

Daarmee is niet gezegd dat Hamas niet ook een ideologische agenda tegen Israël hanteert. In zijn handvest staat de vernietiging van Israël opgenomen. Maar de werkelijkheid is meestal sterker dan de leer. Hamas heeft al eerder aangegeven dat het een twee staten oplossing zal respecteren als de meerderheid van het Palestijnse volk zo’n oplossing accepteert.  Veel knappe koppen, ook in Israël, hebben daarom  opgeroepen om juist van het ontstaan van de eenheidsregering gebruik te maken om met Abbas een oplossing te vinden.  Hun raad is in de wind geslagen. De Israëlische regering wordt gedomineerd door een leer die veiligheid koppelt aan wapengeweld. Hamas en Islamic Jihad worden gedomineerd door een leer die bevrijding koppelt aan wapengeweld. Beiden zien de ander alleen als een obstakel dat voorgoed moet worden opgeruimd, koste wat kost.

Maar het gaat niet alleen of in de eerste plaats om de strijd tussen Hamas en Israël. Uiteindelijk gaat het om een bezetting die al 47 jaar duurt, die leidt tot voortdurende onderdrukking  en die door Israël ten eigen bate wordt aangewend.  Vandaar onze oproep om een wapenstilstand te verbinden aan een echte oplossing, om  de vredeskrachten aan beide kanten te steunen en om als internationale gemeenschap drukmiddelen in te zetten om de Israëlische regering er van te overtuigen dat er een eind aan de bezetting moet komen.

HET ONTBREEKT BEIDE PARTIJEN AAN EERLIJKE GOEDE WIL OM TOT VREDE TE KOMEN

Gisteren stuurde ik onderstaande mail naar Pax, tot voor kort IKV Pax Christi geheten.

“Ik ben lid van Pax en ik ontving op donderdag 21 augustus de uitnodiging het manifest over Gaza te ondertekenen. Ik heb het manifest gelezen. De kritiek naar Israël is zeer terecht, maar de kritiek naar Hamas is nogal minimaal. Ik heb van Hamas nog nooit gemerkt, dat de beweging echt naar vrede streeft. Ik heb nooit gemerkt, dat Hamas zijn best doet vertrouwen te wekken bij de Israëlische burgers en de regering. Ik heb nooit gemerkt, dat Hamas zijn uiterste best doet welvaart te scheppen voor de bevolking van Gaza. Ik heb nooit gemerkt, dat Hamas kritiek heeft op de houding van de IS tegenover andere religies. Met andere woorden; ons streven naar vrede zonder beide kanten te vragen vertrouwen bij de ander te wekken is een zinloze bezigheid.. Hamas heeft er belang bij, dat er veel burgers worden getroffen, want dat geeft meer steun aan Hamas, niet alleen in Gaza, maar ook hier en elders in de wereld. Israël heeft belang bij het geweld van Hamas, want dan kan Hamas worden voorgesteld als een terroristische organisatie en blijft Israël steun ontvangen. Van Pax verwacht ik een kritische houding naar Hamas. Hamas moet daarbij begrijpen, dat het je vrienden zijn, die je op je fouten wijzen.” 

In tal van reacties op de Gaza-oorlog hoor je de irritatie over het telkens weer oplaaien van het conflict. Het lijkt, dat de reactie van Israël elke keer weer heftiger wordt. Er vallen meer slachtoffers en dan vooral onder burgers. De militanten van Hamas zitten diep verborgen in de tunnelcomplexen of ze gebruiken burgers als schild. De verontwaardiging in de wereld over het enorme Israëlische geweld is groot. Het is doelbewust geweld. De Israëli’s gaan er van uit, dat de Palestijnen alleen maar de taal van het geweld verstaan. Het geweld lijkt vaak ook zeer doelgericht tegen tunnels, de bedrijven en mensen, die bij Hamas betrokken zijn. De Israëli’s hopen, dat de bevolking tegen Hamas in opstand komt. Het tegendeel is waar. Hamas krijgt alleen maar meer steun. Ook in Israël  is er onder de bevolking veel steun voor de oorlog en merk je weinig van kritiek op de vele burgerslachtoffers onder de bevolking van Gaza. Hamas gebruikt de bevolking als menselijk schild en de ingangen van het tunnelstelsel bevinden zich vaak onder woningen en de raketten worden veelal afgeschoten vanuit bewoonde gebieden. Het is dus geen wonder, dat er veel burgerslachtoffers vallen. Zo luidt het Israëlische verweer.

Aan beide zijden vind je veel innovatie. Denk aan het tunnelstelsel van Hamas en denk aan het raketafweersysteem van Israël, de IJzeren Koepel. Je vindt dus aan beide zijden heel knappe koppen. Oorlog voeren vergt veel intellect en dat is kennelijk aanwezig. Raketten bouwen en afschieten is op zich niet zo moeilijk. Als al dat intellect aan beide zijden nu eens ingezet zou worden om naar echte vrede te streven. Zo’n vredesproject is ontzettend veel moeilijker dan oorlog voeren. Toch moet de wereld dat van Israël en van Hamas eisen. Dat inzicht en dat gevoel ontbreekt bij veel demonstranten, die niet door vredelievendheid geleid worden, maar door haat naar de tegenpartij. Toen Europarlementariër Judith Sargentini tijdens een demonstratie daarop wees, werd het spreken haar onmogelijk gemaakt.  Bezinning is nodig. Wat willen we? Echte vrede, echt vreedzaam naast elkaar leven of willen we de overwinning en dus de nederlaag van de ander. Willen we geleid worden door liefde en barmhartigheid of door haat? Jezus van Nazareth noemde de liefde het eerste gebod en een van de vele namen voor Allah is de Barmhartige. Het wordt tijd, dat alle mensen van goede wil zich laten horen.

Jaargang 7, Nr. 323.

DE PROVINCIE UTRECHT BIEDT ALLERLEI MOGELIJKHEDEN

Als je wilt zeilen, dan zijn er het Eemmeer, deel van de randmeren rondom Flevoland, de Loosdrechtse Plassen nu grotendeels in Noord-Holland, de Vinkeveense Plassen en de Nieuwkoopse Plassen net over de grens in Zuid-Holland. Die Loosdrechtse Plassen hebben een verbinding met de Vecht bij de Mijndense Sluis. Een vaartocht over de Vecht is zeer aantrekkelijk door de vele buitenplaatsen, opgericht door rijke Amsterdamse kooplieden.

 Waarom zijn deze meren niet drooggelegd, zoals zoveel meren in Noord- en Zuid-Holland. Daar hebben de meren een bodem van oude zeeklei, maar de Loosdrechtse en Vinkeveense Plassen hebben een zandbodem. Zand is niet zo vruchtbaar, maar het belangrijkste probleem is de kwel. Er welt hier voortdurend water op afkomstig uit hoger gelegen zandgronden. Als je zwemt in de Loosdrechtse Plassen merk je dat aan de koude plekken in het water. In de winter ontstaan juist daar vaak wakken in het ijs. De Bethunepolder ligt zuidelijk van de Loosdrechtse Plassen. In de sloten zie je het wild stromende kwelwater. Het wordt naar de waterleidingplas geleid, waar Amsterdam water wint.

Bij Mijdrecht zijn diepliggende droogmakerijen met een bodem van oude zeeklei. Opmerkelijk is het hoogteverschil tussen de droogmakerij en het aangrenzende veenlandschap. Door dat veengebied stromen nogal wat kronkelende riviertjes, die vanouds het gebied ontwateren. Voorbeelden zijn de Amstel, de Angstel, de Bullewijk, de Holendrecht, de Waver en de Winkel, de Kromme Mijdrecht, de Meije en de Oude Meije en veel Zuidelijker de Vlist. Maar er zijn ook wat bredere riviertjes en rivieren als de Oude Rijn, de Hollandse IJssel en de Rijn en de Lek. Het Amsterdam-Rijnkanaal en het Lekkanaal zijn belangrijke vaarwegen voor de vrachtvaart en af en toe zie je er ook een hotelboot. Tijdens onze fietstochten zagen we op al die wateren nogal wat grotere en kleinere motorjachten. Die leggen dan vaak aan in de stad Utrecht.

Als ik over het jaagpad langs de Kromme Rijn wandel kom ik bijna altijd kano’s tegen. In Utrecht, Odijk en Cothen zijn kanoverhuurbedrijven. Je moet wel rekening houden met een stuw met schutsluis bij Cothen en bij Werkhoven. Het water moet ook weer niet te snel richting Utrecht stromen, vooral niet na hevige regenbuien. Anderzijds wordt het water van de Kromme Rijn gebruikt om de Utrechtse grachten door te spoelen. Tussen 1870 en 1889 zijn bochten van de Kromme Rijn afgesneden. Zo kon het water sneller naar Utrecht stromen om daar het land onder water te zetten als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.  Verder wordt het water gebruikt voor irrigatie in droge zomers en om fruitbomen te besproeien bij nachtvorst in de bloeitijd.

Zo zie je dat de wateren niet allen de recreatie dienen. Het maakt het varen daar wel interessanter. Vanaf het water kun je ook van het landschap genieten en van het stedenschoon van de provincie Utrecht. Misschien gaat daarover een volgende column.

Jaargang 7, Nr, 322.

JE VINDT ZE IN DE PROVINCIE UTRECHT

Behalve de kustduinen en het krijt- en lösslandschap van Zuid-Limburg komen alle Nederlandse landschappen in de provincie Utrecht voor. Wil je in één of enkele dagen meerdere landschappen zien, dan kun je maar beter gaan fietsen. Dan zie je meer, dan wanneer je een autoroute volgt. Er zijn knooppuntenkaarten van delen van de provincie en met behulp van de Grote Bosatlas en deze kaarten kun je een route door verschillende landschapselementen via die knooppunten uitzetten.

Vorige week vertelde ik over de Kromme Rijn wandelroute. Je loopt dan steeds over de oeverwal van de huidige Kromme Rijn. Het woord zegt het al; een oeverwal ligt wat hoger dan de omgeving. De zandige en niet al te natte klei maakt de strook langs het riviertje erg geschikt voor akkerbouw en fruitteelt. De Rijn heeft in de loop van de laatste vijfduizend jaar regelmatig haar loop verlegd. Bij een overstroming kon de Rijn door de oeverwal naar lager gelegen gebied stromen en daar een nieuwe bedding vormen. Bewegingen langs diep gelegen breuken in de aardkorst speelden daarbij ook een rol. De oude bedding met aan weerszijden een oeverwal verzandde en de twee oeverwallen met de oude bedding vormden een stroomrug. Ook op een stroomrug vind je akkers, boomgaarden, oude boerderijen en licht bochtige wegen. De laag gelegen gebieden tussen de oeverwallen en de stroomruggen noemen we kommen. Je ziet er vooral grasland met veel sloten, soms vrij nieuwe boerderijen en rechte wegen.

Als je van Vreeswijk ofwel Nieuwegein-Zuid naar Doorn fietst kom je al die landschapselementen tegen. Je fietst over de dijk en ziet rechts de uiterwaarden, waar vroeger klei werd gewonnen voor de steenfabrieken en nu zand. Links ligt Tull en ’t Waal op de oeverwal van de Lek en dus vind je er veel. . . .  boomgaarden. Als je naar Schalkwijk fietst kom je in een groot komgebied, grasland en nogal kaal. De Schalkwijkse wetering zorgt voor de ontwatering van dit laaggelegen, dus natte gebied. We gaan de brug over het Amsterdam-Rijnkanaal over en rijden door het dorp ’t Goy. Het ligt op de brede Houtense stroomrug, die van Wijk bij Duurstede naar Houten loopt. Langs de Watertoren tussen Werkhover en Cothen komen we op de oeverwal van de huidige Kromme Rijn. De Korte Zuwe en de Zuwe brengen ons bij kasteel Sterkenburg aan de Langbroeker wetering. We zijn “afgedaald” in de kom van Langbroek. Het hoogteverschil tussen de oeverwal en het laagste punt in de kom kan wel drie meter zijn. In dit gebied bevinden zich veel landgoederen met prachtige parkbossen en ook veel grienden met wilgen en essen. Als je vanaf kasteel Sterkenburg in NO richting de Sterkenburgerlaan volgt, kom je ongemerkt in een ander landschap. De laag rivierklei wordt steeds dunner en na een paar honderd mer zijn we op het zand aangeland.

Het overgangsgebied tussen de kom en de hoger gelegen zandgronden werd vroeger heel anders gebruikt. De Heuvelrug was toen grotendeels bedekt met heide. Op de heide graasden zomers de schapen. In de winter waren die in de schaapskooien met een kuilvormige bodem. De schapen produceerden mest en die werd vermengd met heideplaggen. Die potstalmest werd gebruikt op de akkers, die daardoor een bolle vorm kregen. Tussen Doorn en Leersum zie je die bolle akkers in het overgangsgebied. Soms werden er wat veel plaggen gestoken en dan kon het zand gaan stuiven. Bij het vakantiepark Het Grote Bos vind je zo’n stuifzandgebied. Met de komst van de kunstmest was de potstalmest niet meer nodig. De heide werd bebost en het hout werd gebruikt voor stutten in de kolenmijnen en nu om er papier van te maken. De boeren leefden nu vooral van de verkoop van melk aan de melk- en zuivelfabrieken. Nu bouwen ze hier en daar grote stallen en kopen ingevoerd veevoer. Daarnaast voeren ze hun vee met zelf geproduceerde snijmais en kuilgras of hooi.

In dit overgangsgebied zien we ook veel landgoederen met fraaie villa’s. Die strook aan de voet van de Heuvelrug noemen we de Stichtse Lustwarande. Sommige landgoedeigenaren hebben hun kapitaal verdiend in Nederlands Oost-Indië, het huidige Indonesië. Vooral de heidegrond was in die tijd erg goedkoop.

De Utrechtse Heuvelrug is een stuwwal. Lagen zand en grint, afgewisseld met leem en soms klei werden opgestuwd door een enorme ijsmassa in de Vallei. Dat ijs bracht ook grote rotsblokken mee. Een serie is te zien op het zogenaamde Steneneiland in een meer in de zandafgraving bij Maarn.

Aan de Oostkant van de Heuvelrug vind je ook weer stuifzand en de Vallei is een groot dekzandgebied. Op de dekzandruggen liggen maisakkers en de natte laagten zijn in gebruik als grasland. Ook die Vallei kent een boeiend en zeer afwisselend landschap. Bij Veenendaal komt zelfs nog veen voor.

Dit hele gebied heb ik de afgelopen kwart eeuw met groepen ouderen doorkruist. Bij bijna elke tocht hoorde ik dan wel iemand zeggen: “Wat is Nederland toch mooi.” Overtuig u zelf.

 Jaargang 7, Nr. 321.