John Ch.M. Jorna

WELKE KEUZES MOET IK MAKEN?

Onlangs las ik de rubriek ‘Column in AMSTERDAM’ in de Volkskrant van 16 november 2015. Margriet Oostveen sprak met Hans Boutellier, auteur van “Het seculiere experiment”. Na lezing bleef ik met tal van vragen zitten. Margriet Oostveen raadde me aan het boek maar te gaan lezen. Ik hoop, dat ik er aan toekom.

Hans Boutellier meent, dat het samen leven van zo veel verschillende mensen in Nederland wordt mogelijk gemaakt door de rechtstaat. Inderdaad verhindert de rechtstaat, dat we elkaar voortdurend naar het leven staan. Er worden geen ketters meer verbrand. Soms constateer ik echter in seculiere kringen een groeiende onverdraagzaamheid naar alles wat naar religie ruikt. Er zijn politieke partijen, die vinden, dat religie naar achter de voordeur dient te worden verbannen. Eerder schreef ik een column, waarin ik liet zien, dat religies het steeds moeilijker krijgen zich in onze maatschappij te uiten. Denk aan het binnenkort verdwijnen van de kleine religieuze zendgemachtigden. Als de invloed van de kerken steeds minder wordt, wat komt er dan voor in de plaats? Die vraag houdt ook Hans Boutellier bezig.

Het vreedzaam samenleven van mensen in Nederland mag dan mogelijk gemaakt worden door de rechtstaat, maar de samenleving is meer dan een verzameling wetboeken. Het gaat eigenlijk meer om de geest achter al die wetsartikelen. Gedrag van mensen wordt bepaald door hun waarden, hun opvattingen aan de hand waarvan ze hun eigen gedrag beoordelen. Aan die waarden ontlenen ze hun normen. Dat zijn geboden en verboden. Vroeger werden die aangereikt door de kerken, maar eigenlijk door de religieuze gemeenschappen rond die kerken. Buitenkerkelijken vonden onderdak bij bijvoorbeeld het humanisme, het pacifisme of het humanisme. Je leven speelde zich ook grotendeels af binnen de eigen zuil. Je wist waaraan je je te houden had.

Toen sloeg de twijfel toe. Is het allemaal wel waar wat we allemaal geloven. In een wereld van absolute zekerheden hadden de meeste mensen nooit geleerd om te gaan met hun twijfels. Er waren nog veel meer redenen om het geloof maar overboord te zetten. Kindermisbruik, pilverbod, huwende priesters, die uit het ambt traden, een verouderd Godsbeeld, een hiërarchische kerk, de veronderstelde rijkdom van de kerken en ga maar door. Zo kozen de mensen hun eigen weg en stelde hun eigen geloof samen. En eigenlijk veranderde er niet zo veel, behalve dat het kerkbezoek afnam en gemeenschappen kapot gemaakt werden. Mensen hoorden nergens meer bij.

Eigenlijk hoopte ik in de column een antwoord te vinden op mijn vragen over het seculiere deel van de bevolking. Hoe komen ze tot hun eigen waardenstelsel? Waardoor of door wie worden ze in hun leven geïnspireerd? Wat hebben ze over voor hun medemensen? Welke rol willen ze spelen in de samenleving van hun buurt, wijk of dorp? Ik ben over veel tevreden. Af en toe zijn er van die signaaltjes dat er iets mis is. In Bunnik zijn geen vrijwilligers te vinden voor de Zonnebloem. Jammer voor ouderen en zieken.  Jonge nieuwkomers in een straat willen niet meedoen met het groenonderhoud. Dat moet de gemeente maar doen. De houding naar de oorlogsvluchtelingen uit Syrië.

Je eigen waardenstelsel opbouwen vergt wel enige ontwikkeling. Onderzoek van Motivaction bevestigt het. Een groeiende groep is nergens meer in geïnteresseerd. Ze staan maatschappelijk aan de kant. Ze worden door al die vrijheidlievende seculieren maar mooi in de steek gelaten. Misschien zijn ze voor hen even onbereikbaar als voor bijvoorbeeld de kerken. Ze blijven, vrees ik, ook buiten de participatiesamenleving. Tsja, wat is er eigenlijk in de plaats gekomen voor onze zuilenmaatschappij?

Jaargang 8, Nr. 386.

BESCHERMING MINDERHEDEN CRUCIAAL

Alle aandacht gaat nu uit naar onze problemen: terrorisme in Europa en de maar niet eindigende vluchtelingenstroom. Wat de Syrische burgeroorlog voor de gewone mensen in dat land betekent ontgaat de meeste Nederlanders Toch werken de dagelijkse bombardementen, het gebrek aan vrijheid en de wederzijdse wreedheden zo ontwrichtend, dat mensen om hun lijfsbehoud het land ontvluchten als ze daartoe tenminste in staat zijn. Dat hangt af van de financiële positie. Intussen werken die pushfactoren maar door. Mensen worden uit hun land weggedrukt.

Goed nieuws is geen nieuws. In de media krijgen vooral de problemen met de opvang, de incidenten tussen asielzoekers onderling en de protesten van sommige Nederlanders veel aandacht. Dat voedt de ongerustheid van veel mensen, de angst voor de onbekende vreemdelingen. Wat er allemaal goed gaat, de geweldige inzet van veel vrijwilligers en de materiële hulp van velen krijgen veel minder aandacht. Ik was op een bijeenkomst van de Linker Wang en mijn vrouw op een ontmoeting georganiseerd door GroenLinks Bunnik. Allebei raakten we onder de indruk van alle positieve ontwikkelingen.

Maar intussen vraag ik mij steeds af of er nog toekomst is voor Syrië. Zal het land ooit nog vrede kennen? Zullen de strijdende partijen daar vroeg of laat de krankzinnigheid van het elkaar uitmoorden gaan inzien? Zoals wij na eeuwen steeds weer oplaaiende oorlogen in Europa zeventig jaar geleden besloten tot vreedzaam samenleven in een Verenigd Europa. Zoals de strijd tussen Protestanten en Katholieken in Noord-Ierland is geëindigd evenals het conflict tussen witten en zwarten in het Zuid-Afrika van de Apartheid.

In eerdere blogs heb ik gewezen op de vele minderheidsgroepen in Syrië, die onder het bewind van Assad daar konden leven te midden van een Soennitische meerderheid. Van een democratie naar Westers model hebben die minderheidsgroepen weinig goeds te verwachten. Dat maakt het allemaal zo hopeloos. Ik sprak erover met een GroenLinkskamerlid. Wat is eigenlijk het standpunt van GroenLinks over de toekomst van Syrië? Ik kreeg geen duidelijk antwoord. Ik zei, dat bij elke oplossing van het Syrische conflict de veilige positie van de minderheidsgroepen gegarandeerd moet worden. Assad en zijn aanhang moeten erbij betrokken worden. Alle partijen begaan in Syrië de meest verschrikkelijke misdaden. Assad is niet de enige. Maar hoe maak je de Syriërs duidelijk, dat democratie bescherming van en respect voor minderheiden inhoudt?

In Europa is dit een normale zaak. Het loopt niet overal helemaal positief, maar de principes van vrijheid en gelijke rechten voor iedereen gelden in elk land. Eigenlijk zou het verblijf van die duizenden vluchtelingen in Europa een lange demonstratie moeten zijn van de werking van onze democratie, van onderlinge verdraagzaamheid en respect, van coalitievorming, van compromissen in de politiek van eerbied voor de universele mensenrechten. Ze zouden vooral kennismoeten maken met onze lessen van de geschiedenis, onze literatuur en de enorme verscheidenheid aan culturele uitingen nu en in het verleden. En dat alles zonder hen ons model op te dringen, maar slechts als voorbeelden ter inspiratie bij het bedenken van hun nieuwe Syrië.

Dat vraagt van ons een enorme verantwoordelijkheid. Velen van ons tonen zich zeer gastvrij en hulpvaardig, maar vreemdelingenhaat past niet in de Europese cultuur en zeker niet in de Nederlandse cultuur. Ons land is altijd open en gastvrij geweest. Zo zou de komst van al die Syriërs wel eens heel goed kunnen uitwerken. Met optimisme kom je verder.

Jaargang 8, Nr. 385.

MEER TOERISME

Mede gesteund door de Europese Unie is het Kromme Rijngebied veel attractiever geworden voor toeristen. Ik schreef er al eerder over. Er zijn nu nieuwe ontwikkelingen. Het Kromme Rijnpad van Utrecht naar Wijk bij Duurstede is gekozen tot de meest aantrekkelijke wandelroute in de provincie Utrecht. Daar ben ik het helemaal mee eens. Vanuit Utrecht begint de route bij het Ledig Erf, het zuidelijke puntje van de binnenstad. Daar mondt de Kromme Rijn uit in de stadsgracht. Het eerste stuk door de stad is aardig met een gevangenis, een park, het stadion Galgewaard en de toegangsweg naar het universiteitscentrum de Uithof. Voor architectuurliefhebbers is er op de Uithof heel wat interessants te zien. Voorbij het zwembad Krommerijn en restaurant het Tolhuys komen we bij de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen. Ze liggen in de gemeente Bunnik, maar zijn eigendom van de gemeente Utrecht. Ze worden vooral op mooie zomerdagen enorm druk bezocht. Oud Amelisweerd is een tijd het zomerpaleis geweest van koning Lodewijk Napoleon. Er zijn kamers met chinees behang. Nu herbergt het gebouw het Armandomuseum. Maar dicht erbij is het Waterliniemuseum in het Fort bij Vechten sinds kort geopend. De Volkskrant roemde de bijzondere architectuur, maar de inhoud van het museum is eveneens de moeite waard. Vanaf de rand van Utrecht wandel je steeds in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Horeca vind je in het gebied ook. Voorbij Kasteel Rhijnauwen wandelen we tussen weilanden, boomgaarden en moerasbossen langs de rivier voorbij het dorp Bunnik, een golfbaan en onder het spoor en de snelweg door naar Odijk, dat in een grote bocht van  de rivier is gebouwd. Het afgelopen jaar is het waterschap daar druk bezig geweest natuurvriendelijke oevers aan te leggen met strandjes, vissteigertjes en aanlegplaatsen. De rivier is op veel plaatsen breder geworden, maar voor een deel ondiep. Het is de bedoeling, dat daar waterplanten gaan groeien. Interessant is ook een nevengeul vanuit de Langbroeker wetering, waar je de werking van stromend water kunt observeren. Bij een picknick tafel bij de stuw met vistrap vind je een groot paneel met uitleg. Het ooievaarsnest is dit jaar niet bewoond geweest. Daarvoor gaven alle werkzaamheden te veel onrust. De route gaat verder op de andere oever langs het dorp, de tennisbaan en de nieuwste wijk naar het jaagpad richting Werkhoven. Daar kom je langs Kasteel Beverweerd, twee eeuwen door een tak van de Nassaus bewoond geweest. Nu is het bekend door een schilder, die de stijl van beroemde kunstenaars perfect nabootst in geheel nieuwe schilderijen. De route loopt nu niet steeds direct langs de rivier, maar is niet minder aantrekkelijk. Onlangs liepen we door tot de bushalte bij kasteel Hardenbroek en gingen we per bus terug naar Odijk. Dat is het leuke van de route. Je komt steeds weer dichtbij bushaltes van lijn 41 Utrecht – Wijk bij Duurstede. Misschien komen we elkaar binnenkort tegen. Ik moet voor mijn gezondheid veel wandelen.

Jaargang 8, nr. 384.

Meer openheid bij benoemingen op hoge posten

Avaaz, een mondiale pressiegroep is een handtekeningenactie gestart om de Tweede Kamer te verplichten een debat te wijden aan de wijd verbreide vriendjespolitiek bij benoemingen van hoge ambtenaren, burgemeesters, commissarissen van de koning en hoge rechters. Vooral leden van politieke partijen worden op cruciale posten gedumpt om zo meer politieke macht te kunnen uitoefenen. Het is een bekend fenomeen en ouders plaatsen hun kinderen op bepaalde middelbare scholen, zodat hun kinderen daar al kunnen beginnen aan het opbouwen van een netwerk. Ik laat nu eerst Avaaz aan het woord.

Ik heb deze petitie ondertekend. Al deze politiek getinte benoemingen leiden tot veel moeilijk te controleren macht en invloed. Land niet altijd worden de best beschikbare mensen benoemd. Grote delen van de bevolking worden buitengesloten Je ziet steeds weer dezelfde families vertegenwoordigd in bestuurlijk Nederland. Sommige mensen maken terecht bezwaar tegen het erfelijk karakter van het koningschap. Dan zou je nog veel meer bezwaar moeten maken aan deze ondoorzichtige praktijken bij benoemingen.

Toch valt op dit alles wel wat af te dingen. Slechts 2,5% van de volwassen Nederlanders is lid van een politieke partij. Ik heb wel lagere percentages gehoord. Het is veel meer geweest. Voor mijn gevoel hoor je lid te zijn van een politieke partij al zijn er redenen te bedenken om dat niet te zijn. Toen ik voorzitter was van een plaatselijke Scoutinggroep koos ik er voor geen lid te zijn. Het zou bij contacten met de subsidiërende overheid problemen kunnen geven. Als heel veel mensen lid zijn van een politieke partij wordt de indruk vermeden, dat mensen alleen maar lid worden om carrière te maken.

Ik moest ook weer denken aan een artikel, dat ik tientallen jaren geleden schreef over de besluitvorming bij leerplannen, examenprogramma’s en examenaanpak bij mijn vak aardrijkskunde. Ik liet zien, dat het maar enkele tientallen mensen waren, die het beleid bepaalden: KNAG-bestuurders, lerarenopleiders, universiteitsmedewerkers, vak-inspecteurs, leerplanmedewerkers, examenmakers , methodeschrijvers en enkele enthousiaste collega’s. De andere collega’s moesten vervolgens het beleid uitvoeren. Daarover werd veel gemopperd en veel kritiek was waarschijnlijk terecht. Maar waarom kwamen al die mopperaars nooit op vergaderingen? Waarom richtten ze geen werkgroepen op, die het beleid kritisch gingen volgen? Ze bleven aan de kant staat en hielden op die manier het systeem in stand. Mijn Avaaz-vrienden wijzen op het Britse systeem. We kunnen toch een Nationaal Beraad oprichten, dat alle benoemingen kritisch gaat volgen. Dat Beraad zal dan regelmatig rapporten publiceren, waarin kwalijke praktijken en overduidelijke vriendjespolitiek aan de kaak worden gesteld. Zo’n Nationaal Beraad zou een forse druk leggen op de politiek om een eerlijker systeem voor belangrijke benoemingen tot stand te brengen.

Jaargang 8, Nr. 383.