John Ch.M. Jorna

HET IS WACHTEN OP DE UITSLAG

De periode, dat we mochten stemmen over de criteria om de wenselijkheid van een militaire missie te beoordelen is voorbij. We hebben keurig gestemd. Mijn vrouw kon ook stemmen, want ze ontving op ons gezamenlijk E-mailadres een eigen uitnodiging. Dat is vaak anders geweest.

Ik had er wat moeite mee. Naar mijn mening ontbraken criteria, maar je kunt van mening zijn, dat ze er impliciet wel bij stonden. Ik vind het belangrijk, dat goed onderzocht wordt of de missie enige kans van slagen heeft. Bij een dergelijk onderzoek moeten cultureel antropologen, geografen, economen, politicologen, juristen, religiewetenschappers samenwerken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Japan onderwerp van een dergelijk studie. Het resulteerde in een boek, The Chrysantenum and the Sword. In de Japanse cultuur gaan liefelijkheid en geweld samen. Een van de problemen was hoe te voorkomen, dat de Japanners zich eindeloos lang zouden doorvechten. Na de capitulatie gebood de keizer het leger te stoppen met militaire acties. Ik heb sterk de indruk, dat dergelijke studies in Amerika voorafgaand aan het ingrijpen in het Midden Oosten helaas niet zijn verricht. Anders hadden ze waarschijnlijk er van afgezien hun hand in dit wespennest te steken. Obama is daarom veel voorzichtiger.

Bij dat onderzoek hoort ook de beantwoording van de vraag of ingrijpen niet leidt tot verergering van het conflict. Dat zien we maar al te vaak gebeuren.

Ik ben zelf niet principieel tegen elke vorm van geweld, maar in onze partij ontbreken principiële tegenstanders van elke vorm van geweld niet. Hoe moesten zij stemmen? Ze konden alleen maar neen stemmen. De criteria zijn onvoldoende. Met zo’n principiële houding blijf je waarschijnlijk protesteren als het onderwerp aan de orde komt. Het helpt niet, dat de meerderheid vóór is. De Tweede Kamer fractie kan zich blijven ergeren.

Er kan nog een andere reden zijn voor dit referendum. Bij de huidige fractiegrootte hoor je het niet, maar er was een tijd, dat GroenLinks droomde van regeringsdeelname. Dan zijn de mogelijke heftige discussies een hinderpaal. Je ziet het nu en eerder bij de PvdA. Coalitiegenoten verwachten duidelijkheid.

Voor mij is er een veel belangrijker hinderpaal voor regeringsdeelname. Af en toe komt het onderwerp plichtmatig aan de orde. De Tweede Kamer wenst, dat de kernwapens uit Nederland verdwijnen. Dan ontstaan er heel rare discussies, want officieel weten we niet of er kernwapens in Nederland zijn, bijvoorbeeld op de vliegbasis Volkel in Noord-Brabant. Het echt wezenlijke punt komt nooit aan de orde. De Nederlandse regering heeft als beleid, dat Nederland zo nodig als eerste kernwapens zal gebruiken. Het standpunt is nooit herroepen. Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag heeft uitgesproken, dat het dreigen met kernwapens in strijd is met het humanitair oorlogsrecht.  Als GroenLinks regerings-verantwoordelijkheid wil dragen moet het   instemmen met de bereidheid als eerste kernwapens te gebruiken. Die bereidheid moet er bij de PvdA nu al zijn. Geen hond, die er weet van heeft. In Den Haag zijn potentiële oorlogsmisdadigers aan de macht. Wanneer gaat onze fractie een uitspraak van de kamer vragen?

Jaargang 7, Nr. 339.

OPMERKELIJKE TEGENSTELLING

In de Hermitage in Amsterdam zijn twee tentoonstellingen te zien. De een laat schitterende serviezen zien, die gebruikt werden aan het hof van de Russische tsaren, aangevuld met schilderijen, filmbeelden en andere informatie over het toch wel erg decadente hofleven. De andere tentoonstelling geeft een beeld van het leven van welvarende Amsterdammers in de Gouden Eeuw. Vooral de portretten zien er wat zwarte-kousen-kerkachtig uit. Maar de enorme schuttersstukken zijn echt indrukwekkend. Zij tonen de welvarende gildemeesters en kooplieden in wat fleuriger kledij.

De porseleinen serviezen ogen overdadig. Ze waren bedoeld om indruk te maken, vooral op buitenlandse gasten. De maaltijden waren overvloedig. De koks deden hun uiterste best om steeds weer bijzondere gerechten op tafel te zetten. Wat over bleef werd door de bedienden mee naar huis genomen. Deze prachtvolle serviezen werden voor bijzondere gelegenheden vervaardigd zoals een huwelijk of een troonsbestijging. Vorsten gaven soms een servies cadeau aan de tsaar, zoals de laatste Duitse keizer om te zorgen voor een goede relatie met Rusland. De rest van de tentoonstelling biedt een beeld van het hofleven. Het lijkt of het leven van de tsarenfamilie, het hof en de adel louter uit diners en bals bestaat. De dames dragen daarbij kostbare japonnen, waaraan maanden gewerkt werd. De heren gingen vaak in een militair gala-uniform gekleed. Als je dan ook nog de prachtige paleizen met schitterende tuinen ziet realiseer je je, dat er ook een wedijver bestond tussen de Europese vorstenhuizen. Waar kwam al die rijkdom vandaan? Het Russische volk werd door de adel en de vorsten uitgebuit. Lijfeigenschap werd pas in de achttiende eeuw afgeschaft. Dat de Rode Revolutie uiteindelijk een succes werd, hoeft niemand te verbazen. Verandert er dan iets? Er is ook nog een luxueus servies van Stalin te zien. In het huidige Rusland zijn eveneens grote verschillen in rijkdom. Een revolutie zit er nog niet in.

De tentoonstelling “Hollanders van de Gouden Eeuw” legt sterk de nadruk op de grote betekenis van de stedelijke burgerij. De uitgebreide handel bracht veel welvaart voor de kooplieden en zij gaven hun verdiende geld weer door aan ambachtslieden en kunstenaars. Maar er waren ook armen, die voor weinig geld het minste werk deden of die te oud of te zwak waren om nog te werken. De tentoonstelling laat zien, dat er zorg was voor armen en voor hulpbehoevende ouderen. Het gebouw van de Hermitage was vroeger een tehuis voor oude vrouwen en later ook mannen. Rijke koopmansvrouwen vormden het bestuur en ze waren rijk genoeg om zich als bestuur te laten portretteren. Elke Amsterdamse wijk had een schutterij. Patrouilles zorgden voor de veiligheid binnen de stad, maar de schutters speelden bij oorlogen eveneens een rol. Die schutters kochten hun eigen wapen en je ziet op latere schilderijen steeds meer vuurwapens in plaats van hellebaarden en dergelijke steekwapens. Het beroemdste Nederlandse schilderij is een afbeelding van de schutterij, die uitrukt, bekend als de Nachtwacht van Rembrandt van Rijn. In de Hermitage zie je een gedigitaliseerde afbeelding van de Nachtwacht, waar steeds details oplichten en je het vaandel van de vaandrig ziet bewegen. De invloed van de Nachtwacht is ook zichtbaar in andere schuttersstukken, die veel dynamischer zijn dan de oudere schilderijen. Ook de meesters van diverse gilden lieten zich portretteren. Deze schilderijen zijn van enorme afmetingen, maar het gebouw beschikt over een grote zaal, waar vroeger de bewoners de maaltijden gebruikten en ook kerkdiensten bijwoonden. Een etage hoger wordt een beeld gegeven van het stadsleven in de Gouden Eeuw, van de zelfbewuste burgerij, die ook op wereldniveau meetelde. Hier bestond een totaal andere, democratische maatschappijstructuur dan in het feodale Rusland of Duitsland of Frankrijk. In Amsterdam zijn ze daar nog steeds trots op en dat merk je in de toelichtingen. Als je de Amsterdammers van vandaag wilt begrijpen werkt een bezoek aan “Hollanders van de Gouden Eeuw” zeer verhelderend.

Jaargang 7, Nr. 338.

DE NUL EURO ENERGIEREKENING

Onze lokale progressieve partij Perspectief 21, ook wel P21 bestaat nu zeventien jaar. De laatste jaren was het moeilijk bestuursleden te vinden. Toch is het dorp Bunnik aan het verjongen. Ik ben er een paar maanden uit ge­weest. Ik kom weer bij een ledenvergadering en opeens zit daar een kersvers sterk verjongd bestuur. Dat doet mij buitengewoon goed. Vervolgens organiseren ze na de korte jaarvergadering een boeiende bijeenkomst over nul energie woningen.

In de drie dorpen staan heel wat huizen te koop, zodat een woningbouwplan Odijk-West voorlopig op een laag pitje is gezet. Bovendien zijn er nog de nodige inbrei­dingslocaties, die eerst aan de beurt komen. Intussen drukken de rentelasten van de grondaankoop wel op de gemeentelijke uitgaven. Je hebt zo van die nare di­lemma’s. De woningmarkt in het Utrechtse trekt echter wel aan. Er kan wellicht eerder gebouwd worden dan we nu denken. Wij willen wel, dat in Odijk West energie neutraal gebouwd wordt. Dus waren een aantal deskundigen met de nodige ervaring uitgenodigd. Energieneutraal bouwen is geen enkel probleem. Je bouwt gewoon vol­gens de nu geldende voorschriften en maandelijks ben je misschien nog een paar Euro kwijt aan elektriciteit. Een gasaansluiting is niet meer nodig. Zo heb je veel lagere woonlasten en kun je ook meer lenen, terwijl de wonin­gen vanwege de noodzakelijke voorzieningen nauwelijks duurder uitvallen.

Hoe ze het klaarspelen werd niet al te duidelijk uitgelegd. Het gaat om zeer goede isolatie, veel dikker dan tot nu toe gebruikelijk. Die isolatie moet echt goed gesloten zijn en mag nergens ontbreken. Ook niet onder de vloer en op het dak en mag nergens kieren vertonen. De ramen moeten vooral op het zuiden zijn gericht, liefst met drie­dubbel glas en moeten heel goed sluiten. Warmte uit af­gevoerd water en uit ververste lucht moet terug gewon­nen worden. Het huis moet ook zelf energie produceren door middel van zonnepanelen of externe duurzame energie, bijvoorbeeld een aandeel in een windmolen. Warmteopslag in de grond is ook een  mogelijkheid even­als een warmtepomp, die warmte uit de buitenlucht haalt. Dat werkt ook als de buitentemperatuur laag is.

Ik vroeg me af of mijn huis ondanks allerlei maatregelen straks nog wel verkoopbaar is. In krimpgebieden kun je dat verwachten, maar het Sciencepark bij de nabij gele­gen Universiteit Utrecht zorgt voor hoogwaardige werk­gelegenheid en het inwonertal blijft volgens de prognoses voorlopig groeien. Dus ook de vraag naar woningen. We hopen, dat het probleem meer bij onze nakomelingen ligt.

Toch is er alle reden om ook de bestaande woningen aan te pakken. Dat vergt weer echt een totaalaanpak. Die is voor elk huis weer anders en ook sterk afhankelijk van de ouderdom van het huis. Houten of betonnen vloeren maakt bijvoorbeeld een heel verschil. Er zijn bedrijven, die deze totaalaanpak voor hun rekening kunnen nemen.

Ik schrok wel van een tussendoor opmerking. “Spouw­isolatie moet je maar niet doen!” Die is na een kleine zes jaar uitgewerkt. Ons huis is een eind huis van een blok met een grote muur op het Noorden. De spouwisolatie is/was van 1978. Geen wonder, dat het daar in de gang meestal koud is. Ik vroeg naar de oplossing. Je kunt aan de binnenzijde isolatie aanbrengen, maar er is al zo weinig ruimte. Je kunt de buitenmuur afbreken. Dan tegen de binnenmuur dikke isolatie aanbrengen en de buitenmuur weer opbouwen. Hoe het dan met het dak moet en met de carport, die aan de muur is vastgemaakt moet ook nog worden opgelost. De derde mogelijkheid is de isolatie met een speciale lijm tegen de buitenmuur plakken en bekleden. Ook dan vormen dak en carport een probleem. Eigenlijk zou je aan drie kanten de buitenmuur moeten afbreken, isolatie aanbrengen, het dak isoleren en vergroten en nieuwe dakgoten aanbrengen. Het huis is dan groter dan van de buren. Op een dia zagen we zo een werkelijk gerealiseerde woningverbetering. Het mooiste zou zijn als we dat met zijn drieën zouden doen. Of nog mooier met alle huizen van dit type in onze straat. Het lijkt onrealistisch. Toch is dit de toekomst. Misschien moeten we het aan een van onze kleinkinderen overlaten.

Jaargang 7, Nr. 337.

MOET JE JE SCHAMEN OVER HET SLAVERNIJVERLEDEN VAN JE VOOROUDERS?

In de tijd van de grootouders van mijn grootouders was slavernij een geaccepteerd verschijnsel al begon het verzet ertegen zich af te tekenen en was slavenhandel al verboden. Die acceptatie vond je niet alleen bij de witte slavenhouders, maar ook onder de zwarte volkeren in Afrika. Zij voerden steeds weer oorlog met hun buurvolken. Krijgsgevangenen werden tot slaaf gemaakt en in ruil voor kruit en geweren aan onder andere Nederlandse kooplieden verkocht. Zij verkochten de slaven voor zover zij de overtocht hadden overleefd aan plantagebezitters in Amerika. Daar kochten ze weer suiker en tabak en katoen. Die producten werden weer in Europa verkocht. Die driehoekshandel leverde voor die Nederlandse kooplieden veel rijkdom op. In Oost-Afrika waren vooral Arabische slavenjagers actief. In Arabische landen is er nog steeds slavernij. Overal in de wereld komt nog mensenhandel voor. Denk aan de gedwongen prostitutie in Nederland. In India worden kinderen door arme ouders verkocht of door misdadigers ontvoerd, waarna ze als slaven in mijnen en fabrieken werken. India telt ruim 14 miljoen slaven op een bevolking van 1,2 miljard.

In Nederland zijn er naar schatting 2000 mensen slaaf en veelal gedwongen werkzaam in de prostitutie. Die vrouwen worden zelfs verhandeld. Ik vraag mij af of hun klanten dat beseffen en als ze het beseffen of ze het dan gewoon accepteren. Toch is onze overheid naast het particulier initiatief zeer actief in de strijd tegen die mensenhandel. Het leverde in een Australisch onderzoek Nederland zelfs de mondiale eerste plaats op in het optreden tegen mensenhandel. Andere actieve landen zijn Zweden, de Verenigde Staten, Australië en Zwitserland. Ik ontleen de gegevens aan een artikel in de Volkskrant van dinsdag 18 november 2014.

Het tijdperk van horigen en lijfeigenen hebben wij al sinds de Middeleeuwen achter ons gelaten. Het was de strijd tussen Hoeken en Kabeljauwen in het Graafschap Holland die boeren en stadsburgers tot vrije mensen maakte. Een restant vormden nog lang de gedwongen herendiensten, die pachters op adellijke landgoederen moesten verrichten. Soms vraag ik mij af of de onderdanigheid bij sommige mensen ook nog uit dat verre verleden stamt. Net als de hooghartigheid van sommige werkgevers, die hun personeel gewetenloos uitbuiten. In sommige Europese staten heeft het feodalisme het langer volgehouden en het democratisch bewustzijn is daar duidelijk minder. Denk aan delen van het Oostenrijkse Keizerrijk of denk aan Rusland. Maar ook in Nederland vind je gebieden, waar nog duidelijk een standenmaatschappij bestaat.

Soms vraag ik mij af of die standenmaatschappij in wat andere vorm weer terugkomt. Er ontstaat een tweedeling in onze samenleving met enerzijds mensen met weinig ontwikkeling en dus een eenvoudige slecht betaalde baan of twee baantjes en een grotere kans op langdurige werkloosheid en anderzijds goed geschoolde mensen met hoge salarissen en een luxe levensstijl en vaak snel wisselend van baan. Tussen die twee groepen is steeds minder contact. Jonge goed geschoolde mensen hebben nauwelijks een idee van de leefomstandigheden van de man of de vrouw, die voor zijn koffie zorgt of zijn kantoor schoonmaakt. In Amerika is dit type samenleving al heel normaal. Ontstaat er toch weer een uitbuitingsrelatie tussen rijk en arm, meester en slaaf? Komt het al tot uiting in een toenemende verrechtsing in onze samenleving? Is het arm zijn eigen schuld?

Is er een verband tussen die oude slavernij en de moderne uitbuiting van loonslaven enerzijds en discriminatie anderzijds? Dat is eigenlijk wat de criticasters van Zwarte Piet beweren. Er bestaat veel discriminatie in Nederland. Dat komt bijvoorbeeld tot uiting in verschillen in werkloosheidspercentages. Onder Antillianen, Turken en Marokkanen is de werkloosheid duidelijk hoger, maar veel minder onder Surinamers. Ze beheersen het Nederlands beter en ze zijn vaak christen of hindoe en minder opvallend islamiet. Waarom dan vooral de Creolen zich zo druk maken over Zwarte Piet is mij een raadsel. Zelfs als Zwarte Piet hen aan de slavernij doet denken – wat ik niet geloof – dan is er alleen maar reden om blij te zijn, dat je in vrijheid kunt leven. Als ouders met hun kinderen blij zijn als de Zwarte Pieten namens Sinterklaas weer cadeautjes brengen, dan voeden ze hun kinderen op met een boodschap, dat zwarte mensen hartstikke aardig zijn.

Onze zwarte Nederlanders moeten wel beseffen, dat het benadrukken van het verschil tussen wit en zwart, het wij-zij-denken de kans op discriminatie doet toenemen. Ik heb de indruk, dat het wit of zwart zijn bij met elkaar spelende of lerende kinderen nauwelijks een rol speelt. Ook in de sport en in een werksituatie maakt het weinig verschil. Ik hoop, dat we dat zo kunnen houden. Ik hoop, dat we samen de dreigende tweedeling in de maatschappij kunnen tegenhouden.

Jaargang 7, Nr336.

De Antifaschistische Schutzwall viel

In de zomer van 1989 maakten we een fietstocht door Hongarije. We reden van hotel naar hotel en maakten elke keer weer hetzelfde mee. We kregen bij het diner een fraaie menukaart en als we dan een keuze hadden gedaan kregen we elke keer hetzelfde te horen. Helaas was het uitgekozene die avond niet leverbaar, maar we konden wel het menu van de dag kiezen. Tsja, zo was dat vaker achter het IJzeren Gordijn. Wat ons toen opviel was, dat er een wat onbestemde zenuwachtige sfeer hing. Thuis en al eerder bij Oostenrijkse vrienden hoorden we, dat juist in Hongarije het IJzeren Gordijn op een kier stond en dat Oost-Duitsers via de West-Duitse ambassade in Praag massaal naar het Westen reisden. We hoorden over massale demonstraties in Leipzig, Dresden en Berlijn. En toen viel de Muur. Ik voel nog ontroering als ik er aan denk.

Een paar maanden later waren we na een bezoek aan mijn moeder in een Arnhems zorgcentrum op weg naar huis. Bij de oprit van de A12 stond een jong stel in de schemering te liften. We namen ze mee en ze vertelden, dat ze vanuit Oost-Duitsland liftend een reis door West-Europa wilden maken. Zij was bejaardenverzorgster en hij beginnend leraar catechese. Ze wilden op een camping bij Utrecht overnachten. Maar er dreigde onweer en we boden ze aan bij ons te overnachten. De volgende morgen heb ik ze bij de Bunnikse oprit van de A12 afgezet. Twee jonge mensen, die van de vrijheid wilden genieten.

De eerste keer, dat ik het IJzeren Gordijn echt zag was tijdens een zomervakantie in Wieda in de Zuidelijke Harz. De kinderen genoten, want het zwembad was aan de overkant. Er was een heuveltje en vandaar had je een “prachtig” overzicht over een groot stuk van het IJzeren Gordijn. Precies daar waren ze bezig het Gordijn nog te verbeteren. Aan de Oost-Duitse kant werd er nog een schutting bijgebouwd. Dus vanaf onze kant zag je eerst waarschuwingsbordjes en dan een prikkeldraad hek. Dan kreeg je een kale brede strook met mijnen. Weer een hek en een kale zandstrook met twee betonnen rijbanen. En dan kwam die schutting. Overal stonden betonnen wachttorens met bewakers die de omgeving afspeurden en ook ons in de gaten hielden. De officier van de Volkspolizei observeerden ons via een verrekijker en door mijn verrekijker keek ik naar hem. Het was bijzonder interessant, maar mijn vrouw vond het maar eng en wilde weg. In het dorp Hohegeiss zagen we een monument voor een aantal mensen, dat bij een vluchtpoging was gedood. De dia’s, die ik toen heb gemaakt, heb ik nog jaren lang bij mijn lessen gebruikt. Een grens is een geografisch begrip. Een grens scheidt twee gebieden met een geheel ander politiek en economisch stelsel. Maar soms is een grens in het landschap nauwelijks zichtbaar. Denk aan onze grenzen.

De eerste keer dat ik een land achter het IJzeren Gordijn bezocht was tijdens een studiereis in Polen. Je wist, dat je voortdurend in de gaten werd gehouden. Dat we de Katholieke Universiteit van Lublin bezochten werd ons zeer kwalijk genomen. Natuurlijk wilden we allemaal dia’s maken, maar soms was dat verboden. Waarom reed dat autootje toch steeds achter ons aan terwijl we langs de hoogovens en staalfabrieken van Nowa Huta reden? Ze wilden gewoon net als wij dat enorme fabriekscomplex zien. In Zuid-Polen bij de grens met het toenmalige Tsjecho-Slowakije zag je de kleinschalige landbouw in het katholieke Polen en de grootschalige gecollectiviseerde landbouw aan de overkant van de grens. Twee verschillende economische en politieke systemen gescheiden door een grens. Wat me erg is bijgebleven was het gebrek aan objectiviteit bij sommige reisgenoten. Alle negatieve dingen werden gefotografeerd: Maaien met de hand, maar niet met een moderne combine, huizen in slechte staat in smerige straten, maar geen moderne flats met bloemenbalkons en rozenperken. En dan maar roepen, dat die linkse jongens zo subjectief zijn.

Een paar jaar voor de Wende was ik op studiereis naar Berlijn. Vooraf bezochten we een dorp, waar het IJzeren Gordijn de plaats in tweeën deelde. Familieleden hielden al schreeuwend enig contact met elkaar. Als ze elkaar echt wilden ontmoeten, dan kon dat maar één keer per jaar en ergens diep in Oost-Duitsland. In Berlijn liepen we langs de muur, beklommen observatieplatforms en zagen de kruisen voor de bij vluchtpogingen gedode mensen. We bezochten ook Oost-Berlijn via Checkpoint Charley en maakten de strenge controle mee. Voorlichtingsmateriaal, dat nog in de bus lag mocht niet mee. We bekeken de verschillen en de overeenkomsten en wat mij trof, was, dat de oorlogsschade veertig jaar na de oorlog nog steeds te zien was.

De jaren na de Wende waren we heel optimistisch over de toekomst. Voortaan zou het voor altijd pais en vree zijn. Al snel werd een nieuwe vijand gecreëerd, de Islam. Dat hebben we geweten en we weten het nog steeds. Dat de Russen zo met vuur spelen en vrede en vrijheid in Europa in de waagschaal stellen is verbijsterend. Dat het Russische volk het accepteert, dat hun zonen weer sneuvelen in het Oosten van Oekraïne is treurig maar past in het systeem. Grenzen blijven.

Jaargang 7, Nr.335.

DE PAUS WIL DAT DE BISSCHOPPEN LUISTEREN EN STUDEREN

Het zijn verwarrende tijden voor al die clerici, die celibatair leven en vaak nauwelijks contact hebben met jonge mensen, die samen een relatie hebben. Want die komen niet meer in de kerk. Tot vijftig jaar geleden was het allemaal duidelijk. Jonge mensen zochten hun levenspartner binnen de eigen zuil. Gemengde huwelijken werden sterk afgeraden. Dat gaf alleen maar ruzie. Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen. Als een meisje in verwachting raakte, dan werd er getrouwd. Eeuwen eerder was het in verwachting zijn het teken, dat je getrouwd was. Iedereen wist wie de vader was.  Uiteraard waren er ook officiële huwelijken, die door de kerk werden ingezegend en geregistreerd. Maar het huwelijk werd en wordt gesloten door twee mensen. Het kerkelijk huwelijk is een sacrament en de twee dienen elkaar dat sacrament toe.

De grote verandering kwam door effectieve anticonceptie. Daardoor konden twee mensen ongehuwd samenwonen zonder dat er kinderen kwamen. De twee konden veel later besluiten, dat ze toch zouden proberen een kind te krijgen. Of er een officieel huwelijk gesloten zou worden was een heel andere vraag. De twee weten, dat ze van elkaar houden en dat ze elkaar trouw zijn. Ze weten, dat ze graag kinderen willen en dat ze die zullen verzorgen en grootbrengen en opvoeden. Sociologisch gezien is hier sprake van een hwelijk al wordt het niet zo genoemd. Het is een langdurige verbintenis tussen een man en een vrouw met het oog op het krijgen en grootbrengen van kinderen. Een wat gedateerde definitie. Het is niet vanzelfsprekend, dat de twee kiezen voor het krijgen van kinderen en de eeuwige trouw is minder vanzelfsprekend, zowel bij samenwonen als bij gehuwd zijn. De bisschoppen hebben te maken met een brei aan relaties: Burgerlijk huwelijk al dan niet gevolgd door een kerkelijk huwelijk, ongehuwd samenwonen al of niet geregistreerd bij een notaris. We zien huwelijken of samen wonen van twee katholiek gedoopte partners, van een katholiek en een niet katholiek gedoopte partner, al dan niet ingezegend door een katholiek priester, van twee niet katholiek gedoopte partners, die katholiek willen worden en de hele reeks met een niet gedoopte partner. Alles komt voor. Kijk maar rond in één wat grotere katholieke familie. Bisschoppen moeten heel goed beseffen, dat als ze over al dit soort relaties uitspraken doen, ze de twee partners en hun ouders en hun broers en zussen ontzettend hard op hun ziel kunnen trappen. Dat doet zijne eminentie Willem kardinaal Eijk ook als hij zegt dat een gescheiden en weer hertrouwd persoon niet te communie mag gaan, maar wel met gekruiste armen naar voren mag komen om een zegen te ontvangen. Wat een ongevoeligheid. Het tragische is, dat ze denken dat het een daad van barmhartigheid is en niet snappen, dat het een klap in het gezicht is. Een formulering, die een opening bood kreeg niet de vereiste twee derde meerderheid; 40,4% was tegen.

Toch zullen bisschoppen de hierboven geschetste veelheid aan relaties als uitgangspunt moeten nemen als ze er verder op gaan studeren en als ze met mensen gaan praten en dan met al hun familieleden en vrienden. Ze zijn er allemaal bij betrokken. Probeer nu eens echt te ontdekken hoe hun relatie is met God, hoe hun relatie is met hun naasten, hoe ze in hun leven proberen de weg van Jezus van Nazareth te gaan. Probeer het goede te ontdekken in de mens. Volg het voorbeeld van de Meester.

Diezelfde Kardinaal Wim Eijk zei in een gesprek met SP-voorman Jan Marijnissen (Zie Column 20 november 2009) dat hij alles in de schepping zo doelmatig vindt. Hij zou zich eens af moeten vragen wat Gods bedoeling was toen hij ook homofiele en lesbische medemensen schiep. Was het Gods bedoeling mensen te scheppen die onmiddellijk zondaars zouden worden zo gauw ze overeenkomstig hun geaardheid zouden leven? Probeer in uw gesprekken met hen het goede in deze medemensen te ontdekken en vraag je af hoe God naar Zijn schepselen kijkt en kijk zelf met de kennis van vandaag en niet met de kennis van de auteurs van de Bijbel. Tsja, het zijn verwarrende tijden.

Jaargang 7, Nr.333.

 SNOER JE DE DOGMATICI DE MOND?

GroenLinks is een partij waar het instemmen met militaire interventies altijd tot scherpe discussies leidt. Soms leidt het tot een crisis in de partij, zoals bij de Afghanistanmissie. Het is overduidelijk, dat Afghanistan vele kenmerken van een falende staat heeft, beter gezegd een falende staat is. Dan lijkt het logisch het land te helpen bij het ontwikkelen van een modern rechtssysteem met een goed functionerend politieapparaat. GroenLinks had samen met D66 een motie in die richting ingediend. Die werd aangenomen. Vervolgens kwam er een voorstel voor een dergelijke missie. Met veel heisa stemde GroenLinks voor. De discussies daarna waren zeer heftig. Het verkiezingsresultaat was een veel kleinere fractie.

Ik kan mij goed voorstellen, dat het Partijbestuur graag af wil van de narigheid. De spanning tussen de menselijke ellende enerzijds en de poging daaraan door militair ingrijpen een eind te maken anderzijds blijft altijd bestaan. Er is altijd reden om een eind te willen maken aan het moorden, het verkrachten van meisjes en vrouwen, het verwoesten van complete dorpen met scholen, kerken en ziekenhuizen. Dagelijks gebeurt het in Irak en Syrië op grote schaal. Een einde is niet in zicht. Er zijn meer van die blijvende brandhaarden. Maar hoe maak je een einde aan die ellende?

Er zijn partijleden, die militair ingrijpen in alle gevallen principieel afwijzen. Als je zelf bijna zeventig jaar geleden door Canadese militairen bevrijd bent van de ellende, die de Duitse Nazi’s hier brachten, dan ligt zo’n standpunt niet voor de hand. Let wel, wij wilden bevrijd worden van de Nazi’s. Waarvan willen de mensen in Syrië en Irak bevrijd worden? Of in Congo, Colombia, Mexico, Palestina? Voor wie kies je partij? Voor de slachtoffers natuurlijk. Maar die blijken vervolgens geen haar beter. Vrijwel alle conflicten zijn zo complex, dat er geen algemeen geldende uitspraken mogelijk lijken. Er valt altijd wel wat tegenin te brengen.

Toch zijn er heel wat voorbeelden, waar een vredesmacht er al jaren voor zorgt, dat bestaande conflicten niet telkens oplaaien. Een vredesmacht van de VN kan tot een stabiele situatie leiden en we zien ook, dat zo’n vredesmacht na jaren niet meer nodig is. Je kunt niet voor alle gevallen zeggen, dat militair ingrijpen altijd tot mislukken gedoemd is.

Hoe verklaar je dat? Het kan zijn, dat er weinig met name economische belangen spelen. Waarom dan blijven vechten? Het kan zijn, dat met andere middelen, bijvoorbeeld economische ontwikkeling de oorzaak van het conflict – armoede of welvaartstegenstellingen – is weg genomen. Militair ingrijpen moet daarom altijd samengaan met het inzetten van andere middelen.

Dit alles komt uiteraard in de discussies naar voren en ook in de opiniepeiling, die onder 2000 willekeurige leden is verspreid. Ik hoop op een massale deelname, zodat we een betrouwbaar beeld krijgen van de verscheidenheid aan meningen, die er ongetwijfeld zal zijn. De partij wil vervolgens een ledenreferendum. Stel, dat het voorstel van het partijbestuur een flinke meerderheid krijgt, betekent dat dan, dat de tegenstemmers zich in concrete gevallen niet meer zullen verzetten? Zullen ze geen gewetensproblemen meer hebben? Zullen ze zich bij het democratisch genomen besluit neerleggen? Zullen ze de partij dan trouw blijven? Hoe zulen onze kiezers reageren?

Ik betwijfel of het probleem op deze manier opgelost kan worden. We moeten wel heel goed afspreken hoe we in de partij discussiëren. Hoe we er voor zorgen, dat de partij niet geschaad wordt. Al die schade aan GroenLinks betekent schade aan al die goede ideeën, die GroenLinks bestaansrecht geven. Dat zou niemand moeten willen.

Jaargang 7, Nr. 332.

ELKE BISSCHOP MOET GAAN LUISTEREN

Mijn aartsbisschop heeft dat tot nu toe niet gedaan. De vragen van Rome heeft hij doorgestuurd naar de pastores. Die werden geacht een persoonlijk antwoord te geven. Dat moesten ze voor zich zelf houden. De samenvatting van al die reacties is evenmin openbaar gemaakt. De teneur kunnen we wel raden, nu onze aartsbisschop bij een persconferentie heeft gezegd tot de meerderheid te behoren die geen verandering wil. Er is nu niet gestemd. Dat gebeurt pas volgend jaar. Ik vraag mij dus af of er werkelijk een meerderheid is of behoren dergelijke uitspraken tot het spel om de mening van twijfelaars te beïnvloeden?

Zoals altijd hebben we te maken met de geografische verschillen tussen Noord en Zuid. In Afrika spelen geheel andere problemen dan in Europa en Noord-Amerika. Dan zijn er de verschillen tussen de meer pastoraal ingestelde bisschoppen, die zoeken naar antwoorden op de problemen van gehuwden en de dogmatisch ingestelde bisschoppen, die maar één antwoord kennen, de eeuwige waarheid zoals de kerk die altijd geleerd heeft en altijd zal blijven leren. Onze aartsbisschop behoort tot deze laatste groep. In hem herkennen we weinig van het beeld van Jezus van Nazareth zoals dat bij ons leeft.

Die Jezus van Nazareth lag nogal eens overhoop met de Schriftgeleerden, die precies meenden te weten hoe je de Schrift moet uitleggen, maar er niet echt naar leefden. Hun schijnheiligheid werd door Jezus vaak aan de kaak gesteld. Het heeft Hem het leven gekost. Hier gaat het vooral om de manier waarop Jezus omging met de zwakheid van de mens. Hij was er steeds op uit de mensen te helpen. Hij was tegenover die zwakke maar goedwillende mens vooral barmhartig. Dit geluid was bij de synode in Rome wel degelijk te horen. Toon begrip voor de mensen, die zich lang hebben ingespannen om iets goeds te maken van hun huwelijk en uiteindelijk toch tot een scheiding kwamen. Wees blij als zij nieuw geluk vinden en weiger hen zeker niet de Communie. Verplaats je in de positie van ouders van gescheiden kinderen, die hen uit alle macht steunen. Al die Roomse ellende komt ook door het verplichte celibaat. Veel bisschoppen hebben misschien wel een reëel beeld van de situatie, maar kunnen niet echt meevoelen met die schuldloos gescheiden vrouw door haar man verlaten. Naar alimentatie kan ze fluiten. Ze moet de kost verdienen voor zich zelf en haar kinderen. Als ze uitkeringsafhankelijk is mogen haar ouders haar niets toestoppen. Keihard wordt het ingehouden op haar uitkering. En als er dan een vriend komt, mag ze niet opnieuw huwen. De straf van de Kerk is dat ze niet langer de communie mag ontvangen. Ik vroeg mij af wie het zo wreed heeft kunnen bedenken, iemand geestelijk doodhongeren. Bijna even wreed als een ontrouwe vrouw stenigen.

Steeds meer mensen kiezen voor een variant op het burgerlijk huwelijk en gezien alle kerkelijk sancties bedanken ze voor het sacrament en de zegen, die de kerk over hun huwelijk afroept. Ze zijn trouw aan elkaar, voeden hun kinderen voorbeeldig op, doen veel vrijwilligerswerk en geven zo het goede voorbeeld aan hun kinderen, ze staan altijd klaar voor hun bejaarde ouders of alleenstaande ooms of tantes. Er zijn bisschoppen die het waardevolle in dergelijke verbintenissen willen erkennen. Ik kijk er met vreugde naar en ik heb zo’n idee, dat God dat ook doet en hoofdschuddend die betweters van bisschoppen in ogenschouw neemt.

Dat waardevolle zit ook in verbintenissen van homo’s en lesbo’s. Dat homo zijn geen keuze is, maar een geaardheid wil er bij sommige bisschoppen nog niet echt in. Wat van homofilie de oorzaak is weten we nog niet zo goed. Maar je wordt niet homo, je bent het. Wat zegt de kerk ervan? We mogen homo’s niet discrimineren en we moeten ze respecteren. Een hele opgaaf voor sommige Afrikaanse bisschoppen. Langdurig samenleven mag, maar dan wel celibatair. Hoe verzinnen ze het. Je mag geeneens laten merken, dat je van iemand houdt. Als twee homo’s of twee lesbo’s elkaar trouw beloven, er voor elkaar willen zijn, voor elkaar willen zorgen, dan lijkt het mij, dat God daar blij mee zal zijn. Mag je God dan vragen om hulp om het goed te houden? Dat lijkt mij wel. Gewoon Gods zegen afsmeken. Wat zou de Kerk veel mensen gelukkig maken als dat gewoon zou gebeuren.

Er zullen nu wel weer mensen zijn, die zo teleurgesteld zijn, dat ze met de kerk willen breken. Ik laat me door dit gedoe niet de kerk uit jagen. Die bisschoppen menen, dat ze het voor het zeggen hebben. De gewone kerkmensen hebben daar al lang geen boodschap meer aan. Zij zeggen: Wij zijn de Kerk. Wir sind die Kirche. We are the Church. Nous sommes l’Église. Wij zijn het volk van God.

Jaargang 7, Nr. 331.

BAS EICKHOUT NUMMER ÉÉN

Van harte gefeliciteerd met deze duidelijke erkenning van jouw verdiensten voor een duurzame samenleving in Nederland, in Europa en zelfs op mondiaal niveau. Terecht zeg je in het Trouw interview, dat je voor het milieu in Europa moet zijn. Je hebt dan een veel groter bereik. De ruim 500 miljoen Europeanen zijn immers aan de regelgeving van de EU gebonden. Dat milieuverontreiniging grensoverschrijdend is, spreekt voor jou als zo vanzelfsprekend, dat het in het stuk niet voorkomt. Dat er door de intensieve discussies tussen al die groene partijen een stevig draagvlak is ontstaan voor onze ideeën mag ook genoemd worden. Maar het gaat vooral om jouw inzichten, jouw daadkracht en jouw overtuigingskracht. Wij van de Europawerkgroep zijn trots op onze oud voorzitter en heel GroenLinks en al die stemmers op GroenLinks bij de Europese verkiezingen en iedereen, die het milieu een goed hart toedraagt hebben hier een goed gevoel bij. We hebben een goeie naar Brussel gestuurd.

Bas boekt ook echte resultaten. Zo heeft hij een Europese wet ontworpen, die agressieve broeikasgassen in koelsystemen verbiedt. Die wet is door het Europees Parlement aanvaard en geldt dus nu voor de gehele EU. De wet zal worden overgenomen door de VS en door China. Dan moeten andere industrielanden wel volgen. Ik herinner mij de tijd, dat gassen werden verboden, die de ozonlaag afbreken. Meesmuilend meldden koelmonteurs mij, dat de vervangers deze nare broeikasgassen waren.

Duurzaamheid is een zeer breed terrein. Het omvat eigenlijk alle terreinen van het leven. Bas beheerst al die aspecten, zo hebben we vaak kunnen constateren. Hij wil de landbouw duurzamer maken en de boeren laten helpen bij natuurbehoud. Zij mogen best iets terug doen voor de subsidies, die ze ontvangen. Hij wil de opwarming van de aarde tegengaan. Hij wil een snelle toename van duurzame energiebronnen: zon, wind, aardwarmte of bio-energie. En intussen kun je hem ook rustig vragen stellen over de valutacrisis en de rol van de banken daarbij.

Ik trof nog meer GroenLinksers in de duurzame top honderd van Trouw: Liesbeth van Tongeren op 38 en Kees van der Leun op 51. Van hen weet ik het tenminste. Proficiat. GroenLinks mag zich terecht groen noemen.

Jaargang 7, Nr. 330.