John Ch.M. Jorna

WIE GAAT ER WINNEN?

Toen de Nazi’s de Sowjet Unie binnen vielen en tot dichtbij Moskou oprukten was het voor velen moeilijk te geloven, dat deze strijd een keer zou gaan nemen en de Duitsers zouden worden verslagen. Toch gebeurde dit en de Duitse nederlaag was uiteindelijk vooral te wijten aan hun verliezen aan het Oostfront. Rusland gold sindsdien als onoverwinnelijk. We moesten ons wapenen tegen het communistische gevaar. We lazen verhalen over de vervolging van mensen met een godsdienst. Over de geheime politie en over dwangarbeiderskampen in Siberïe. Er was een enorme angst voor het Warschaupakt. Op economisch gebied werkten de Sowjet Unie en de satelieten samen in de Comecon. Zo stonden in de wereld twee blokken tegenover elkaar. Het communistische blok en het kapitalistische, de communistische dictatuur en het vrije Westen. Velen probeerden die communistische wereld te ontvluchten. Om die vlucht te verhinderen kwam er tussen die twee werelden het IJzeren Gordijn. Daar gingen we met onze kinderen kijken en we zagen de monumenten voor de mensen, die bij hun vlucht op een landmijn waren gelopen of door de Volkspolizei waren neergeschoten.

Aan alles komt een einde. In enkele Warschaupaktlanden kwam meer vrijheid en kon men gemakkelijker naar het vrije Westen reizen. De Russische president Gorbatsjov week af van communistische doctrines. De staatseconomie werd vervangen door particuliere bedrijven en de Berlijnse Muur viel. Oost en West-Duitsland werden verenigd tot de Bondsrepubliek Duitsland. Het IJzeren Gordijn verviel. Eindelijk vrede tussen Oost en West. De onderlinge betrekkingen werden genormaliseerd. Westerse bedrijven investeerden in Rusland. Russische oligarchen investeerden in het Westen. Voetbalclubs Chelsea en Vitesse hebben een Russische eigenaar. Waarom moet je je nog druk maken over dat enge Rusland?

Maar de krachtsverhoudingen waren wel sterk veranderd. Bijna alle Warschaupaktlanden hadden zich op het Westen gericht en waren lid van de NAVO geworden. Sommige Russen voelden zich bedreigd. Ze zien in de NAVO een vijandige agressieve organisatie. Ze vrezen een aanval van de NAVO. Het verlangen van Oekraïne om lid te worden van de NAVO zien zij als een bedreiging. Zo is de situatie van vredelievend samenleven in Europa plotseling weer omgeslagen. Rusland is een “oorlog” begonnen tegen Oekraïne.  Wij zien oude tijden herleven. Er is weer een “Russisch gevaar”. We gaan ons weer bewapenen. We sturen troepen naar landen, die grenzen aan Rusland of Wit-Rusland. Maar we gaan niet daadwerkelijk mee doen in dit conflict. Oekraïne moet het zelf oplossen door te vechten of door onderhandelingen. Het valt op, dat de weerstand van Oekraïne veel groter is, dan wij hadden verwacht, maar ook dan Rusland had verwacht. Het lijkt ook, dat een groot deel van het Russische leger niet zo veel lust heeft in een oorlog. Ik vraag mij af of niet juist de troepen, die al jaren betrokken zijn bij de strijd in de Donbass strijdlustig zijn

Wat maakte het Rode Leger tijdens de Tweede Wereldoorlog zo sterk? De Duitsers vielen het eigen Russische vaderland aan. De Duitsers waren een echte vijand. Hitler verkeek zich op de enorme uitgestrektheid van de Sowjet Unie. Dat maakte het moeilijk de Duitse troepen steeds te bevoorraden. Weliswaar hadden de Duitsers belangrijke industriegebieden veroverd, maar in de Oeral en in Siberïe was nog enorm veel zware industrie. Het belangrijkste verschil tussen toen en nu is echter, dat de Russen toen enorm veel wapensteun uit de USA kregen. Dat maakte de Russen toen zo sterk en dat maakt nu de Oekraïners zo sterk. Ook uit Europa krijgt Oekraïne veel hulp .Wij geven wapens en geld, maar we proberen een escalatie te voorkomen. Als het Russische volk  zich meer gaat verzetten tegen deze oorlog, die zij niet gewild hebben, dan is er hoop voor Oekraïne en de wereld.

Jaargang 15, Nr. 711.

EEN QAARSCHUWEND TEKEN

Samen met negen anderen verklaarde Paus Franciscus, dat de ziel van Pater Titus Brandsma bij God in de Hemel vertoeft, want alleen dan is hij in staat, dat er een wonder op zijn voorspraak  gebeurt. Een Amerikaanse medebroeder Karmeliet vroeg om de voorspraak van Titus voor de genezing van huidkanker en zie zonder enige wetenschappelijke verklaring genas hij. Dat was genoeg om het heiligverklaringsproces voort te zetten. Vandaag was het zover. Voor mij was er geen twijfel en voor veel Nederlanders evenmin. Scholen, Parochies en Geloofsgemeenschappen worden door de besturen naar hem genoemd. De mensen zijn er trots op. Maar waarom is het zo belangrijk, dat de hele wereld weet, dat Titus Brandsma heilig is?

Titus Brandsma leefde in een heel andere periode dan nu. Er was nog volop verzuiling. Iedereen behoorde bij een zuil, een deel van de bevolking.  Je had een protestante zuil, een katholieke, een Joodse, een communistische of een socialistische.  Mijn ouders waren Rooms-Katholiek en daarom behoorde ik ook tot de katholieke zuil. Ik ging naar een katholieke school. Na de oorlog naar de Katholieke Verkenners. We lazen een katholieke krant, Mijn vader was lid van de Katholieke Staatspartij en na de oorlog van de Katholieke Volks Partij, later opgegaan in het CDA. De bisschoppen vonden die verzuiling fantastisch: Je hield zo alle zieltjes bij elkaar.  Al die katholieke organisaties hadden een priester als “Geestelijk adviseur”.  Titus Brandsma, hoogleraar en rector magnificus van de Radboud Universiteit schreef ook veel in de katholieke pers en toonde zich een felle tegenstander van het Nationaal-Socialisme. De Nazis wilden in alle kranten reclame maken. De bisschoppen gaven Prof. Brandsma de opdracht alle katholieke kranten te bezoeken en ze te verbieden Nazi-advertenties in hun blad op te nemen. Het bleek voor de Duitse propaganda-machine heel moeilijk om greep te krijgen  op de verzuilde pers in Nederland. Brandsma werd gearresteerd en moest het uiteindelijk met de marteldood bekopen.

Ook nu zijn er weer politieke bewegingen, die greep op de pers trachten te krijgen en ook nu moeten we hun boodschappen maar al te vaak afwijzen. Er is het racisme, de vreemdelingenhaat, de onverschilligheid tegenover armoede of woningnood. Er is de hebzucht van rijke landgenoten en het schandaal rond de uitkeringen

Wat is de belangrijkste taak van journalisten?  Journalisten behoren de waarheid boven tafel te krijgen en die algemeen bekend te maken. Dat is vaak erg moeilijk .Sommige dagbladen hebben gespecialiseerde journalisten in hun team, die zich juist richten op het onthullen van leugens. Minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken vertegenwoordigde de Nederlandse regering bij de heiligverklaring en sprak na afloop met journalisten. Zo zei  hij, dat het onderwerp weer zeer actueel is. Ook nu worden door regeringen weer leugens verspreid en hebben journalisten de taak de waarheid boven tafel te krijgen.. Maar ook een Nederlandse politieke partij als Forum voor Democratie heeft er een handje van de meest gevaarlijke  nonsens te verkondigen. Tijdens een journaal gebeurt het herhaaldelijk. Een bericht van de Russische regering wordt voorgelezen en onmiddellijk daarna de ontkenning door bijvoorbeeld een Oekraïense generaal, die het kan weten. In ons land zijn steeds meer mensen, die dat in de gaten hebben, maar ook die zich laten beetnemen door hun eigen regering.

Een groep Rooms-Katholieke Nederlandse journalisten heeft de paus verzocht De Heilige Titus Brandsma te benoemen tot patroon van de journalistiek. In Nederland is zijn heiligverklaring bij journalisten wel bekend, maar in veel landen alleen bij enkele specialisten. Een benoeming door de paus zou het onderwerp wereldwijd actueel maken. Het gezegde “De krant brengt de leugens in het land.” moet de wereld uit.

15e Jaargang, Nr. 711.

ONTROEREND

The Passion is een bewerking van de laatste levensdagen van Jezus van Nazareth, zijn lijden en sterven. De rollen van Jezus, Maria, Petrus, Pilatus, Judas Iskariot, Maria Magdalena en anderen worden gespeeld door acteurs of actrices, zangers of zangeressen. Zij zingen liederen uit hun repertoire, die meestal niet echt met het lijden van Jezus te maken hebben. Het verhaal wordt verteld door een verteller, Ruud de Wild. Er is ook een verslaggeefster, die gesprekjes heeft met publiek of ontvangen reacties meldt.

Deze aflevering was bijzonder omdat de rol van Maria, de moeder van Jezus veel nadruk kreeg. Noortje Herlaar als Maria trad vaak op en zij wist in haar rol het intense verdriet van een moeder, die haar kind ziet lijden met veel realiteit te brengen. Zo droeg zij vooral bij aan het ontroerend karakter van deze Passion.  In de live uitvoering wordt een groot wit verlicht kruis mee gedragen naar de plek van het sterven van Jezus, Golgotha. Daar bleef het kruis stil liggen. En daar zong Noortje haar slotlied. Het ontroerde mij zeer.

Jezus bij de Romeinse landvoogd Pilatus was bewerkt tot een beoordeling van de situatie door een gespreksgroep onder leiding van Jeroen Pauw. Die moest dus de objectieve gespreksleider spelen, terwijl hij bij zijn eerdere  optredens als gespreksleider vaak blijk gaf van een zekere aversie tegenover religieuze zaken. Het optreden van Pilatus kreeg zo een veel realistischer karakter. Het gebeuren van ongeveer 2000 jaar geleden zou ook nu kunnen geschieden. En hoe sta jij er zelf dan vandaag tegenover?

Deze twaalfde editie van The Passion vond plaats in de Gelderse stad Doetinchem en trok ruim 2, 2 miljoen kijkers. Dat is zeker geen record. Dat staat op de editie van 2015 in Enschede met 3,5 miljoen kijkers. Er liep ook geen publiek mee. Dat kon niet meer georganiseerd worden op zo’n korte termijn nu er geen coronamaatregelen meer gelden. De verslaggeefster kon dus ook geen reacties van het publiek vragen. Maar desondanks was dit een boeiende en ontroerende aflevering. Je kwam niet op de gedachte dat het allemaal maar erg aanstellerig gedoe was en niet erg passend als een verhaal van Jezus lijden. Goed werk van KRO-NCRV.

15e Jaargang, Nr.708.

SCHELDEN OP OEKRAÏNERS

Waarom roept Poetin steeds over Nazi’s als hij het over Oekraïners heeft? Om dat te begrijpen moet je terug in de geschiedenis. Het Rusland uit de tijd van de Tsaren kende een enorme ongelijkheid. Op de grote landgoederen van de landadel leefden zelfs nog lijfeigenen, naast vaklieden en huishoudelijk personeel en administratie. In de steden was een elite van bestuur, advocaten, notarissen en intellectuelen in het onderwijs en dan natuurlijk de detailhandel. In de negentiende eeuw begon industrie en mijnbouw op te komen. Er waren veel mensen met een laag inkomen. Het land was rijp voor een revolutie, een opstand tegen de tsaren en de rijken. De dictatuur onder de tsaren werd vervangen door een partijdictatuur. Er was nog steeds geheime politie. Mensen werden nog steeds verbannen naar Siberië.

Het verdwijnen van de adel leidde tot het opkomen van een zelfstandige boerenstand, maar dat strookte in het geheel niet met de communistische idealen. Die wilden geen rijke boeren, die de landarbeiders uitbuiten. De Sovjet-dictator Jozef Stalin kwam met het plan de landbouw te collectiviseren. De boeren moesten het land gezamenlijk bewerken en hun bedrijven collectief besturen onder leiding van een voorzitter. Die collectieve bedrijven heetten kolchosen. Sovchosen waren grote staatsbedrijven, vaak in ontginningsgebieden. Er was hevig verzet onder de boeren. Velen werden terecht gesteld of naar Siberië verbannen. Dat was het werk van de geheime politie. Daar werkte Poetin voordat hij president werd.

Hitler en Stalin sloten een niet-aanvalsverdrag, het Molotov-von Ribbentrop Pakt Ze verdeelden Polen en daarom verklaarden de Geallieerden Nazi-Duitsland de oorlog. Hitler viel de Sowjet Unie toch aan. Vooral in de Oekraïne zagen de mensen hun kans schoon. Samen met de Duitsers gingen velen in dienst van de Duitsers jacht maken op hun moordenaars, de leden van de geheime politie. Zelfs toen de Nazi’s en Duitsland al lang verslagen waren hielden in de wouden van Oekraïne de strijders hun strijd tegen de geheime politie van de Russen nog jaren vol.

Dan is het niet verwonderlijk, dat een lid van die geheime politie, nu president van Rusland het over Nazi’s heeft als hij over Oekraïners spreekt. Niet dat hij gelijk heeft. Het is maar een kleine groep, die nog fel anti-communistisch is en het communisme als economisch systeem, is uit Rusland verdwenen. Bij mij zelf merk ik het en ook bij anderen: anti-Russische gevoelens en wantrouwen tegen de Russen laaien ook in Nederland weer heel gemakkelijk op. Die Poetin is niet te vertrouwen. Ik heb moeite zulke gevoelens jegens de gewone Russen te onderdrukken. Dergelijke complicaties maken het conflict wel weer moeilijk oplosbaar. Zo’n conflict aanjagen is buitengewoon onverstandige politiek van President Poetin.

15^e Jaargang, Nr. 707.

OOK VOOR DE AGRESSOR?

Toen ik nog voor de klas stond – inmiddels ruim 27 jaar geleden – kwam het af en toe voor, dat een jongen mij aansprak over  een wereldprobleem en me om raad vroeg.  Ik moest er weer aan denken toen een pastor mij aansprak. Ik heb tijdens de viering gebeden voor de mensen in Oekraïne. Iemand sprak mij na de viering daarop aan. Je had ook voor de Russen moeten bidden. Die lijden ook onder de oorlog. Het was niet zo maar iets. Er werd een serieus antwoord verwacht. Ik vrees, dat ik er niet in geslaagd ben zo snel tot een bevredigend antwoord te komen. Ik heb er nog veel over nagedacht.Het is zo gemakkelijker om systematisch en puntsgewijs het probleem te behandelen.

Kun je het Russische volk verantwoordelijk stellen voor deze aanvalsoorlog?  Het besluit tot de aanval is genomen door President Poetin van Rusland. Hij wil het geen oorlog noemen, maar een militaire operatie. Het is in Rusland zelfs strafbaar de term oorlog in de mond te nemen. Wij in het Westen zien, dat deze militaire operatie alle kenmerken van een oorlog heeft. Demonstranten tegen de oorlog worden zeer snel opgepakt en hen wacht een jarenlange gevangenisstraf. De echte verantwoordelijkheid ligt duidelijk bij President Poetin. Daarbij is het niet erg duidelijk wat zijn motief is om een zo wrede oorlog te beginnen Heeft Oekraïne aanleiding gegeven? In Poetins ogen wel degelijk. In Oekraïne is een sterke neiging om zich te richten op de Europese Unie en ter bescherming tegen de grote buur de Russische Federatie lid te worden van de NAVO. Voor Poetin en zijn landgenoten is dat een grote dreiging. We zouden wel gek zijn om na de nederlagen van Napoleon en Hitler opnieuw Rusland aan te vallen. Intussen zijn Estland, Letland, Litouwen lid van de NAVO en de EU, terwijl ze deel uitmaakten van de Sovjet Unie en zijn Polen, Oost-Duitsland, Tsjechïe, Slowakije, Hongarije, Bulgarije en Roemenïe niet langer aangesloten bij het Warschaupakt, maar ook lid van de NAVO en de EU. De positie van Rusland is na het uiteenvallen van de Sovjetunie aanzienlijk verzwakt en dat zit Poetin uiteraard erg dwars. Aansluiting van Oekraïne bij het Westen is dus onverteerbaar. Kun je de gewone Russen nu verantwoordelijk stellen voor deze oorlog? Er zijn Russen, die deze oorlog afwijzen, maar de massa is niet bestand tegen de propaganda en gelooft alles.  Ze willen een krachtige president en hebben hem met grote meerderheid herkozen.. Als je voor de Russen wilt bidden, dan gaat het veel meer om een fatsoenlijk regime. Hebben de Oekraïners gelijk met hun verlangen tot aansluiting bij het Westen? In de dertiger jaren zuchtten ze onder de Stalinterreur waarmee de collectivisering van de landbouw gepaard ging. Duizenden doden. Verbanning naar de kampen in Oost-Siberïe. Een president afkomstig van de geheime politie vertrouwen ze uiteraard niet. Daarom zijn ze ook zo gemotiveerd om te vechten voor hun vrijheid. Maar de gewone Russen ; hebben zij ook te lijden onder deze oorlog? Hebben ze te lijden onder dit Poetin-Regime?  Ik zou denken van wel. Hun zonen sneuvelen. Zij krijgen de lasten van de sancties te verduren. Minder welvaart. Zij kennen geen echte vrijheid zoals wij die kennen. Er is alle reden om ook voor het Russische volk te bidden.

15e Jaargang, Nr. 706.

Een jaar of zes geleden bespraken we in een groep de encycliek Laudate si van onze paus Franciscus. Voor mij was het de milieu-encycliek waar ik al jaren op gewacht had. Het bijzondere was, dat het milieu en de armoede met elkaar in verband worden gebracht. Als een bedrijf schoon wil produceren kost dat geld en dat gaat dus ten koste van de winst. Ook als een bedrijf een rechtvaardig loon wil betalen, gaat dat ten koste van de winst. Als die winst erg belangrijk wordt gevonden probeert men de kosten zo laag mogelijk te houden. Weinig of geen aandacht voor het milieu en lage lonen. De armoede door lage lonen en de milieuvervuiling  hebben dus de gemeenschappelijke oorzaak, het onbeperkt streven naar zo’n hoog mogelijke winst. Een heel vriendelijke mevrouw in ons gezelschap merkte toen op, dat er in Nederland geen armoede is. Een paar van ons keken elkaar geschrokken aan. We wisten wel beter.

Zo zijn er ook in onze linkse partijen van die keurige jonge mensen, die eigenlijk nooit met mensen, die in slechte huizen wonen en een te laag inkomen hebben in aanraking komen. Ze hebben geen oog voor de armoede en de slechte woonomstandigheden, het gebrek aan hygiëne en de slechte voeding en kleding. Eigenlijk kun je zeggen dat er vaak verborgen armoede is.

ATD Vierde Wereld is een beweging, die zich het lot van mensen in extreme armoede aantrekt. Ze hebben al jaren terug ontdekt, dat er vaak sprake is van erfelijke armoede. Families leven van generatie op generatie in armoede.  Ze missen het geld om naar een goede school te gaan of om bijles te nemen. Ze krijgen ook geen steun van hun ouders, want die zijn nooit naar een goede school gegaan. Zo komen ze nooit aan een goede baan en ze blijven in armoede leven.

De medewerkers van ATD Vierde Wereld weten deze mensen op te sporen. Ze steunen hen en helpen hen om zich te ontwikkelen, voor hun rechten op te komen en aan de armoede te ontsnappen. Ze bieden hen de mogelijkheid een vakantie door te brengen op ’t Zwervel een vakantieboerderij in de omgeving van Wijhe. Voor die mensen is een vakantie een geweldige belevenis. Dat hebben ze nog nooit meegemaakt.

In mei 2022 bestaat de beweging in Nederland vijftig jaar. In hun brief schrijven ze, dat toen ze in 1972 werden opgericht ze nooit hadden verwacht, dat vijftig jaar later de armoede in Nederland zou zijn toegenomen. Samen met hun cliënten komen ze bij de landelijke overheid op voor hen, die in Nederland in armoede leven. Het hoort bij hun werkwijze, mensen leren om zelf voor hun rechten op te komen. Maar die mensen in extreme armoede vormen slechts zo’n 3 tot 4 procent van de bevolking. Waarom zou je je daar voor inspannen? Ze hebben geen macht met zo weinigen, die gebrek hebben aan kennis en geld en invloed.

Als ik kijk naar mijn eigen woongemeente Bunnik met drie dorpen, Bunnik, Odijk en Werkhoven, dan is het percentage armen waarschijnlijk nog lager. Jarenlang waren VVD en CDA aan de macht en zij bouwden nauwelijks sociale huurwoningen. Voor armen zijn er in onze gemeente geen huizen. De armoede is vooral geconcentreerd in de steden, in ons geval Utrecht en Nieuwegein. Er zijn steden met veel meer armen en het Kromme Rijn gebied is  in zijn geheel betrekkelijk welvarend. Toch zijn er armen onder ons en als kerkelijke gemeente of geloofsgemeenschap en als politieke partij hebben wij de opdracht die mensen bij te staan en vooral te zorgen, dat hun kinderen naar een leven in redelijke welvaart opgroeien. Ik ben zo bang, dat partijen als VVD, D66 en CDA zich er niet van bewust zijn, dat er hier voor hen een taak ligt. Voor mijn partij P21 heb ik wat meer hoop. Voor de armen onder ons ligt bij P21 het duidelijkst enig perspectief. Goed onderwijs, voldoende sociale huurwoningen, steun voor sport en jeugdwerk, hulp voor mensen die ziek of invalide zijn of werkzoekend.

14^E Jaargang, Nr. 702.