John Ch.M. Jorna

OUDE WIJN IN NIEUWE ZAKKEN?

Het advies van de Onderwijsraad houdt in, dat de toekomstige leraar eerst moet leren lesgeven en daarna moet kiezen op welk soort school en in welk vak hij gaat werken. Zo vat de Volkskrant het advies samen. Dat roept al onmiddellijk vragen op. Hoe wil je leren lesgeven zonder vakkennis? Een noodzakelijke voorwaarde voor goed lesgeven is, dat je echt boven de stof staat, die je wilt onderwijzen. Dat geldt voor alle niveaus. De leraar, die de zesjarigen moet leren lezen, moet begrijpen hoe de gebruikte methode werkt. Hij moet weten welke problemen de leerlingen daarbij ondervinden en hoe hij ze daarbij kan helpen. Die kunde heb ik mij nooit eigen gemaakt ook al ben ik met mijn onderwijsakte bevoegd voor het Lager Onderwijs/Basisonderwijs. Ik mag lesgeven in groep 3. Als ik terug denk aan mijn eerste jaren in het toen nog Lager Onderwijs, dan herinner ik mij, dat ik goed kon rekenen, maar, dat ik nog moest leren hoe het de kinderen uit te leggen. Gedurende mijn veertigjarige loopbaan heb ik wat de aanpak van de lesstof betreft steeds weer bijgeleerd. Ik merkte, dat dit veel creativiteit vereist. Een handleiding bij een methode of uitwisseling met collega’s kunnen daarbij helpen. Ik heb ook heel wat geleerd bij bijscholingscursussen, vaak vanuit de lerarenopleiding.

De Onderwijsraad suggereert, dat een leraar ook bevoegd zou moeten zijn voor meerdere vakken. Dat was ik jarenlang. Ik leerde het vak nog net op de oude kweekschool. Dat was eigenlijk niet echt waar, want je kreeg een massa vakken, maar ervaring in lesgeven was minimaal. Daarna volgde de hoofdakte. Er waren vijf vakken: Nederlands, Pedagogiek (onderwijskunde zou je nu zeggen), Aardrijkskunde, Geschiedenis en Natuurkunde. Dat leverde een derdegraads bevoegdheid op voor Nederlands, Natuurkunde, Geschiedenis en Aardrijskunde. Veel docenten op de Mulo / Mavo / VNBO tl gaven met die kennis van de Hoofdakte les. Eigenlijk was dat een onvoldoende basis. Daarom kwamen er Mavo-applicatiecursussen. Ik werkte mee aan zo’n tweejarige cursus en die was voor die Mavodocenten behoorlijk pittig. Op de lerarenopleiding kregen velen ook voor twee vakken een derdegraads bevoegdheid, maar het verschil met een eerstegrader was merkbaar. Mijn conclusie: Wees voorzichtig met het nastreven van bevoegdheid voor meerdere vakken.

De onderwijsraad wenst ook meer mobiliteit. Leraren moeten kunnen switchen tussen verschillende onderwijsvormen. Als ik mijn eigen eindexamenjaargroep van de Ludgerus-kweekschool in Hilversum bekijk, dan kan ik zeggen, dat bij mijn jaargenoten een veelheid aan carrières te zien is. Enkelen bleven in het Basisonderwijs, meerderen werden Mavodocent en Mavodirecteur, enkelen werden eerstegraadsdocent op een Vwo-school en enkelen docent in het HBO. Een jaargenoot bracht het tot inspecteur en een tot vrijgestelde bij de vakbond en een enkeling maakte een carrière buiten het onderwijs. De vroegere vrijetijds cursussen voor lagere akten en voor middelbare akten maakten dit mogelijk, maar het vroeg wel een groot doorzettingsvermogen. Als de Onderwijsraad nastreedt opnieuw die veelheid aan carrièremogelijkheden te bieden, dan is het inderdaad oude wijn in nieuwe zakken. Het grote verschil is, dat je niet weekeninden en vakanties hoeft te gebruiken om voor een lagere of middelbare akte te studeren.

De idee om eerst te leren lesgeven is maar beperkt uitvoerbaar. Aan de hand van eenvoudige lesstof kun je leren een goede lesindeling te maken. Je kunt leren goede voorbeelden te zoeken. Je kunt leren eenvoudige taal te gebruiken met weinig moeilijke woorden. Je kunt leren geschikt beeldmateriaal te vinden en te gebruiken. Je kunt leren de leerlingen bewust te maken van de moeilijke woorden en vooral de vaktermen in een hoofdstuk. Je kunt leren leerdoelen te formuleren en dan de leerlingen leren hoe er mee te werken. Het zijn allemaal van die basisvaardigheden, die bij elk vak te pas komen. Maar elk vak kent ook zijn eigen didactiek en voordat je daaraan begint moet er een flinke inhoudelijke basiskennis aanwezig zijn.

• Leerlingen maken een ontwikkeling door tijdens hun schoolloopbaan. Dat is een psychologische ontwikkeling, een verstandelijke ontwikkeling, een ontwikkeling in hun waardenbewustzijn. Ze maken hun puberteit door met als onderdeel, dat ze komen tot een eigen waardenpakket.. Moet de toekomstige leraar dat allemaal bewust worden bijgebracht en moeten de toekomstige leraren al in de eerste fase leren met die ontwikkelingsfasen om te gaan? Ze moeten immers eerst leren lesgeven. Hoe leren ze dan om er bij hun vak rekening mee te houden? Het lijkt mij, dat vakinhouden en de daarbij horende didactiek elkaar voortdurend moeten afwisselen.

Tot slot. De echte enthousiaste leraar blijft zich verbeteren. Steeds is hij op zoek naar een betere lesmethode. Steeds leert hij nieuwe leermiddelen te gebruiken. Hij blijft zijn vakinhoudelijke kennis op peil houden. Zijn creativiteit werkt voortdurend door. De dwaasheid van onderwijsministers is, dat ze elke keer weer met een ander systeem komen, dat halsoverkop moet worden ingevoerd. Zorg dat de toekomstige leraar wordt voorbereid op die voortdurende ontwikkeling van zijn leraarschap. Dat noem ik “rolling reform”.

Jaargang 11, Nr. 538.

GEÏNSPIREERD DOOR WUBBO OCKELS

De Haagse band PBII wilde wat meer dan alleen maar muziek maken. Ze wilden hun maatschappelijke betrokkenheid samen met hun muziek tot uiting brengen. Ze raakten geïnspireerd door de afscheidsspeech van Wubbo Ockels, de eerste Nederlandse ruimtevaarder. Tijdens die ruimtevaart deed hij als natuurkundige en technisch ‘handige jongen’ allerlei proeven en hij raakte ook diep onder de indruk van het beeld van de aarde op afstand, een kleine bol met een zeer dunne schil van de atmosfeer om zich heen. Hij zag hoe kwetsbaar onze planeet is en besefte hoe groot het risico van ons omgaan met onze kleine woonplaneet is. Daar wilde hij iets aan gaan doen. Hij werd hoogleraar in Delft en bouwde met zijn studenten een auto, die geheel op de opgevangen energie van de zon reed en ook nog de race van andere zonneauto’s wist te winnen. Al op leeftijd werd bij hem kanker ontdekt. De ziekte was voor hem uiteindelijk fataal. Voor het zover was kwam hij met de volgende afscheidsspeech:

“Our earth has cancer.
I have cancer too
And most people with cancer
they die……..

We people
Coming from the same molecules
Out of one exploding star
Developed over billions of years.

Life is made by WE
We humanity so strong
That we can save the planet
But we can also destroy it”

De band had al enige ervaring. Ze besloten een show samen te stellen rond de ideeën van Wubbo Ockels over het milieu onder de titel “Save the earth”. Die show maakten we mee in Theater Figi in Zeist. Ik had geen idee van wat me te wachten stond. De muziek beviel me prima. Ik heb er weinig verstand van en kende geen enkele melodie. Maar het bood je de kans om tussen de tekstendoor verder te denken. Qua informatie werd niet bijzonder veel geboden. Voor mij was er nauwelijks nieuws. Je werd heel duidelijk op je eigen verantwoordelijkheid vastgepind. Wat doe je zelf? Afval scheiden is mooi, maar er is veel meer nodig. Met een simpel voorbeeld werd je aan het denken gezet. Als je een kopje koffie neemt, is er een plastic roerstaafje bij. De melk zit in een plastic kuipje. Zo krijg je er 7 gram wegwerpplastic bij met alle gevaar, dat het wegwaait en in het milieu terecht komt. Eigenlijk zou je alles met plastic aan de ober terug moeten geven en gewoon suiker uit een suikerpot en melk uit een kannetje moeten vragen. Waarom in vredesnaam zoveel plastic? Veel komt via rivieren in zee terecht en daar heb je kolossale eilanden, de zogenaamde plastic soep. Via de vissen komt dat plastic in ons eigen lijf. Zo werd er ook aandacht besteed aan het klimaat en aan een kringloopeconomie en aan energie van zon en wind.

Toch kwam voor mij niet duidelijk over, dat op alle terreinen van het leven een totale verandering noodzakelijk is. Er zijn eigenlijk drie aarde’s nodig voor de manier waarop wij leven. We hebben er maar één. Dus wordt de bodem uitgeput. Grondstoffen raken op en er is te weinig terugwinnen ervan. Bodem, water en lucht worden vervuild. We blijven fossiele energie gebruiken en de CO₂-uitstoot neemt niet noemenswaardig af. Daar kun je heel pessimistisch van worden, maar in deze show werd niet naar alle ellende van het verleden en het heden gedacht, maar werd de aandacht op de toekomst gericht. Ga aan de slag. Redt de wereld – Save the earth.

Vroeger zeiden we vaak als er op school een bijzondere ouderavond was geweest: “De mensen, die het nodig hadden, waren er niet.” Nu kon je aan de inleidende dialoog merken, dat er een gemotiveerd publiek was. Eigenlijk hadden ze geen aansporing nodig om de aarde te redden. Maar de mensen, die maar aan rotzooien, bleven thuis. Zo net was er op het nieuws, dat in Italië bij hevige stortbuien en daarop volgende overstromingen en aardverschuivingen mensen waren omgekomen. Toen ik nog les gaf, meer dan 24 jaar geleden, voorspelde ik die hevige regenval. Toch ben ik niet pessimistisch zo’n geweldige show met lichtbeelden en muziek was toen niet mogelijk. Gisterenmorgen vroegen buren om informatie over zonnepanelen. Nog deze week passeert de jaaropbrengst 2018 van mijn acht nieuwste zonnepanelen de 2000KWh. Dat verdient lekker. Tsja, dat ook!

Voor meer info – ook over de serie optredens – zie www.savetheearth.nu .

Jaargang 11, Nr.537.

Brief van de dag: We moeten onze blik oostwaarts richten

Naar aanleiding van deze Brief van de Dag stuurde ik onderstaande brief in. Hij werd geredigeerd en geschikt gemaakt voor publicatie. Helaas bleek na een week dat voldoende ruimte ontbrak. Dus komt hij met wat cursieve aanvullingen op mijn weblog.

Essenlandschap

De Brief van de Dag van Jan Goossensen van vrijdag, 19 oktober is mij uit het hart gegrepen. In en om Utrecht groeit de werkgelegenheid enorm en moeten er dus duizenden woningen worden gebouwd ten koste van het landschap. Terwijl Utrecht al het verkeersplein van Nederland is neemt door deze groei de lokale mobiliteit fors toe en ook dat gaat ten koste van de leefbaarheid. En dan lees je over de randgebieden van ons land, waar mensen vertrekken, de bevolking krimpt en het voorzieningenniveau daalt. Heel wat economische activiteiten zijn niet per se aan de Randstad gebonden. Vestiging in Salland, Twente of de Achterhoek kan daar de krimp verminderen.

Zo zien we in de provincie Noord-Brabant zeer hoogwaardige industrie, innovatieve bedrijven een onderzoeks- en adviesinstellingen. Bij andere metropolen zien we al tientallen jaren, dat instellingen en bedrijven uitwijken naar locaties op vele tientallen kilometers afstand van het centrum van de centrale stad. Redenen zijn de lagere grondprijzen, de aantrekkelijker woonomgeving met goedkopere bouwgrond, betere bereikbaarheid en meer rust. Toch ligt de centrale stad op betrekkelijk korte afstand en kan men volop van de voorzieningen daarvan genieten.

Met Goossensen verbaas ik mij over de voortgaande miljardeninvesteringen in de Randstad met het enorme risico vaneen veel ernstiger zeespiegelstijging dan men nu nog hoopt en met de nodige slagen om de arm verwacht. Men verwacht tegen het einde van de 21^e eeuw een zeespiegelstijging van één meter, maar het kan ook drie meter worden. Zijn al die beslissers klimaatsceptici? Hebben ze een oneindig vertrouwen op de mensen van Rijkswaterstaat? Of zijn ze bang paniek te zaaien en een enorme beurskrach te veroorzaken?

Maar eigenlijk wil ik op het onderschrift bij de foto reageren. Het beeld toont niet echt een es, maar een veel kleinere ontginning met een enkele boerderij. Dan spreken we van een kamp. Je zou beter kunnen spreken van een kampenlandschap. In de Achterhoek vind je wel essen bijvoorbeeld bij Barchem. Daar vind je ver van het dorp aan de rand van de Barchemer enk ook los staande boerderijen.

Blad 33 van de grote Bosatlas toont twee typen van essen of enken of engen. Het meest bekende esdorp is een dorp met enkele boerderijen rond een brink met vaak een kerk en andere voorzieningen. Rond het dorp liggen drie akkerbouwgebieden, de drie essen. Die gaan terug op het oude drieslagstelsel. Op de ene es verbouwden alle boeren zomergraan, op een andere wintergraan en de derde es lag braak. Die verbouw roteerde, zodat de vruchtbaarheid van de grond gehandhaafd bleef. Een verbetering was de zogenaamde potstalcultuur. De essen werden bemest met schapenmest, vermengd met heideplaggen uit de potstal, waar de schapen ’s winters verbleven. Dan waren er ook nog de groengronden langs een beek, waar wat rundvee kon grazen en waar gehooid werd. Rond dit alles de heide, die door grazende schapen in stand bleef. Anders zou het snel weer bos zijn.

Het blad toont ook een flankes tegen de stuwwal van de Holterberg. Zelf ken ik de flankes van de Utrechtse Heuvelrug. Bovenop de Heuvelrug zag je 150 jaar terug vooral heide, waar de schapen graasden. Onderaan de helling lag een strook met akkerbouw. En verder van de Heuvelrug af vond je grasland op de rivierklei met hier en daar wat veen. Er zijn aan de voet van de Heuvelrug en langs de Langbroeker wetering veel buitenplaatsen ontstaan. Het gebied langs de Heuvelrug staat bekend als de Stichtse Lustwarande.

De Achterhoek vertoont een veelheid aan landschappen. Er zijn veel landgoederen rond de kastelen met een eigen verkaveling en vooral veel bos.. Er zijn heideontginningsgebieden gekenmerkt door een rationele verkaveling. Langs de beken en in de laagten tussen de dekzandruggen overheerst het grasland. De krimp ontstaat niet alleen door het vertrek naar de drukke Randstad, maar ook door de samenvoeging van agrarische bedrijven en de veel kleinere gezinnen dan vroeger. Daarnaast is door het vertrek van de jongeren de vergrijzing zo sterk, dat er weinig kinderen worden geboren. Het weidse landschap van de laagveengebieden ontbreekt. Het coulisselandschap overheerst. Inderdaad een aantrekkelijk woongebied. Als er nu ook nog eens meer werk was.

Jaargang 11, Nr. 536.

GENIETEN BIJ DE GEUL

Het jaarlijkse familieweekend bracht ons dit keer naar Mechelen in Zuid-Limburg. We troffen het met het weer en we waren daar niet de enigen. Zelden ben ik hier zo veel mede-wandelaars tegen gekomen. Gelukkig kon ik – nog herstellend van een serie bestralingen nog redelijk meekomen met allle activiteiten zoals boerengolf en met een stoeltjeslift van de Wilhelminatoren naar de kern van Valkenburg. Het jongere spul ging trouwens met een forse snelheid langs vele bochten rodelend naar beneden

Maar voor mij was het bezoek aan de Heijmansgroeve langs de Geul onder Epen een hoogtepunt. Deze steengroeve is genoemd naar de natuurvorser Eli Heijmans, die dit unieke plekje ontdekte en er bekendheid aan gaf. Voor de hele familie – we waren met zestien mensen – kon ik uitleggen, waarom dit een geologisch monument is, een uniek stukje Nederland. Dat ging zo:

“We gaan 325 miljoen jaar terug. Wat nu Nederland is ligt in de buurt van de evenaar en heeft een warm en vochtig klimaat. Dit gebied is dan zee, die wordt opgevuld met zand, klei en grint. Zo wordt de zee steeds ondieper en er ontstaat een moerasbos met heel andere planten dan we nu kennen: reuzevaren en reuzepaardenstaarten, zegelbomen en schubbomen. Zo vormen zich meters dikke lagen veen en dan begint het inkolingsproces. Het veen verandert in steenkool. Waarom vinden we hier dan geen steenkool? Het gebied werd door krachten van binnenuit de aarde opgeheven. Het land kreeg te maken met verwering. Het gesteente vergruisde en werd door water en wind afgevoerd. Zo verdwenen hier de steenkoollagen. Wat verder naar het Noorden, was de steenkool langs breuken in de diepte weggezakt. Daar is de steenkool bewaard gebleven. Daar waren onze steenkoolmijnen.

Hoe kan het nu, dat dit oude gesteente uit het Namurien, onderdeel van het Carboontijdperk hier aan de oppervlakte ligt. Want eigenlijk ligt dat gesteente hier dieper en komt pas verder naar het Zuiden aan de oppervlakte. De Geul heeft hier een diep dal uitgeschuurd tot in dat oude Carbonische gesteente. Dat zie je hier in de Heijmansgroeve.

In zulke oude gesteenten komen vaak ertsen voor. Verder naar het Zuiden bij Moresnet werd lood- en zinkerts gevonden. Daar waren ook fabrieken. Afval werd door het water via de Geul meegenomen en langs de Geul bevat de grond wat zink en daardoor groeide hier het zinkviooltje. “Natuurliefhebbers” hebben er weinig van overgelaten.

Onder mijn luisteraars was een stel, dat bezig was met een geologisch wandeling. Dus liefhebbers van het verre verleden lang voordat de mensheid ontstond, kunnen hier hun hart ophalen.

Jaargang 11, Nr. 535.

TERUG NAAR DE AMSTERDAMTIJD?

Tot de Tweede Wereldoorlog kenden we in Nederland een eigen klokkentijd, de Amsterdamtijd. In Nederland was het 20 minuten later dan in Groot-Brittannië met de GMT. De Greenwich Mean Time of de West Europese Tijd. Met de Duitse bezetting kregen we de Midden Europese Tijd. Die hebben we sindsdien gehouden. Het is nu de wintertijd. In de zomer hebben we als zomertijd de Oost Europese Tijd.

Hoe werkt het met al die tijdzones? De aarde draait in 24 uur één keer om zijn as. In 24 uur draait de aarde 360^o, dus in één uur 360^o : 24 = 15^o. Bij de indeling in tijdzones gaan we uit van de 0^o – meridiaan, die over de sterrenwacht van het Londense stadsdeel Greenwich loopt. Als daar de zon gemiddeld in het Zuiden staat is het 12.00 uur GMT. De West Europese Tijdzone ligt tussen 7½^oO.L. en 7½^o WL, Nederland ligt dus eigenlijk in de West Europese Tijdzone. Als de zon op 15^o OL in het Zuiden staat is het in de Midden Europese Tijdzone 12.00 uur. Greenwich moet dan nog 15^o draaien voordat daar de zon in het Zuiden staat. Daar is het dus pas 11.00 uur GMT.

Hoe laat staat bij ons op 5^o OL de zon in het Zuiden? We hebben in de zomer de Oost Europese Tijd. Daar is het 12.00 uur op de klok als de zon op 30^o OL in het Zuiden staat. Dat is dus 25^o verschil of 25 x 4 minuten= 100 minuten= 1 uur + 40 minuten tijdsverschil. Pas om 13.40 uur staat bij ons de zon gemiddeld in het Zuiden. Het midden van de dag is flink verschoven, maar ook de zonsopgang is later. Het wordt later licht en het blijft ’s avonds langer licht. De zon gaat in de zomertijd later onder. We hoeven niet zo vroeg de lampen aan te steken en we zouden op die manier elektriciteit besparen. De dagen duren in de winter veel korter. Het zou ‘s morgens veel langer donker blijven als we nog steeds de zomertijd zouden hebben. In mijn beroep zou ik de eerste twee lesuren grotendeels bij een donkere buitenwereld moeten geven. Lijkt me niet leuk. Kinderen moeten in het donker naar school en dat lijkt me niet erg veilig.

In Duitsland en de andere Midden-Europese EU-lidstaten is het eerder licht dan bij ons. Die vinden het niet erg het hele jaar door de Oost Europese Tijd (OET) te hanteren. In de West-Europese EU-lidstaten, België, Frankrijk, Spanje blijft het in de ochtend nog langer donker bij de OET en zelfs bij de MET. Als we van de tijdwisseling af willen, dan moeten we maar het hele jaar de Midden Europese Tijd hanteren in de gehele EU. Ruwweg ligt de EU tussen 9^o WL bij Portugal (met GMT) en 30^o OL bij Finland en Roemenië. De EU strekt zich uit over drie tijdzones en de Midden Europese Tijd zit daarbij in het midden. Nu hebben Portugal, Ierland en het Verenigd Koninkrijk West Europese Tijd en Finland, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Bulgarije, Griekenland en Cyprus Oost-Europese Tijd. Ik hoor nooit, dat het problemen oplevert. Op reis moet je je horloge steeds een uur verzetten. In het handelsverkeer gaat het allemaal uitstekend. Vervoerders en handelsfirma’s weten ervan en houden er rekening mee. Maar als Duitsland een andere tijd zou gaan hanteren, zou dat toch wel lastig zijn.

Jaargang 11, Nr. 534.

DE DEMOGRAFISHE FACTORT

Te lage beloning en te hoge werkdruk zijn de klachten in het onderwijs, de zorg en bij de politie. De afgelopen jaren hoorden we regelmatig over leerkrachten, die geen baan konden vinden en bezuinigingen bij de politie en in de zorg. Mensen werden ontslagen en de bonden stonden zwak bij hun salariseisen. Dat had natuurlijk invloed op de belangstelling om in het onderwijs en de zorg en bij de politie te gaan werken. Heel kortzichtig van de politiek, want je kon weten, dat na een aantal jaren veel ouderen zouden vertrekken en er tekorten zouden ontstaan. Wel de tekorten zijn er nu. De werkdruk neemt toe; nog extra door de vele vaak overbodige administratie. Zelfsturende teams vormen een deel van de oplossing. De personeelstekorten zijn structureel. Bij een te laag aanbod horen hogere prijzen. Aanzienlijke salarisverhogingen zijn nodig, want anders gaat niemand meer in deze sectoren werken. Je kunt de hoge huren niet betalen. Ook al wil je in de Randstad werken, wonen kun je er niet. Sociale huurwoningen zijn er veel te weinig en vaak worden ze ook nog verkocht. Bouwen voor de sociale sector is te duur voor te veel woningbouwcorporaties en te rechtse gemeentebesturen geven er al jaren veel te weinig prioriteit aan. Tsja, wie zijn billen verbrandt, moet op de blaren zitten.

In alle discussies over dit thema wordt één factor vaak over het hoofd gezien. De generatie, die tussen 1946 en 1952 geboren is, is nu met pensioen. In 1946 werden twee keer zo veel kinderen geboren als in de jaren ervoor, en ook daarna bleef het geboortecijfer nog lang erg hoog. We hebben al veel ouderen, maar de komende jaren neemt het percentage alleen maar toe. We zien een sterke vergrijzing en dus een toenemende vraag naar zorg. Tussen 1970 – en 1975 trad een scherpe daling van de geboortecijfers op. Daarna bleef het geboortecijfer laag met maar kleine schommelingen. Daardoor trad na enkele jaren een scherpe daling op van het aantal leerlingen. Scholen gingen dicht en vooral jonge leerkrachten werden ontslagen volgens het principe “Last in, first out”. Wie het laatst is benoemd wordt het eerst ontslagen. Straks gaan veel ouderen met pensioen en zijn er helemaal te weinig jonge plaatsvervangers. Zulke effecten zien je ook in de zorg en bij de politie. Soms ben ik bang, dat de toenemende hang naar eigenbelang de belangstelling voor deze sectoren geen goed doet. Je gaat er niet werken om rijk te worden. Je werkt er uit een zeker idealisme. Bovendien is de sociale status van onderwijsgevende flink gedaald. Wil men de tekorten echt opheffen, dan moet er flink geboden worden. Daarbij komt, dat de huidige generaties van autochtone Nederlanders nogal klein zijn. Weinig aanbod en hoge vraag betekent hoge prijzen.

Ik vrees, dat het erg moeilijk gaat worden om voldoende mensen te vinden. Ik zie ziekenhuizen vrij vaak van binnen en het valt me op, dat er in toenemende mate allochtoon personeel werkt. Ze werken vooral in gespecialiseerde functies, bijvoorbeeld mensen, die oogmetingen doen of een echo van je hart maken. Van het werven van Filipijnse verpleegkundigen hoor je de laatste tijd niet meer zo veel.

De politie wil meer allochtonen werven. Als de politie de werkdruk omlaag wil hebben, zal oom agent zijn allochtone collega toch beter moeten accepteren. Forse salarisverhogingen zijn zeker nodig. Het is gewoon de wet van vraag en aanbod. Er is nu al een sterfteoverschot onder de autochtone bevolking. Het sterftecijfer gaat de komende jaren flink stijgen door de vergrijzing. De jonge papa’s en mama’s zullen goed hun best moeten gaan doen. Het duurt dan weer minimaal twintig jaar voordat er voldoende mensen zijn voor de hier behandelde sectoren. Mijn ideaal is een stabiele bevolking. Dat vergt een vruchtbaarheidscijfer van 2,1. Per vrouw zouden gemiddeld 2,1 kinderen geboren moeten worden. Dat halen we nu niet.

Te veel beleidsfunctionarissen missen in eerste aanleg voldoende demografisch inzicht. Zo wreekt zich de jarenlange achterstelling van het vak aardrijkskunde, dat traditioneel als enige systematisch aandacht aan demografie besteedt.

Jaargang 11, Nr. 533.

OF: WAARTOE ZIJN WIJ OP AARDE?

Fokke Obbema, redacteur van de Volkskrant, heeft een hartstilstand overleefd. Hij schreef daarover een ontroerend verhaal. Zijn vrouw merkte, dat er iets mis was. Zij belde onmiddellijk 112 en begon met hartmassage. Brandweerlieden namen het van haar over en daarna de ziekenbroeders van de ambulance. Hij noemt zijn vrouw nu in dubbele betekenis “De vrouw van zijn leven”. Nu is hij op zoek naar de zin van het leven. De Volkskrant is afgelopen maandag gestart met een serie, waarin mensen wordt gevraagd naar de zin van het leven. Ik vind dat een boeiende ontwikkeling. Er is reden om er zelf eens over na te denken.

Ik heb er al eerder over geschreven op 10 februari 2010. Ik besteedde in die tijd intensief aandacht aan mijn tante, de laatst levende uit het gezin van mijn vader. Ze kreeg een hevige aanval van blaasontsteking en was echt doodziek. Zo troffen de leden van een gezin haar, waar ze de rol van plaatsvervangend oma speelde. Die begonnen heel intensief te bidden. Mijn tante kwam er weer boven op. Toen ze hoorde, wat er was gebeurd, begreep ze hoe belangrijk ze voor dat gezin was. Haar leven kreeg weer zin. Ze kreeg zin in het leven en zei in een gesprek met de huisarts, dat ze echt nog niet dood wilde. Eerder hoorde ik haar soms zeggen, dat het voor haar niet meer hoefde. Ik leerde ervan, dat de relatie met andere mensen het leven zin kan geven.

Eigenlijk kreeg ik weer antwoord op de oude catechismusvraag: Waartoe zijn we op aarde? Het antwoord luidde ongeveer: We zijn op aarde om God lief te hebben en de naasten gelijk je zelf. Veel mensen beweren niet meer in God te geloven. Maar hun naasten liefhebben kunnen ze desondanks nog steeds. Je bent er voor de ander. Voor al die anderen, bezoekers van mijn weblog, schrijf ik deze columns. In mijn leven heb ik veel gedaan: in mijn beroepsleven en alles wat daarmee te maken heeft. In de politiek door bijvoorbeeld samen met anderen de lokale politieke partij Perspectief 21 op te richten, die bij de laatste verkiezingen acht van de zeventien zetels in de Gemeenteraad van Bunnik won. En de laatste jaren na mijn pensioen vooral in onze Geloofsgemeenschap van de H. Nicolaas. Na de zondagse viering kan er koffie worden gedronken. Het is dan altijd reuze gezellig. Je merkt, dat we echt gemeenschap zijn. Ik merkte een keer, dat een nieuwe plaatsgenoot nog niet zo werd aangesproken. Het bleek man en vrouw te zijn uit Chili afkomstig met hun drie in Nederland geboren zoons. Het werd een leuk contact. Nu ben ik al weer twee maanden niet in de kerk geweest. Terwijl ik dit schrijf wordt er een kaart bezorgd van deze familie. Zo krijgt je leven zin. Het ontroert mij, net als al die andere kaarten en mailtjes met wensen voor een goed herstel. Het zijn de anderen, die ons leven zin kunnen geven.

Ik ben wel eens bang, dat in deze tijd met heel sterke individualisering sommige mensen vooral aan zich zelf denken. Hun persoonlijke wensen moeten koste wat kost vervuld worden. Soms hebben ze dan geen oog meer voor wat dat voor hun naasten betekent. Dan gaan bijvoorbeeld huwelijken kapot of ontstaan vreselijke ruzies in een familie of met de buren. Tv-programma’s als het Familiediner of de Rijdende rechter laten daar sterke staaltjes van zien. Sommige mensen hebben nauwelijks een leuke relatie met anderen. Als ze niet meer werken, vallen ze echt in een gat. Ze klagen over eenzaamheid. Er zijn ook eenzame mensen, die niet in staat zijn contact met anderen te maken. Ze missen die sociale vaardigheid. Wat zou het mooi zijn als er mensen uit hun omgeving hen daarbij helpen, af en toe eens een praatje maken of in ieder geval goede dag zeggen bij het passeren. Maar is een egotripper daartoe in staat?

Daarom is de serie in de Volkskrant van maandag zo’n belangwekkend initiatief. Het gaat er niet alleen om er zelf over na te kunnen denken, maar daardoor ben je hopelijk ook beter in staat het leven van anderen zin te geven.

Jaargang 11, Nr. 532.

EN JEROEN PAUW GENERALISEERT OVER MISBRUIK

In zijn BNN/VARA-programma gaat Jeroen Pauw nogal eens tekeer tegen alle geloven en in het bijzonder tegen de Katholieke Kerk. Zo noemde hij bij het gesprek over het misbruikonderzoek in de Amerikaanse staat Pennsylvania de Katholieke Kerk een “criminele organisatie”. De staat telt acht bisdommen in zes daarvan hebben volgens een justitieel rapport in zeventig jaar 301 priesters zich schuldig gemaakt aan misbruik van minderjarigen. Minimaal duizend slachtoffers zijn bekend. Ik schat, dat in die zeventig jaar in die zes bisdommen zo’n 3000 priesters actief waren. De tien procent misbruikers zijn een relatie hoog aantal, maar toch staan daar veel meer goede priesters tegenover. Zoals ook in Nederland hebben het grootste deel van de katholieken in hun omgeving nooit met misbruik te maken gehad. Dan is het niet verwonderlijk, dat ze de kerk gewoon trouw blijven. Snap je Jeroen? Maar als ze wel slachtoffers kennen, dan is het voor hen belangrijk om die mensen in hun levenslange ellende te steunen in plaats van al scheldend weg te lopen. Het heeft veel moeite gekost, maar in Nederland vinden goede gesprekken plaats en zijn mensen financieel schadeloos gesteld. De Nederlandse aanpak wordt een voorbeeld voor de wereldkerk genoemd. Zo’n opmerking van Pauw en andere commentatoren is van het niveau als: “Joden zijn in zaken niet te vertrouwen” of “Alle Islamieten zijn potentiële terroristen”. Dit moest me even van het hart.

VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff was bij Jeroen te gast. Hij had in een toespraak opgeschept over het feit, dat de liberalen ons bevrijd hadden van de dictatuur van de kerken, zodat mensen nu in vrijheid kunnen leven. Dat geldt dan niet voor de gescheiden vrouwen in de bijstand, waarvan de ex-man van de vrijheid profiteert of voor de meer dan 400.000 kinderen, die in Nederland in armoede leven. Daar hoor je Klaas niet over. Maar Kardinaal Eijk bleek daarover gevallen en hem een “hyperindividualist” genoemd. Daar kan ik me iets bij voorstellen, want hoe vaak hoor je zulke mensen niet zeggen, dat zij doen waar zij zin in hebben. De kardinaal had zijn radicale secularisme “kleinzielig” genoemd. Tsja, wie kaatst kan de bal verwachten, maar Klaas Dijkhoff was gepikeerd en vond dat hij nu echt uit de Katholieke Kerk moest stappen. Jeroen Pauw vindt dat dan weer geweldig.

Zijn nu alle VVD-ers zo als Klaas Dijkhoff? Hij is zelf actief geweest in Breda en lokaal actieve VVD-ers staan dichter bij de mensen in de problemen en stellen zich daardoor socialer op. Maar in de landelijke politiek krijgen ze zelden gehoor. Er moeten keuzen gemaakt worden. Terwijl een meerderheid van de VVD-ers tegen de afschaffing van de dividendbelasting is, gaat het gewoon door Als het om de belangen van het grootkapitaal gaat is de partij Voor Vrijheid en Democratie niet zo democratisch. Over VVD-ers kun je evenmin generaliseren als over Katholieken.

Zo is er in het Bossche diocees een hulpbisschop Mgr. Rob Mutsaers, die zei te sympathiseren met Klaas Dijkhoff. Hij lijkt mij een relict uit het verleden, waar in het Zuiden de slagzin gold: “Als jij ze arm houdt, houden wij ze wel dom”, waarbij werkgevers en Kerk twee handen op een buik waren. Deze hulpbisschop was door zijn collega’s aangewezen als de Nederlandse afgevaardigde naar de Bisschoppensynode over Jeugd en Jongeren. Hij weigert nu te gaan, want er moet volgens hem eerst gesproken worden over de onvoldoende aanpak van het misbruik door Paus Franciscus. Zo probeert ook deze conservatieve hulpbisschop de paus beentje te lichten. Zowel in zijn geloofsopvattingen als zijn VVD-sympathieën staat hij ver van Paus Franciscus, die het steeds weer opneemt voor de armen in de wereld en voor het milieu. Als tegenstander van Paus Franciscus zou Mgr. Mutsaers zich eens moeten realiseren, dat hij in gezelschap verkeert van baantjesjagers in de Curie, Amerikaanse kapitalisten uit de steenkool- en oliewereld en Italiaanse maffiosi.

Wat een verschil met de Bossche bisschop Mgr. Gerard de Korte. Over het laatste VVD-verkiezingsprogramma zei hij vorig jaar, dat hij er weinig uit het Evangelie in had terug gevonden. Deze bisschop heeft net als Kardinaal Eijk Klaas Dijkhoff voor een gesprek uitgenodigd bij hem op de koffie met een Bossche bol. Ik zou best mee willen luisteren. Ik ben benieuwd of Gerard de Korte als verantwoordelijk bisschop voor contacten met de maatschappij in staat zal zijn de ogen van Klaas Dijkhoff te openen voor alle kwalijke gevolgen van de ver doorgeslagen vrije sociaal-ethische opvattingen en de neoliberale VVD-politiek. Eigenlijk zou Dijkhoff niet uit de Kerk moeten stappen, maar uit de huidige VVD. Dan zou Jezus van Nazareth met liefde op hem neerkijken

Jaargang 11, Nr. 531.

AMSTERDAMSE MET LEF

De GroenLinkse Europarlementariër Judith Sargentini zorgde voor een goed gefundeerd rapport over de aantasting van Mensenrechten en democratische waarden in het Hongarije van Orban. Daarvoor raadpleegde zij leden van de Hongaarse oppositie, journalisten, Ngo’s, de Raad van Europa en de VN. In haar rapport verwijt zij de Hongaarse regering, dat ze de kieswet zo heeft gewijzigd, dat Fides, de Hongaarse regeringspartij met betrekkelijk weinig stemmen toch een royale meerderheid in het parlement wist te verkrijgen. Kranten en radio en Tv werden in hun uitingsvrijheid beperkt. Zo werd een TV-zender door een vriend van Orban overgenomen. Tal van journalisten ervan werden ontslagen. Juristen, die sympathiseerden met het bewind werden tot rechter benoemd. De Joods-Hongaarse miljonair Soros werd het moeilijk gemaakt om een onafhankelijke universiteit blijvend te steunen.

Fides, de Hongaarse regeringspartij is in het Europees Parlement lid van de EVP-fractie van de Europese Christendemocraten, de grootste fractie van het EP. Daarom werd hun leider, de Luxemburger Juncker voorzitter van de Europese Commissie. De EVP wil uiteraard graag de grootste blijven en afsplitsing van de Hongaren maakt dat moeilijker. Het draaide dus vooral om de houding van de Christendemocraten. Het optreden van Orban in het EP was zo grof, dat hij een groot deel; van de EVP-fractie tegen zich innam. Zo kreeg het rapport van Sargentini een ruim tweederde meerderheid in het Europees Parlement waardoor Artikel 7 van het Europees Verdrag in werking werd gesteld. Dat is sowieso een harde waarschuwing naar de Hongaren en kan uiteindelijk uitlopen op het ontnemen van het stemrecht aan Hongarije. Erg vlug zal dat niet gebeuren, want uiteindelijk vraagt dat unanimiteit en Polen en Hongarije hebben afgesproken elkaar te steunen.

Het AVRO-TROS-programma Een Vandaag na het Journaal van zes uur had een staatssecretaris Gabor van Hongaarse afkomst uitgenodigd voor een commentaar en die poogde het rapport onderuit te halen met de bewering, dat al die parlementsleden geen Hongaars konden verstaan en dus ook niet konden weten, dat er nog steeds heftige discussies in de pers en op radio en Tv mogelijk zijn. Alsof al die informanten van Judith Sargentini geen vreemde talen spreken. Geen beste beurt van Een Vandaag.

Hongarije kende voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog een fascistisch regime, dat met Nazi-Duitsland samenwerkte. De Hongaren moesten zich eeuwenlang verweren tegen de Islamitische Turken, waren vervolgens deel van het Habsburgse Rijk en na de Tweede Wereldoorlog onder de Russische invloedssfeer. In 1956 werd de Hongaarse opstand door de Russen bloedig neergeslagen. Duizenden Hongaren ontvluchtten hun land. Kardinaal Mindszenty vluchtte naar de Amerikaanse ambassade en mocht uiteindelijk in ballingschap naar Rome. Pas in 1989 herwon het land zijn vrijheid. Historisch is het niet vreemd, dat het land moeite heeft met Islamitische vluchtelingen. Het land heeft nooit veel contacten gehad met de wereld buiten Europa. Het is geen handelsland en geen voormalige kolonisator zoals Nederland. Begrip voor de mondialisering is voor veel Nederlanders al moeilijk, maar voor de Hongaren nog veel meer. Dat we als Europa in de concurrentiestrijd met Azié en Amerika moeten samenwerken in een Europese democratie is zeker geen algemeen inzicht. Dan is het voor rechtse politici niet moeilijk de mensen te laten denken, dat ze door “Brussel” onderdrukt worden. Dat de Europese Unie tegen alle lobbyisten in toch bezig is met de strijd tegen witwassen van crimineel geld, tegen corruptie, tegen belastingontwijking en belastingontduiking, dat komt het gros van de Hongaren niet te weten, want de media zijn werkzaam voor de regering.

Intussen ben ik vreselijk trots op de Groenen in het Europees Parlement en in het bijzonder op de twee Nederlanders: Judith Sargentini en Bas Eickhout. Judith was eerder actief in de strijd tegen financieel wangedrag en tegen de handel in illegaal gewonnen zeldzame metalen, onder andere voor onze mobiele telefoons. Met die handel financieren opstandige bendes in de Democratische Republiek Congo hun strijd met elkaar en tegen de regering. Bas Eickhout is inmiddels een milieudeskundige van wereldfaam en de GroenLinks lijsttrekker voor de Europese verkiezingen in 2019.

Jaargang 11, Nr. 530

AVAAZ WINT DE EERSTE RONDE

DE Avaaz Foundation is een wereldwijde actiegroep. Zij is actief op de terreinen van mensenrechten en milieu. De bekendste wijze van actie voeren is het verzamelen van handtekeningen tot een aantal van enkele miljoenen om die aan te bieden aan volksvertegenwoordigingen of regeringen of bedrijven en dan vooral kort voordat belangrijke beslissingen worden genomen. Daarnaast zoeken de medewerkers de publiciteit of voeren processen. Ze boeken vele successen. Daar zijn de tegenstanders niet blij mee. Vooral bedrijven, die hun winsten zien verdampen reageren getergd. Een van die bedrijven is de zaadveredelaar Monsanto.

Deze Amerikaanse onderneming is vooral bekend of berucht door het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat, bekend onder de merknaam Roundup. Het middel wordt ervan verdacht kankerverwekkend te zijn. Sporen ervan kunnen in de bodem het grondwater verontreinigen en zo ook het drinkwater. Milieugroepen trachten een Europees verbod te bewerkstelliggen. Dik betaalde lobbyisten van Monsanto zijn zo agressief naar de Europarlementariërs, dat hen de toegang tot de parlementsgebouwen is ontzegd. Intussen krijgen de EU-bestuurders van Avaaz miljoenen handtekeningen aangeboden. Die strijd gaat nog steeds voort. Europese regeringen werken niet al te vlot mee.

Monsanto is een miljardenbedrijf. Het kan de beste juristen gemakkelijk betalen. Zo kwam het bedrijf met een buitengewoon agressieve reactie naar Avaaz. De stichting werd gesommerd alle persoonlijke gegevens van ondertekenaars en andere bij Avaaz betrokken personen en instellingen aan Monsanto beschikbaar te stellen. Dat was schrikken. Alle Avaazers kregen een oproep om geld beschikbaar te stellen om tegenover de topadvocaten van Monsanto even goede advocaten te engageren. Daarop werd geweldig gereageerd. Afgelopen week was de rechtszitting. Monsanto kreeg van de rechter een geweldige preek over de werking van een democratie met alle vrijheden daaraan verbonden. Hun eis werd geheel afgewezen. Maar ze kunnen nog in hoger beroep gaan. Voorlopig was het een geweldige opluchting. Anderzijds was het een onmogelijke eis, want hoe zou Avaaz van de miljoenen handtekeningzetters de toestemming moeten verkrijgen om hun persoonlijke gegevens ter beschikking te stellen. De eis leek mij ook volkomen in strijd met de recente Europese privacy regelgeving.

Er speelt nog iets anders. Monsanto wil fuseren met het Duitse chemiebedrijf Bayer. Dat levert enorme risico’s op. Zo zou Monsanto zaad kunnen ontwikkelen, dat bestand is tegen de gewasbeschermingsmiddelen van Bayer. Ze kunnen het zaad ook zo maken dat de opbrengst niet geschikt is om als zaaizaad te gebruiken. Dan moeten boeren steeds het zaaizaad van Monsanto aanschaffen. Dat levert een monopolie op. Alleen al vanwege dit risico zou de EU deze fusie nooit moeten goedkeuren. Voor mij is er alle reden om Avaaz moreel en finacieel te blijven steunen.

Jaargang 11, Ne. 529.