John Ch.M. Jorna

WILLEN DE KERKEN ECHT EENHEID?

Beste seculiere lezertjes; het is een typisch christelijk fenomeen. Elk jaar bidden we in januari voor de eenheid van de christenen. Dat is een hele vooruitgang vergeleken bij vroeger, toen de aanhangers van de ene kerk door de andere kerk als ketters op de brandstapel  werden gedood. Dat soort godsdienstoorlogen zoals de Dertigjarige oorlog in Duitland en onze eigen Tachtigjarige Oorlog zijn gelukkig voorbij. Op alle niveaus van het plaatselijke tot het mondiale zijn tussen de verschillende christelijke kerken goede contacten. Maar zelfs nu nog komt het soms tot narigheid, zoals in Oekraïne. Daar bestonden naast de met Rome verbonden Katholieke Kerk drie Oosters Orthodoxe Kerken. Een daarvan was nauw verbonden met de Russische Orthodoxe Kerk, bezat veel kerken, kloosters en landgoederen. Een rijke kerk dus. Mede onder invloed van de regering kwam het tot overleg en de drie werden verenigd. Moskou reageerde boos, want het raakte veel aanhangers en bezit kwijt. De nieuwe Oekraïense Orthodoxe Kerk werd door de metropoliet van Constantinopel ofwel Istanbul erkend.  Gelukkig is dit een uitzondering.
Ook binnen de Kerken komt verdeeldheid voor. Soms leidt dit tot afsplitsingen. Bij de protestanten in Nederland is dat helaas nogal eens voorgekomen. Ook binnen de Rooms-Katholieke Kerk komt af en toe verdeeldheid naar voren. Paus Franciscus krijgt vanuit conservatieve kringen veel kritiek. Daarbij is er niets nieuws onder de zon, want bij vrijwel alle onderlinge conflicten spelen politieke belangen een rol. Zo hebben Noord-Amerikaanse rijke eigenaren van steenkool- en oliebedrijven veel kritiek op Paus Franciscus vanwege zijn opvattingen over het behoud van de schepping. Zij willen het liefst ongestoord door kunnen gaan met het verpesten van ons milieu.

 Wat mij vaak dwars zit is de alsmaar voortdurende onenigheid over geloofswaarheden. Zo vroeg het jarenlang overleg daarover voordat de Protestante Kerk in Nederland tot stand kwam en sommige kerkelijke gemeenten waren het er niet mee eens en sloten zich er niet bij aan.  Nu gaat het niet alleen om de leer. Er bestaat in elke kerk, zelfs in elke plaatselijke geloofsgemeenschap een bepaalde sfeer. Daardoor voel je je er echt thuis. Daar is op zich niets op tegen als er maar goed contact onderling tussen de geloofsgemeenschappen is. Je moet als het ware iets van gastvrijheid proeven en in mijn eigen geloofsgemeenschap streven we daar hartstochtelijk naar.

Maar bij alle gevoelens van gastvrij te worden ontvangen doet het toch elke keer weer pijn, dat al die officiële kerkleiders het er maar niet over eens kunnen worden welke opvatting over de Eucharistie/ het Avondmaal nu de juiste is. Toen Jezus kort voor Zijn lijden met zijn leerlingen het Joodse Paasmaal nuttigde en het brood brak en zei “DIT IS MIJN LICHAAM” en daarna de wijn te drinken gaf met de woorden  “DIT IS MIJN BLOED”, heeft hij nooit uitgelegd wat hij met die woorden bedoelde. Toch meent elke christelijke kerk op zich zeker te weten, wat Jezus bedoelde.  Op zich niet erg, maar die hoge heren hebben vervolgens besloten, dat het verboden is bij elkaar het Avondmaal te nuttigen. Gewone mensen snappen er geen steek van, Ze hebben er totaal geen moeite mee om in een andere kerk volledig mee te doen, maar zijn zwaar in overtreding. Voor mij is dat een groot onrecht, dat die hoogste kerkleiders ons aandoen. Het leidt soms tot zeer pijnlijke momenten.  In de Rooms-Katholieke Kerk bestaat het sacrament van het vormsel. Het is een bevestiging van de kinderdoop.  Bij die ceremonie krijgt de niet katholieke maar wel geldig gedoopte partner te horen, dat hij niet te communie mag gaan. Dat herhaalde onrecht heeft tot een forse terugloop van het aantal vormelingen geleid.

Waarom noem ik dit? Het thema van deze Internationale Gebedsweek is door christenen uit Indonesië bedacht: Onrecht bestrijden. Voor een land als Indonesië, waar christenen veel onrecht ondervinden een prachtig thema. Toch moeten al die Christelijke Kerken vooral de hand in eigen boezem steken.

Jaargang 11, Nr.548.

IS ER GENOEG SOLIDARITEIT?

Vroeger waren er zuilen. Je had een socialistische zuil, een protestante, een katholieke en een algemene zuil. In mijn jeugd speelde vrijwel mijn hele leven zich af binnen die katholieke zuil Alleen in mijn woonbuurtje had ik contact met kinderen, die socialistisch of protestant waren. Eind vijftiger jaren van de vorige eeuw begon de ontzuiling. Dat was op zich niet verkeerd. Er kwam meer verbondenheid met mensen, die je vroeger niet kende. Je krant  noemde zich niet meer katholiek, sportclubs werden algemeen. Ik maakte mee, dat de vier scouting-organisaties fuseerden tot één Scouting Nederland. Dat was geen simpel proces, want vier verschillende culturen gingen samen en er moesten zo veel mogelijk gezamenlijke spelregels komen. Sommigen stelden zich zeer fundamentalistisch op.  De opvattingen van Lord Robert Baden Powell, de stichter van scouting, waren voor hen heilig.
Alleen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs bestaat nog iets van verzuiling. Ik ben bang, dat veel leerkrachten nauwelijks in staat zijn hun leerlingen iets van de katholieke cultuur mee te geven. Veel ouders zijn daar evenmin toe in staat, want zo zijn ze niet opgevoed.  Dat was werk voor de priesters en die zijn er niet meer zo veel.

Als katholiek werd het er vroeger bij ons ingehamerd. Naastenliefde was het eerste gebod. Iedereen was je naaste. Zo had Jezus het ons geleerd. Bij de protestanten was dat hetzelfde. De socialisten leerden eigenlijk hetzelfde. Solidariteit komt op de eerste plaats. Want alleen door onderlinge solidariteit kon de strijd met onrechtvaardige werkgevers worden gewonnen. Zo is ons sociaal stelsel tot stand gekomen met sociale wetten voor werklozen, arbeidsongeschikten, menen met een of andere beperking, alleenstaande moeders, die voor hun kinderen moeten zorgen en daarna een uitstekend pensioenstelsel. Voor jonge mensen allemaal heel gewoon, maar tot stand gekomen na veel gezamenlijke strijd. Vooral de Katholieken, aangespoord door sociale encyclieken van opeenvolgende pausen en de socialisten en communisten speelden daarbij een rol, doordat ze in de Katholieke Volks Partij en de Partij van de Arbeid politiek georganiseerd waren en met hun ruime meerderheid die sociale wetten tot stand wisten te brengen.

En nu? De kerken lopen leeg. Velen zijn niet langer lid van een vakbond.  Als kinderen geluk hebben leren ze van hun ouders, vooral door hun voorbeeld nog steeds wat naastenliefde of solidariteit inhoudt.  Maar het blijkt moeilijk om in een seculiere samenleving je te onttrekken aan de moderne opvattingen. Solidariteit is niet meer van deze tijd. We zijn tegenwoordig vrij van de knoet van de kerk of de sociale dwang van de vakbonden.  We maken zelf wel uit wat we willen..
Gelukkig zijn er nog veel mensen, die wel voor een ander opkomen, die wel vrijwilliger zijn in sportclub of scouting of kerk of politieke partij of natuur- en milieuorganisatie en wat al niet meer. Nederland telt een zeer hoog percentage vrijwilligers. Maar blijft dit zo als mensen nergens meer lid van willen zijn?  Ik maak het van nabij mee. Een vereniging tracht nieuwe leden te werven en steeds is het antwoord, dat men niet gebonden wil zijn.

Intussen hebben we de laatste jaren meegemaakt, dat de zorg en mensen in nood zoals werklozen en arbeidsongeschikten er steeds meer bekaaid vanaf komen. Op ons sociaal stelsel wordt steeds meer beknibbeld. De ondernemingswinsten stijgen explosief. Nederland is nog nooit zo welvarend geweest en er is een voortdurende economische groei, maar velen roepen, dat ze er niets van merken in hun portemonnee.  Maar ze worden geen lid van een politieke partij of een vakbond en ze stemmen op de PVV, die buitenlanders de schuld geeft en niet de bedrijven, die de productie naar een lagelonenland verplaatsen of sterk automatiseren. Te velen hebben verleerd wat echte solidariteit is.

We staan voor een diepgaande kanteling in de geschiedenis. We moeten naar een duurzame leefwijze.. Dat vergt enorme investeringen. Daarbij wordt te weinig vermeld, dat tegenover die investeringen ook opbrengsten staan. En de hoge kosten, die er straks komen als we niets doen worden eveneens vergeten. Kunnen we of beter kunnen onze kleinkinderen straks hier nog leven? Die omschakeling vraagt juist een enorme samenwerking steunend op wederzijdse solidariteit. Van opinieleiders wordt een buitengewoon sterk verantwoordelijkheidsgevoel verwacht. Ik mis het bij de VVD . leider in de Tweede Kamer en helemaal bij de CDA leider, die eigenlijk de hele pauselijke encycliek over het milieu als strafwerk zou moeten overschrijven. Eens te meer is solidariteit noodzaak

Jaargang 11, Nr. 547

DICTATUREN BOUWEN MUREN

De Chinese keizers bouwden de Chinese Muur tegen nomaden in het Noorden. De Romeinse keizers bouwden de Muur van Hadrianus tegen woeste volken noordelijk van de provincie Brittannia. Het autoritaire communistische bewind van Oost Duitsland bouwde de Berlijnse Muur.  De Israëli’s bouwden de grensmuur met de Palestijnse gebieden. De rechts-nationalistische Hongaarse regering onder premier Orban bouwde  een grens hek met scheermesprikkeldraad tegen oorlogsvluchtelingen. Nu wil Trump een muur bouwen tegen arme Latijnsamerikaanse migranten. Hij dreigt zelfs met het uitroepen van de noodtoestand. Het wordt er in de wereld niet prettiger op met al die muren. Ik heb ze niet eens allemaal genoemd.

Is er verschil tussen linkse en rechtse dictaturen? Neem Venezuela. Het zijn vooral de middengroepen, die zich tegen het regime verzetten, zo hoorde ik van iemand, die onder de lagere bevolkingsgroepen werkt.. Kennelijk ontvangen de armere mensen nog voldoende steun van de regering of weten zij zich zelf met eigen tuintjes te redden. Maar als je nu hoort over het nieuwe bewind in Brazilië dan slaat mij de schrik om het hart. Vooral de Indianen in het Amazonegebied gaan het moeilijk krijgen. De nieuwe president Bolsonaro minacht ze en toont geen respect voor hun reservaten. Hij zal er mijnbouw en landbouwontginningen toestaan. Het Amazonewoud is van wereldbelang omdat het enorme hoeveelheden CO2 uit de lucht haalt en zo de opwarming van de aarde tegengaat. Mensenrechten noemt Bolsonaro een linkse hobby.  Mensen, die arme boeren ondersteunen in hun strijd tegen grootgrondbezitters of Amerikaanse landbouwondernemingen, hebben weinig goeds van hem te verwachten. Of hij zijn belofte zal houden om de corruptie een halt toe te roepen valt te betwijfelen. Tegen velen van zijn medewerkers lopen immers anticorruptieprocessen. Bij zijn inauguratie waren beruchte rechtse regeringsleiders aanwezig als Orban uit Hongarije  en Netanyahu uit Israël. Bolsonaro is een aanhanger van Trump. Van hem vraag je je af hoe lang het nog duurt voordat zelfs zijn eigen Republikeinse Partij zijn krankzinnige beleid nog langer pikt. De wereldeconomie is één groot geheel. Alles hangt met elkaar samen. Elke verstoring brengt het grote geheel in gevaar. Het Trump beleid kan leiden tot een depressie op wereldschaal.

Ook de Europese Unie wordt door rechts nationalisme bedreigd. Het is het ongezonde nationalisme, dat anderen buitensluit en gepaard gaat met vreemdelingenhaat. Het National Socialisme heeft ons geleerd waar dat toe kan leiden.  Polen en Hongarije hebben inmiddels een regime, dat de rechtsstaat afbreekt en zich van mensenrechten en internationale verdragen weinig aantrekt. In Roemenië en Italië zie je ontwikkelingen in dezelfde richting. Daarnaast hebben we de Brexit. May krijgt te weinig steun uit de eigen partij en de Socialisten zouden een gewetensbeslissing moeten nemen om als oppositiepartij toch vóór een zachte Brexit te stemmen en dus May te steunen. Een andere dreiging is het populisme, dat vaak aan verrechtsing vooraf gaat. Het Europees Parlement is ondanks de christendemocraten en andere conservatieve partijen in de EVP van goede wil, Het stuit te vaak op de onwil van de regeringsleiders in de Europese Raad, die slechts schoorvoetend willen meewerken aan bestrijding van zwart geld witwassen, belastingontwijking en belastingontduiking. Journalisten worden erom vermoord. We mogen hopen, dat de opkomst bij de Europese verkiezingen flink omhoog gaat, zodat de status van het Europees Parlement stijgt en de Europese Raad zich wat meer aantrekt van deze Europese volksvertegenwoordiging. We gaan ons best doen.

Jaargang 11, Nr.546.

WE KUNNEN MEER DAN WE DENKEN

Vanaf eind 1991 schreef ik honderden stukken in ons parochieblad over allerlei onderwerpen. In die tijd waren de dagbladen nog helemaal niet zo attent op nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen. Als de Volkskrant toen een onderwerp aansneed, had ik er al een paar jaar eerder over geschreven. Je kon op zeker moment de krant bellen en ik kreeg een redacteur aan de telefoon, waar ik wel vertrouwen in had. Ik spuide mijn kritiek. Ik zal niet de enige zijn geweest. Sindsdien is de kwaliteit enorm verbeterd.  Ik kreeg vaak complimentjes over mijn stukjes. Ik merkte wel, dat niet iedereen het parochieblad las. Men was te druk. Soms was ik bang, dat men het niet eens was met de maatschappijvisie, die er in doorklonk, maar daar kon en wilde ik niet te veel aan toegeven. Soms hoorde ik dat de stukken te lang waren. Als ik ze dan korter maakte zonder uitgebreide uitleg waren ze weer te moeilijk.  Je kunt het niet iedereen naar de zin maken, zeker als je schrijft voor een zeer gemengd publiek van academici tot en met veel mensen met alleen lagere school. Toch bleef het knagen. Hoe bereik ik iedereen?

Bij mij gingen de alarmbellen af, toen ik merkte, dat hele groepen mijn samenvattingen van de pauselijke rondzendbrief (encycliek) ‘Laudato si over milieuschade en armoede in de wereld helemaal niet lazen. Te moeilijk en te saai. Korte inhoud: “De allerrijksten in de wereld zijn niet bereid geld te besteden aan eerlijke lonen en schonere productiemethoden. Hun hebzucht is te groot.” Die encycliek, een heel boekwerk is voor de hele wereld heel belangrijk en dus ook voor de mensen, die mijn stukken automatisch waren gaan overslaan, dat ik me echt ongerust ging maken. Voor het laatste nummer voor Kerstmis schreef ik een stuk en tot mijn verbazing en blijdschap werd het opeens zeer gewaardeerd. Nieuwsgierig? U kunt het vinden op www.nicolaaskerkodijk.nl .

Velen in mijn politieke partij zijn niet bepaald koningsgezind.  Ook ik vind een erfelijk koningschap niet zo democratisch. Tegelijk ontgaat mij zeker niet de waarde van onze monarchie. De basis ligt tijdens de Tweede Wereldoorlog toen ik op muren drie grote letters zag gekalkt: “OZO” . Oranje Zal Overwinnen. Het Oranjehuis bleek van grote symbolische waarde voor ons streven naar vrijheid.  Daarnaast zie je in onze geschiedenis, dat de Vorsten het opnemen voor burgers en boeren, eerst tegen de edelen en later tegen alle machtigen.  Koning Willem Alexander heeft geschiedenis gestudeerd en dat kon ik in zijn Kersttoespraak goed merken.  Het was de eerste keer dit jaar, dat het begin van de Tachtigjarige Oorlog , precies 450 jaar geleden werd genoemd. Het was een opstand tegen een te heerszuchtige vorst.. Het bijzondere was, dat hij al die eenvoudige mensen opriep hun vermogen om samen goede dingen te doen niet te onderschatten  Je kunt veel meer dan je denkt. Ik vermoed, dat Koningin Maxima ook voor inspiratie zorgde met haar deskundigheid wat betreft microkredieten voor mensen in de Derde Wereld, die een bedrijfje willen beginnen. Het streven naar meer opkomen voor de belangen van de zwakkeren zie je ook bij Jesse Klaver. Hij ging dit jaar op bezoek in bedrijfskantines  om naar al die “gewone mensen” te luisteren en hij riep hen op om samen in actie te komen. GroenLinks is een partij, die het opneemt voor de zwaksten in de samenleving: de werklozen, de minimumloners, de bijstandstrekkers, de ongeschoolden en de thuislozen. Maar ook voor het milieu, dat in de strijd om het geld vaak zwak staat. Het merkwaardige is, dat juist die zwaksten in de samenleving niet op GroenLinks stemmen. De media framen GroenLinks als een partij voor intellectuelen en daar stemmen die mensen dus niet op.

De ongelijkheid zit niet alleen in inkomen, maar ook in macht en opleiding en kennis. Voor mij is een ideaal om aan dat gebrek aan kennis wat te doen. Tsja. Ik blijf leraar. Mijn goede voornemen voor het komend jaar is om zoveel mogelijk mensen er toe te brengen om hun eigen gebrek aan kennis niet meer te accepteren, maar mij gewoon te vragen om iets beter uit te leggen als ze iets niet begrijpen.

Jaargang 11, Nr.545.

NIEUWE CENTRALE INZAMELING HANDTEKENINGEN

U verwacht van mij wellicht een stichtelijke beschouwing naar aanleiding van het Kerstfeest. Er zijn heel wat opmerkingen te maken. Ik erger me groen en geel aan de Amerikaanse Kerstman Santa Claus en de vele Amerikaanse Kerstsongs, die niets met Kerstmis te maken hebben. Mooi voor Amerika, maar niet voor ons in Europa. Veel mensen weten nauwelijks nog wat we met Kerstmis herdenken. Daarom stuurden we dit jaar vooral kerstkaarten met een afbeelding van wat er ongeveer 2000 jaar geleden bij het begin van onze jaartelling gebeurd is. Er werd een kind geboren in een grot bij Bethlehem, die als stal voor schapen in gebruik was. Dat kind zou zich ontwikkelen tot een bijzondere leraar voor zijn volgelingen, maar wat hij leerde was niet naar de zin van het toenmalige gezag en misschien ook niet naar de zin van de machtigen dezer aarde vandaag aan de dag.. Hij stierf aan een kruis, maar werd drie dagen later weer levend en verscheen aan zijn volgelingen. Over de hele wereld zijn er 2,1 miljard volgelingen.  Zijn leer werkt veelvuldig door in onze samenleving en heel wat mensen doen wat die Jezus van Nazareth ons heeft voor geleefd, zonder dat zij dat beseffen.  Gelukkig maar.

Vanuit die oude idealen komen Europese burgers vaak op het idee handtekeningen in te zamelen met als doel de Europese Commissie te vragen maatregelen te nemen tegen het gebruik van sommige bestrijdingsmiddelen, die schadelijk zijn voor bijen.  Het initiatief ligt vaak bij de Niet Gouvernamentele Organisaties, de NGO’s als Geweenpeace of Amnesty International. Al enkele jaren is er een nieuwe ontwikkeling. Er zijn organisaties, die zich juist specialiseren in deze actievorm. Avaaz, gevestigd in New York heeft over de hele wereld ruim vijf miljoen sympatisanten, die met hun handtekeningen en hun geld  allerlei misstanden bestrijden. Sinds een jaar is er een soortgelijke organisatie in Nederland, De Goede Zaak. Deze club is vooral bekend door de acties voor een Kinderpardon, maar doet nog veel meer.

De Europese Unie kent het zogenaamde Europees Burger Initiatie. Als een organisatie tenminste één miljoen handtekenignen inzamelt, dan gaat het Europees Parlement er aandacht aan besteden en roept dan de Commissie op er iets aan te doen. Vier keer is dat gelukt. Veel vaker haalde men de één miljoen niet. De orgenisatie lag bij een NGO en die zorgde ook voor de melding van het succes en voor verdere actie met behulp van de achterban van mensen, die getekend hadden.  Maar in een tijd van privacy en een forse toename van dit soort acties, wil men andere regels. Ze zijn besproken in het Tripartite Overleg van Raad, Commissie en Parlement. Vooral de Raad, dus de lidstaten, wil zo weinig mogelijk last van al die acties. Dus moeten de handtekeningen rechtstreeks naar een nieuw bureau van de Commissie. De Emailadressen mogen na de actie niet meer gebruikt worden voor verdere actie.. Dat betekent een flinke beperking van de actiemogelijkheden van de NGO’s en daar moeten we niet blij mee zijn. Het Europees Parlement gaat er nog een plenair debat aan wijden.. Te hopen is, dat de verschillende fracties goed luisteren naar de meningen van de NGO’s  en van de burgers van Europa. Die graag meer openheid willen en meer rechtstreekse invloed op de Commissie en het Parlement.

Jaargang 11, Nr. 544.

ER IS EEN ALTERNATIEF

Het was een heel gezellig en zeer smakelijk Kerstdiner. Bij het toetje wisselde ik van plaats. Ik kwam aan een tafel voor vier personen te zitten. Iemand vroeg belangstellend naar mijn gezondheid. Die is inmiddels een stuk beter. Een ander vroeg naar mijn website. Ik vertelde, dat ik nauwelijks een wekelijkse column heb overgeslagen en af en toe veel bezoekers krijg. Dat ligt ook aan het onderwerp. De column over het boerkaverbod  en Burgemeester Halsema trekt waarschijnlijk enige aandacht. Zo kwam het verhaal op godsdienstvrijheid, een eeuwenoude traditie in Amsterdam.  Het gesprek golfde op en neer. Steeds minder mensen in Nederland willen bij een religie horen en sommigen geloven niet meer in het bestaan van God. Ik zei toen als antwoord: “Er zijn tal van goede redenen om jouw kerk te verlaten. Maar je zou als lid van zo’n kerk ook kunnen zeggen. Het is inderdaad een rotzooitje. Maar ik voel mij als kerklid verantwoordelijk voor die kerk en dus ga ik samen met anderen proberen aan al die misstanden iets te doen. ” Daarvoor had ik uitgelegd hoe de gemeente Bunnik onderzoek heeft laten doen naar gevoelens van eenzaamheid. Het blijkt, dat in de drie dorpen van onze gemeente wel degelijk tamelijk veel mensen zijn, die last hebben van eenzaamheidsgevoelens. Ik bekende zelfs, dat ik dat ook heb. Ik mis mensen om mij heen, die dezelfde politieke ideeën aanhangen< milieu, ongelijkheid (of groen en links) en tegelijk nog belijdend kerklid zijn en waarmee je op een behoorlijk niveau kunt praten. Als je ouder wordt, vallen er bekenden om je heen weg. Maar goed, wat kunnen we doen aan die eenzaamheid? De twee kerken in Odijk organiseren samen een maandelijkse zondagmiddagbijeenkomst met een spreker of een leuke activiteit. Iedereen is welkom. Dus ook niet kerkleden. Dat geldt ook voor de maandelijkse maaltijd ‘Eten met dorpsgenoten’ tegen een zeer schappelijke prijs van vijf euro.. Zo zijn ook de caritas en de diaconie actief om mensen, die in financiële nood verkeren te helpen. Er is een Noodfonds Bunnik. De gemeente en de kerken dragen er in bij. Soms is er iemand met een probleem, maar voor dat probleem is er geen wettelijke regeling. Dan kan er een beroep worden gedaan op het Noodfonds. Er is een bezoekgroep, die zieken of rouwenden of eenzamen bezoekt.  Als de kerken wegvallen verdwijnen ook veel nuttige diensten. Dat de verzuiling nauwelijks nog bestaat is op zich niet zo erg, maar er is niets voor in de plaats gekomen. Maar sinds twee jaar hebben we in Odijk een coöperatie, De Huiskamer van Odijk. Die levert allerlei diensten.  De een helpt de ander. Om goed te kunnen draaien is een flink aantal leden nodig á twee euro per maand per huishouden. Maar mensen worden geen lid. Ik heb het niet nodig. Zulke mensen hebben gewoon niet meer door, dat anderen hen nodig hebben. Dat is het individualisme in onze samenleving. Dat leidt ook tot andere politieke keuzes. Dus wordt er te weinig gedaan aan de wel degelijk bestaande armoede in Nederland.

Wat is nu het alternatief voor de kerkverlaters? Ze hebben allemaal weer andere redenen. Velen geloven niet meer in het bestaan van een God.  Het is niet zo eenvoudig er iets aan te doen. Je zou je kennis kunnen vergroten. Een bijbel studie doen of deelnemen aan een gespreksgroep en je door anderen laten inspireren. Je zou ook kunnen leren gevoelig te worden voor tekenen van Gods zorg voor de wereld. Dat doe ik zelf bijvoorbeeld. Ik schreef er een stuk over in ons parochieblad. Er is een groep, die zich stoort aan de autoritaire manier van leiding geven van onze bisschop. Dan denk ik: ook deze man heeft niet het eeuwige leven en misschien verandert hij door de collegiale wijze van leiding geven van Paus Franciscus.  Velen zijn boos over het misbruik in de Kerk.  Besef, dat in Nederland nu strenge regels gelden. Besef ook, dat iedereen dan de taak heeft oplettend te zijn of die regels ook worden nageleefd en vraag je zelf af, wat je zelf doet tegen dat misbruik behalve boze uitspraken doen. Wat doe je om de slachtoffers te steunen? De Kerk draait vandaag voor 95% op vrijwilligers. Aks vrijwilliger kun je veel doen om de kerk beter bij de tijd te brengen.

Er zijn van die mensen, die roepen, dat de Joods Christelijke cultuur wordt aangetast en dan geven ze vluchtelingen de schuld. Ik ben bang, dat wij het zelf zijn, die van die eeuwenoude christelijke cultuur weinig heel laten. Het wordt tijd tot bezinning te komen.

Jaargang 11, Nr. 543.

VRIJHEID VAN GODSDIENST IS ZO’N MENSENRECHT

Aanstaande maandag, 10 december 2018 is het zeventig jaar geleden, dat de Universele Verklaring van de Mensenrechten door een groot aantal landen werd ondertekend. Heel veel landen waren op dat moment nog niet onafhankelijk. De kritiek op deze verklaring is immers, dat het een typisch westerse opsomming van rechten is, zoals die in tal van grondwetten van Europese staten worden opgesomd. Ze passen in een christelijke democratische cultuur. Misschien dat daardoor juist in veel Afrikaanse en Aziatische staten die mensenrechten nogal veel worden geschonden.

Voor mij persoonlijk is het ook een belangrijke dag, want het is dan precies veertig jaar geleden, dat ik namens het toenmalige District Zeist van Scouting Nederland een motie toelichtte, waarin werd uitgesproken, dat juist niet naar de Wereldjamboree in Iran moet worden gegaan wegens de schending van de mensenrechten onder het regime van de Sjah. De motie werd verworpen. Een deel meende, dat men in zo’n land met een gerust hart voor de mensenrech-ten zou kunnen opkomen. De Jamboree van 1979 ging niet door. In Iran was de revolutie uitgebroken.

Een van die fundamentele rechten is de vrijheid van godsdienst. De internationale beweging Kerk in Nood brengt elke twee jaar een rapport uit over de situatie van de godsdienstvrijheid in de wereld. Het rapport, dat onlangs is verschenen vermeldt 31 landen. Daarnaast zijn er landen, waar de godsdienstvrijheid wordt gehandhaafd, maar toch wordt aangetast doordat er uit godsdienstige motieven aanslagen worden gepleegd op bijvoorbeeld kerken of moskeeën of op mensen, die door het dragen van een keppeltje als Jood herkenbaar zijn. Dit leidt ertoe, dat veel Joden zich niet langer veilig voelen en naar Israël emigreren.

Vaak is de antigodsdienstige houding mede bepaald door andere motieven. In India is dat bijvoorbeeld het nationalisme. Fanatieke Hindoenationalisten ple-gen aanslagen op kerken of moskeeën of doden of verwonden christenen of moslims. Europese missionarissen worden in India niet voor langere tijd toegelaten. In veel communistische landen werd de godsdienst verboden, omdat de staat geen andere macht naast de staat duldde. In China bestond lange tijd een ondergrondse katholieke kerk naast een door de regering gecontroleerde katholieke kerk. Onder de huidige paus Franciscus is het tot een overeenkomst gekomen, maar de ondergrondse katholieken vertrouwen die communisten voor geen cent. Vanuit een antikoloniale houding ziet men soms een afkeer van de religie van de kolonialisten.

In de Islamitische wereld zien we een sterke radicalisering optreden en daardoor neemt de vervolging of de discriminatie van Christenen, Joden en Sjiieten toe. Dat is bijvoorbeeld in Indonesië en Pakistan het geval. In Indonesië zijn missie en zending zeer actief geweest. Er zijn veel Rooms-Katholieken en protestanten. Ze worden flink gediscrimineerd en er zijn ook brandstichtingen. De situatie verslechtert voortdurend. In Pakistan is de blasfemiewet berucht. Als de profeet of de koran of Allah wordt beledigd, staan er strenge straffen op. Helaas wordt de wet bij gewone ruzies misbruikt door iemand van blasfemie te beschuldigen. Dat overkwam Asia Bibi. Met islamitische vrouwen werkte ze op het land. Zij bood de andere vrouwen water te drinken aan. Die weigerden, want het water was door het contact met de christin verontreinigd. Daar kwam ruzie van. Asia Bibi werd ervan beschuldigd de profeet te hebben beledigd en ter dood veroordeeld. Kort geleden werd ze door het Hooggerechtshof na negen jaar in de dodencel vrijgesproken. De fanatieke Islamisten reageerden woedend. De rechters zouden gedood moeten worden. De advocaat van Asia Bibi vluchtte naar Nederland. Asia Bibi verblijft op een veilige plek onder bewaking en wacht op vertrek naar een veilig buitenland. Haar dochters vrezen voor hun leven en verhuisden al vier keer naar een andere plek. Ook zij kunnen niet in Pakistan blijven. Hoe gaat dit aflopen?

Het rapport constateert bij velen een nogal onverschillige houding en veel politieke partijen hoor je hier nooit over. Wat doen de Nederlandse diplomaten? Blijft het bij stille diplomatie, omdat die effectiever is? Waarom weten we dat niet? Godsdienstvrijheid is een mensenrecht en een van de vrijheden in onze Grondwet. Daar zou ELKE politieke partij pal voor moeten staan. Ze lopen er niet bepaald mee te koop.

Jaargang 11, Nr. 542

STEUN ZOEKEN BIJ DE LEIDER OF ZELF AAN DE SLAG?

Eindelijk kon ik weer mee doen met onze gespreksgroep. Het werd een inspirerende avond. We gingen uit van het Bijbelverhaal over de tocht van de Israëlieten uit Egypte door de woestijn naar het Beloofde Land. De aandacht werd vooral gericht op de episode waar het volk mort tegen Mozes omdat er geen water is te vinden. Ze dreigen van dorst te sterven. Ze hebben kennelijk nog niets geleerd van alle moeilijke momenten, waar ze toch gered werden. Het ontbreekt hen nog aan godsvertrouwen. Maar de vraag was, waarom ze met hun klagen bij Mozes kwamen. We ontdekten, dat ze als slaven in Egypte moesten gehoorzamen aan hun meesters en geen eigen initiatief mochten nemen. Dus gingen ze ook nu niet zelf aan de slag. Dat lijkt erg op de Oost-Europese landen, die in de communistische tijd de orders van de partij moesten uitvoeren en vooral geen eigen initiatief mochten nemen. Na de val van het Communisme moesten ze leren om zelf zakelijke beslissingen te nemen. West-Europese zakenlieden en onderwijsmensen trokken naar die landen om mensen het zaken doen in een moderne economie te leren.

Ik herinner me, dat ik tijdens een bezoek aan Tsjechische vrienden door hen vol trots werd meegenomen naar een soort kelder, waar jongeren op eigen initiatief bezig waren de ruimte in te richten als hun jongerencentrum. Ik vroeg of dit een breuk in de geschiedenis was. De jongeren begrepen de vraag niet. Dat kan ook aan mijn Engels hebben gelegen. Mijn gastvrouw begreep het wel. Het zelf initiatief nemen was een afscheid van de tijd, waarin dat niet mocht en de communistische partij als enige de beslissingen kon nemen.

Voor ons in Nederland is dat al eeuwen heel gewoon, zoals ik dat vorige week weer eens uitlegde. In veel Oost-Europese landen was er pas na afloop van de Eerste Wereldoorlog sprake van enige democratie. Niet onder de Turken of Habsburgers of Hitler of de Communisten. Dat verklaart veel van de huidige ontwikkelingen.

Toch zijn er ook vandaag in Nederland veel mensen, die kritiekloos allerlei maatregelen en wetten aanvaarden. Gebrek aan kennis speelt daarbij een rol. Dat geven mensen ook grif toe. “Ik heb er geen verstand van. Mijn vader zei, dat ik maar op het CDA moest stemmen en dat doe ik dus al jaren.” Er zijn ook duizenden mensen, die functioneel analfabeet zijn. Ze lezen geen krant. Hoe het broeikaseffect werkt, weten ze niet en hoe het versterkt wordt door het verbranden van steenkool, bruinkool, aardolie of aardgas begrijpen ze evenmin. Gewetenloze politici maken daar ongegeneerd misbruik van. Ze worden wel boos, als slimmere mensen hun wangedrag aan de kaak stellen en zelfs wegeren aangenomen wetten te accepteren.

Dat speelt ook in de kwestie van de nikab en de boerka. Het dragen ervan is binnenkort verboden in het openbaar vervoer, bij overheidsinstellingen, zorginstellingen en het onderwijs. Burgemeester Femke Halsema wil de politie niet nog meer belasten door aan handhaving van dat verbod enige prioriteit te geven. Ik vind dat terecht. Het gebod heeft een godsdienstige achtergrond. De draagsters voelen zich in geweten verplicht de sluier te dragen. Halsema weigert gewetensdwang toe te passen. In Nederland bestaat ook de scheiding tussen Kerk en Staat. Die is weliswaar niet wettelijk vastgelegd, maar het is belangrijk je eraan te houden om de goede verhoudingen te bewaren. De Kerk zal de Staat niets voorschrijven al gebeurde dat in het historisch verleden wel degelijk. De Staat zal de Kerk niets voorschrijven. Door de gezichtssluiers te verbieden, doet de staat dat wel. De Staat behoort ook de Moskee niets voor te schrijven. Het gebod een sluier te dragen heeft zeer zeker ook een rationele achtergrond. Je hebt van die kerels, die ongegeneerd een vrouw met de ogen uitkleden, zoals dat heet. Niet alleen Islamitische vrouwen vinden dat onprettig. De Me-Too-beweging heeft aangetoond, dat er kerels met veel macht nog veel verder gaan. Kennelijk is het een eeuwenoud verhaal en heeft men in de Islam er deze oplossing voor gevonden. Halsema houdt zich aan die scheiding van Kerk en Staat en dat is een tweede reden, dat ze gelijk heeft.

In een tijd, dat een meerderheid van de Nederlandse bevolking zegt niet meer in god te geloven, menen sommigen, dat het geweten niet meer telt en evenmin de scheiding van Kerk en Staat. Ze stellen zich soms uiterst agressief op. Ze zouden zich moeten realiseren, dat een kenmerk van echte democratie is, dat minderheden beschermd worden. Burgemeester Halsema kent haar verantwoordelijkheid.

Jaargang 11, Nr.541.

WIE WAS MARIA VAN GELRE?

Tien jaar heb ik les gegeven op een Lagere school in Gelderland, eerst in Spijk bij Lobith en daarna in Arnhem. Je zou mogen verwachten, dat er dan extra aandacht wordt besteed aan de geschiedenis van je eigen provincie. Dat is louter toevaal als een leerkracht iets meer weet over de lokale geschiedenis. De tijd ontbreekt om je daar echt in te verdiepen. De methodes behandelen de vaderlandse geschiedenis en ze beperken zich tot enkele cruciale periodes, die tot een ingrijpende verandering hebben geleid. Zo zorgde de strijd tussen de Bronkhorsten en de Heeckerens, in Holland bekend als de Hoekse en Kabeljauwse twisten, voor het einde aan de macht van de adel. Voortaan had de Hertog van Gelre, die ook Graaf van Zutphen was en Hertog van Gulik het gezag en waren de steden zelfstandig. Het was het begin van ons democratisch stelsel in de Nederlanden. Dat onder Karel V alle Nederlandse gewesten verenigd werden onder zijn heerschappij werd ook behandeld en de opstand tegen zijn opvolger Filips II leidde tot onze helaas nogal onbekende onafhankelijkheidsverklaring, het Placcaet van Verlatinghe van 1581.

Dan bezoek je een tentoonstelling in museum het Valkhof in Nijmegen en je maakt kennis met de gemalin van Hertog Reinald IV van Gelre en Gulik en graaf van Zutphen,. Zij is een Franse edelvrouw via haar moeder , verwant aan de Franse koning. Maria d’Harcourt werd op14 februari 1380 geboren in La Soussaye, zuidelijk van Rouen. Zij werd in 1396 hofdame . van de Italiaanse Valentina Visconti, de vrouw van de broer van de koning. Aan het hof maakte zij kennis met kunstenaars,schrijvers en geleerden. Op 12 mei 1405 huwde zei Hertog Reinald IV en werd zij Hertogin Maira van Gelre. Helaas bleef het huwelijk kinderloos. Dat leidde tot onrust onder de steden van het hertogdom, die een opvolgingsstrijd vreesden. Namens haar zieke man onderhandelde Maria met de steden. Toen haar man stierf kwam er een opvolger en Maria was niet langer welkom in Gelre. Ze verbleef zoals eerder afgesproken vooral in Gulik. Daarom kwam ze vaak in Keulen, waar ze veel kostbaarheden kocht. De tentoonstelling draait vooral om het gebedenboek, dat zij in 1415 liet maken en na de dood van Reinald IV nog liet uitbreiden. Maria stierf rond de jaarwisseling 1428 – 1429 op een onbekende plaats. Ze werd dus net geen 49 jaar, normaal in die tijd met een veel lagere levensverwachting.

Het gebedenboek lag jarenlang in een doos in een kluis in Berlijn. Nu wordt het gerestaureerd en een aantal van die gerestaureerde pagina’s kunnen nu in het museum bekeken worden. Ze zijn met de hand beschreven, maar zien er uit alsof het gedrukt is. Voor een middeleeuws boek is het nogal sober uitgevoerd. Een aantal pagina’s toont afbeeldingen in kleur van heiligen. En een bladzijde laar de hertogin zelf zien in een voor die tijd modieus gewaad. Er zijn vergrootglazen beschikbaar, maar het was zo druk, dat ik blij was mijn eigen leesglas te hebben meegenomen. De rest van de uitgebreide tentoonstelling laat de geschiedenis van die tijd zien, de kunst, de religie en de cultuur. Zo krijg je een beeld van die tijd en dan vooral van de hogere stand, dat in de geschiedenisboekjes grotendeels ontbreekt. De steden met hun ambachtsgilden en de vaak rijke burgerij naast de armere arbeiders en de geestelijkheid ontbreekt in de tentoonstelling, maar dat is niet erg, omdat daarvan altijd al veel bekend was. In oude binnensteden is er nog veel van te zien.

Voor mij was de tentoonstelling een eyeopener. Over Hertogin Maria van Gelre was tot nu toen weinig bekend. Recent onderzoek heeft een duidelijk beeld opgeleverd. Geschiedenis behandelt vaak de vele oorlogen en andere conflicten. Sommigen noemen de Middeleeuwen vanwege de belangrijke rol van de godsdienst een achterlijke tijd. De tentoonstelling laat zien hoe rijk die tijd aan wetenschap, kunst en cultuur is geweest. Wil je er meer over weten raadpleeg dan Kunstschrift 2018/4.

Jaargang 11, Nr. 540.

DE SCHIJN VAN SOUVEREINITEIT

Het Verenigd Koninkrijk is verdeeld. Een kleine meerderheid wil uit de Europese Unie. Of dat nog steeds zo is, dat is maar de vraag. De Britse bevolking gaat steeds duidelijker zien, dat al die gewekte verwachtingen waarschijnlijk slechts ten dele zullen uitkomen. Ze vrezen de chaos van een Brexit zonder een overeenkomst met de EU. Theresa May vertelde bij een inbelprogramma op de radio, dat ze wegens haar suikerziekte dagelijks insuline gebruikt, die uit Denemarken komt. Er is grote vrees, dat bij een verlaten van de Eu zonder overeenkomst, de invoer van bijvoorbeeld medicijnen stokt. Het lijkt er nu op, dat steeds meer mensen gaan beseffen, dat de middenweg van een douane-unie met de EU toch beter is dan alle banden verbreken. Kennelijk was er bij velen geen enkel inzicht in de noodzaak van een lidmaatschap van de EU of anders een sterke band zoals Zwitserland en Noorwegen die hebben. Misschien komt dat doordat de Britten niet vanaf het begin lid zijn geweest van de Europese Gemeenschappen. Overigens zijn er massa’s Nederlanders, die evenmin de noodzaak van een EU begrijpen.

Er is al lang niet meer een kleine economie van stad en ommelanden en evenmin een nationale economie. De economieën van alle Europese landen zijn sterk met elkaar verknoopt en eigenlijk geldt dat ook op wereldniveau. We hebben een mondiale economie. Wandel eens door een supermarkt en bekijk de producten. Waar komen ze vandaan? Waar komt de koffie vandaan? Meestal is het een mengsel van koffies uit meerdere landen: Brazilië, Colombia, Midden-Amerika, Ivoorkust, Angola, Oeganda, Ethiopië en vele andere landen. Zo kun je ook producten noemen als thee, cacao, suiker, soja, palmolie, zonnebloemolie, wijn, dadels, sinaasappels en citroenen. Maar kijk ook eens waar onze landbouwproducten allemaal heen gaan: ons fruit, onze zuivelproducten, onze pootaardappelen, bloemen en zaden. Een autofabriek in Engeland krijgt zijn onderdelen dagelijks per vrachtauto uit alle windstreken. Bij een ‘no deal’ komt de productie bijna onmiddellijk stil te liggen. De EU met het wegvallen van onderlinge grenzen maakt dit mogelijk. Onze handel is enorm gegroeid en dan vooral de handel met andere EU-lidstaten. Het brengt ons welvaart. In Nederland is er dan ook veel steun voor het EU-lidmaatschap.

Maar als er dan sprake is van een mondiale economie, dan moeten er ook mondiale regels voor de onderlinge handel zijn. Daarvoor bestaat de Wereld Handels Organisatie. Toch bestaan er ook duidelijke economische blokken binnen dat mondiale geheel. Ze concurreren onderling en streven naar meer economisch macht. Een landje alleen kan in die concurrentiestrijd niet overeind blijven. Dat zullen de Britten wel merken. Ik vermoed, dat de Brexiteers dat dondersgoed weten, maar hun opdrachtgevers, het grootkapitaal vindt het prachtig. Ze kunnen straks in het Verenigd Koninkrijk hun gang gaan en hopen van de EU-regels geen last meer te hebben. Lekker belastingen ontwijken en zwart geld wit wassen. Het Europees Parlement zit de Europese Commissie en de Europese Raad van regeringsleiders voortdurend achter de broek om een eind te maken aan belastingontduiking, belasting ontwijken, witwassen en allerlei andere vormen van corruptie. Op Malta is het bijvoorbeeld mogelijk om een Maltees paspoort te bemachtigen wanneer je daar flink investeert. Dat is mooi voor Russische miljardairs, want die kunnen met dat EU-paspoort vrij door de Europese Unie reizen. Een journaliste, die dat aan de kaak stelde is met auto en al opgeblazen. Voor moorden schrikt dat tuig niet terug. De Raad van Europa ondrzoekt deze zaak. Het Europees Parlement besteedt er eveneens aandacht aan. Zo groeien we naar steeds meer eenheid, gewoon omdat het nodig is om de internationale criminaliteit een halt toe te roepen. De Britse kapitalisten dachten met de Brexit hun gang te kunnen gaan. We beslissen weer zelf. Voorlopig moeten ze zich aan de EU-regels houden en als ze een definitieve handelsovereenkomst met de EU willen sluiten, dan is die alleen mogelijk als ze de EU-regels respecteren. Ze zijn geen lid meer en mogen er dus ook niet meer over mee praten. Collectieve waanzin lijkt het mij af en toe. Intussen heeft het grootkapitaal het er voor het zeggen. Zelf beslissen, ho maar. De soevereiniteit is slechts schijn.

Jaargang 11, Nr.539.