John Ch.M. Jorna

TERECHT HEVIG VERZET VAN OEKARAÏNE

In de Sovjetunie onder Stalin vond in de dertiger jaren een gedwongen collectivisatie van de landbouw plaats. In het belangrijkste agrarische gebied van de Sovjetunie, de Oekraïne was het verzet daartegen hevig. Veel boeren werden door de Russische politie gedood en anderen werden naar Siberië verbannen. In bevolkingsstatistieken zijn de moorden onder deze Stalinterreur duidelijk waarneembaar. Zo erg was het.

Hitler viel in 1941 de Sovjetunie binnen. Het is gezien het voorgaande niet verwonderlijk, dat de Duitsers door veel Oekraïners volop gesteund werden. Bijvoorbeeld bij de jacht op communisten. Daaraan refereert Poetin als hij de Oekraïners uitmaakt voor Nazi’s. Anderzijds vrezen de Oekraïners een herhaling van die Stalinterreur. In de heroverde gebieden zijn al de nodige moordpartijen geconstateerd. Velen zijn bereid zich tot het uiterste te verzetten. Daarbij hebben ze de steun van het vrije Westen hard nodig. Voor de Russische Federatie lijkt het gaandeweg meer een prestigekwestie te worden. Waar het nu om gaat is Oekraïne zoveel steun te geven, dat de Oekraïense strijdmacht erin slaagt de Russen na hun inval weer uit hun land te verdrijven zonder dat het leidt tot verdere escalatie. Daarbij is het van groot belang, dat er geen groeiende steun voor Poetin onder de Russische bevolking ontstaat.

Moderne zware tanks zijn voor Oekraïne daarbij broodnodig. Anderzijds is de vrees van de Duitse Bondskanselier voor verdere escalatie heel begrijpelijk. De Russen zijn de Tweede Wereldoorlog zeker niet vergeten. Het is voor de oorlogspropaganda van Poetin niet moeilijk de vrees voor die Nazi’s uit Duitsland aan te wakkeren. Hoe maken we het Russische volk duidelijk, dat het alleen gaat om een vrij en zelfstandig Oekraïne en niet om een aanval op de Russische Federatie? Ik hoop nu maar dat er Russen zijn, die met behulp van Google Translate dit blog gaan lezen.

15^e Jaargang, Nr.747.

EEN FIJNE SCOUTING VRIENDIN

Het is ruim vijftig jaar geleden, dat ik Lettie leerde kennen. Ze woonde toen al enkele jaren in Odijk, waar ze samen met een vriendin was komen wonen. Heel tragisch stierf die vriendin al snel en Lettie bleef alleen achter. Ik woonde vanaf februai 1967 in dit dorp. Ik raakte al snel betrokken bij de H. Nicolaasparochie en bij de Katholieke Verkenners in omliggende plaatsen, die bij het District Utrecht (stad) werden ondergebracht. In die tijd fuseerden de vier Scouting-organisaties tot een beweging Scouting Nederland. Er was veel jeugd in het dorp. In Het Trefpunt plaatste ik een klein stukje. Wie wil adhesie betuigen met mijn plan om voor de Odijkse jeugd een Scoutinggroep op te richten? Willy en Lettie reageerden. Zo leerde ik ruim vijftig jaar geleden Lettie Werkman kennen. Ze was leidster geweest bij de Gidsen en Kabouters in Zeist. In Odijk zijn twee zussen, die nog goede herinneringen hebben aan Guido Werkman uit de tijd, dat ze in Zeist woonden.

We gingen met z’n drieën aan de slag. Nu vijftig jaar geleden startten een Kabouterkring en een Welpenhorde. Ook andere leeftijdsgroepen werden opgericht. Lettie zorgde vooral voor de begeleiding van de leiding. Ik herinner me een trainingsweekend in Zeist. We kwamen in Heidestein, wat toen nog vrijwel geheel bos was en bij het meertje kreeg de jonge leiding een bericht in Morse. ’s Avonds was er een dropping. In 1982 stopte ik met activiteiten bij Scouting. Het contact met Lettie werd iets minder.

Lettie was ook een uitstekkende onderwijzeres aan de Katholieke Valkenheuvelschool in Driebergen-Rijsenburg. Toen het Hoofd der School wegen overspannenheid er een tijd uit moest, nam mijn vrouw bijna een jaar lang zijn klas over. Vooral de ouders waren daar blij mee. Lettie en mijn vrouw waren een jaar collega;s. Zo leerden we haar nog beter kennen. Haar band met de parochie daar was heel sterk. Haar verjaardag werd een keer op de pastorie daar gevierd. Eigenlijk was Lettie ook na haar pensionering meer parochiane in Driebergen dan ik Odijk. Lettie en ik spraken een keer over de beschuldigingen van misbruik waar de toenmalige pastoor mee te maken had. Lettie was erg goed bevriend met hem en kon zich niet voorstellen, dat het waar was. Zo’n fijne man. Uiteindelijk hielpen zijn ontkenningen niet meer. Hij is ontzet uit het priesterambt. Voor Lettie moet dit een enorme klap zijn geweest.

Lettie was inmiddels verhuisd naar een appartement. Van tijd tot tijd kwamen we elkaar tegen en dan was het contact weer als vanouds. Maar ze werd ouder en de familie vond, dat ze niet langer zelfstandig kon wonen. Begin 2019 verhuisde ze naar de Ridderhof in Amerongen. Maar een enkeling uit het appartement wist waar ze naartoe was. Corona zorgde uiteraard ook voor weinig mogelijkheden om haar te ontmoeten. Het zou kunnen zijn, dat haar familie dacht, dat niemand in Lettie geïnteresseerd was. Geheel ten onrechte.

Rond deze tijd was het vijftig jaar geleden dat Scouting in Odijk van start ging. Zou Lettie nog leven?  Via een vroegere buurvrouw kwam ik te weten, dat ze in De Ridderhof in Amerongen woonde. Ik belde naar de Ridderhof en kreeg een receptioniste aan de lijn. Ik vertelde haar wie ik zocht en waarom. Toen zei ze me: “Oh meneer, Lettie is net vorige week overleden”. Op de Ridderhof wisten ze niets over haar uitvaart. Wij hier in Odijk wisten het evenmin. Ik heb een condoleance via de Ridderhof naar de familie gestuurd. De uitvaart heeft waarschijnlijk in besloten kring plaats gevonden. Ik vermoed, dat Lettie, altijd erg bescheiden, haar schouders daar in het hiernamaals erover ophaalt. Lettie, we willen je laten weten, dat we door jouw overlijden een heel fijne vriendin hebben verloren. Een zeer verdienstelijke vrouw is van ons heen gegaan. Moge zij rusten in vrede.

15^e Jaargang, Nr. 746.

 PAUS FRANCISCUS IS DIE AL BEGONNEN

Een paus is niet alleen hoofd van een wereldkerk, maar ook staatshoofd, maar dan wel van een ministaatje Vaticaanstad. Maar met dit kleine staatje onderhouden 183 landen diplomatieke betrekkingen en een daarvan zijn er 91 vertegenwoordigd door een ambassadeur. Kennelijk wordt Vaticaanstad belangrijk gevonden. Waarom? In heel veel landen heeft de Heilige Stoel een diplomatieke vertegenwoordiger, een nuntius. Die krijgt vanuit de lokale kerk, maar ook door allerlei contacten veel informatie en die gaat allemaal naar Rome. Al die landen en ook de EU en andere organisaties hebben veel belangstelling voor die daar bij de Heilige Stoel verzamelde inlichtingen.

Het betekent ook dat de leden van de Curie en in het bijzonder de prelaat, die al die contacten verzorgt heel goed geïnformeerd zijn en in staat zijn de paus van betrouwbare inlichtingen te voorzien. Dat merk je ook als de paus aan het woord is. Vaak vraagt hij aan de menigte op het Sint Pietersplein het gebed voor de oplossing van een conflict met veel slachtoffers of voor de doden bij een epidemie of een natuurramp.

Tijdens de Nieuwjaarsreceptie voor het Corps Diplomatique hield hij een toespraak. Daar kwamen die talrijke gewapende conflicten aan de orde. Ik citeer uit een bericht op de website van KRO-NCRV: “Vandaag is de derde wereldoorlog van een geglobaliseerde wereld aan de gang, waarbij conflicten slechts bepaalde gebieden van de planeet rechtstreeks treffen, maar in wezen iedereen betreffen. Het dichtstbijzijnde en meest recente voorbeeld is de oorlog in Oekraïne, met zijn spoor van dood en vernietiging; met aanvallen op civiele infrastructuur waardoor mensen niet alleen het leven verliezen door bommen en geweld, maar ook door honger en kou”, zei de Heilige Vader tot het corps diplomatique dat verzameld was in de Hal der Zegeningen. 

“In dit verband stelt de conciliaire constitutie Gaudium et spes dat ‘elke oorlogsdaad die zonder enig onderscheid de vernietiging van hele steden of uitgestrekte gebieden en hun inwoners beoogt, een misdaad tegen God en tegen de mensheid zelf is en krachtig en zonder aarzeling moet worden veroordeeld’ (nr. 80). We mogen dus niet vergeten dat oorlog vooral de meest kwetsbare mensen treft – kinderen, ouderen, gehandicapten – en gezinnen onuitwisbaar verscheurt. Ik kan vandaag alleen maar opnieuw oproepen tot een onmiddellijke beëindiging van dit zinloze conflict, waarvan de gevolgen hele regio’s treffen, zelfs buiten Europa, vanwege de gevolgen voor de energie- en voedselproductie, met name in Afrika en het Midden-Oosten.”

De paus wees op meerdere gebieden waar dood en verderf wordt gezaaid. “De derde wereldoorlog in stukken die wij meemaken brengt ons ertoe andere spannings- en conflictgebieden te overwegen. Zelfs dit jaar, met zoveel pijn, moeten we Syrië zien als een gefolterd land. De wedergeboorte van dat land moet gepaard gaan met de nodige hervormingen, waaronder constitutionele hervormingen, in een poging om hoop te geven aan het Syrische volk, dat gebukt gaat onder steeds grotere armoede, en te voorkomen dat de opgelegde internationale sancties het dagelijks leven van een bevolking die al zoveel geleden heeft, beïnvloeden.”

Jarenlang had de wereld te maken met de tegenstelling tussen het Vrije Westen en de Communistische wereld. Het was de tijd van het IJzeren Gordijn in Europa. Er heerste een Koude Oorlog tussen Oost en West. Beide partijen beschikten over kernwapens en er heerste wat wij noemden een “Wederzijds Afschrikkingsevenwicht”. In veel van die landen ontstond steeds meer verzet. Denk aan de vakbond Solidariteit in Polen. In 1989 viel de Muur in Berlijn. Bijna al die landen herwonnen hun vrijheid en de Sovjetunie werd  in aparte republieken verdeeld. De Koude Oorlog was voorbij. Dachten we.

Eigenlijk kun je nu zeggen, dat er een tegenstelling in de wereld bestaat tussen enerzijds dictatoriaal geregeerde landen met weinig respect voor de Rechten van de mens en op zijn hoogst een schijndemocratie. Anderzijds zijn er staten met veel vrijheid en veel respect voor de Mensenrechten en met een goed functionerend eerlijk democratische bestuur. Die Vrije Wereld oefent een sterke aantrekkingskracht uit op de mensen, die in een land zonder democratie leven. Daar laait  van tijd tot tijd de vrijheidsliefde op. Denk aan de Arabische staten in Noord-Afrika en het Midden Oosten. De dictatuur in Syrië krijgt steun van een andere dictatuur, namelijk van Rusland.

Ook in Oekraïne waren duidelijk signalen van die vrijheidsdrang. In de ogen van Poetin en zijn trawanten driegde het land aan de Russische invloedssfeer onttrokken te worden. Dus viel Rusland er binnen. Het machtsevenwicht mocht niet verder verstoord worden. De Russen hadden niet gerekend op zoveel verzet. Niet alleen de Oekraïners zijn het slachtoffer, maar ook die gewone Russische mannen, die naar het front worden gestuurd en daar helemaal niet om gevraagd hebben. Terecht vestigde Paus Franciscus de aandacht op al die conflicten in de wereld.

15^e Jaargang, Nr.745.

EN OOK KROONJAREN

Nog pas 25 jaar bestaat de lokale progressieve partij Perspectief 21, actief in de gemeente Bunnik. Leden van de Partij van de Arbeid en van Groenlinks zijn er automatisch lid van. De partij heeft ook leden, die geen lid zijn van een landelijke partij. P21 heeft een eigen bestuur en is een zelfstandige vereniging. Een voorganger was het PAK, het Progressief Akkoord, met een gemeenschappelijke lijst en een gemeenschappelijke fractie van leden van de Partij van de Arbeid, D66 en de PPR. Het PAK heeft het maar enkele raadsperiodes uitgehouden. De eerst fractie van P21 vanaf 1998 telde vier leden en bij elke raadsverkiezing kwam er weer een lid bij. Toen we in 2018 naar zeventien zetels in de raad gingen, scoorde P21 er 8. Nu heeft P21 zes zetels en is de grootste partij in Bunnik met twee wethouders. P21 werkt samen met D66, dat drie zetels heeft en één wethouder.

Twee keer zo lang bestaat Scouting in Odijk. In juni 1972 plaatste ik een oproep in het plaatselijke blad Het Trefpunt met het verzoek adhesie te betuigen met het plan in Odijk een scoutinggroep op te richten Lettie Werkman en Willy Limbosch reageerden. Samen gingen we aan de slag. We moesten leiding zoeken. Die moesten een cursus volgen en stage lopen bij een groep in de buurt. We gingen leden werven voor de welpen en voor de kabouters, die in de eerst maanden van 1973 van start gingen. Vrij snel volgden de verkenners en de meisjes van 12 tot 17. Een zware taak was steeds te zorgen voor voldoende leiding. Er waren immers geen oudere leden. Ook steeds weer onderdak vinden was moeilijk. Maar ook dat lukte. Het was vooral het werk van mijn opvolgers, want in 1982 stopte ik met Scouting en ging mijn krachten wijden aan het aardrijkskunde-onderwijs.

Het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, kortweg KNAG, bestaat dit jaar 150 jaar. Het werd dus opgericht in 1873. Op de toen al bestaande HBS werd het vak gegeven, maar er was nog geen universitaire opleiding in de geografie. Wel was er al de Bosatlas. De Industriële Revolutie zorgde voor een grote behoefte aan grondstoffen en energie en dus een toenemende import. Het kolonialisme vierde hoogtij en dus groeide ook de belangstelling voor al die overzeese gebieden. In die koloniën moest ook onderwijs komen. Daarvoor kwamen de Fraters van Utrecht als geroepen. Die bestaan dit jaar ook 150 jaar. De aardrijkskunde kent een groot aantal specialisaties .zoals sociale geografie, stadsgeografie, bevolkingsgeografie, landbouwgeografie en fysische geografie met landschapsgeografie en o.a. klimatologie. Maar het KNAG organiseert ook de aardrijkskundeleraren in de afdeling Onderwijs. Er is ook een universitaire specialisatie Onderwijsgeografie. Onder de Afdeling Onderwijs vallen ook een aantal lokale kringen. Ik mocht vanaf 1978 voorzitter zijn van het bestuur van de Kring Utrecht. We werkten hard aan de vernieuwing van het onderwijs en verdieping van de kennis bij de docenten. Toen ik na veertig jaar in het onderwijs in 1994 met prepensioen ging stopte ik met dit bestuurswerk. Maar eens geograaf altijd geograaf. De vaste bezoekers zullen dat wel gemerkt hebben.

En dan de kroonjaren

Mijn zus, vroeger een bekende verhalenvertelster, werd tijdes de Tweede Wereldoorlog in 1943 geboren één dag voordat ik zelf negen jaar werd. Ik was heel blij een zusje te krijgen. Ze wordt dit jaar dus 80 jaar jong.

Mijn oudste zoon bereikt de leeftijd van zestig jaar. Hij is in de sneeuwwinter van 1963 geboren. Hij en zijn  vrouw hebben er voor gezorgd dat wij twee (van de drie) kleinzoons kregen. Er valt dus wat te vieren in de familie.

15^e Jaargang, Nr. 744.

OVER DE DODEN NIETS DAN GOEDS?

Allerlei mensen komen met een reactie op het overlijden van deze emeritus paus. Toen hij aantrad, vreesde ik zijn conservatieve imago. Tegelijk las ik toen ergens, dat deze paus ons nog zou verrassen. Daarover straks meer.

De Amerikaanse president Biden is een vroom katholiek. Zelfs de dag van de verkiezingen begon hij met het bijwonen van een Heilige Mis in zijn parochiekerk. Tegelijk zijn er in Amerika bisschoppen, die vinden, dat hem de communie moet worden geweigerd omdat hij bij wet abortus wil toestaan. Hij wil dat mogelijk maken om te zorgen, dat vooral arme vrouwen op een veilige en hygiënische manier de ingreep kunnen ondergaan. Welgestelde vrouwen hebben genoeg geld om naar een staat te reizen, waar abortus wel is toegestaan. Echte tegenstanders van vrije abortus beschouwen abortus als moord en moord mag nooit. Biden weet, dat ook bij een verbod er toch abortussen zullen plaatsvinden. Vrouwen in armoede willen geen kind. Ze weten, dat een kind honger zal lijden. Ze zijn te arm om het kind groot te brengen. Het zou goed zijn als jonge meisjes goede voorlichting krijgen en er voor hen gratis anticonceptie beschikbaar is. Zoiets noemen veel Amerikanen het reinste communisme.

Paus Benedictus XVI heeft veel over liefde geschreven. Zijn eerst encycliek ‘God is Liefde’ verscheen met Kerstmis 2005. Ik herinner mij ook een encycliek, waar de liefde tussen man en vrouw aan de orde kwam. Benedictus maakte onderscheid tussen de lichamelijke liefde en de zorgende liefde. Hij zag in de lichamelijke liefde een prachtig geschenk van de Schepper. We beleven daar veel genoegen aan en dat is een reden om dankbaar te zijn en dat aspect te waarderen. Het was een heel ander geluid, dan we van kerkelijke functionarissen gewend waren. Daar kregen we toen veelal de indruk, dat het lichamelijke gewantrouwd werd. Mijn moeder vertelde ons, dat haar heeroom (=een oom, die priester is) het huwelijk een noodzakelijk kwaad noemde. Ze vond het maar niets. Paus Benedictus zag in de liefde tot de naaste de voornaamste opdracht van de Kerk. Ook aan dat aspect schonk hij aandacht  Bisschop van den Hende van Rotterdam was tot nu toe de enige, die dit aspect van zijn pausschap in zijn reactie naar voren bracht.

Paus Benedictus XVI bleef ook toen hij Aartsbisschop van München Freising was en later als prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer altijd de theologieprofessor. Maar daarbij was zijn aandacht vooral gericht op de inhoud van ons Rooms-Katholieke geloof. Voor andere kerken en geloven had hij weinig belangstelling. Waarschijnlijk daardoor vormde de dialoog met andere geloven altijd een zwak punt, ook in zijn pausschap. Zo kon het tot een forse blunder komen bij een rede op zijn oude universiteit van Regensburg. Hij citeerde uit een oud geschrift. Wat heeft Mohammed ons gebracht? Niets dan geweld. Dat moge dan waarheid bevatten voor het verleden, inmiddels is er in de Islamitische theologie wel het een en ander veranderd. Ook daar staat men kritisch tegenover de vele oorlogen en ziet men in vrede het hoogste goed. Die ontwikkeling in het denken van Moslim theologen was hem ontgaan. Dat werd hem flink kwalijk genomen.

Donderdag, 5 januari 2023 is de uitvaart op het Sint Pietersplein. KRO-NCRV zenden de plechtigheid rechtstreeks uit. De uitzending begint om 9.15 uur op NPO 2. Dat wordt een lange zit.

Aan de situatie van twee pausen komt gelukkig een einde. Benedictus XVI hield zich geheel op de achtergrond. Voor hem was Franciscus de paus. Maar sommige kritische figuren probeerden hem voor hun karretje te spannen. Dat kan nu niet meer.

Ik wens alle bezoekers van mijn weblog Alle Goeds voor het Nieuwe Jaar 2023.

15^e Jaargang, Nr. 743.