John Ch.M. Jorna

HET DIENT TOT NIETS

Vergelijkingen gaan nog wel eens mank. Dor hout bevat nog heel wat energie. Warme bakkers draaiden vroeger geheel op het dorre hout in takkenbossen. In de discussies rond het enorme beroep, dat de Coronapandemie deed op de medische zorg ging men de vraag stellen of de normale medische zorg niet te veel verwaarloosd werd. Waarom die enorme inspanningen om de levens van ouderen met een wankele gezondheid te redden ten koste van jonge energieke mensen, die te laat aan de behandeling van kanker zijn begonnen?

De Coronapandemie heeft de gehele wereld verrast? Weliswaar waren we door specialisten gewaarschuwd voor een pandemie vergelijkbaar met de Spaanse griep van 1918-1919, maar dit Coronavirus heeft eigenschappen waarop we niet of nauwelijks waren voorbereid. Echt voorbereid zijn is ook nauwelijks mogelijk. Je kunt zorgen voor grote voorraden beschermende kleding, mondkapjes, IC-bedden, maar hoe je zorgt voor een enorme reserve aan medisch personeel is een vraagstuk waar nog weinig over wordt nagedacht en waar zeker geen oplossing in het verschiet ligt. De keus tussen zorg voor de Coronapatiënten en de al bestaande zieken werd gemaakt, maar we moeten ons geen tweede keer laten verrassen. De gewone zorg moet zo goed mogelijk kunnen doorgaan.

Naar mijn mening is een keus om kansloze Coronapatiënten op te geven en intussen hun lijden zo goed mogelijk te verlichten ethisch niet te verdedigen. Neem mij niet kwalijk, maar ik moest denken aan Nazipraktijken. De in hun ogen minderwaardige “rassen” als Joden, zigeuners en homo’s werden door hen uitgeroeid. Onze ouderen zijn niet minderwaardig.

Het bleek al heel moeilijk om te bepalen of iemand kansloos was. Naarmate de kennis over het virus en mogelijke geneesmiddelen toenam, namen ook de kansen van zieken toe. Als er echt goed werkende geneesmiddelen komen is het helemaal uitgesloten patiënten vroegtijdig op te geven. Bovendien wordt de verblijfsduur op de IC en in de ziekenhuizen dan veel korter. Is er eenmaal een goed werkend vaccin, dan zijn we wat betreft dit virus in grote mate gered. Maar er kunnen andere even gevaarlijke virussen de wereld gaan teisteren. Dan moeten we goed voorbereid zijn. Dan moet er ook een algemeen aanvaard antwoord zijn geformuleerd over de vraag hoe om te gaan met de term kansloos en hoe om te gaan met kansloze patiënten.

Er zijn heel wat samenlevingen in de wereld, waar juist de ouderen een belangrijke leidinggevende rol spelen en waar juist de ouderen de belangrijke beslissingen nemen. In de Nederlandse samenleving kiest men meer voor de jonge vers opgeleide mensen. Een algemene klacht onder werkzoekenden was dat je boven de 45 nauwelijks nog kans maakte. Veelal kreeg je geeneens een fatsoenlijk afwijzend antwoord. In politieke partijen zie je het streven de kieslijsten zo veel mogelijk te verjongen. Omgekeerd verlangen velen naar hun pensioen en het genieten van zoveel mogelijk boeiende gezonde jaren. We mogen best eens wat meer nadenken over de maatschappelijke rol van ouderen. Hoe maak je als samenleving gebruik van hun levenservaring in bedrijven, in het vrijwilligerswerk of in families? Met verbazing en bewondering constateer ik hoe sommige grootouders wekelijks honderden kilometers afleggen om op kleinkinderen te passen. Ik zie in allerlei verenigingen, politieke partijen, kerken ouderen van dik in de zeventig en soms nog ouder een belangrijke rol spelen. Ze zijn niet bepaald dor hout, wat net zo goed kan worden weggesnoeid.

Wie mijn weblog al meerdere jaren bezoekt, weet dat ik vaker dan me lief is ziekenhuizen van binnen heb gezien. Het stemt mij dankbaar, dat ik bij de behandelende artsen nooit gemerkt heb, dat ik beschouwd werd als nutteloos dor hout. Onze medische stand is ethisch goed geschoold en laten nooit hun patiënten in de steek.

13^e Jaargang, Nr. 630.

VAN ZUSTERS EN BROEDERS

Eigenlijk moeten we zo’n tachtig jaar terug in onze geschiedenis. Het rijke Roomse Leven bloeit nog volop. Kinderen uit de grote gezinnen van soms meer dan tien kinderen kiezen voor een functie in de Roomse Kerk. Jongens worden priester als ze tenminste goed kunnen leren. Anders kiezen ze ervoor frater of broeder te worden. Er zijn meerdere congregaties en ordes. Velen zijn op de missie in vooral Afrika en Azië gericht, maar er werken ook veel fraters in Nederland in het onderwijs en in de medische zorg. Zo was een oom broeder in de wijkzorg in de Utrechtse Rivierenwijk en een andere oom zou in het onderwijs gaan werken, maar overleed jong aan een longontsteking. Meisjes konden alleen zuster of non worden. Nonnen werkten in ziekenhuizen, de wijkzorg, in het onderwijs en ook heel veel in de missie. Een bijzondere vorm van klooster zijn waren de slotzusters. Zij kwamen het klooster niet uit. Hun tijd was grotendeels gewijd aan gebed. Van dit alles is nog maar weinig over. Bejaarde zusters wonen veelal in kloosterbejaardenoorden. Eigenlijk is het wel terecht, want aan hun liefdewerk is niet echt nog behoefte. Waarom toen wel? Het bijzonder onderwijs werd eerst niet gesubsidieerd en de salarissen waren laag. Te laag om een gezin te stichten. Zo was het werken in de zorg ook zo slecht betaald, dat het eigenlijk vooral liefdewerk was van de nonnen en de diaconessen. Door het samenleven in kloosters en met behulp van giften van de vele betrokken katholieken konden nonnen in hun levensonderhoud voorzien. Werken in de zorg en in het onderwijs beschouwden we als een roeping, niet als een manier om rijk te worden. Natuurlijk werkten er mettertijd ook leken in de zorg. De opleiding tot verpleegkundige vond meestal in de ziekenhuizen plaats. Sommige verpleegkundigen hoopten een arts te huwen. Anderen bleven een tijd werken tot er gehuwd kon worden. Als het niet tot een huwelijk kwam, maakten ze carrière in de zorg; Afdelingshoofd, wijkverpleegkundige of gespecialiseerde verpleegkundige. Overigens werd de term verpleegkundige toen nog niet gebruikt. Bestuurders hadden het gemakkelijk. Ze konden altijd over goedkoop personeel in de zorg beschikken. Het lijkt wel of ze nog steeds niet anders gewend zijn.

De tijden zijn veranderd. Van iedereen wordt verwacht, dat hij of zij ook als individu in zijn of haar levensonderhoud kan voorzien. Dat moet ook wel als één op de drie huwelijken mislukt. Getrouwd of niet; elke vrouw werkt, weliswaar vaak in deeltijd, maar met één inkomen lukt het velen niet een gezin te onderhouden. Allerlei huishoudelijke apparaten vergemakkelijken het huishouden, maar die moeten wel worden aangeschaft. Daarom wacht

men een tijd met kinderen, want eerst moeten een tweede auto, koelkasten, vriezers, een luxe badkamer, Tv’s, geluidsapparatuur, telefoons en andere apparaten worden aangeschaft. Er is een enorm tekort aan betaalbare sociale huurwoningen. Dus moet een huis gekocht worden. Dat kan meestal niet met één salaris. Dan moet het werk ook goed betaald worden. Dat is wennen voor de bestuurders. Ze roepen onmiddellijk, dat de zorg zo onbetaalbaar wordt. Die aloude traditie van welvarende CDA-, VVD- en CU bestuurders kan niet langer. Daarvoor hebben ze zelf gezorgd door die heel andere manier van leven. Ook een werkzaam leven in de zorg vergt een fatsoenlijke beloning. De welvarende burgerij moet de portemonnee trekken. Het is niet anders.

13^e Jaargang, Nr. 629.

HOE VERANDERT HET LEVEN VAN MIJN KLEINKINDEREN?

Ons leven wordt nu vooral bepaald door de Coronacrisis, al zijn er genoeg, die volgens de aloude struisvogelpolitiek de kop in het zand steken en denken, dat ze zich niets van coronaregels hoeven aan te trekken. Maar als er een vaccin is, kunnen we het virus overwinnen en weer normaal verder leven. Daar kun je de nodige vraagtekens bij zetten, want we waren en zijn druk bezig een duurzame levensstijl te ontwikkelen. Dat is geen eenvoudige zaak, want alle aspecten van ons leven worden er door geraakt. Wonen, werken, verkeer, recreatie en de natuur.

Ik was op bezoek in Odijk. Ernaast zijn vier nieuwe woningen gebouwd, die in heel veel opzichten duurzaam zijn. Ze zijn zeer goed geïsoleerd met dikke muren en driedubbel glas. Het regenwater wordt opgevangen om te douchen, kleding te wassen, de vaat te doen, het toilet door te spoelen en eventueel bij droogte te sproeien. Het drinkwater wordt gebruikt om te drinken en het voedsel te bereiden. In België is dat altijd al heel normaal. In de warme zomers wordt het huis gekoeld met water uit de diepte. Het wordt weer terug gepompt en ’s winters gebruikt voor verwarming. De Coronacrisis zorgt voor een duur probleem, want luchtverversing met circulatie en weinig buitenlucht blijkt risico’s met zich mee te brengen. Warmtewisselaars worden vaak toegepast. Uiteraard liggen op het dak zonnepanelen voor de elektriciteit en de geleverde elektriciteit is groen van windmolens op de Noordzee of zonnestroom uit de Sahara. Met alle besparing op energie is het toch op te brengen zo te wonen. Een belangrijke vraag bij dit alles is hoe we ervoor gaan zorgen dat ook de mensen met een minimuminkomen zo kunnen wonen.

Welk werk blijft erover als steeds meer werk wordt geautomatiseerd? Is dat alleen kantoorwerk of ook goederenproductie? Hoe veranderen akkerbouw, veehouderij, fruitteelt, groenteteelt en andere vormen van tuinbouw al of niet in kassen? Onderwijs, wetenschap, innovatie en creatieve beroepen. Met de huidige crisis hebben allerlei aanpassingen plaats gevonden zoals meer thuiswerken. Er is veel werk verloren gegaan en bij andere sectoren zie je een forse groei. Is dat blijvend? Nederland is een handelsland. Grondstoffen en halffabricaten worden hier bewerkt en de eindproducten worden in de gehele EU verkocht. Dat maakte ons land zo welvarend. Blijft dat zo? Sommigen zien een ontwikkeling naar zelfvoorzienende regio’s. Dat betekent minder vervuilend verkeer. Hebben ze in alle Europese regio’s het geschikte personeel? De productie wordt zo kleinschaliger en dus duurder. Is dat slim? Soms kan dat gemakkelijk, maar de bijbehorende innovatie kan alleen goed als er veel klanten zijn. Veel bedrijven en instellingen vergen een nationale schaal. Er is maar één Nederlandse bank. Voor geografen is de toekomstige spreiding van het werken een boeiend studieonderwerp.

Na het werken volgt de vrije tijd. Aan recreatie is met gemak een heel blog te wijden. Recreatie kun je immers op vele manieren onderscheiden. Naar de duur bijvoorbeeld: de middagpauze, de avond, het weekend, een tussenvakantie of een langdurige vakantie in de winter naar de sneeuw of naar de zon en in de zomer naar een veelheid van plaatsen. Daarmee hangt de af te leggen afstand samen en dus de verkeersdrukte op bepaalde routes met alle problemen van dien. Alle vormen van recreatie zorgen ook weer voor werkgelegenheid en beïnvloeden dus de bevolkingsspreiding, Maar je moet eerst nog andere vragen beantwoorden. Neemt de vrije tijd toe of af? Hoe ontwikkelt zich onze welvaart en wat betekent dat voor de besteding van onze vrije tijd? Welke eisen worden straks gesteld aan bus, trein en vliegtuig en wat betekent dat voor de prijs? Twee van mijn zes kleinkinderen reisden in Zuidoost Azië. Ze pakken even gemakkelijk het vliegtuig als de fiets. Of al dat vliegen past bij duurzaamheid is een vraag, waar ik ze niet vaak over hoor. Anderzijds draagt hun toerisme bij aan de economische ontwikkeling van die gebieden.

Toen ik deze week genietend van de ochtendkoelte in de tuin zat, viel me op, dat ik weer meer vliegtuigen hoorde. Duizenden zijn toch weer naar Spanje gevlogen en zitten nu met de problemen van het “oranje” worden van hun vakantiegebied. Soms hoor je de vliegtuigen al voor zessen overkomen. Dat betekent of goederenvervoer of intercontinentaal personenvervoer. Krijgen we een tweede golf? Komen er vaker van dit soort pandemieën?  De vraag waar het nu omdraait is de duurzaamheid. Kiezen we voor regionale zelfvoorziening of voor blijvende groei van de wereldhandel met bijbehorend groeiend zakelijk personenverkeer en groeiend goederenvervoer. Wat een vragen allemaal.

We zouden bijna vergeten, dat het draait om de vraag hoe we onze planeet bewoonbaar houden. Dus schone lucht en schoon water. Voldoende groen om de zuurstofproductie op gang te houden. De soortendiversiteit bij planten en dieren handhaven. Schone stroomenergie in plaats van vervuilende steenkool en olie, waarvan de voorraden niet oneindig zijn. En bij dit alles een eerlijke verdeling van alle welvaartsbronnen. Zo maar wat vragen om samen over na te denken.

13^e Jaargang, Nr. 628.

DDE PRIMAIRE TAAK VAN DE STAAT IS TE ZORGEN VOOR DE VEILIGHEID

Zelfs bij de primitieve horde in onze Prehistorie of bij de kleine groepjes bewoners van het Amazonegebied of de binnenlanden van Nieuw-Guinea is zorg voor de veiligheid de eerste en belangrijkste taak van de bevolkingsgroep. Men werkt samen om de eigen groep te beschermen tegen vijandige buurvolken of tegen wilde dieren. Ook voor een moderne staat als Nederland is de zorg voor de veiligheid een hoofdtaak. Dan gaat het niet alleen om militaire veiligheid. We zijn lid van de Navo. We kennen een opgeschorte dienstplicht en er is een leger, een vloot, een luchtmacht een marechaussee voor de grensbewaking en een militaire veiligheidsdienst.

We kennen zelfs een Minister voor Voedselveiligheid. Geholpen door de Voedsel- en Warenautoriteit waakt zij over de veiligheid van ons voedsel. Er mogen geen te grote resten van gewasbeschermingsmiddelen op zitten. Het voedsel mag niet bedorven zijn of ziektekiemen bevatten. Daarom wordt er op voedsel vaak een houdbaarheidsdatum vermeld. Voor allerlei producten zijn er veiligheids- en kwaliteitseisen en er zijn diensten, die toezien op de handhaving van de regels. Mensen reageren vaak paniekerig als ze denken, dat iets gevaar oplevert.

Voor de binnenlandse veiligheid hebben we de politie, die allerlei vormen van criminaliteit bestrijdt. Een belangrijke taak is de verkeersveiligheid en vrijwel iedereen krijgt daar wel eens mee te maken. Ik ben soms verbaasd als ik lees met welke vormen van criminaliteit de politie zich tegenwoordig bemoeit.

Het is ongelooflijk hoeveel mensen tegenwoordig hun brood verdienen met zorgen voor onze veiligheid. Velen werken preventief. Anderen grijpen in als onze veiligheid in gevaar is gekomen. Als dan iedereen zo hoog opgeeft over onze veiligheid zijn twee zaken nogal onbegrijpelijk. De ene zaak is de nonchalance die velen ten toon spreiden. Het zal allemaal wel meevallen. In het donker fietsen zonder goede verlichting. Heel actueel: Je niet houden aan de Coronaregels.

Als dan veiligheid zo ontzettend belangrijk is, is het onbegrijpelijk dat academisch gevormde lieden, die menen zich te moeten verzetten tegen sommige van die regels, bijvoorbeeld een mondkapjesplicht en dan  nota bene de Grondwet erbij halen om aan te tonen, dat zo’n maatregel om onze veiligheid te dienen niet mag. Allerlei grondwetsartikelen zijn min of meer strijdig met elkaar. Het gaat er dan altijd om een afweging te maken. Wat is het meest belangrijk. Het leven redden van vooral ouderen, die gevaar lopen besmet te raken lijkt me toch echt heel belangrijk.

Ik bedacht een kleine historie. Klaas is lid van een voetbalclubje en ze vieren samen met de nodige drank de verjaardag van een lid. Het is reuze gezellig en van de anderhalve meter komt weinig terecht. Piet heeft zich die dag op Corona laten testen, maar hij houdt zijn mond. De volgende dag hoort hij de uitslag: positief. Hij weigert mee te werken aan het bron- en contactonderzoek. Klaas hoort dus niets en gaat een dag later naar zijn moeder om de vuile was te brengen en de schone mee terug te nemen. Hij weet nog niets, maar hij besmet zijn moeder. Die gaat een dag later naar haar moeder, de oma van Klaas. Die wordt ook besmet. Ze wordt vreselijk ziek en ze overleeft het niet. De familie begrijpt hoe het allemaal is gekomen. Zijn hele leven moet Klaas van broers en zussen, ooms en tantes, neven en nichten horen, dat door zijn stommiteit zij hun heel lieve oma aan die vreselijke ziekte zijn kwijtgeraakt. Het lijkt mij om gek van te worden.

13^e Jaargang, nr. 627.

HWT WORDT TIJD DAT ER EEN VACCIN KOMT

Wil ik het Coronavirus overleven, dan moet ik veel contacten vermijden, want er hoeft in een wat groter gezelschap er maar één te zijn, die vaak zonder het zelf te weten mij besmet en ik overleef het waarschijnlijk niet. Dus de wekelijkse fitnes en de zondagse viering in onze H. Nicolaaskerk en familiefeestjes; ik moet ze allemaal missen. Af en toe mis ik een goed gesprek. Dat is in de loop der jaren minder geworden, want er zijn al heel wat mensen om mij heen weggevallen. Ik merk, dat het moeilijker wordt er mee om te gaan. Jonge mensen zijn bepaald niet de enigen, die behoefte hebben aan gezelschap.

Een enkele vergadering met vijf mensen kan dan wel doorgaan. Ons Diaconaal Beraad kwam toch weer bijeen en we spraken over de mogelijkheid, dat er ook in ons dorp mensen plotseling met veel minder inkomsten zijn komen te zitten. Wij zouden met onze zeer rijke Caritas zeer ernstige nood zeker kunnen lenigen in die gevallen, die niet door de overheid worden geholpen. We vragen de mensen om zulke noodgevallen attent te maken op die rijke Caritas. Veel mensen weten er niets meer van. Je hoeft ook niet katholiek te zijn om geholpen te worden. Niemand meldt zich. Zijn wij zo’n buitengewoon welvarend dorp? Lijden de mensen liever honger dan een beroep te doen op die vreselijke kerk? Maken hulpverleners mensen in nood nog attent op het bestaan van de caritas of vinden ze, dat ze “neutraal” horen te blijven en dus de mensen in nood de hulp moeten onthouden? We weten het niet. We vragen iedereen mensen in de problemen de weg te wijzen naar de caritas. Vooral mensen van hun schroom af te helpen.

We vroegen ons ook af of er mensen zijn, die de zorg ontwijken omdat ze het eigen risico niet kunnen opbrengen. Mensen met een laag inkomen ontvangen dan wel zorgtoeslag, maar als de ziektekostenverzekeraar in een keer met een rekening komt van honderden euro’s vanwege het eigen risico, dan komen de mensen in de problemen. Misschien zijn ze ook niet slim genoeg om het eigen risico te spreiden. We vragen ons af of de huisartsen voldoende attent zijn op zulke zorgmijders. Ook in zulke gevallen is de caritas bereid om bij te springen.

Als in gesprekken het onderwerp “Armoede in Nederland” aan de orde komt, merk je dat er soms uitzonderlijke opvattingen bestaan. Mensen ontkennen, dat er in Nederland echte armoede voorkomt. Als je een beetje op de hoogte bent van het werk van de buurtpastores in de stad Utrecht, dan weet je over de “multiproblem” gezinnen waar zij mee te maken krijgen. Dan is er niet alleen een laag inkomen, maar er zijn ook schulden en mensen zijn langdurig ziek of gehandicapt. Ze hebben ruzie met de buren. Ze weten de weg niet te vinden naar bemiddelaars. Contacten met de overheid verlopen moeizaam. Ze kunnen hun kinderen niet helpen bij hun schoolwerk en nu de kinderen veel thuis moesten doen, ging dat al helemaal mis. Uiteraard is er geen laptop in huis. Kent u het verschijnsel van erfelijke armoede. Generatie op generatie leeft in armoede. Het is vooral de beweging ATD-Vierde Wereld, die ons attent gemaakt heeft op dit verschijnsel. Deze mensen wonen in armoedewijken. Het verzorgingsniveau laat te wensen over. Ouders kunnen hun kinderen niet helpen bij hun schoolwerk en later bij het zoeken naar werk. Ook de kinderen krijgen op zijn hoogst het te lage minimumloon. Die komen ook weer terecht in slechte huizen in achterstandswijken. Zo gaat het maar door. ATD Vierde Wereld helpt die mensen zich te ontwikkelen, voor zich zelf op te komen, beter betaald werk te zoeken en betere huisvesting. Die mensen worden zelfbewuster. Ze leren zelf het woord te doen. Ze gaan voor het eerst van hun leven op vakantie. Ze maken contact met de rijksoverheid, met de Europese Unie en met VN-organisaties als Unicef. Heel wat van die keurige heel lieve mensen weten er niets van. De nood in onze rijke wereld gaat volkomen aan hen voorbij.

Soms wordt het nog erger. Dan komen Amerikaanse opvattingen bij ons aan de oppervlakte. Als mensen arm zijn is dat hun eigen schuld. Hadden ze maar harder moeten werken en beter hun best moeten doen. Dat armoede een maatschappelijk probleem is, veroorzaakt door de maatschappelijke ongelijkheid, dat kan men niet geloven. Dat is allemaal socialistische praat. Een fatsoenlijk mens gelooft daar niet in.

Vanmorgen had ik weer het zondagse telefoongesprek met een goede vriend en deze keer ging het hierover. Als ik de mensen wat wijzer kan maken wordt mijn leven ondanks minder face-to-face-contacten toch nog zinvoller en valt de eenzaamheid toch te verdragen.

13^e Jaargang, Nr. 626.