John Ch.M. Jorna

DE PAUS WIL DAT DE BISSCHOPPEN LUISTEREN EN STUDEREN

Het zijn verwarrende tijden voor al die clerici, die celibatair leven en vaak nauwelijks contact hebben met jonge mensen, die samen een relatie hebben. Want die komen niet meer in de kerk. Tot vijftig jaar geleden was het allemaal duidelijk. Jonge mensen zochten hun levenspartner binnen de eigen zuil. Gemengde huwelijken werden sterk afgeraden. Dat gaf alleen maar ruzie. Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen. Als een meisje in verwachting raakte, dan werd er getrouwd. Eeuwen eerder was het in verwachting zijn het teken, dat je getrouwd was. Iedereen wist wie de vader was.  Uiteraard waren er ook officiële huwelijken, die door de kerk werden ingezegend en geregistreerd. Maar het huwelijk werd en wordt gesloten door twee mensen. Het kerkelijk huwelijk is een sacrament en de twee dienen elkaar dat sacrament toe.

De grote verandering kwam door effectieve anticonceptie. Daardoor konden twee mensen ongehuwd samenwonen zonder dat er kinderen kwamen. De twee konden veel later besluiten, dat ze toch zouden proberen een kind te krijgen. Of er een officieel huwelijk gesloten zou worden was een heel andere vraag. De twee weten, dat ze van elkaar houden en dat ze elkaar trouw zijn. Ze weten, dat ze graag kinderen willen en dat ze die zullen verzorgen en grootbrengen en opvoeden. Sociologisch gezien is hier sprake van een hwelijk al wordt het niet zo genoemd. Het is een langdurige verbintenis tussen een man en een vrouw met het oog op het krijgen en grootbrengen van kinderen. Een wat gedateerde definitie. Het is niet vanzelfsprekend, dat de twee kiezen voor het krijgen van kinderen en de eeuwige trouw is minder vanzelfsprekend, zowel bij samenwonen als bij gehuwd zijn. De bisschoppen hebben te maken met een brei aan relaties: Burgerlijk huwelijk al dan niet gevolgd door een kerkelijk huwelijk, ongehuwd samenwonen al of niet geregistreerd bij een notaris. We zien huwelijken of samen wonen van twee katholiek gedoopte partners, van een katholiek en een niet katholiek gedoopte partner, al dan niet ingezegend door een katholiek priester, van twee niet katholiek gedoopte partners, die katholiek willen worden en de hele reeks met een niet gedoopte partner. Alles komt voor. Kijk maar rond in één wat grotere katholieke familie. Bisschoppen moeten heel goed beseffen, dat als ze over al dit soort relaties uitspraken doen, ze de twee partners en hun ouders en hun broers en zussen ontzettend hard op hun ziel kunnen trappen. Dat doet zijne eminentie Willem kardinaal Eijk ook als hij zegt dat een gescheiden en weer hertrouwd persoon niet te communie mag gaan, maar wel met gekruiste armen naar voren mag komen om een zegen te ontvangen. Wat een ongevoeligheid. Het tragische is, dat ze denken dat het een daad van barmhartigheid is en niet snappen, dat het een klap in het gezicht is. Een formulering, die een opening bood kreeg niet de vereiste twee derde meerderheid; 40,4% was tegen.

Toch zullen bisschoppen de hierboven geschetste veelheid aan relaties als uitgangspunt moeten nemen als ze er verder op gaan studeren en als ze met mensen gaan praten en dan met al hun familieleden en vrienden. Ze zijn er allemaal bij betrokken. Probeer nu eens echt te ontdekken hoe hun relatie is met God, hoe hun relatie is met hun naasten, hoe ze in hun leven proberen de weg van Jezus van Nazareth te gaan. Probeer het goede te ontdekken in de mens. Volg het voorbeeld van de Meester.

Diezelfde Kardinaal Wim Eijk zei in een gesprek met SP-voorman Jan Marijnissen (Zie Column 20 november 2009) dat hij alles in de schepping zo doelmatig vindt. Hij zou zich eens af moeten vragen wat Gods bedoeling was toen hij ook homofiele en lesbische medemensen schiep. Was het Gods bedoeling mensen te scheppen die onmiddellijk zondaars zouden worden zo gauw ze overeenkomstig hun geaardheid zouden leven? Probeer in uw gesprekken met hen het goede in deze medemensen te ontdekken en vraag je af hoe God naar Zijn schepselen kijkt en kijk zelf met de kennis van vandaag en niet met de kennis van de auteurs van de Bijbel. Tsja, het zijn verwarrende tijden.

Jaargang 7, Nr.333.

 SNOER JE DE DOGMATICI DE MOND?

GroenLinks is een partij waar het instemmen met militaire interventies altijd tot scherpe discussies leidt. Soms leidt het tot een crisis in de partij, zoals bij de Afghanistanmissie. Het is overduidelijk, dat Afghanistan vele kenmerken van een falende staat heeft, beter gezegd een falende staat is. Dan lijkt het logisch het land te helpen bij het ontwikkelen van een modern rechtssysteem met een goed functionerend politieapparaat. GroenLinks had samen met D66 een motie in die richting ingediend. Die werd aangenomen. Vervolgens kwam er een voorstel voor een dergelijke missie. Met veel heisa stemde GroenLinks voor. De discussies daarna waren zeer heftig. Het verkiezingsresultaat was een veel kleinere fractie.

Ik kan mij goed voorstellen, dat het Partijbestuur graag af wil van de narigheid. De spanning tussen de menselijke ellende enerzijds en de poging daaraan door militair ingrijpen een eind te maken anderzijds blijft altijd bestaan. Er is altijd reden om een eind te willen maken aan het moorden, het verkrachten van meisjes en vrouwen, het verwoesten van complete dorpen met scholen, kerken en ziekenhuizen. Dagelijks gebeurt het in Irak en Syrië op grote schaal. Een einde is niet in zicht. Er zijn meer van die blijvende brandhaarden. Maar hoe maak je een einde aan die ellende?

Er zijn partijleden, die militair ingrijpen in alle gevallen principieel afwijzen. Als je zelf bijna zeventig jaar geleden door Canadese militairen bevrijd bent van de ellende, die de Duitse Nazi’s hier brachten, dan ligt zo’n standpunt niet voor de hand. Let wel, wij wilden bevrijd worden van de Nazi’s. Waarvan willen de mensen in Syrië en Irak bevrijd worden? Of in Congo, Colombia, Mexico, Palestina? Voor wie kies je partij? Voor de slachtoffers natuurlijk. Maar die blijken vervolgens geen haar beter. Vrijwel alle conflicten zijn zo complex, dat er geen algemeen geldende uitspraken mogelijk lijken. Er valt altijd wel wat tegenin te brengen.

Toch zijn er heel wat voorbeelden, waar een vredesmacht er al jaren voor zorgt, dat bestaande conflicten niet telkens oplaaien. Een vredesmacht van de VN kan tot een stabiele situatie leiden en we zien ook, dat zo’n vredesmacht na jaren niet meer nodig is. Je kunt niet voor alle gevallen zeggen, dat militair ingrijpen altijd tot mislukken gedoemd is.

Hoe verklaar je dat? Het kan zijn, dat er weinig met name economische belangen spelen. Waarom dan blijven vechten? Het kan zijn, dat met andere middelen, bijvoorbeeld economische ontwikkeling de oorzaak van het conflict – armoede of welvaartstegenstellingen – is weg genomen. Militair ingrijpen moet daarom altijd samengaan met het inzetten van andere middelen.

Dit alles komt uiteraard in de discussies naar voren en ook in de opiniepeiling, die onder 2000 willekeurige leden is verspreid. Ik hoop op een massale deelname, zodat we een betrouwbaar beeld krijgen van de verscheidenheid aan meningen, die er ongetwijfeld zal zijn. De partij wil vervolgens een ledenreferendum. Stel, dat het voorstel van het partijbestuur een flinke meerderheid krijgt, betekent dat dan, dat de tegenstemmers zich in concrete gevallen niet meer zullen verzetten? Zullen ze geen gewetensproblemen meer hebben? Zullen ze zich bij het democratisch genomen besluit neerleggen? Zullen ze de partij dan trouw blijven? Hoe zulen onze kiezers reageren?

Ik betwijfel of het probleem op deze manier opgelost kan worden. We moeten wel heel goed afspreken hoe we in de partij discussiëren. Hoe we er voor zorgen, dat de partij niet geschaad wordt. Al die schade aan GroenLinks betekent schade aan al die goede ideeën, die GroenLinks bestaansrecht geven. Dat zou niemand moeten willen.

Jaargang 7, Nr. 332.

ELKE BISSCHOP MOET GAAN LUISTEREN

Mijn aartsbisschop heeft dat tot nu toe niet gedaan. De vragen van Rome heeft hij doorgestuurd naar de pastores. Die werden geacht een persoonlijk antwoord te geven. Dat moesten ze voor zich zelf houden. De samenvatting van al die reacties is evenmin openbaar gemaakt. De teneur kunnen we wel raden, nu onze aartsbisschop bij een persconferentie heeft gezegd tot de meerderheid te behoren die geen verandering wil. Er is nu niet gestemd. Dat gebeurt pas volgend jaar. Ik vraag mij dus af of er werkelijk een meerderheid is of behoren dergelijke uitspraken tot het spel om de mening van twijfelaars te beïnvloeden?

Zoals altijd hebben we te maken met de geografische verschillen tussen Noord en Zuid. In Afrika spelen geheel andere problemen dan in Europa en Noord-Amerika. Dan zijn er de verschillen tussen de meer pastoraal ingestelde bisschoppen, die zoeken naar antwoorden op de problemen van gehuwden en de dogmatisch ingestelde bisschoppen, die maar één antwoord kennen, de eeuwige waarheid zoals de kerk die altijd geleerd heeft en altijd zal blijven leren. Onze aartsbisschop behoort tot deze laatste groep. In hem herkennen we weinig van het beeld van Jezus van Nazareth zoals dat bij ons leeft.

Die Jezus van Nazareth lag nogal eens overhoop met de Schriftgeleerden, die precies meenden te weten hoe je de Schrift moet uitleggen, maar er niet echt naar leefden. Hun schijnheiligheid werd door Jezus vaak aan de kaak gesteld. Het heeft Hem het leven gekost. Hier gaat het vooral om de manier waarop Jezus omging met de zwakheid van de mens. Hij was er steeds op uit de mensen te helpen. Hij was tegenover die zwakke maar goedwillende mens vooral barmhartig. Dit geluid was bij de synode in Rome wel degelijk te horen. Toon begrip voor de mensen, die zich lang hebben ingespannen om iets goeds te maken van hun huwelijk en uiteindelijk toch tot een scheiding kwamen. Wees blij als zij nieuw geluk vinden en weiger hen zeker niet de Communie. Verplaats je in de positie van ouders van gescheiden kinderen, die hen uit alle macht steunen. Al die Roomse ellende komt ook door het verplichte celibaat. Veel bisschoppen hebben misschien wel een reëel beeld van de situatie, maar kunnen niet echt meevoelen met die schuldloos gescheiden vrouw door haar man verlaten. Naar alimentatie kan ze fluiten. Ze moet de kost verdienen voor zich zelf en haar kinderen. Als ze uitkeringsafhankelijk is mogen haar ouders haar niets toestoppen. Keihard wordt het ingehouden op haar uitkering. En als er dan een vriend komt, mag ze niet opnieuw huwen. De straf van de Kerk is dat ze niet langer de communie mag ontvangen. Ik vroeg mij af wie het zo wreed heeft kunnen bedenken, iemand geestelijk doodhongeren. Bijna even wreed als een ontrouwe vrouw stenigen.

Steeds meer mensen kiezen voor een variant op het burgerlijk huwelijk en gezien alle kerkelijk sancties bedanken ze voor het sacrament en de zegen, die de kerk over hun huwelijk afroept. Ze zijn trouw aan elkaar, voeden hun kinderen voorbeeldig op, doen veel vrijwilligerswerk en geven zo het goede voorbeeld aan hun kinderen, ze staan altijd klaar voor hun bejaarde ouders of alleenstaande ooms of tantes. Er zijn bisschoppen die het waardevolle in dergelijke verbintenissen willen erkennen. Ik kijk er met vreugde naar en ik heb zo’n idee, dat God dat ook doet en hoofdschuddend die betweters van bisschoppen in ogenschouw neemt.

Dat waardevolle zit ook in verbintenissen van homo’s en lesbo’s. Dat homo zijn geen keuze is, maar een geaardheid wil er bij sommige bisschoppen nog niet echt in. Wat van homofilie de oorzaak is weten we nog niet zo goed. Maar je wordt niet homo, je bent het. Wat zegt de kerk ervan? We mogen homo’s niet discrimineren en we moeten ze respecteren. Een hele opgaaf voor sommige Afrikaanse bisschoppen. Langdurig samenleven mag, maar dan wel celibatair. Hoe verzinnen ze het. Je mag geeneens laten merken, dat je van iemand houdt. Als twee homo’s of twee lesbo’s elkaar trouw beloven, er voor elkaar willen zijn, voor elkaar willen zorgen, dan lijkt het mij, dat God daar blij mee zal zijn. Mag je God dan vragen om hulp om het goed te houden? Dat lijkt mij wel. Gewoon Gods zegen afsmeken. Wat zou de Kerk veel mensen gelukkig maken als dat gewoon zou gebeuren.

Er zullen nu wel weer mensen zijn, die zo teleurgesteld zijn, dat ze met de kerk willen breken. Ik laat me door dit gedoe niet de kerk uit jagen. Die bisschoppen menen, dat ze het voor het zeggen hebben. De gewone kerkmensen hebben daar al lang geen boodschap meer aan. Zij zeggen: Wij zijn de Kerk. Wir sind die Kirche. We are the Church. Nous sommes l’Église. Wij zijn het volk van God.

Jaargang 7, Nr. 331.

BAS EICKHOUT NUMMER ÉÉN

Van harte gefeliciteerd met deze duidelijke erkenning van jouw verdiensten voor een duurzame samenleving in Nederland, in Europa en zelfs op mondiaal niveau. Terecht zeg je in het Trouw interview, dat je voor het milieu in Europa moet zijn. Je hebt dan een veel groter bereik. De ruim 500 miljoen Europeanen zijn immers aan de regelgeving van de EU gebonden. Dat milieuverontreiniging grensoverschrijdend is, spreekt voor jou als zo vanzelfsprekend, dat het in het stuk niet voorkomt. Dat er door de intensieve discussies tussen al die groene partijen een stevig draagvlak is ontstaan voor onze ideeën mag ook genoemd worden. Maar het gaat vooral om jouw inzichten, jouw daadkracht en jouw overtuigingskracht. Wij van de Europawerkgroep zijn trots op onze oud voorzitter en heel GroenLinks en al die stemmers op GroenLinks bij de Europese verkiezingen en iedereen, die het milieu een goed hart toedraagt hebben hier een goed gevoel bij. We hebben een goeie naar Brussel gestuurd.

Bas boekt ook echte resultaten. Zo heeft hij een Europese wet ontworpen, die agressieve broeikasgassen in koelsystemen verbiedt. Die wet is door het Europees Parlement aanvaard en geldt dus nu voor de gehele EU. De wet zal worden overgenomen door de VS en door China. Dan moeten andere industrielanden wel volgen. Ik herinner mij de tijd, dat gassen werden verboden, die de ozonlaag afbreken. Meesmuilend meldden koelmonteurs mij, dat de vervangers deze nare broeikasgassen waren.

Duurzaamheid is een zeer breed terrein. Het omvat eigenlijk alle terreinen van het leven. Bas beheerst al die aspecten, zo hebben we vaak kunnen constateren. Hij wil de landbouw duurzamer maken en de boeren laten helpen bij natuurbehoud. Zij mogen best iets terug doen voor de subsidies, die ze ontvangen. Hij wil de opwarming van de aarde tegengaan. Hij wil een snelle toename van duurzame energiebronnen: zon, wind, aardwarmte of bio-energie. En intussen kun je hem ook rustig vragen stellen over de valutacrisis en de rol van de banken daarbij.

Ik trof nog meer GroenLinksers in de duurzame top honderd van Trouw: Liesbeth van Tongeren op 38 en Kees van der Leun op 51. Van hen weet ik het tenminste. Proficiat. GroenLinks mag zich terecht groen noemen.

Jaargang 7, Nr. 330.

TEKEN VAN KRACHT

Vrijdag, 3 oktober 2014 ontvingen mijn vrouw en ik het Sacrament van de Levensavond. Vroeger heette dat het Heilig Oliesel of samen met de communie de laatste heilige sacramenten of de sacramenten der stervenden. Het werd veelal kort voor het overlijden toegediend. Maar inzichten veranderen. Zoals het Doopsel past bij je kindertijd en het Vormsel bij de volwassenheid, zo past het H. Oliesel bij de derde levensperiode, die van de ouderdom, van de AOW. Bij velen komen met de ouderdom ook de gebreken en dit sacrament geeft je de kracht, de genade om daar goed doorheen te komen. Dat geloven althans de vierentwintig mensen, die zich hier het H. Oliesel lieten toedienen. Mijn drie kinderen waren erbij. Dat deed ons goed. Tevoren had ik ze gezegd, dat God je weliswaar de kracht geeft, maar dat God helpt door mensen. Dat hebben wij de afgelopen periode van ziekte en herstel aan hen kunnen merken. Ze stonden vaak voor ons klaar. Dat is helemaal niet zo vanzelfsprekend. We leven in een tijd van individualisering. Iedereen leeft zo zijn eigen leventje. Bij velen is er geen ruimte voor een ander. Bij sommigen is het besef gaan ontbreken, dat je iets voor een ander moet overhebben. Naastenliefde of solidariteit is een onbekend begrip geworden. Daarom zet ik grote vraagtekens bij het gesprek aan de keukentafel, wanneer iemand een beroep doet op de zorg. De participatiemaatschappij is een nieuwe naam voor het oude ideaal van de burenhulp, de ‘naoberplicht’. Hoeveel mensen voelen zich nog aangesproken door die oude idealen? Zonder een hechte familieband of vriendschapsband zal het moeilijk worden. Ook in ons dorp, waar veel mensen elkaar kennen, klagen sommigen over eenzaamheid. Vroeger hadden zulke mensen nog een band met een kerk of een vakbond of zelfs een politieke partij. Maar ontzuiling en secularisatie hebben verbondenheid de nek omgedraaid.

Toch ben ik niet alleen maar pessimistisch. Weliswaar is het kerkbezoek sterk afgenomen en blijft nog verder afnemen. Dat wil niet zeggen, dat mensen dus ook ongodsdienstig zijn. Godsdienst is een individuele zaak geworden en mensen scharrelen van allerlei religies hun eigen geloof bij elkaar. Ze komen niet meer in de kerk, maar de aloude waarden zijn bij hen niet verloren gegaan en ze geven ze ook door aan hun kinderen. Er is in Nederland een toenemende belangstelling voor spiritualiteit. Die trend zie je ook heel sterk bij het bedrijfsleven tot bij het World Economic Forum aan toe. Topmanagers beseffen, dat ze een sterkere persoonlijkheid krijgen als ze inspiratie zoeken in spirituele boeken of tijdschriften en zo gaan beseffen, dat ze een dienend leiderschap moeten nastreven. Er verschijnt op dit gebied steeds meer. Topmanagers beseffen ook, dat wanneer belangrijke waarden door hun personeel terzijde worden geschoven dat het gevoel van onderlinge verbondenheid schaadt. Een goede sfeer in een bedrijf verhoogt de productiviteit. Als het goed is blijven mensen niet steken in het denken aan eigenbelang.

Mijn levenslange ervaring heeft mij geleerd, dat je veel goede dingen kunt opzetten, maar dat je daarbij met anderen moet samenwerken. Als je iets wilt betekenen voor de gemeenschap van je dorp of je wijk, dan past daar geen doorgeslagen individualisme bij. Als er geen echte idealen bij de mensen van de groep leven, wordt het moeilijk iets van de grond te krijgen. Zelf vind ik die idealen in het leven van Jezus van Nazareth. Ik leef in een gemeenschap waarin je die idealen nog echt kunt beleven. Het is voor mij een enorme rijkdom. Afgelopen vrijdag heb ik dat weer eens echt beseft.

Jaargang 7, Nr. 329.