John Ch.M. Jorna

STUWWALLEN, DE NEDERLANDSE BERGEN

Eigenlijk hebben we in Nederland geen bergen. Boven de 500M begint het middelgebergte en pas boven de 1500M zit je in het hooggebergte. Je mag de stuwwallen eigenlijk geen heuvels noemen, want die zijn officieel tussen 200 en 500M hoog. Voor veel buitenlanders is het wel grappig. Dan leg ik ze uit, dat in de lagere delen zoals het rivierengebied zelfs hoogteverschillen van 2 M van betekenis zijn. Onlangs legde ik het uit in een blog over het Kromme Rijngebied. Nederland is toch wel een bijzonder land.

We waren voor een midweekje in het gebied ten Zuiden van Doetinchem. Twaalf jaar geleden liepen we de Pieterpad etappe van Doetinchem naar Hoog Elten. Het pad loopt daar grotendeels over de stuwwal met de Hettenheuvel (91,6M+NAP), Montferland en de Elterberg (82,4M+NAP). Het is een vrij zware etappe met veel klimmen en dalen. Je begint aan de Noordkant en je kunt goed merken, dat het ijs daar geduwd heeft. De helling is steil en op vrij korte afstand ligt al het hoogste punt. Na de vorming in de een na laatste ijstijd, het Saalien, schuurden smeltwaterstromen dalen uit. Tijdens de wandeling moet je dus steeds weer in zo’n smeltwaterdal afdalen en er weer uit klimmen. Op die manier worden de wandelingen in ieder geval niet saai. Het zou nog leuker zijn als op hoge punten aan de rand de begroeiing laag wordt gehouden, zodat je kunt genieten van mooie uitzichten. Die vind je nu alleen aan de rand van de bossen.

We moesten vanuit Odijk er wel naar toe. Die rit naar Arnhem en verder heb ik honderden keren gemaakt. Je passeert meerdere stuwwallen, of je het nu per trein doet of per auto over de A12. De ANWB is zo vriendelijk geweest er bruine borden neer te zetten met de namen. Voorbij Driebergen komen we eerst bij de Utrechtse Heuvelrug. Toen in 1845 de spoorlijn werd aangelegd waren de locomotieven nog niet krachtig genoeg om de trein over de Heuvelrug te trekken. Met schop en kruiwagen is toen op een laag gedeelte de Heuvelrug doorgraven. Daarbij vond men ook veel door het landijs aangevoerde Scandinavische zwerfkeien. Een aantal daarvan ligt nu met uitleg op een eiland in de zandafgravingsplas bij Maarn. De moeite van een bezoekje waard. Voorbij Maarn komen we in de Vallei met licht golvend dekzand. Kort voor Veenendaal passeren we een lage heuvel, ook een stukje stuwwal. Voorbij Ede gaan we door de stuwwal Wageningen – Harderwijk en als de A12 dan over de spoorlijn heen is komen we in een laaggelegen gebied, omgeven door stuwwallen. Het ijs is er niet geweest. Het gebied wordt ontwaterd door de Heelsumse beek en de Renkumse beek, die er duidelijke dalen hebben gevormd, maar verder is het tamelijk vlak en dus heel geschikt voor het (voormalige) vliegveld Deelen. De Britse Airbornes landden er op 17 spetember 1944 met parachutes en zweefvliegtuigen. In de buurt van de afrit Arnhem Noord gaat de weg door de Oostelijke stuwwal van de Veluwe, de Veluwezoom en tussen Oosterbeek en Arnhem gaat de spoorlijn door de zuidelijke rand van de Veluwe. Een volgende keer, dat u naar het oosten gaat maar eens goed op het reliëf letten. Dan kunt u weer zeggen: “Wat is Nederland toch mooi!”

Jaargang 7, Nr. 328.

In Nederland in Amsterdam

Het is waar, dacht ik. Bram van Ojik zei, dat in de Troonrede het milieu geheel ontbrak. Zelf had ik al een hele tijd het gevoel, dat milieu niet meer “in” is. Al die alarmistische berichten over de stijgende zeespiegel, klimaatveranderingen en dreigende overstromingen kom je veel minder tegen. Het zou natuurlijk kunnen, dat we inmiddels alle noodzakelijke maatregelen goed op de rails hebben. Dat lijkt mij onwaarschijnlijk. Er zijn wel steeds meer mensen bewust bezig met bijvoorbeeld zonnepanelen, maar tegelijk zijn er veel onverschilligen en klimaatsceptici. Windmolens roepen nog steeds veel verzet op. Dus ben ik af en toe best wel pessimistisch over het vaderlandse milieubeleid.

En dan opeens is daar Avaaz, een wereldwijde actiegroep, die oproept om in actie te komen. Volgende week begint in New York de zoveelste klimaattop. Gaan daar nu eindelijk echte en effectieve besluiten worden genomen? Gaan we echt binnen enkele jaren overschakelen van fossiele energiebronnen als steenkool, bruinkool, aardolie en aardgas op duurzame energie: zon, wind, aardwarmte en waterkracht? Op heel veel plaatsen in de wereld worden marsen georganiseerd. In Nederland vooral in Amsterdam. Vanuit meerdere plaatsen in Nederland trekt men daar naar toe. Kijk maar op de sites van Greenpeace, Milieudefensie of GroenLinks. Zondagmiddag om 17.00 uur bij de klimmuur bij het Centraal Station of rechtstreeks naar Eye aan het IJ. Ik zou er graag bij willen zijn, maar daarvoor ben ik nog niet genoeg opgeknapt. Ik laat het graag aan jongeren over. Die hebben er ook veel meer belang bij.

Die Avaaz Foundation, gevestigd in New York is toch wel een heel bijzondere vorm van globalisering. Als er ergens in de wereld een opmerkelijke misstand is of een probleem, dat schreeuwt om een oplossing, dan alarmeren ze via de mail hun achterban en vragen om een handtekening. Met duizenden stromen die binnen. Op hun site laten ze zien, wie uit welk land tekenen. Zo voel je je verbonden met gelijkgestemden in allerlei landen over de hele wereld. Wil je ook meedoen? Ik geef hier een link naar een petitie om over te schakelen naar 100% duurzame energie. Doe mee.
https://secure.avaaz.org/nl/100_clean_final

Sommige mensen zien in kernenergie een oplossing. Daar komt geen CO₂ bij vrij. Maar een echte oplossing voor het radioactieve afval is er nog niet. Daarmee zadelen we ons nageslacht voor duizenden jaren op. Uranium is net als fossiele energie eindig. Het raakt eens op. Maar een heel belangrijk bezwaar is, dat uranium ook gebruikt kan worden voor kernwapens. Wij in Nederland maken geen kernwapens, maar we hebben ze wel op ons grondgebied en Nederlandse F16’s kunnen ‘zo nodig’ die atoombommen op een vijand droppen. Nederland heeft als officieel beleid, dat het bereid is als eerste een kernwapen te gebruiken. Dat gaat weliswaar tegen elk recht in, maar daar trekt onze regering zich niets van aan. Het oorlogsrecht verbiedt oorlogshandelingen tegen burgers. Bij een kernaanval vallen altijd zeker ook burger slachtoffers. Daarom vind ik het zo goed dat PAX nu komt met een handtekeningactie voor een burgerinitiatief. Als er 40.000 handtekeningen zijn verzameld, dan is de Tweede Kamer verplicht het onderwerp kernwapens in Nederland op de politieke agenda te zetten. Als u dan toch petities aan het ondertekenen bent, volg dan mijn voorbeeld. Op de website www.tekentegenkernwapens.nl  kunt u uw handtekening plaatsen.

Morgen begint de Vredesweek. We weten weer, dat je bezinnen op het onderwerp oorlog en vrede weer hard nodig is. Het besef van wat een oorlog is, ontbreekt weer bij veel mensen. Het sla er maar op klinkt mij te vaak. Zeventig jaar geleden maakte ik als tienjarige de Slag om Arnhem mee. Daarna de hongerwinter, regelmatige luchtaanvallen en overvliegende V2’s. Tenslotte de bevrijding na twee nachten en een dag frontlinie. Ik verlang daar echt niet meer naar terug. Ik wens u, lezer toe: De Vrede en Alle Goeds!

Jaargang 7, Nr. 327.

EUROPESE REGELS SCHRAPPEN PENIBELE ZAAK

Het is een populair spelletje onder Eurosceptische politici om de dwaasheid van Europese regels uitgebreid uit de doeken te doen. Het meest recente voorbeeld is het beperken van het vermogen van stofzuigers. Fabrikanten maken graag gebruik van krachtige reclameteksten. Onze stofzuiger heeft een enorme zuigkracht. De meeste consumenten nemen dit gemakkelijk voor zoete koek aan. De zuigkracht is echter weinig afhankelijk van het Wattage van de motor. Het gaat veel meer om een goede constructie. Als je een half uur stofzuigt met een vermogen van 2000 Watt en 1000 Watt is ruim voldoende, dan verspil je in de loop van een jaar heel wat energie en dus ook heel wat euro’s. Energie wordt schaarser en thermische centrales zorgen voor meer koolzuurgas in de atmosfeer en dus een verhoogd broeikaseffect. Die honderden miljoenen stofzuigers in de gehele EU maken echt wel wat uit.

Dit is maar één voorbeeld van regelgeving waarvan de logica veel mensen ontgaat. Voor veel mensen zijn de natuurwetenschappen moeilijke stof. Er zijn ook kwalitietsregels en veiligheidsregels. Bij de productie moeten fabrikanten daarmee rekening houden. Zo kunnen zij apparaten overal in de EU verkopen. Natuurlijk kan elk land zelf die regels bedenken. Maar als ze in elk land weer anders zijn – denk aan veiligheidsstekkers – dan is er voor fabrikanten een groot probleem. Eerlijk gezegd geloof ik niet, dat er veel werk voor Frans Timmermans zal zijn.

Over deze vooral technische regelgeving zullen bedrijven niet klagen. Hun lobbyisten hebben vaak zelf ervoor gezorgd dat de regels er kwamen. Er zijn ook regels op economisch, financieel, fiscaal en administratief gebied. Ze dienen om verboden oneerlijke concurrentie tegen te gaan of om belastingontwijking of –ontduiking te bemoeilijken. Of ze maken controle mogelijk van de arbeidswetgeving. Naar mijn smaak is de regelgeving en de Europese controle op deze terreinen nog veel te beperkt. Bedrijven lobbyen uit alle macht om betere regelgeving te voorkomen en dat is dan ten nadele van hun personeel pf van de consumenten  of van de gemeenschap als geheel, van ons allemaal. Als ik Mark Rutte hoor zeggen, dat “we” zo’n last hebben van al die regeltjes, dan vraag ik mij af of hij de macht van de multinationals liever niet beheerst ziet. Grote ondernemingen kunnen een nationale regering gemakkelijk onder druk zetten en zo hun zin krijgen. Ze chanteren onze regering bijvoorbeeld met het dreigement de productie naar een lage lonen land te verplaatsen of naar een land met een gunstiger belastingklimaat. Naarmate de macht van de EU toeneemt en het Europees Parlement meer oog krijgt voor de belangen van de burgers kunnen de grote ondernemingen verplicht worden zich socialer te gedragen. Nu zie je de rijken steeds rijker worden en de armen nauwelijks minder arm. Als het de bedoeling van Mark Rutte is, dat Timmermans ervoor zorgt, dat grote ondernemingen meer vrijheid krijgen, dan ligt er een belangrijke taak voor het Europees Parlement om dat te voorkomen. Het Europees Parlement heeft op dit terrein kansen laten liggen, maar ook belangrijke successen geboekt. Er moet maar eens een club van Timmermansvolgers worden opgericht.

Jaargang 7, Nr.326.

KAN RELIGIE GEWELD AANWAKKEREN?

Van 20 t/m 28 september is het Vredesweek. Jarenlang vroegen we ons af waarom er nog steeds een Vredesweek werd georganiseerd. De Koude Oorlog was afgelopen en we voelden ons niet meer bedreigd. En al die oorlogen elders in de wereld waren voor velen ‘niet ons pakkie an’. Maar sinds de conflicten in Oekraïne en in het Midden Oosten beginnen we weer dreiging te voelen. Sommige politieke partijen roepen al weer om meer geld voor defensie. De AIVD moet beter werk leveren. De regering werkt aan maatregelen tegen jihadisten. Angst slaat toe. Zou er dit jaar meer belangstelling zijn voor de Vredesweek?

Vandaag viel de Vredeskrant in de bus. Die wordt uitgegeven door Pax, tot voor kort IKV Pax Christi geheten. De band met de kerken is niet meer zo duidelijk in de naamgeving. Een goede zaak, want ook mensen buiten de kerken mogen best nadenken over oorlog en vrede, ook als je jezelf geen pacifist voelt. Op bladzijde 2 stuitte ik al op een vraag, die ik mij vraag stel; kan religie geweld aanwakkeren? Filosoof Hans Achterhuis antwoordt met ja en wijst op de talloze oorlogen uit de geschiedenis, waarbij van religieuze zijde geweld werd toegepast. Hij noemt ketterverbrandingen, gedwongen bekeringen en de kruistochten. Filosoof en schrijver Désanne van Brederode zegt nee en kijkt vooral naar het christendom. Het heeft een zelfreinigend vermogen. Er zijn altijd weer mensen, die laten zien, dat Jezus van Nazareth geweld afwees en naastenliefde het belangrijkste gebod noemde.

Hoe kijk ik er zelf tegen aan? Eerst een analogie. Soms zie je voetballers een kruis slaan. Dan denk ik: “Zou God partijdig zijn?” Zo hadden Duitse militairen op hun koppel staan ‘Gott sei mit uns’. Zou God partij kiezen? Kunnen mensen God voor hun karretje spannen? Kunnen machthebbers met een beroep op Gods wil of de wil van Allah mensen overtuigen, dat ze moeten gaan vechten en andere mensen moeten gaan doden? Ik denk, dat het maar al te vaak gebeurd is. Maar ik denk niet dat het Gods wil is, dat we geweld gebruiken of oorlog voeren. We moeten andere middelen vinden om conflicten op te lossen.

Neem nu het conflict tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland. Het wordt vaak als een recent voorbeeld van een gewelddadig conflict tussen religies genoemd. Als je goed gaat kijken, zie je dat het veel meer een sociaaleconomisch conflict was. Onder katholieken was de werkloosheid en de armoede veel ernstiger dan onder protestanten. Katholieken werden in de Noord-Ierse samenleving achtergesteld. Zo vermoed ik, dat bij heel veel gewapende conflicten de religie er met de haren wordt bij gesleept, maar dat het in werkelijkheid gaat om sociale of economische of politieke of machtsconflicten gaat. De machtspolitiek van de Verenigde Staten, die de oliebelangen in het Midden Oosten wil verdedigen. De voortdurende boosheid over het koloniale verleden en het neokolonialisme. De roof van grondstoffen, fossiele energie en voedsel uit arme landen ten behoeve van de rijke wereld. Dat economische geweld heeft weinig met religie te maken. Mensen met en zonder een religie passen het toe. Paus Franciscus veroordeelt het in woord en daad. Ik hoop, dat veel mensen van goede wil, katholiek, protestant, Moslim of Jood, boeddhist of hindoe, liberaal of socialist, zwart of bruin of wit het met hem eens zijn en gaan werken aan een geweldloze wereld.

Jaargang 7, Nr. 325.