KAN RELIGIE GEWELD AANWAKKEREN?
Van 20 t/m 28 september is het Vredesweek. Jarenlang vroegen we ons af waarom er nog steeds een Vredesweek werd georganiseerd. De Koude Oorlog was afgelopen en we voelden ons niet meer bedreigd. En al die oorlogen elders in de wereld waren voor velen ‘niet ons pakkie an’. Maar sinds de conflicten in Oekraïne en in het Midden Oosten beginnen we weer dreiging te voelen. Sommige politieke partijen roepen al weer om meer geld voor defensie. De AIVD moet beter werk leveren. De regering werkt aan maatregelen tegen jihadisten. Angst slaat toe. Zou er dit jaar meer belangstelling zijn voor de Vredesweek?
Vandaag viel de Vredeskrant in de bus. Die wordt uitgegeven door Pax, tot voor kort IKV Pax Christi geheten. De band met de kerken is niet meer zo duidelijk in de naamgeving. Een goede zaak, want ook mensen buiten de kerken mogen best nadenken over oorlog en vrede, ook als je jezelf geen pacifist voelt. Op bladzijde 2 stuitte ik al op een vraag, die ik mij vraag stel; kan religie geweld aanwakkeren? Filosoof Hans Achterhuis antwoordt met ja en wijst op de talloze oorlogen uit de geschiedenis, waarbij van religieuze zijde geweld werd toegepast. Hij noemt ketterverbrandingen, gedwongen bekeringen en de kruistochten. Filosoof en schrijver Désanne van Brederode zegt nee en kijkt vooral naar het christendom. Het heeft een zelfreinigend vermogen. Er zijn altijd weer mensen, die laten zien, dat Jezus van Nazareth geweld afwees en naastenliefde het belangrijkste gebod noemde.
Hoe kijk ik er zelf tegen aan? Eerst een analogie. Soms zie je voetballers een kruis slaan. Dan denk ik: “Zou God partijdig zijn?” Zo hadden Duitse militairen op hun koppel staan ‘Gott sei mit uns’. Zou God partij kiezen? Kunnen mensen God voor hun karretje spannen? Kunnen machthebbers met een beroep op Gods wil of de wil van Allah mensen overtuigen, dat ze moeten gaan vechten en andere mensen moeten gaan doden? Ik denk, dat het maar al te vaak gebeurd is. Maar ik denk niet dat het Gods wil is, dat we geweld gebruiken of oorlog voeren. We moeten andere middelen vinden om conflicten op te lossen.
Neem nu het conflict tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland. Het wordt vaak als een recent voorbeeld van een gewelddadig conflict tussen religies genoemd. Als je goed gaat kijken, zie je dat het veel meer een sociaaleconomisch conflict was. Onder katholieken was de werkloosheid en de armoede veel ernstiger dan onder protestanten. Katholieken werden in de Noord-Ierse samenleving achtergesteld. Zo vermoed ik, dat bij heel veel gewapende conflicten de religie er met de haren wordt bij gesleept, maar dat het in werkelijkheid gaat om sociale of economische of politieke of machtsconflicten gaat. De machtspolitiek van de Verenigde Staten, die de oliebelangen in het Midden Oosten wil verdedigen. De voortdurende boosheid over het koloniale verleden en het neokolonialisme. De roof van grondstoffen, fossiele energie en voedsel uit arme landen ten behoeve van de rijke wereld. Dat economische geweld heeft weinig met religie te maken. Mensen met en zonder een religie passen het toe. Paus Franciscus veroordeelt het in woord en daad. Ik hoop, dat veel mensen van goede wil, katholiek, protestant, Moslim of Jood, boeddhist of hindoe, liberaal of socialist, zwart of bruin of wit het met hem eens zijn en gaan werken aan een geweldloze wereld.
Jaargang 7, Nr. 325.