John Ch.M. Jorna

WAAROM GROEN?

Wat zijn de achterliggende ideeën om de natuur te beschermen, het milieu schoon te houden en zuinig om te gaan met grondstoffen en energie? Is natuur en milieu een natuurwetenschappelijk onderwerp of is het politiek of juridisch of ethisch? Waarom vinden we het zo belangrijk? Omdat we houden van de natuur? Omdat we vinden, dat de aarde overbevolkt is en ons bestaan bedreigd wordt? Omdat we bang zijn, dat onze gezondheid geschaad wordt? Of willen we onze planeet netjes achter laten voor onze kinderen en kleinkinderen? We zien allerlei problemen en zijn vooral bezig oplossingen te zoeken. Waarom kennen wij geen leefstijl, die milieuproblemen voorkomt? Moeten we in navolging van Amy Groskamp-ten Have een “Hoe hoort het?” schrijven, maar dan toegespitst op natuur en milieu? Zou Amy daar woorden aan vuil gemaakt hebben? Wat brengt ons ertoe om een Vereniging Natuurmonumenten en een provinciaal landschap op te richten? Wat zijn de bestaansgronden van Natuur en Milieu, Milieudefensie of Greenpeace? Waarom zijn er groene partijen? Waarom stemmen burgers op zo’n partij?

Laten we eens beginnen met landschap en natuur. Ik noem ze beide, want vooral stadsbewoners noemen alle groen buiten de stad natuur. Echte natuur vinden we daar, waar geen menselijke invloed waarneembaar is. Zo beschouwd kennen we in Nederland geen echte natuur al komt het Waddengebied in de buurt. Maar in Nederland denken we bij natuur aan duinen, zandverstuivingen, heide, veenmoerassen, kwelders en slikken of een binnendelta als de Biesbos. Veel mensen vinden onze bossen ook natuur, maar de meeste bossen zijn productiebossen. Elk van die gebieden kent weer een eigen flora en fauna, mooi op elkaar afgestemd. Je vindt er een eigen ecosysteem. Daarbij hoort een reliëf, een bodem, een waterhuishouding, een microklimaat naast de flora en de fauna. Als je iets verandert, merk je dat in het hele systeem. Dat kan ook door luchtverontreiniging of de inlaat van voedselrijk water. We proberen die gebieden intact te laten, zodat we ervan kunnen genieten, er tot rust kunnen komen, ons kunnen ontspannen, gezonde lucht kunnen ademen, een goede conditie kunnen opbouwen en er ook nog iets van kunnen leren. De aanwezigheid van zulke gebieden zorgt voor dag- en vaak ook verblijfstoerisme en zo zijn ze ook van economische betekenis. Toen door ontginning van de “woeste gronden” die natuurgebieden zeer zeldzaam dreigden te worden, ontstonden de natuurbeschermingsorganisaties. Zo bleef een prettige leefomgeving gehandhaafd, een belangrijke vestigingsplaatsfactor voor hoogwaardige werkgelegenheid. Daarom moet het verlies aan natuur gecompenseerd worden. Er wordt nieuwe natuur geschapen. Voor mij een contradictio in terminis. Het wijst ook op een beperkte visie op de schoonheid van agrarische landschappen. Die hebben we in Nederland in tal van variaties met elk specifieke kenmerken, die vaak het ontstaan en de ontginningsgeschiedenis weerspiegelen. De waarde van zo’n landschap kunnen zien, oog hebben voor de schoonheid en de harmonie en de Hollandse luchten erboven, dat is een kwestie van opvoeding en van jarenlange ervaring. En van het willen zien. Bijna ex-staatssecretaris Bleker heeft er duidelijk geen oog voor. Voor hem gelden vooral bedrijfseconomische criteria, zoals voor zoveel boeren. Het rivierengebied kent een bijzonder microreliëf. Je kunt er oude rivierbeddingen herkennen en de oeverwallen ernaast. In die bedding kan het voor aardappelteelt te nat zijn en op de oeverwal te droog. Dan is het bedrijfseconomisch heel verstandig om de grond van de oeverwal in de vroegere bedding te schuiven. “Ik mag met mijn grond doen wat ik wil”, hoor je dan. Dat je iets dat in vele eeuwen ontstaan is in een paar dagen vernietigt, realiseert zo iemand zich niet.

Zo worden op veel grotere schaal tropische regenwouden ontgonnen. Wordt dan tegelijk ook die ene plant vernietigd, die een geneesmiddel bevat tegen een heel nare ziekte? We weten het niet. Verliezen dieren hun leefgebied en sterven ze uit? Het economisch belang gaat voor. Dat planten en dieren hun eigen waarde hebben telt niet mee. De mens staat boven de natuur en mag haar gebruiken. Dat je die gebruiksmogelijkheden aantast en zo toekomstige generaties benadeelt is geen argument. Pas achteraf, kunnen je kleinkinderen jou aanklagen, maar dan ben je er niet meer. Bescherming van de natuurlijke hulpbronnen is dus ook een ethische kwestie. Als kortzichtig eigenbelang bepalend is voor de moraal, dan verliest de natuur het. Dat is het risico van een te ver doorgeschoten liberalisering. Eerst in de opvoeding en later in de maatschappij. Ons ethisch bewustzijn lijkt steeds zwakker te worden. Opvoeders zouden zich daar veel meer van bewust moeten zijn. Als de opvoeding niet voldoende is, gewoon burgermansfatsoen tekort schiet, dan rest nog de wetgeving. Dan heb je de politiek nodig en met name het groene bewustzijn bij politieke partijen. Daarvoor zijn groene partijen hard nodig.

Jaargang 5, Nr. 234.

MEERDERE INSPIRATIEBRONNEN 

Anna Zeven schreef op de opiniepagina van de Volkskrant een stuk waarin ze stelde, dat GroenLinks een goed verhaal mist en een gemeenschappelijke ideologie. Dat maakt het moeilijk stante pede op vragen, uitdagingen of problemen te reageren. Je kunt je antwoord niet toetsen aan die gemeenschappelijke ideologie. Dick Pels en Pepijn Vloemans reageren daarop met een soort samenvatting van het GroenLinksprogramma en stellen, dat dit het goede verhaal is. Het probleem is meer, dat het moeilijk is dit gecompliceerde verhaal in simpele en tegelijk wervende bewoordingen aan het publiek duidelijk te maken. Daardoor vind je onze aanhang vooral onder het hoger opgeleide deel van de bevolking. Zoals ik al eerder constateerde is er een communicatieprobleem.

Ik denk, dat het bij een bijeenkomst van de Linker Wang was, dat Dick Pels ook al stelde, dat een gemeenschappelijke ideologie nodig was. Ik stelde toen, dat de leden van GroenLinks een grote verscheidenheid aan inspiratiebronnen kennen, maar dat we tot onze verwondering elkaar elke keer weer in tal van programmapunten weten te vinden. Al die subculturen binnen GroenLinks hebben kennelijk zoveel gemeenschappelijke waarden, dat we in de politiek samen kunnen optrekken. Het zou interessant zijn op zoek te gaan naar die gemeenschappelijke waarden, maar ook heel moeilijk, want elke subcultuur kent haar eigen “taal”. Dezelfde woorden en uitdrukkingen kunnen een geheel verschillende betekenis en gevoelsinhoud hebben.

Maar er is nog een ander probleem. Het verwondert mij niet, dat juist een jongere hierom vraagt. Veel jongeren hebben van huis uit en vanuit hun onderwijs geen duidelijk en expliciet waardensysteem meegekregen. Ik kan goed merken, dat veel jongvolwassenen een prima waardenopvoeding hebben gehad. Ze spelen hun maatschappelijk rol met verve. Tegelijk merk ik bij veel fijne mensen, hoe moeilijk het voor hen is inspirerend voor hun kinderen te zijn en hen een goede waardenopvoeding te geven. Ik hoor ze vaak zeggen, dat ze hun kinderen vrij willen laten en dat ze later hun eigen keus mogen maken. Ik vrees, dat dit vaak de keus wordt tussen niets en niets.

Welke persoonlijke inspiratiebronnen brengen al die GroenLinksers dan mee? Ik noem er enkele: het Calvinisme, Het Lutheranisme, de Remonstrantse Broederschap, de Doopsgezinden, de Rooms-katholieken, de Joden, de verschillende vormen van de Islam, het Hindoeïsme, het Boeddhisme, het Socialisme of Marxisme, het Pacifisme, het Secularisme, het Feminisme, de ideologie van homo’s en lesbiennes, de liefde voor de natuur, planten en dieren, het vegetarisme en veganisme. Ook al zou je uit al die verschillende waardenstelsels een gemeenschappelijke ideologie kunnen afleiden, dan zullen individuele GroenLinksers in concrete situaties toch weer aan hun eigen persoonlijke waardenstelsel toetsen. Ik vrees, dat het streven naar een gemeenschappelijk ideologie geen echte oplossing biedt.

Het is merkwaardig, dat Dick Pels en Pepijn Vloemans in hun stuk nergens het pacifisme als belangrijk element van het GroenLinkse denken noemen. Maar het is ook begrijpelijk, want het is al sinds 1989 een belangrijk discussiepunt geweest. Voor sommige houdt het absolute geweldloosheid in. De oplossing voor conflicten moet altijd door onderhandelen gevonden worden. Vredesbemiddelaars zijn daarbij wenselijk. Maar wat doe je als slechteriken niet willen onderhandelen? Ik vermoed, dat de afwijzing van kernwapens unaniem is. De rol van GroenLinks bij de uitzending van de politietrainingsmissie naar Kunduz heeft veel leden en kiezers van GroenLinks vervreemd. Alhoewel iedereen de kans op blijvend succes heel klein acht, kun je dat ook weer niet voor 100% uitsluiten.

Wat de kiezers niet begrepen hebben is, dat zowel die trainingsmissie als het Lenteakkoord even vele signalen waren, dat GroenLinks bereid was regeringsverantwoordelijkheid te dragen. De partij stemde in met zaken, waar men als oppositiepartij normaal fel tegen zou zijn. Dus zullen onze vier Kamerleden goed moeten nadenken of ze de komende jaren nog eens zo vriendelijk naar de nieuwe regering zullen zijn.

In volgende columns zal ik nader ingaan op de diepere achtergronden van het GroenLinksprogramma. Waarom is duurzaamheid zo belangrijk? Waarom een rechtvaardige verdeling van de welvaart? Wat is het belang van solidariteit?

Jaargang 5, Nr. 233,.

Wat maakt de PvdA van het herfstakkoord?

Tegenover de winst van de VVD staan de dramatische verliezen van de PVV en het CDA. De kiezers hebben duidelijk gemaakt, dat ze het asociale beleid van Rutte I niet meer lusten. Wat een overwinning lijkt, de VVD de grootste partij, is feitelijk een nederlaag. Ondanks de vlucht van strategische stemmers van GroenLinks naar de PvdA is door de grotere winst van de PvdA en het zich handhaven van de SP links sterker geworden. Het is niet de eerste keer, dat door het strategisch stemmen GroenLinks bijna wordt leeg gezogen. We zijn niet beloond voor de moed van Jolande Sap, die het nationale belang voorop stelde, een Lenteakkoord sloot en het mogelijk maakte, dat er een ontwerp begroting naar Brussel kon worden gestuurd. Diederik Samsom bleef ondanks herhaald aandringen weg. Ironisch genoeg kan hij nu niet wegblijven en moet hij maar zien met de VVD tot overeenstemming te komen. Of dat voor links tot een aanvaardbaar resultaat leidt is nog maar de vraag. Maar vrijwel zeker zal de PvdA van de kant van SP en GroenLinks af en toe stevige kritiek krijgen. Dan gaan we weer omhoog in de peilingen. Laten we hopen, dat het meevalt. Er moet weer gepolderd worden om tot allerlei hoogst noodzakelijke structurele vernieuwingen te komen. Misschien, dat de heren daarbij af en toe inspiratie vinden in het programma van GroenLinks.

Is het strategisch stemmen nu de enige oorzaak van de teruggang van GroenLinks? Al voordat Diederik Samsom aan zijn opmars begon waren we al laag in de peilingen. Meerdere keren waren er incidenten, dan zakten we en daarna ebde het effect weer weg. Nu waren er al in verkiezingstijd minstens drie naar mijn smaak onnodige narigheden. De affaire Tofik Dibi, een duidelijk gebrek aan zelfkennis, het best aardige interview van Ineke van Gent met een onjuiste tendentieuze kop en het zich niet geheel geruisloos terugtrekken van Bruno Braakhuis. Alles werd enorm uitvergroot door de media, zodat ik er af en toe een onbehaaglijk gevoel bij kreeg. Wat was hier gaande? Voor de buitenwereld ontstond een beeld van een partij, waar ze elkaar de tent uit vechten. Zo’n partij is niet aantrekkelijk voor de kiezers. Maar van je fouten kun je leren. Ken je verantwoordelijkheid als je contact hebt met de media. Misschien is het beter, dat alle contacten via een perschef lopen.

De partij heeft door een aantal standpunten kiezers van zich vervreemd. Het duidelijkst was dit bij de politietrainingsmissie naar Kunduz. Dat bleef ook steeds door etteren, terwijl al snel duidelijk was, dat twee derde van het congres instemde. De voorstellen over het ontslagrecht zorgden evenzeer voor minder steun. Het kwam weer terug in het Lenteakkoord. Veel goed opgeleide jonge mensen, die van de ene naar de andere baan hoppen, beseffen niet hoe bedreigend het voor ouderen is hun ontslagbescherming kwijt te raken. Die mensen weten immers, dat ze na ontslag nergens meer aan de bak komen. Dat was het beeld, dat ontstond. Veel vroegere PPR- en EVP-stemmers raakten vervreemd door de toenemende intolerantie naar religie, bijna even erg als bij de PVV. Ik heb er veel over geschreven.

Eigenlijk gaat het vooral om beeldvorming. Die hebben we niet helemaal in eigen hand, zeker niet waar het onwelwillende media betreft. De voorlichting naar de media en het publiek, moet dus flink meer aandacht krijgen en goed gecontroleerd worden. Professionalisering is noodzakelijk. Een open debatpartij is een mooi ideaal, maar zorg dan wel, dat je de partij niet te kwetsbaar maakt.

GroenLinks is een partij met idealen, maar steunt niet echt op een bepaalde inkomensgroep. GroenLinks verdedigt niet een eigen groepsbelang. De partij komt op voor de zwakken in onze samenleving, maar ook elders in de EU en in de Derde Wereld. De partij komt op voor het milieu. Slechts weinig mensen beseffen, dat dit in hun belang is. Ze hebben met de economische onzekerheden wel andere dingen aan hun hoofd dan het behoud van de biodiversiteit. In economisch zware tijden scoort milieu nooit hoog. We hebben de Green New Deal veel te slecht verkocht. We moeten leren onze idealen beter te verkopen.

Tot slot een anekdote. Ik zat in de studeerkamer en keek naar de spreuk van de Bond zonder Naam. “Winnaars zijn verliezers, die niet opgeven “ Op hetzelfde moment riep mijn vrouw, dat Epke Zonderland met zijn oefening bezig was. Hij won goud. Vier jaar eerder was hij gevallen en eindigde hij in de achterhoede. Wat was die spreuk ontzettend van toepassing. Epke gaf niet op. GroenLinks geeft niet op. Tot over vier jaar!

Jaargang 5, Nr. 232.

OM DUURZAAMHEID EN SOLIDARITEIT

Om deze centrale waarden van GroenLinks stem ik al jaren op deze partij en dat ga ik op 12 september weer doen. Eigenlijk zie ik in onze partij als enige in Nederland een visie, die echt op de toekomst gericht is. Dat wil niet zeggen, dat het hier en nu niet belangrijk is. De duizenden banen in 2040 zetten nu geen zoden aan de dijk. We zitten in een economische crisis. Mensen zijn onzeker en durven niet te kopen. Je leven lang wonen op de pof zorgt voor een gezamenlijke schuldenberg en de hypotheekrenteaftrek trekt de inkomsten van onze overheid steeds meer om laag. Jonge mensen moeten langer sparen om met meer eigen geld een huis te kunnen kopen. Gelukkig voor die jonge mensen dalen de huizenprijzen. Er worden veel minder huizen gebouwd. Bouwondernemingen gaan failliet. Bouwvakkers verliezen hun baan. Als enkele honderdduizenden sociale huurwoningen goed geïsoleerd worden, geeft dat werk aan duizenden bouwvakkers. Alle materiaal moet worden geproduceerd. Geeft ook weer werk.

Die woningisolatie is een bijdrage aan de oplossing van een energieprobleem. Vorige week schreef ik over de energie afhankelijkheid van de landbouw. Ik dacht aan waterstofgas als energiebron voor tractoren. Zulke tractoren zijn er al en ook lopen er op ammoniak (NH₄), dat uit mest gewonnen wordt. Je moet dan wel wat doen aan NO_x, dat dan ook ontstaat. Verzuring van het milieu willen we niet. Elektriciteit uit coöperatieve windmolens is veel goedkoper dan die welke ons nu wordt geleverd. Het wordt tijd, dat we ons financiële belang zien en zelf initiatief gaan ontplooien.

Europa gaat strenge eisen stellen aan het terugwinnen van grondstoffen uit afval. Er is een groot huisvuilverwerkingsbedrijf, dat daar al heel ver in is en door de verkoop van terug gewonnen grondstoffen ook veel goedkoper is voor gemeenten. Aanstaande zaterdag begint de jaarlijkse Vredesweek. We willen aandacht schenken aan de strijd om zeldzame metalen als oorzaak van allerlei conflicten. Een kringloopeconomie is een bijdrage aan een vreedzamer wereld. Oorlogen voorkomen is slimmer dan te proberen bestaande conflicten te beëindigen.

Voor een bewuste GroenLinkskiezer is dit alles gesneden koek. Hij verwondert zich alleen maar over het gebrekkige inzicht bij veel medeburgers. Of sluit men bewust de ogen? Vreest men het luxe leventje niet te kunnen voortzetten. Na ons de zondvloed. Zo lang het kan gaan we door met verspillen.

Toen ik nog werkte en de geografie van de VS moest behandelen schonk ik vaak aandacht aan status. Ik vertelde, dat we in Europa status ontlenen aan de manier waarop we ons werk doen. Een goede vakman of een groot geleerde of een kundige arts of een inspirerende docent heeft status. In de VS ontleent men zijn status vooral aan de mate waarin men consumeert. Hoe groter het huis, hoe dikker de auto, hoe mooier de kleding en hoe uitbundiger de feesten, hoe hoger de status. Het lijkt erop, dat de Amerikaanse statuszoekerij ook Nederland teistert. Als je niet heel veel verdient, dan tel je niet mee. Soberheid is geen deugd. Soberheid is belachelijk. Hoeveel PVV en VVD-stemmers zouden door dit virus zijn aangetast? Hoeveel oog heeft een jonge goed verdienende Nederlander nog voor mensen in een verzorgingshuis? En dan niet dat dure luxe seniorentehuis, waar Oma woont. Heeft men zicht op de leefwijze van uitkeringstrekkers? Waar komt toch die ikke ikke mentaliteit vandaan?

Als er minder solidariteit is in de samenleving dan werkt dat natuurlijk ook door in de houding naar Europa en de schuldenproblematiek van de zuidelijk landen. En het werkt door in de houding tegenover ontwikkelingssamenwerking. Ze horen nooit meer de missiepater vertellen over hoe het in Afrika of Zuid Azië of Latijns Amerika is.

GroenLinks is een partij, die oog heeft voor al deze thema’s. Daarom stem ik woensdag, 12 september 2012 op GroenLinks en dan met overtuiging op onze dappere voorvrouw Jolande. Houd vol!

Jaargang 5, Nr. 231.