John Ch.M. Jorna

Obama versus Mc Cain  

De hele wereld heeft belang bij wie de nieuwe president wordt van de Verenigde Staten. Toch mogen alleen de inwoners van de VS hun stem uitbrengen. Dat neemt niet weg, dat het een populair tijdverdrijf is geworden om te discussiëren over de vraag welke kandidaat de voorkeur verdient. Vooral in talkshows op de TV zie je het gebeuren. 

De nieuwe president wacht een reusachtige taak. Daar is allereerst de financiële crisis. Zoals ik vorige week al betoogde vraagt een echte oplossing een ware cultuuromslag. Niet meer leven op de pof, weg met de creditcardeconomie. Eerst sparen en dan kopen. Als huishouden zorgen voor een financiële buffer als dat al kan. Een eerlijker verdeling van de inkomens om dit voor velen mogelijk te maken, want nu is er een groep armen, die zelfs te weinig inkomen heeft om in de eerste levensbehoeften te voorzien, laat staan, dat ze kunnen sparen. Fatsoenlijke huisvesting voor de lagere inkomens groep, die een hypothecaire lening voor een woning nooit zal kunnen aflossen. Hun toch geld lenen zorgt nu voor de problemen. Goed onderwijs en goede medische zorg voor allen gaat eveneens veel geld kosten. Waar haal je dat geld vandaan? Het betekent hogere belastingen. Dat betekent GEEN lagere consumptie en een negatieve invloed op de economie, want die consumptie wordt verschoven naar de lagere inkomensgroepen en zorgt dus voor meer werkgelegenheid in de bouw van huurwoningen, in het onderwijs en in de medische zorg. Het betekent wel wat minder luxe consumptie. 

Maar ook op een ander terrein moet de Amerikaanse economie krachtig groeien. Er moet meer vernieuwbare energie geproduceerd worden door zon, wind en stromend water. De gehele industrie en het verkeer moeten duurzaam worden. Weg met de ouderwetse verbrandingsmotoren en meer openbaar vervoer en elektrische auto’s. Openbaar vervoer vraagt minder gespreid wonen, dus ook de ruimtelijke ordening moet veranderen: Meer geconcentreerd en duurzamer bouwen. Minder verspillend omgaan met energie en grondstoffen en water en bodem en ruimte. Hoe krijg je de Amerikanen zover, dat ze dit accepteren en er enthousiast aan gaan werken? En welke president zou dat het beste kunnen? 

Ik kies voor Obama. Die heeft in dit opzicht de beste ideeën en met steun van de democratische meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden kan hij ze ook verwezenlijken.Mc Cain is oud en afgeleefd en zijn partij kan zo’n omslag in het denken niet verwezenlijken. Zijn leeftijd brengt ook risico’s met zich mee en de kandidate voor het vice-presidentschap heeft als voornaamste verdiensten, dat ze schoonheidskoningin is geweest, leuke pumps draagt en een uitstekende opticien heeft, die haar bij haar brillenkeus adviseert. Zij is bepaald niet van het kaliber Hillary Clinton of Nancy Pelosi. 

Bij Obama heb ik slechts één vrees. Als hij zijn ideeën zou weten door te zetten, maakt hij veel vijanden onder de rijken, zoals John Kennedy vijanden maakte onder de Texaanse olieboeren. Ik hoop, dat Obama niet hetzelfde lot zal ondergaan als Kennedy. Daarnaast ben ik nog benieuwd of Mc Cain de rassenkaart zal gaan spelen. Alleen in wanhoop waarschijnlijk. Het zou toch mooi zijn als er 145 jaar na de afschaffing van de slavernij een zwarte president zou komen, al stamt hij dan niet uit een slavenfamilie. Toch zijn er in de VS nog steeds mensen, die erg racistisch denken en ook dat vormt een risico voor de nieuwe president Obama.

De financiële crisis in de wereld 

Al jaren heb ik het betoogd. De economie van de Verenigde Staten is een enorme luchtballon. Door buitenlandse kapitaalinjecties wordt er voortdurend lucht bij geblazen, maar o wee als dat ophoudt. De Verenigde Staten hebben al jaren boven hun stand geleefd. Er was een kolossale overconsumptie. Dat zag je bij individuele burgers, maar ook bij de overheid. Eigenlijk worden de oorlogen in Irak en Afghanistan extern gefinancierd. Kan dat allemaal zo door gaan? Ja denken de Amerikanen traditioneel. De enige reden om ze gelijk te geven is, dat ook de schuldeisers er alle belang bij hebben om de economie van de VS overeind te houden. Anders kunnen ze naar hun geld fluiten. Ze kunnen er nu al op rekenen, dat de schulden worden afbetaald in dollars, die veel minder waard zijn, dan toen ze het geld in leen gaven. 

Waardoor is er zo’n overconsumptie? Amerikanen kennen geen grenzen. In de tijd van de kolonisatie trokken ze eeuwen lang steeds verder naar het Westen. Er kwam geen eind aan de prairies. Steeds ontstonden nieuwe staten nadat die dertien Britse New England States de onafhankelijkheid hadden bevochten. In de vijftiger en zestiger jaren kregen we van een kennis postzegels toegestuurd, zogenaamde Centennial zegels, die werden uitgegeven bij het honderdjarig bestaan van een van de vijftig staten. 

Tennessee heeft kennis gemaakt met deze mentaliteit. Het beboste heuvelachtige landschap werd in gebruik genomen door akkerbouwers. Het bos werd gekapt en de vrijgekomen hellingen werden geploegd en ingezaaid. Maar men ploegde van boven naar beneden in plaats van dwars op de helling en men liet geen stroken bos dwars op de helling staan. Daardoor kwam er al snel bodemerosie: de vruchtbare grond werd weggespoeld en er ontstonden geulen in de hellingen. Grond genoeg! Even verderop begon men van voren af aan. Uiteindelijk was het stroomgebied van de Tennesseerivier een grote woestenij geworden, de zogenaamde Bad Lands. Tijdens de Crisisjaren begon men daar het Tennessee River Project met een apart gezag de Tennesseeriver Valley Authority (TVA). Er werden stuwdammen aangelegd om voortaan overstromingen te voorkomen. Die leverden ook hydro-elektriciteit.Daar kwam dan weer industrie op af. De hellingen werden herbebost. De akkers werden langs de hoogtelijnen geploegd en van boven naar beneden werden verschillende gewassen verbouwd. Het hele gebied kwam weer tot welvaart. Zo energiek moet er nu ook in de Amerikaanse economie worden ingegrepen. 

Zo zien Amerikanen evenmin grenzen aan de energievoorraden in de wereld. Ze hebben op grote schaal de Amerikaanse olievelden leeg gepompt, maar op een manier, waarbij nog veel olie ongebruikt bleef. Daarop gingen ze een zeer groot deel van het olieverbruik importeren. Bij de oliecrisis in 1974 bleek hun kwetsbaarheid. Het veranderde niets aan het veel hogere energieverbruik per hoofd dan in de rest van de wereld. En toen de olieleveranties in gevaar kwamen begonnen ze een oorlog in Irak. Hetzelfde zie je bij andere energiebronnen en grondstoffen. Ze zijn niet zuinig en ze doen veel te weinig aan recycling. Zo produceren ze nog steeds erg veel en zijn nog steeds de grootste economie van de wereld. De staatsschuld is weliswaar torenhoog, maar als percentage van het Bruto Nationaal Product valt het nog mee. 

Jaren geleden speelde ik op school, maar ook een enkele keer elders het Wereldhandelsspel. Er doen een aantal landen aan mee, die elk jaar een hoeveelheid grondstoffen, energie en kapitaal krijgen. Ze moeten zorgen, dat ze elk jaar een hoeveelheid vlees en graan bij elkaar krijgen. Eventueel kunnen ze geld lenen, maar dat moet wel terugbetaald worden. Derde Wereldlanden bleken het erg moeilijk te hebben. Ze haalden hun consumptie niet. In werkelijkheid zou datmassale hongersnood en sterfte betekenen. De positie van de Verenigde Staten was zeer merkwaardig. Ze hielden het alleen vol als ze zeer veel investeerden. Anders haalden ze hun consumptie niet. Het was een spel om te leren. Toen al liet ik de waarschuwing horen, dat het met de VS vreselijk mis zou kunnen gaan als ze zoveel zouden blijven consumeren zonder daarvoor te investeren. Op de pof leven zou op termijn dodelijk zijn voor de economie. Heb ik nu gelijk gekregen? Zouden die Wageningse studenten er nu weer aan terug denken? 

1989: De wende. Het communisme gaat ten onder. De Sovjet Unie valt uiteen. De vrije markt economie, het Westen heeft gezegevierd. Er is geen beter economisch systeem dan dat van de vrije markteconomie. Minimale regelgeving, zo min mogelijk bemoeienis van de staat, vrije concurrentie: dat geeft de beste resultaten. Wat vallen de apostelen van de vrije markt de laatste dagen keihard door de mand. Zo komt arrogantie ten val.

Aardkundige Waarden langs
onze Kromme Rijn 

Zaterdag, 13 september 2008 mocht ik vier keer toelichting geven over het landschap aan weerszijden van de Kromme Rijn tussen Odijk en Kasteel Beverweerd bij Werkhoven.Het biedt je de kans om te wijzen op het aanwezige microreliëf. 

We startten bij de monding van de LangbroekerWetering in de Kromme Rijn. Ik legde met behulp van een tekening het ontstaan van oeverwallen uit en kon al onmiddellijk laten zien hoe de boerderij Oud Scherpenburg op de oeverwal ligt. Je ziet de oeverwal ook duidelijk als je naar de paaltjes van de afrastering kijkt. De akker er naast is geëgaliseerd om zo over het gehele oppervlak een goede aardappeloogst te verkrijgen. Daar zie je de spanning tussen het bedrijfseconomisch belang en het belang van het behoud van aardkundige waarden. Verderop kun je op meerdere plaatsen zien, ook vanaf het nieuwe jaagpad, dat de Kromme Rijn oorspronkelijk veel breder is geweest. In het weiland zie je een steilrandje. Bij Odijk is bij het tot stand komen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie een bocht afgesneden. Daar is de oever wat afgevlakt en op een plek zie je heel duidelijk het rivierzand, dat zo’n meter onder de klei voorkomt. Dat biedt de mogelijkheid om te vertellen, dat de rivier zijn loop voortdurend verlegde en dat er zo een kronkelwaard ontstond, waar Odijk nu ligt. Er viel tijdens de tocht van veertig minuten zoveel uit te leggen, dat ik aan de tocht van veertig minuten nauwelijks genoeg had. Maar ja, als je gaat uitweiden over de vroegere eigenaren van Beverweerd, waaronder Stadhouder Prins Maurits en zijn bastaardzoon Lodewijk van Nassau, dan ben je wel even bezig. 

De donderdag ervoor maakte ik met 55-plussers een fietstocht naar het Aardkundig Monument het Zwerfsteneneiland bij Maarn. Wim Hoogendoorn gaf er uitgebreide toelichting. Het is toch bijzonder dat er zo’n 700 stenen op deze plaats bewaard zijn gebleven, waarvan de meeste uit de omgeving van Stockholm afkomstig zijn. De hele indeling van de gesteenten, het ontstaan van stuwwallen en ijs- en sneeuwsmeltwaterdalen komen aan de orde. Zeker een bezoek waard. Als je er meer over wilt weten ga dan naar www.aardkundigewaarden.nl en je vindt er alle informatie over de aanwezige stenen, over aardkundige monumenten en over de excursiemogelijkheden. 

De gehele fietstocht bood de mogelijkheid iets te vertellen over de geomorfologie van het landschap. We kruisten de fossiele Zeister Rijnloop, maakten met het dekzand kennis en reden door het stuifzandgebied bij Driebergen. Het beklimmen van de Utrechtse Heuvelrug leerde ons hoe hoog die wel is en wat een enorme kracht het ijs moet hebben gehad. En dan zagen we nog de Darthuizer Poort, een ijssmeltwaterdal bij Leersum en verderop een grote dekzandrug. 

Zo kun je mensen gevoelig maken voor de waarde van de dode natuur en ze leren het landschap te begrijpen. Zo wordt het landschap waardevoller voor een groter publiek en dat vergroot de kans, dat waardevolle landschapselementen beschermd worden. Ik zou willen, dat ik nog meer mensen zou kunnen bereiken, want er gaat nog heel veel verloren. Economische belangen gaan te vaak voor.

Campagne tegen links? 

Het politieke optreden van de rechtse partijen wordt de laatste jaren steeds agressiever. Dat kan natuurlijk liggen aan het feit, dat de VVD niet meer het alleenrecht heeft. De PVV van Geert Wilders en Trots op Nederland van Rita Verdonk en eerder de LPF zorgen er niet alleen voor, dat vertegenwoordigers van deze partijen niet alleen ferme taal uitslaan, maar dat ook hun aanhangers steeds grover uit de hoek komen en erg drammerig hun eisen stellen. Je ziet het als wegenaanleg aan de orde is of de vliegtax of de arbeidsmigratie van Polen, Roemenen en Bulgaren of het rookverbod in de horeca of de eisen om hogere straffen. Ze stralen een houding uit van ik doe mijn eigen zin en trek me van niemand iets aan. Zo zie je ze ook auto rijden of met hun buren omgaan. Brutaliteit, grofheid en onfatsoen vieren hoogtij. Vaal speelt alcohol daarbij een rol. 

Die vergroving kun je ook constateren bij rechtse politici. Zo gauw de Telegraaf of RTL of Elsevier zaken aan de orde stellen, springen ze er gelijk bovenop, roeren hun mond tegenover de media en stellen kamervragen of roepen een minister naar de Kamer om zich te verantwoorden. Het aantal kamervragen is de laatste jaren gigantisch toegenomen. Tientallen ambtenaren hebben dagwerk aan de beantwoording van vragen over de meest onnozele zaken, die in de ogen van SBS 6 of RTL 4 kijkers uiterst belangwekkend zijn. Het gaat niet om de onderwerpen; het gaat om scoren bij het publiek. Tot nu toe was het allemaal tamelijk onschuldig, maar plotseling is er iets veranderd. 

Wijnand Duyvendak kwam met een wat onhandig persbericht. Ik wijdde er al eerder een column aan. Opeens lijkt het of alle milieuorganisaties verdacht zijn en hun methoden onacceptabel. Men spreekt over ecofascisten. Het toeval wil, dat de teneur van het boek van Wijnand nu juist was, dat je bij jouw streven naar een beter milieu steun moet zoeken bij een breed publiek. Pas als een ruime meerderheid gaat inzien, dat de oneerlijke concurrentie van de luchtvaart door de vrijstelling van de kerosineaccijns oneerlijk is tegenover de spoorwegen met name, wordt een vliegtax acceptabel. Mensen moeten zich openstellen voor de argumenten, die laten zien hoe veel schade de luchtvaart veroorzaakt. Niet alleen het lawaai, maar ook de aantasting van de ozonlaag en daardoor een grotere kans om huidkanker en de verhoging van het CO₂gehalte van de atmosfeer plus de snellere uitputting van fossiele brandstoffen zijn nadelig. Maar mensen eisen hun verre vakantie in tropische oorden en reageren boos als die nog duurder wordt. Allerlei zeer fatsoenlijke organisaties als de ANWB en de Consumentenbond komen in actie. Dat vliegen schade veroorzaakt en dat de vliegtax als een schadevergoeding gezien kan worden willen ze niet horen. Wijnand had dus het grootste gelijk, toen hij opmerkte, dat we veel meer aandacht moeten schenken aan het overtijgen van mensen. 

Wat kan er nog meer achter zitten dan ongenoegen over leuke vliegreizen of onbeperkt auto rijden of een overdaad aan parkeermogelijkheden of lekkere biefstukken of verse groenten het hele jaar door, die afgepakt dreigen te worden? Moeten linkse politici en milieuorganisaties tam worden gemaakt om kerncentrales er door te drukken? Moeten de geesten rijp worden gemaakt om de ontwikkelingssamenwerking op een lager pitje  te zetten? Moeten al die subsidies weg om geld te krijgen voor een nieuwe bewapeningswedloop? Moeten er nog meer cellen komen en nog strengere straffen? 

Als dat werkelijk zo zou zijn, dat zijn sommige politici en sommige media wel erg onverantwoordelijk bezig. Wat een enorme risico’s loopt men als men de milieuorganisaties verdacht maakt, terwijl het er nu juist om gaat een antwoord te vinden op de stijgende zeespiegel. Het is zo aantrekkelijk te geloven, dat het allemaal niet waar is. Dat we onze huidige leefwijzerustig kunnen voortzetten. Na ons de zondvloed. Als het eenmaal zover is, zie we wel weer. Ongelooflijk, dat mensen zo stom kunnen zijn.