John Ch.M. Jorna

PROVINCIE UTRECHT RAADPLEEGT INWONERS

Gisteren poogde ik een enquête van de provincie Utrecht in te vullen. Over de mening van de inwoners over windmolens. De vragen vormden voor een deel een warrig geheel, maar de belangrijkste fout was, dat men de hoogte van de molens niet vermeldde. Dat maakt nogal een verschil. Hoe hoger de molen, hoe groter de molen, hoe meer geluid en hoe langer de slagschaduw, maar ook hoe meer stroom de molen levert. En het gaat om de stroom.

Als reden voor de plaatsing werd gegeven, dat men af wil van elektriciteit opgewekt met behulp van kolen, gas en olie. Bij de verbranding komt kooldioxide ofwel CO₂ vrij. Daardoor neemt het broeikaseffect van de atmosfeer toe. Er wordt meer zonnewarmte vast gehouden. Het klimaat wordt warmer. Wat op langere termijn het risico daarvan is werd weer niet vermeld.

Het lijkt mij goed als GroenLinks en PvdA eens kritische vragen stellen aan GS. Want waar gaat het nu eigenlijk om. De tegenstanders van windmolens leggen vooral de nadruk op de overlast: de geluidsoverlast, de bewegende slagschaduw van de wieken en het ziek worden van de bewoners in de directe omgeving. Daarom zou een uitgangspunt van het kiezen van de locatie van de molens, dat er geen woningen in de directe omgeving moeten staan. Hoe groot de afstand tussen een molen en de nabijgelegen woningen moet zijn is vooral afhankelijk van de hoogte van de molen. In mijn eigen woongemeente Bunnik zijn ruim 20 plekken te vinden, waar binnen een afstand van 600 meter geen woningen staan en dus een locatie mogelijk is. De grootste windmolens vragen een grotere afstand tot 1000 meter. Zulke grote lege plekken zijn in de gemeente niet te vinden. Misschien wel als de cirkel de gemeentegrens mag overschrijden.

Alleen zonnestroom via zonnepanelen op daken of op zonnevelden is geen oplossing voor de nacht en voor de korte winterdagen. De wind waait ook ’s nachts en in de winter.

Wat is nu op langere termijn het risico van het warmer wordende klimaat. Het ijs van Antarctica en Groenland en van de eeuwige sneeuw op de hooggebergten is al aan het smelten. Op Groenland smelt meer ijs dan dat er in de winter valt aan sneeuw. Bij Antarctica loopt het landijs door over de omringende oceaan. Als die gordel van zeeijs smelt, gaat het ijs van landgletsjer sneller naar beneden bewegen. De smelt neemt toe. De gletsjers op de Alpen en andere hoogebergten worden zichtbaar korter. Het smelten van het ijs is waarneembaar. Het is een reëel risico, want door het smelten van het landijs stijgt de zeespiegel. Ook die stijging is al waarneembaar. We weten niet hoe snel het in de toekomst zal gaan.

De narigheid bij politici is, dat ze meestal niet reageren op die lange termijn risico’s. Ze gaan pas maatregelen nemen als het te laat is. Ze houden vaak geen rekening met de risico’s voor andere landen. De koraaleilanden in de tropische oceanen liggen maar enkele meters boven de zeespiegel. Het gaat daar heel snel fout. De Gangesdelta in Bangladesh  krijgt het ook moeilijk, want het land is te arm om geweldige waterkeringen te bouwen. Zelfs Nederland krijgt het moeilijk, want volgende generaties komen voor zeer hoge uitgaven te staan. Het is begrijpelijk, dat sommige politieke partijen kiezen voor meer kerncentrales, hoewel er geen oplossing is voor het radioactieve afval van de kerncentrales.

 Het is denkbaar, dat het op de lange duur niet mogelijk blijkt het lage deel van Nederland tegen de zee te beschermen. De halve provincie Utrecht zou door de zee bedekt kunnen worden. Daar zullen de huidige bewoners nog geen last van krijgen, maar hun nakomelingen wel. Ik hoop, dat onze gemeenteraadsleden en statenleden zich dat eens goed gaan realiseren en niet tegen windmolens zullen stemmen omdat ze vrezen, dat het hun stemmen zal gaan kosten.

17^e Jaargang, Nr. 777.

NA VELE EEUWEN EINDELIJK EENHEID IN EUROPA

Het heeft lang geduurd, maar de Eerste en Tweede wereldoorlog vergden zoveel slachtoffers, dat onder leiding van de Franse Minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schumann er eerst de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) werden opg opgericht en daarna de Europese Economische Gemeenschap), de EEG, die uiteindelijk uitgroeide tot de Europese Unie met steeds meer lidstaten. Alleen de eigenwijze Britten traden uit, want ze wilden al die Europese wetten en regels niet. Je kunt zeggen, dat we na eeuwen met steeds weer oorlogen in Europa we nu al meer dan 75 jaar vrede in Europa hebben en vrijheid en welvaart.

Als je de staatkundige kaart van Europa tussen de twee wereldoorlogen bekijkt, dan zie je dat  enorme delen van Polen toen bij Duitsland hoorden. steden hadden Duitse namen: Gdansk heette Danzig en   Wroclaw heette Breslau. Pak er maar eens een Historische Atlas bij. De Duitstalige bewoners vluchtten toen massaal naar Duitsland en dan vooral naar West-Duitsland, dat de Amerikaanse, de Britse en de Franse bezettingszones omvatte. Het communistische Oost-Duitsland verloor ook inwoners aan het Westen. Gelukkig is het niet tot een nieuwe oorlog gekomen om de vroegere Duitse gebieden te heroveren. De “Ost-Flüchtlingen hadden het goed in het welvarende Duitsland. Na vele eeuwen met steeds weer oorlogen werken de vroegere vijanden vreedzaam samen in de Europese Unie. De EU komt met steeds weer nieuwe wetten, die voor het hele grondgebied gelden. We werken samen en we werken elkaar niet tegen.

Toen ik met kweekschoolvrienden in 1955 een fietstocht naar Innsbruck maakte kregen we herhaaldelijk grenscontroles, ook bij het binnen gaan en verlaten van het toen Franse Saarland. Dat waren heel wat stempeltjes in ons paspoort. We merkten ook, dat sommige Duitsers het op prijs stelden, dat we bij hen op bezoek waren. Nu is er vrijwel overal vrij verkeer tussen de lidstaten.

Hoe anders is het in de verhouding tussen Israël en de Palestijnen en de andere meestal Arabische buren van de staat Israël. Herhaaldelijk is het door velen erkende onafhankelijke Israël aangevallen, maar steeds won Israël. De Westelijke Jordaanoever hoorde bij Jordanië, maar is al jaren door Israël bezet gebied. Jordanië en Egypte hebben inmiddels al jaren een tamelijk goede relatie met Israël. Libanon is wat minder, maar ze willen geen oorlog. Zo ook Syrië.

Israël is de laatste jaren met succes bezig tot een betere verstandhouding met Arabische landen te komen. Daardoor verzwakt de positie van de Palestijnen. Van wie krijgen ze nog steun? Zou dat de reden zijn voor Hamas om met een vreselijke terreuraanval op het Zuiden van Israël te komen? De vreselijke vergeldingsbombardementen door de Israëlische luchtmacht roepen in de Arabische wereld weer heftige reacties op. De Arabische staten zijn zo weer minder geneigd tot goede relaties met Israël. De vele doden in Gaza  zijn duidelijk uitgelokt. Het doel heiligt de middelen. Hoe meer Gazaanse doden hoe slechter de relatie van Arabische landen met Israël. Als dat waar is, dan kunnen we dat terecht gewetenloos noemen.

In plaats van de Joodse kolonisten te beschermen, zou de staat Israël, die Joodse kolonisten uit Palestijnse gebied moeten verjagen. Maar ze beschermen juist die kolonisten. Nu wordt het zeer moeilijk om tot een goede relatie met de Palestijnen te komen. Als er eindelijk een goede relatie tussen Joden en Palestijnen is en ook de Palestijnen vreedzaam en in welvaart kunnen leven, pas dan kan er serieus gewerkt worden aan een twee-statenoplossing. Beste mensen kijk naar Europa. Wij hebben ons lesje na eeuwen geleerd. Volg ons goede voorbeeld. Duurzame vrede is toch veel aangenamer dan steeds weer conflicten en zelfs oorlogen, zoals nu.

17^e Jaargang, Nr. 776.

MIJN ENIGE ZUS

Mijn enige zus werd tijdens de Tweede Wereldoorlog op 23 mei 1943 te Arnhem geboren. De volgende dag werd ik negen jaar en ik beschouwde mijn zusje als een verjaardagscadeautje. Als peutertje maakte ze de Slag om Arnhem mee en de daarop volgende gedwongen evacuatie. De winter brachten we door in een schooltje aan de Barnewinkel en dichtbij de spoorlijn Apeldoorn-Zutphen. Midden april werden we er na twee nachten in de frontlinie door de Canadezen bevrijd. Door de gevechten was de school zo ernstig beschadigd, dat we er niet meer konden wonen. We kwamen in Apeldoorn terecht bij een oude mevrouw aan de Pelikaanstraat. Midden juli konden we terug naar ons eigen huis in Arnhem.

Na de Kleuterschool en de Annaschool ging zij naar de HBS van het Katholiek Gelders Lyceum. Maar intussen was er iets ergs gebeurd. Twee dagen voor Kerstmis 1953 stierf heel plotseling onze vader, Jan Jorna.  Voor de tienjarige Angèle was dat heel verdrietig. De HBS werd geen succes. Ze vond het organiseren van schoolfeesten veel leuker dan de studie. Al jong verliet ze deze school en ging werken als tandartsassistente en bij de AKU op kantoor aan de Velperweg. Ze volgde ook het vormingsonderwijs van de Mater Amabilisschool en zo kon ze naar de opleiding voor Acitiviteitenbegeleidster bij de Catechisten, een soort zusters, in Breda. In Breda ontmoette ze ook wat verre familie van moeders kant, de familie Molle. Je kunt eigenlijk wel zeggen, dat die opleiding bepalend was voor haar verdere beroepsleven.

Aanvankelijk werkte ze vooral in ziekenhuizen en sanatoria als activiteitenbegeleidster. Daarbij organiseerde zij van alles en ze had ook gesprekjes met patiënten om ze wat te bemoedigen. Daar was ze erg goed in. Intussen veranderde zo het een en ander in haar persoonlijk leven. Ze was jarenlang welpenleidster. Ze ontmoette Jan Willemsen en ze trouwden. Dat huwelijk bracht hen twee kinderen Maarten en Lidewij. Jan werkte bij de Radbouduniversiteit en onderhield de betrekkingen met buitenlandse universiteiten en met buitenlandse studenten. Zo kwam hij ook in Afrika en Angèle mocht hem vergezellen. Daar ontwikkelde zich een band met dat continent, waar ook onze broer Ben missionaris was. Dat werkte jaren later echt door.

 Toen de kinderen wat ouder waren kon ze meer gaan werken. Bij de training van politiemedewerkers moesten zij leren hoe op allerlei situaties te reageren. Angèle speelde dan een rol, waarop ze moesten reageren. Ze regiseerde jarenlang de jaarlijkse toneelvoorstellingen van een Middelbare school in Nijmegen. Er was een periode , dat zij optrad als poppenkastspeelster. Maar het mooiste werk was verhalen vertellen. Dat deed ze met name in het Afrikamuseum in Berg en Dal. Een groep bezoekers kwam bijeen in een soort hut en zat dan in een kring naar haar Afrikaanse verhalen te luisteren.

Haar kinderen groeiden op, maar haar huwelijk liep uit op een mislukking. Angèle wist het geld om een huis te kopen bij elkaar te sparen en zo kocht ze een huis in Nijmegen aan de Nieuwe Nonnendaalseweg. Ze was daar behoorlijk trots op. Haar broers hielpen met het huis geschikt te maken voor bewoning. Daar aan die Nieuwe Nonnendaalseweg ging ze meewerken aan de buurtactiviteiten.

Op zeker moment woonde ze in een Derde Wereldmuseum in Rotterdam een concert bij van een meester koraspeler uit Gambia, Lamin Kuyateh. Er sloeg een vonk over. Angèle en Lamin kregen een relatie en vaak traden ze samen op. Een kora is een tokkelinstrument. Een grote kalebas vormt een klankbodem. Met de snaren kun je meerdere tonen voortbrengen en zo een melodie spelen. Lamin maakte ook zelf composities, waaronder een lied voor Angèle. Lamin bouwde ook zelf instrumenten en hij gaf les in het bespelen van een kora aan Nederlandse conservatoria. Soms trad hij op in een of ander buitenland. Van het geld, dat Lamin verdiende ging een deel naar Gambia voor de schoolopleiding en het levensonderhoud van zijn kinderen. Familieleden rekenden erop, dat ze zouden delen in zijn welvaart. Zo hoort dat in Afrika. Angèle en Lamin gingen ook samen op bezoek in Gambia.

Er kwam een periode, dat het aantal contracten voor optredens verminderde. Angèle maakte een val en in haar hoofd werd wat beschadigd. Ze kreeg ook last van een ziekte, waarbij het lichaam vocht en hard vet vast houdt. Ze kreeg heel dikke benen. Thuis viel dat eigenlijk niet op te lossen en zo kwam ze uiteindelijk in het verpleeghuis Joachim en Anna aan de Groesbeekseweg in Nijmegen terecht. Lamin verdween uit beeld, maar haar ex, Jan Willemsen kwam vanuit Malden dagelijks op bezoek. Ze was al permanent bedlegerig. Op haar kamer wipten vaak mede-patiënten binnen en dan ontstonden weer die gesprekjes, waar Angèle zo goed in was. Angèle tekende veel.  Ze hield het daar nog zo’n drie jaar vol. Afgelopen dinsdag, 10 oktober 2023 stierf ze tachtig jaar oud. Woensdag, 18 oktober is de uitvaart.

17^e Jaargang, Nr. 775.

GEEN VAN BEIDEN GELOOFT IN VREDE

Toen wij elf jaar geleden met een groep een rondreis door Israël maakten was er toch steeds een stil gevoel dat er een aanval van Hamas kon komen. Dat gebeurde gelukkig niet, maar een paar maanden later was het weer raak. Nu worden Europese festivalbezoekers door Hamas gegijzeld en zijn er velen gedood. De maanden oktober en november trekken altijd veel toeristen en pelgrims. Die komen meestal niet in het Zuiden van Israël waar nu de oorlog woedt. De heilige plaatsen liggen in en om Jeruzalem, Jericho en in het Noorden in Galilea. Met onze reis waren we in Jeruzalem en in Jaffa het dichtst bij de Gazastrook. Daar konden we eventueel door raketten getroffen worden. In Galilea kwamen we niet dichtbij de grens met Libanon, waar Hezbollah een dreiging vormt.

Als je in Israël rond reist, word je toch steeds getroffen door de tegenstelling tussen Israël en de Palestijnse gebieden. In Jeruzalem  en elders zie je de muur, die de Israëli’s moet beschermen tegen de Palestijnen. Als je naar Bethlehem gaat moet je door de muur. Aan de Palestijnse kant zie je hoe die muur vol gekalkt is met spotprenten.

De Israëli’s willen natuurlijk dat toeristen overtuigd raken van de juistheid van hun standpunt. Dan is een bezoek aan Yad Vashem een bijzondere ervaring. In een park vind je een museum, dat de geschiedenis van de Holocaust laat zien en gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. Net als in Westerbork is er een register van alle Joden, die door de Nazi’s in concentratiekampen zijn gedood. Daar trof ik de naam van onze Joodse buren in Arnhem. Dit doet je wat. Onze Joodse gids vroeg me hoe ik het had gevonden. Ik zei, dat de werkelijkheid meemaken nog veel indrukwekkender is, zoals de Slag om Arnhem in het kader van de operatie Market Garden. De film daarover “Een Brug te ver” kende hij niet. Het kwam met die Joodse gids, nog jong, tot een bijzondere band. We omhelsden elkaar bij het afscheid.  Maar zo ben je heel erg onder de indruk als dat Joodse volk in Israël weer door hun vijanden wordt belaagd. Het lijkt alsof die Joodse mensen nergens veilig zijn. Dergelijke gevoelens bepalen vaak de houding van Nederlandse politici als, zoals nu Israël weer belaagd wordt. Toch moet je je ogen niet sluiten voor het lot van de Palestijnen.

Israël wordt altijd beschermd door de USA. De Joden vormen daar een groep met veel politieke invloed. Een politicus daar kijkt wel uit door de steun aan Israël af te wijzen. Maar in de VS is het op het ogenblik een zootje in de politiek. De voorzitter van het Huis van Afgevaardigden is afgezet. Er is een zeer onstabiele situatie ontstaan. Het zou daardoor moeilijk kunnen worden om Israël te hulp te schieten. Maar het zou door druk van de Joodse lobby er ook toe kunnen leiden, dat er met spoed orde op zaken wordt gesteld. Iets om in de gaten te houden.

In alle commentaren wordt gezegd, dat het voor Israël heel moeilijk gaat worden dit conflict tot een oplossing te brengen. Vooral omdat het lijkt, dat Hamas eigenlijk niet wil toegeven. Gaat het hard tegen hard worden, waarbij het lot van de gijzelaars buiten beschouwing blijft? Of gaan buurlanden de druk op Hamas zo sterk opvoeren, dat ze wel toegeeflijker worden. Het gaar spannend worden.

17^e Jaargang, Nr. 774.

DE VERBONDENHEID KRIJGT NIEUWE AANDACHT

Gemeenschappen heb je in alle soorten en maten van een gezin tot en met de wereldgemeenschap. Overal zag je al jaren een crisis door de sterke individualisering. De onderlinge verbondenheid stond daardoor al vele jaren onder druk. Maar ik heb sterk de indruk, dat velen tot bezinning komen. Denk aan de naam van de nieuwe politieke partij NSC, Nieuw Sociaal Contract. De mens is een sociaal wezen. Hij kan niet zonder de verbondenheid met een gemeenschap. Dat is het ideaal. Soms komt daar weinig van terecht.

Vorige week vertelde ik over ons familieweekend. Ik was weer getroffen door de sterke verbondenheid. Iedereen voelde zich verantwoordelijk en werkte mee. Als er nu iemand jarig is of iets anders heeft te vieren, dan begint het in de ochtend al tamelijk vroeg. Het belsignaal van de familie-app gaat over en de een na de ander volgt het goede voorbeeld. We hebben ook steun aan elkaar. Mijn zoon helpt me met zwaarder werk aan de tuin. Dochters helpen met vervoer. Een kleindochter met die moderne telefoon. Als ik daarover vertel merk ik soms, dat mensen ons benijden, maar ook dat ze ons voorbeeld volgen.

Odijk is een bijzonder dorp. Er is een sterke verbondenheid. Die staat wel onder druk, want er is nogal wat vestiging van mensen van elders en de integratie verloopt soms moeizaam. Er zijn veel sportverenigingen en dit jaar vieren we het vijftigjarig bestaan van een scouting groep. Voor al die verenigingen zijn vrijwilligers nodig en die blijken er steeds weer te zijn. Voor mij is de H. Nicolaas-geloofsgemeenschap heel belangrijk. Ik vind er steun in mijn leven, inspiratie voor nieuwe initiatieven en de mogelijkheid anderen tot steun te zijn. Zoals veel gemeenschappen en verenigingen hebben de kerken ook last gehad van de coronaperiode. Soms was de kerk langere tijd niet open. Velen keren de kerk de rug toe en roepen dan over het misbruikschandaal. Wat moeten we nog met een kerk? Daarover wordt nagedacht. Zo was er een overleg van parochianen. Hoe geven we weer zin aan het kerkgebeuren en hoe communiceren we dat naar al die mensen, die geen band meer hebben met onze geloofsgemeenschap. Deze zondagochtend was er een Woord- en Communieviering. Een nieuwe leek was de voorganger en hield een voortreffelijke overweging. Een echtpaar vierde de Gouden bruiloft. Het koor Multiple Voice  zong onder leiding van een nieuwe dirigent-pianist. Na afloop was er koffie en met een groepje kletsten we over bijvoorbeeld de kardinaalsbenoemingen in Rome. Dan ben je lid van een gemeenschap. Je hoort erbij. Je staat niet alleen. We willen ook iets betekenen voor anderen. De hele week is de Mariakapel open. Mensen lopen er binnen om even tot rust te komen. Ze steken een kaarsje op. Ze schrijven over hun probleem in het boek en vragen ervoor te bidden. Er zijn ook mensen, die niet meer naar de kerk kunnen. Ze krijgen bezoek als ze dat willen van iemand van de bezoekgroep. Er zijn ook mensen, die dringend financiële hulp nodig hebben, maar voor hun probleem is er geen regeling. De gemeente kan niets. Maar er is een Noodfonds Bunnik. De drie katholieke caritaswerkgroepen en de drie protestante diaconieën dragen voor de helft bij en de gemeente voor de andere helft. Samen kerk zijn heeft echt wel zin.

Zoals wij in Odijk en in al die andere dorpen nadenken over de toekomst, zo gaan ze dat deze maand in Rome doen over de toekomst van de wereldkerk. Dat is al een paar jaar in voorbereiding. Mensen konden hun wensen kenbaar maken bij hun bisschop. De Nederlandse bisschoppen voegden die wensen samen en dat deden de Europese bisschoppen ook weer. Zo kwam er een Europese wensenlijst, maar ook van andere continenten. Nu gaan ze in Rome met honderden afgevaardigden uit de hele wereld over hun wensen spreken, maar vooral ook heel goed luisteren naar elkaar. Vrouwen uit Europa en Noord-Amerika willen , dat hun rol in de kerk belangrijker wordt. Het zou erop kunnen uitlopen, dat ook vrouwen tot diaken gewijd kunnen worden. Het zou erg gek zijn als er niets gebeurt aan de positie van de vrouw terwijl in de rest van de samenleving vrouwen een steeds belangrijker rol gaan spelen. De kerk moet meedoen. In oktober 2024 komen ze opnieuw bijeen. Dan moet er een advies aan de paus uitkomen en die neemt uiteindelijk de beslissing. Het gaat best spannend worden daar in Rome.

Maar als individueel persoon word je wel een beetje gek van al die veranderingen: lokaal, nationaal en mondiaal. Ik word inmiddels ook een dagje ouder. Ik moet wat kalmer aan doen. Ik wens de jongeren alle goeds bij hun zoeken naar een betere wereld.

17^e Jaargang, Nr. 773.