John Ch.M. Jorna

WAARDOOR DAALT HET AANTAL KERKGANGERS?

Iedereen kan het zelf waarnemen. Er komen heel geleidelijk steeds minder mensen in de kerk. Het aantal mensen, dat mee doet met de inzameling van een jaarlijkse bijdrage aan de geloofsgemeenschap, de Actie Kerkbalans, daalt. Daardoor hebben we sinds twee jaar een tekort op de begroting. Als wij onze eigen broek financieel niet kunnen ophouden, moet het parochiebestuur of het bisdom ingrijpen. Dat kan tot kerksluiting leiden. Dat beseffen we nog te weinig.

Toen in 1964 de H. Nicolaaskerk werd ingewijd waren er een aantal grote gezinnen. Veel van de huidige kerkgangers behoren er nog toe. De huidige gezinnen zijn veel kleiner. De mensen van de “Kidskerk” zullen dat best wel weten. Er zijn wel veel katholieken van elders in Odijk komen wonen. Die vestiging compenseert echter niet de afname door sterfte. Bovendien blijken velen van die als katholiek ingeschreven mensen geen band meer met de kerk te hebben en soms zelfs niet te weten, dat hun ouders of grootouders katholiek waren.  Zo komen we bij het verschijnsel, dat velen hun band met de kerk hebben verloren en hun kinderen ook niet meer laten dopen. Wel merk je, dat de christelijke waarden en normen nog hun leven en dat van hun kinderen richting geven. In dat opzicht zijn ze nog steeds volgelingen van Jezus van Nazareth.

Een eerste reden om de kerk te verlaten is de drang van de moderne mens naar absolute vrijheid. Ze moeten niets meer hebben van al die geboden en verboden van de kerk. Maar helaas gaat ie vrijheidsdrang vaak ten koste van anderen. Dat veroorzaakt veel leed. Sommige politieke partijen hebben de vrijheid in hun naam en als je even nadenkt is het niet moeilijk te achterhalen wie het slachtoffer zijn van hun zogenaamde vrijheid. Ik vind het gebod op de o nverbreekbare band tussen man en vrouw een mooi voorbeeld. Waarom wilde Jezus dat? Hij merkte, dat het lot van verlaten vrouwen vaak heel beroerd was. Daarom vond hij dat het huwelijk een onverbreekbare band schept.

Een tweede oorzaak van kerkverlating is het enorme gebrek aan kennis van het geloof. Als je nauwelijks op de hoogte bent van wat Jezus van Nazareth ons voorleefde, hoe kun je dan zijn voorbeeld volgen. Hoe kunnen de evangelies jou nog inspireren?  Meestal is het niet alleen een gebrek aan kennis van het geloof, maar ook aan kennis van onze geschiedenis en kennis van de vaak onrechtvaardige verhoudingen in de wereld of in onze eigen Nederlandse samenleving. Tsja, dan is de boodschap van Jezus, dat naastenliefde naast liefde voor God een eerst gebod is, maar moeilijk te aanvaarden.

Dan zijn er mensen, die gewoon niet meer in het bestaan van een God geloven. Ik geloof niet in sprookjes, zeggen ze. Het bestaan van God valt niet te bewijzen. Veel mensen zijn zo goed opgeleid, dat ze dat maar al te goed beseffen. Waarom zou je je houden aan al die geboden van een Godsgeloof? Waarom bidden tot een God? Je gebed wordt immers maar zelden of nooit verhoord. Ik ben vaak diep onder de indruk als ik lees over de oneindigheid van het heelal. Wij leven op een planeet, die in één jaar rond de zon, een ster, draait. Er zijn nog meer planeten , die rond de zon draaien. Heel veel sterren vormen een melkwegstelsel. Een schijf van sterren, die rond een middelpunt wentelen. Maar er zijn nog veel meer van die melkwegstelsels. Wat een oneindigheid. Zo vind ik ook de evolutie van het leven op onze planeet zeer indrukwekkend. Maar als dit alles het werk is van een God, die alles geschapen heeft, hoe moeten we ons die God dan voorstellen? Dat kunnen we eenvoudig niet. In God geloven is geen kwestie van wetenschap, maar van aanvaarding, dat er een God bestaat, die ons behoedt en beschermt. Dat besef is bij veel moderne mensen niet doorgedrongen. Jammer voor ze.

17e JAARGANG, NR. 770.

WAT DOEN WE STRAKS MET DE KERKEN?

Kerken zijn in een dorp opvallende bouwwerken. Ik herinner me de vele jaren, dat ik vanuit Arnhem wekelijks naar Utrecht reisde voor mijn studie MO Aardrijkskunde. Ik was nog nooit in Bunnik geweest, maar de toren van de St. Barbarakerk viel me vanuit de trein vaak op. Die toren is een echt “landmark”. Het is een opvallend gebouw in het landschap. Zo’n gebouw wil je niet missen. In de skyline van Werkhoven vallen de twee kerktorens en de molen erg op. Zo valt de Oude Dorpskerk van Bunnik vooral vanaf de Grotelaan sterk op. De kerk is als het ware een rustpunt voor het oog. De kerk stamt uit ongeveer 1200. Door de afdamming van de Rijn bij Wijk bij Duurstede waren er minder overstromingen. De bevolking van Bunnik groeide tot een aantal dat de kosten van een eigen kerk zou kunnen dragen. Bunnik werd afgesplitst van Zeist  en Vechten werd bij Bunnik gevoegd. Met de Hervorming werd het een Nederlands Hervormde Kerk. De katholieken moesten het met een schuilkerk doen

De Katholieken van Bunnik en Odijk vormden één parochie met een kerk op het terrein van nu het koelhuis aan de Schoudermantel. Die kerk werd te klein en toen werd de huidige H. Barbarakerk gebouwd volgens de ideeën van de Delftse School. De loopafstand naar de kerk werd voor de Odijkers een kilometer meer.

In 1946 werd in Odijk een Commissie opgericht tot het bouwen van een eigen kerk. Die kwam in 1964 klaar. De Odijkse parochianen vinden, dat zij zelf, althans hun voorvaderen de kerk zelf gebouwd hebben. Daardoor voelen zij zich zeer verantwoordelijk voor de kerk, hun kerk. De kerk is in de loop der jaren verfraaid en uitgebreid met het “zaaltje” en met een mortuarium. De kerkzaal doet niet echt aan een traditionele kerk denken. Het grote voordeel is, dat er geen pilaren zijn, die het uitzicht op het altaar en de preekstoel belemmeren. Sommige deskundigen spreken van een moderne industriële bouwstijl. Intussen is de Odijkse H. Nicolaaskerk de enige in de gemeente, die de status van monument ontbeert. Voor mij en voor vele anderen is deze kerk een monument van gezamenlijke inspanning.

In het “Witte Kerkje” huist de Odijkse PKN gemeente. Eigenlijk is dit kerkje het priesterkoor van een veel grotere kerk uit de Middeleeuwen. Ik bewonder onze protestante Zusters en Broeders, want deze betrekkelijk kleine gemeente toont een enorme inzet van de kerkleden. De samenwerking tussen het Witte Kerkje en de H. Nicolaaskerk is buitengewoon goed. Een enkele keer wordt de PKN Gemeente gastvrijheid verleend in de H. Nicolaaskerk, namelijk als men verwacht, dat het Witte Kerkje te weinig ruimte kan bieden voor het verwachte aantal aanwezigen.

De Rooms-katholieke kerk van Maria ten Hemelopneming ( en niet Maria Hemelvaart) in Werkhoven is in 1908 gebouwd. Daarvoor waren er na de Hervorming schuilkerken. De Hervormde Kerk ligt aan de Brink met een zeer oude tufstenen toren en een veel jongere kerkzaal. Deze protestante gemeente heeft zich niet aangesloten bij de PKN. De protestanten van Werkhoven zijn wat behoudender en soms kreeg je de indruk, dat ook de Werkhovense katholieken wat behoudend waren.

Protestanten zijn baas in hun eigen gemeente. Uit de gemeente worden de functionarissen gekozen, die de gemeente besturen en leiding geven aan de eredienst. De dominee ontleent het leergezag aan de gemeente. De gemeente Bunnik zal zich dus ook tot de Kerkeraden moeten wenden om tot een kerkvisie voor de Protestante Kerken te komen. Dat wil overigens niet zeggen, dat de lidmaten van de protestante gemeenten geen mening hebben over de toekomst van hun kerk.

De drie Rooms-katholieke kerken vallen onder het parochiebestuur van de H. Paus Johannes XXIII parochie, gevestigd te Houten. Maar elke Geloofsgemeenschap kent ook een lokatieraad, die ter plaatse leiding geeft aan bijvoorbeeld diaconale taken, het onderhoud, de liturgie en de catechese. Die lokatieraad beheert ook de inkomsten en dat zijn niet alleen de giften van de gelovigen, maar bijvoorbeeld ook de inkomsten uit huur van de pastorie, de inkomsten uit het gebruik van  het mortuarium en andere inkomsten. Een enorme complicatie voor elke geloofsgemeenschap is de kostenstijging van de brandstofprijzen. In Odijk zagen we ons genoodzaakt de verwarming uit te schakelen en met extra warme kleding naar de kerk te gaan.

Voor de gewone zondagse erediensten geldt, dat het aantal kerkgangers de afgelopen jaren voortdurend gedaald is. Dan denk je, dat de kerk eigenlijk te groot is, maar in 2022 heb ik het twee keer meegemaakt, dat de kerk vrijwel vol zat bij een uitvaart. Daarom moeten we voorzichtig zijn met een deel van de kerk af te splitsen en een woonbestemming te geven. Ik dacht aan enkele woningen. Ten dele liggen ze buiten het huidige kerkgebouw. Ten dele binnen dat kerkgebouw. Het dak van die woningen dient als een tribune voor vieringen met een groot aantal bezoekers. De vraag is of het aartsbisdom met een dergelijke “oplossing” zal kunnen instemmen.

Waar het vooral omgaat is hoeveel mensen straks nog deel willen uitmaken van onze geloofsgemeenschap. Daarover een volgende keer.

17^e Jaargang, Nr. 769.

KOMT HET IN JOUW VERKIEZINGSPROGRAMMA?

Kent u de Nederlandse actiegroep “De Goede Zaak”? Van allerlei onderwerpen maken ze werk. Ze organiseren handtekeningenacties en oefenen daarmee druk uit op overheden, politieke partijen en bedrijven. Ze zijn niet aan een politieke partij gebonden, maar zijn wel duidelijk maatschappijkritisch en voor mijn gevoel liggen hun sympatieën vooral bij links.

De Goede Zaak lijkt een kopie van de aanvankelijk Amerikaanse maar nu mondiale actiegroep Avaaz. In het begin ging alles in het Engels, maar nu krijg ik hun actieberichten in het Nederlands en is hun financiële steun in Nederland geregeld. Over de hele wereld heeft Avaaz tientallen miljoenen leden. Hun handtekeningenacties worden door miljoenen mensen uit de hele wereld gesteund. Je zult maar ergens president van een land zijn en je neemt een besluit, dat veel kritiek oplevert. Dan komen er plotseling miljoenen E-Mails uit de hele wereld. Wat doe je dan? Zo is het Europees Parlement ook onder de mails bedolven met het verzoek het natuurherstel wetsontwerp aan te nemen. Dat gebeurde. Nu moeten de lidstaten in de Raad beslissen. Op hen richt zich nu de actie.

In Nederland zijn de landelijke politieke partijen druk bezig met hun verkiezingsprogramma. Allerlei belanghebbenden proberen invloed uit te oefenen, bedrijven, vakbonden, wetenschappers, jeugdverenigingen, sportbonden, kerkgebonden instellingen voor sociaalwerk en ga zo maar door. De ANWB en de Bovag pleiten voor meer of bredere autowegen en de ENFB voor meer en bredere fietspaden. Maar wie komt op voor het Openbaar Vervoer? Misschien de reizigersvereniging Rover?

De Goede Zaak is nu een handtekeningenactie begonnen voor gratis Openbaar Vervoer. In eerste instantie had ik er moeite mee. Hoge inkomens kunnen het geld gemakkelijk missen, dacht ik. Maar de overheid is in de loop der tijd steeds meer gemeenschapstaken gaan bekostigen. Ik herinner me, dat er in 1952 bij Hollandse Rading in de weg Hilversum Utrecht tol werd geheven. Nu al lang niet meer. De Willem Alexanderbrug over de Waal bij Tiel was een tolbrug. Voor de Westerscheldetunnel wordt nog steeds tol geheven. Voor een veerpont moet je betalen, maar komt er een brug, dan niet meer.

Veel werkgevers betalen een reiskostenvergoeding en voor de inkomstenbelasting vormen reiskosten voor je beroep een aftrekpost. Die kan vervallen met de nodige uitzonderingen. Zo valt er veel te onderzoeken. Er zijn werkgevers, die de aanschaf van een fiets om de zoveel jaar vergoeden. Wil De Goede Zaak de fietsers naar het OV verbannen? Veel plaatsen zijn per OV niet bereikbaar.  Toch een aftrekpost voor reiskosten? Een kraamverzorgende, die midden in de nacht wordt opgeroepen voor een bevalling. Die moet met de auto.

De Goede Zaak heeft het initiatief gegoten in de vorm van een Burgerinitiatief. Daarvoor zijn minimaal 40.000 handtekeningen nodig. Als dat lukt is de Tweede Kamer verplicht het onderwerp te bespreken. De Goede Zaak is inmiddels over de helft. Hoeveel van mijn lezers gaan hun handtekening zetten?

Er zijn gemeenten, die geëxperimenteerd hebben met gratis Openbaar Vervoer voor ouderen zoals Nijmegen. Familie was er erg blij mee en maakte er dus goed gebruik van. Daarvoor in de plaats is een goedkoop abonnement gekomen van de busmaatschappij Breng, onderdeel van Connexion. Dat is ook geldig in tal van omliggende buurgemeenten. Het gratis OV was een initiatief van de SP in Nijmegen.

17^e Jaargang, Nr. 768.

DENK JIJ ER WEL EENS OVER OM NON TE WORDEN?

Heel lang werd het Bijzonder Onderwijs niet vergoed door het Rijk. Katholieke scholen moesten maar zien waar ze het geld vandaan haalden voor leermiddelen en salarissen van leerkrachten. Katholieke ouders betaalden wel belasting, waarmee het Openbaar Onderwijs bekostigd werd. Er werden veel congregaties van Broeders/Fraters en van Zusters/Nonnen opgericht. Die bleven ongehuwd en woonden in kloosters bij elkaar. Zo waren ze goedkoper uit en hoefden geen hoog salaris. Als kind heb ik dat nog meegemaakt. Ik zat bij Zuster Philomena en Zuster Gaudentia op de Kleuterschool. Zij waren van de Zusters van Liefde. Zij hadden in Arnhem ook een Kweekschool – nu Pabo – voor de opleiding van onderwijzeressen. Mijn vrouw werd opgeleid op de Sint Rosa Kweekschool in Neerbosch in Nijmegen-West. Zelf kreeg ik les van Fraters op de O.L. Vrouwenschool voor jongens. Meisjes in de parochie hadden de Sint Annaschool met weer de Zusters van Liefde. Intussen zijn er voldoende leken, die als leerkracht goed betaald worden. Fraters en Zusters zijn eigenlijk voor het onderwijs niet meer nodig. Zo zie je, dat de congregaties van Zusters en Broeders nauwelijks nog roepingen krijgen en langzaam uitsterven. De Fraters van Utrecht bestaan dit jaar 150 jaar, maar hebben in Nederland nog maar zeven leden. Maar op het Indonesische Java bestaat deze congregatie met veel leden voort.

Rond de tijd, dat mijn vrouw haar opleiding voltooide, kreeg zij van een klasgenote te horen, dat die zou intreden bij de Zusters Dominicanessen van Neerbosch, de zusters van de kweekschool. In de loop der jaren volgden wij haar levensloop en zij leefde mee met ons gezin. We waren op het feest van haar professie. Dan belooft de Zuster ongetrouwd te blijven, alle verdiensten af te dragen en te gehoorzamen aan haar oversten. Tsja, dat is niet mis. Gerda of wel Zuster Angèle werkte vele jaren op Ameland. Daar deed ze ook veel vrijwilligerswerk in de parochie. Veel volwassenen kennen haar nog, merkte mijn vrouw bij een vakantie op het eiland. In het Overijsselse Goor was ze belast met de opleiding van een novice. Die wordt dan ingewijd in het geestelijk leven van Dominicanessen. Ze was twee keer een periode congregatieoverste.

Maar er kwamen niet of nauwelijks nieuwe kandidaten om als Dominicanes in te treden.  Het Bestuur beraadde zich. Genoegen nemen met uitsterven zoals zoveel andere congregaties of maatregelen nemen? Er kwam een plan. Er werd veel voorlichting gegeven. Kloosters stelden regelmatig hun deuren open, zodat vrouwen – jong en oud – konden kennismaken met het kloosterleven. Een paar jaar geleden maakten we via Internet de intrede van twee nieuwe zusters mee. Het was een ontroerend moment voor de hele congregatie en voor alle vrienden en bekenden. Nu zijn er opnieuw twee kandidaten en er hebben zich al weer vrouwen aangemeld voor het noviciaat.

Drie novicen vertellen in het tijdschrift “Klooster” hun roepingsverhaal. Geen verhaal is hetzelfde. Bij alle drie is er een duidelijk moment, waarop ze voor zich zelf ja, zeggen: “Ik wil non worden”. Daar is dan al een heel leven aan vooraf gegaan. Bij allen is er altijd al belangstelling voor het religieuze leven. Bij de een komt dat vanuit het werk en de wetenschap, bij de ander uit allerlei literatuur en een derde vindt inspiratie in de Schepping en in de stilte van de natuur. Hoe verschillend ze ook zijn, ze kunnen het samen goed met elkaar vinden. Het geestelijk leven als Dominicanes boeit hen. Zo is er voor deze congregatie plotseling weer perspectief. Hun leven voor elkaar, voor de mensen om hen heen en voor de hulpbehoevenden gaat verder.

We hadden twee trotse en gelukkige mensen op bezoek, Gerda en haar medezuster. Het was heel inspirerend. Het was hartverwarmend.

17^e Jaargang, Nr. 767.