John Ch.M. Jorna

KERKEN EN KASTELEN EN STEDENSCHOON

In dit blog ga ik de reis door Roemenië volgen en dus niet thematisch te werk. De derde dag kwamen we Roemenië binnen na een serieuze grenscontrole. Alle paspoorten werden in de bus bekeken. De eerste stad was Oradea. Daar konden we geld pinnen en lunchen, al waren wel veel restaurants op maandag dicht. We bekeken de Maankerk van binnen, een Oosters-Orthodoxe kerk met in onze ogen een overdaad aan versieringen.. Mooi om foto’s te nemen. De kerk ligt met andere kerken aan een groot plein, dat er met de omliggende straten keurig opgeknapt bij ligt en ja, met geld van de EU., zoals in meer steden, die we hebben bezocht. We doorkruisten voor de eerste keer de Karpaten op weg naar Cluj-Napoca. Ook daar is de oude binnenstad opgeknapt, maar die zagen we niet. Deze stad groeit sterk, vooral door de de duizenden studenten, die na hun afstuderen voor tal van nieuwe bedrijfjes zorgen. De stad breidt zich nu uit op de hoogten buiten de smalle vallei en daar logeerden we in een gloednieuw hotel.

De volgende dag bezochten we de stad Sighisoara met een middeleeuwse burcht, waar ik de toren wel helemaal wist te beklimmen. Dan krijg je een mooi uitzicht over de heuvels als beloning. Verder ging het naar Brasov, waar we twee nachten zouden verblijven in een bio-hotel ver buiten de stad. 

In Bram bezochten we een bijzonder fraai kasteel, waarvan we dachten, dat dit het kasteel van de beruchte Dracula was. In werkelijkheid heeft rond 1900 een Amerikaanse schrijver van griezelromans het kasteel als locatie voor een van zijn romans gekozen. Het is het kasteel van de Roemeense koning en Koningin Maria. Je kunt merken, dat het gebouwd is om indruk te maken, enerzijds op de onderdanen, anderzijds op andere bezoekende vorsten. Je merkt, dat zij elkaar na-apen met bijvoorbeeld een indrukwekkende bibliotheek of met fraaie kunstwerken of prachtige tuinen rond het kasteel. Na de lunch maakten we in Brasov een stadswandeling, waarbij we weer die bijzondere dakramen zagen, die er uitzien als grote ogen. We liepen langs een synagoge en dan blijkt weer hoeveel religies in Roemenië aanwezig zijn. Overal in Brasov valt je oog op de grote witte letters bovenaan een berghelling met de naam Brasov. Ook in Sibiu maakten we op zondag een stadswandeling. Je merkt dan, dat sommige steden al een wat langere geschiedenis hebben en een belangrijke rol gespeeld hebben. Dat zag je ook sterk in de vestingstad Alba lulia, die enige overeenkomst liet zien met Nederlandse vestingsteden als Naarden. Interessant was daar de kerk, met een praalgraf en nogal wat nationale symbolen. en als meer kerken in gotische stijl. ’s Middags bezochten we een echt kasteel van Hunedoara met een duidelijke defensieve functie.en toch ook fraaie stijlkamers.

Het meest imposante gebouw van Boekarest is ongetwijfeld het enorme paleis, dat de Ceaucescu’s lieten bouwen ten koste van de welvaart van het Roemeense volk. Het is echt kolossaal qua oppervlak en hoogte. Wij mochten ergens helemaal beneden na een Schiopholachtige controle naar binnen en daarna was het trappen beklimmen en intussen enorme zalen en brede gangen bekijken. Er was ook ruimte voor kunst.  Wat hoger gekomen was er de etage voor de vergaderingen met een grote vergaderzaal en een zaal met een grote ronde tafel voor bijvoorbeeld de ministerraden van de EU en de Europese Raad van regeringsleiders. Daar waren ook de zalen voor Tv-opnamen en persconferenties. Nog hoger waren allerlei overheidskantoren. We mochten ook even op het voorbalkon. Overigens zijn er brede opritten aan beide zijden naar de hoger gelegen representatieve etages met de vergaderzalen.  Met de brede boulevard-achtige hoofdwegen heeft Boekarest wel iets van Parijs. De verkeersdrukte is er enorm. Zulke grote steden zijn niet bepaald mijn favoriete vakantiebestemming. De rest van het land is veel mooier en minstens zo interessant. Ik noemde nog niet de zogenaamde Roma-paleizen., imposante bouwwerken, erg uitbundig qua bouwstijl en nooit helemaal af. Want als ze af zijn, moet er belasting worden betaald. Zo wordt kapitaal geïnvesteerd en de belasting ontweken. Waar de benodigde kapitalen vandaan komen werd mij niet duidelijk. Met het verkopen van de producten van de koperslagers zal het niet verdiend worden. Roemenië is een prachtig land met een zeer afwisselend landschap en veel bezienswaardigheden. Het is een bezoek zeker waard.

Jaargang 12, Nr. 582.

DE ROEMEENSE SAMENLEVING

Naast Polen en Hongarije begint Roemenië een zorgenkindje in de Europese Unie te worden. Naast een zwakke rechtsstaat wordt corruptie genoemd. We kregen daar veel over te horen. Ik concludeerde voor mij zelf, dat er eigenlijk nog een feodale bestuursstructuur bestaat. Er is een betrekkelijk kleine machtige groep rijken, die de dienst uitmaakt en het volk heeft niets te vertellen. Of het land nu door de ene of andere partij bestuurd wordt, maakt eigenlijk niets uit.  Daarbij moeten ze het niet te bont maken. Dat merkte het echtpaar Ceausescu, toen het in 1989 dacht zich vanaf een balkon van een ministerie te laten toejuichen en in plaats daarvan werd uitgejouwd door de toegestroomde menigte. Door het leger werd de dictator en zijn vrouw per helikopter zogenaamd in veiligheid gebracht, maar na een spoedproces tegen de muur gezet en gefusilleerd. Het land was bestuurlijk een puinhoop en eigenlijk niet rijp om EU-lid te worden. Het is het nu wel, maar hoort niet bij de Schengenlanden en de Euro is er geen betaalmiddel. Het land is economisch zwak, al zou je dat niet zeggen, wanneer je de verkeersdrukte in de hoofdstad meemaakt. Het openbaar vervoer speelt er nog een belangrijke rol: treinen, bussen, trams en trolleybussen en veel goedkope taxi’s. Maar ja, als toerist kom je niet in de achterbuurten en de Roma dorpen. Velen zoeken een beter inkomen in het buitenland, zoals ook weer eens bleek in het Tv-programma Spoorloos waar onze gids/reisleidster Janneke Vos meewerkte aan de zoektocht naar een biologische Roma moeder , die uiteindelijk via familie in Spanje werd gevonden. Daar werkte zij en haar gezin vooral in de tuinbouw in de Ebro–delta.

Janneke meldde nog een merkwaardig fenomeen. Roemenen laten zich niet verzekeren. Wij verzekeren ons huis, de inboedel, onze fiets, onze auto en we verzekeren ons tegen ziektekosten. Dat kost ons veel geld. Komen we toch in de narigheid, dan is er de verzekering. Roemenen geloven niet, dat ze ooit in de narigheid zullen raken, maar is het zover, dan zitten ze ook echt in de problemen.  Misschien is het ook nog zo, dat ze de solidariteit achter de verzekering minder voelen dan wij. Als je je tegen het water moet verdedigen zoals wij, kun je dat nooit alleen. Je moet het altijd samen doen. Het viel mij op, dat we in de Roemeense steden nergens een middeleeuws centrum zagen zoals bij veel Nederlandse steden als dat centrum tenminste niet verwoest is tijdens de Tweede Wereldoorlog zoals in Rotterdam, Arnhem en Nijmegen. Wij zijn een rijk land en zijn in staat geweest  oude gebouwen in oude luister te herstellen. Dat middeleeuwse centrum wijst op de welvaart van de stad in die tijd en in die tijd werd aan de macht van de adel bij ons een einde gemaakt. Wij hebben een eeuwenlange democratische traditie, die in Roemenië ontbreekt. Dat zorgt voor de sterke ongelijkheid in inkomen, bezit, kennis en macht.

We maakten op twee manieren kennis met de kerk in het land. We bezochten het kleine dorpskerkje in de woonplaats van Janneke. Ze heeft een bijzondere relatie met de priester. Hij vertelde over zijn werk en als ik het goed begrepen heb, maakt het hem weinig uit of hij nu te maken heeft met orthodoxe christenen of met Grieks Katholieken, die met Rome verbonden zijn. De term ervoor is geünieerd. Hij bood ons aan hoofd en handen met olie te zalven om zo een goede reis door het land te kunnen maken. Een groot deel van ons reisgezelschap maakte daar gebruik van.

Maar de meeste christenen behoren tot de Orthodoxe kerk van Roemenië, een zelfstandige kerk. Wij bezochten het paleis van de Aartsbisschop van Boekarest en kregen uitleg van een aantal afbeeldingen van heiligen in de grote entreehal. Er is daar ook een grote vergaderzaal. Ik vroeg de dame, die ons daar opving het volgende: Ik ben Rooms Katholiek. Onze Paus Franciscus heeft al snel na zijn aantreden een encycliek (een rondzendbrief, maar wel een flink boek), gepubliceerd over de aantasting van onze leefwereld en de armoede in de wereld. Daarin zegt hij dat de milieuvernietiging en de armoede dezelfde oorzaak hebben, namelijk de hebzucht van de rijken. Al snel bezocht Franciscus ook de vluchtelingen op het eiland Lampedusa. Hoe denkt de Roemeens-Orthodoxe kerk hierover. Het simpele antwoord was: Hetzelfde.  Ik antwoordde: U maakt mij gelukkig.  Zij wees er ook op, dat er intensief contact is tussen Rome en Constantinopel. Op 17 september 2019 bezocht de oecumenisch patriarch Bartholomaios van Constantinopel paus Franciscus in Vaticaanstad. Via deze patriarch hebben al die Oosters Orthodoxe kerken contact met elkaar.

In 1054 vond het Grote Schisma plaats, waardoor Oost en West werden gescheiden. Vooral tijdens de Kruistochten is er door westerse kruisvaarders ook in de orthodoxe wereld veel ellende veroorzaakt. Wordt er nu gewerkt aan verzoening en een sterkere verbondenheid? Wat gaat er in 2054 gebeuren?

Jaargang 12, Nr. 581.

VOORAL EEN LANDBOUWLAND

Vanuit Nederland reisden we via Duitsland, Oostenrijk en Hongarije naar Roemenië. Vanuit de bus kun je uitstekend het agrarisch bodemgebruik observeren. De afstanden zijn veel groter dan in Nederland en de industriesteden volgen elkaar niet zo snel op als in Nederland, waar bedrijven een voorkeur hebben voor een snelweglocatie. Naast uitgestrekte bosgebieden zie je onderweg vooral grasland, maar de poesta vroeger een steppegebied is nu in gebruik voor de akkerbouw.  Dat wil niet zeggen, dat er in elk land ook veel mensen een agrarisch beroep hebben. Er blijken aanzienlijke verschillen te zijn. De cijfers  zijn weliswaar wat verouderd: 2012 en voor de werkloosheid 2013, maar de verschillen zijn er nog steeds. In Duitsland werkt maar 1,5% in de landbouw. Eigenlijk is het cijfer van 29% in de landbouw voor Roemenië een teken van onderontwikkeling. Roemenië is geen ontwikkelingsland, maar vertoont wel enkele kenmerken ervan. Soms zijn het kleine grotendeels zelfvoorzienende bedrijfjes, maar omdat de lonen er laag zijn maakt men vaak nog gebruik van menselijke arbeid in plaats van bijvoorbeeld melkrobots.

Al rijdend door Hongarije, waar maar 5,2% in de landbouw werkt zagen we nog de sporen van de landbouw-collectivisatie in de communistische tijd: enorme percelen met hier en daar een machine- en tractorstation. Ik vroeg me wel af waarom dit zo blijft.Het is economisch wel doelmatig en zo iets verander je niet zo maar. In Roemenië en dan vooral in het Noorden in Transsylvanië is het landschap te veel versnipperd door het reliëf en daardoor minder geschikt voor grote bedrijven met grote percelen. 

Onze gids/reisleider in Roemenië was Janneke Vos die al vele jaren in het land woont en de taal goed spreekt. Daardoor is ze ook zo geschikt om aan zoektochten van het Tv-programma Spoorloos mee te werken, als er iemand in Roemenië wordt gezocht. Zij en haar man wilden een heel nieuw leven beginnen. In het begin probeerden ze nog met geiten, maar nu beperken ze hun agrarische activiteiten tot de paardenfokkerij.  In de buurt zagen we ook een forse schaapskudde, waarbij een ezel de rol van de herdershond vervulde. Die schapen worden drie keer per dag gemolken en dat is uiteraard een zeer arbeidsintensief karwei. Overal in de bergen zagen we schaapskuddes, vaak op de steilste plekjes.

Een van de meest indrukwekkende bezoeken was bij “Boer” Jan de Boer. Hij is een ras-ondernemer. In Oost-Duitsland heeft hij ervaring opgedaan met het weer op poten zetten van vroegere collectieve bedrijven.  Hij moderniseert het bedrijf, zorgt voor goede stallen en mechanisatie van de winning van voedergewassen en automatisering van het voederen en van de winning en de verwerking van de melk. Als zo’n bedrijf dan weer helemaal op poten staat, verkoopt hij het weer of hij houdt het onder eigen beheer. Al die ervaring heeft hij toegepast op een enorm melkveebedrijf in Roemenië. Hij zocht een plekje uit waar de meeste neerslag valt. Hij bouwde vijf enorme stallen voor 8000 melkkoeien, die gevoerd worden met hooi, alfalfa, een soort klaver en met snijmais. Het bedrijf heeft een oppervlakte van 11.000 hectares ofwel een blok van tien bij elf kilometer. Van de melk wordt ook yoghurt gemaakt. Kaas geeft te veel afzetproblemen.  De koeien worden drie keer per dag met melkmachines gemolken, die door honderden vrouwen worden bediend. Dat is door de lage lonen goedkoper dan te werken met automatisch werkende melkrobots, zoals vaak in Nederland. Op deze manier werken kunnen de veel kleinere boeren in de omgeving natuurlijk niet, maar de gemechaniseerde hooiwinning en het oogsten van de snijmais wordt door loonwerkers in de omgeving wel toegepast. 

We werden ontvangen bij een prachtig hotel, dat zijn eigendom werd, toen hij door de vroegere Italiaanse eigenaar voor de keus werd gesteld. Je kunt die twee hectares alfalfa kopen, maar dan neem je het hotel erbij. Anders gaat het naar een ander. Zo werd Jan de Boer een hotelboer. Er zijn genoeg rijke lieden in het land, die er best gebruik van willen maken. Het was prachtig, want we bleken een zeer gevarieerd reisgezelschap te hebben. Er werden zeer technische vragen gesteld. Van welk ras waren zijn melkkoeien? Dat had hij zorgvuldig uitgedokterd. Ze moesten bestand zijn tegen de best wel extreme omstandigheden in het gebied. Het was een kruising met Holstein runderen. Het bedrijf treedt ook als sponsor op van allerlei initiatieven in de omgeving. Het is een bijzonder staaltje van Nederlands ondernemerschap. Goed inspelen op de economische en natuurlijke omstandigheden en een zeer wetenschappelijke benadering.

Volgende keer wat meer over de mentaliteit van de Roemenen, de sociale structuur en de politiek. Daarin mag best het een en ander veranderen.

Jaargang 12, Nr. 580.

BUSREIS  NEDERLAND – ROEMENIË VICE VERSA

Van 24 augustus tot en met 4 september waren wij op vakantie naar Roemenië. Je voelt veel duidelijker de grote afstand naar dit land in Zuidoost Europa en je ervaart ook beter allerlei verschillen onderweg., maar ook overeenkomsten. Want Oostenrijk, Hongarije en een deel van Roemenië vormden tot 1918 de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie.  Vooral de twee huidige hoofdsteden, Wenen en Boedapest hebben wel overeenkomsten Op de heen reis hadden we in in Wenen een lunchpauze van twee uur en bezochten de Stephans Dom en de Hofburg.  Je moet wel zorgen voor een goede plattegrond of goed overweg kunnen met Google Maps op je I Phone, want anders loop je gemakkelijk mis. Dat merkten we, helaas. Op de terugweg kregen we een begeleide rondrit door Boedapest. We kregen daardoor een veel beter inzicht in de Hongaarse mentaliteit.. Er is een enorm nationaal heldenmonument, maar die helden stammen uit een ver verleden. Daar worden de kransen gelegd door buitenlandse hooggeplaatste bezoekers.. Er is ook een monument ter ere van de Russische bevrijders op het eind van de Tweede Wereldoorlog. Je ziet er van die enorme bronzen beelden met forse spiermassa’s, typisch voor de communistische volkskunst. Maar een monument voor de vrijheidsstrijders van 1956 kregen we niet te zien, als het er al is. De huidige  zeer rechtse regering speelt met het idee, het monument voor de Russische bevrijders van de Nazi-Duitse bezetters af te breken. Zo kun je de geschiedenis vervalsen. 

De reis verliep in etappes. Op zaterdag van Zeddam naar Deggendorf tussen Regenburg en Passau.. Op zondag door Oostenrijk naar Boedapest. Op maandag reden we door het open poesta=landschap met enorme percelen mais en zonnebloemen  over kaarsrechte wegen naar de grens met Roemenië/  Dat land hoort niet bij de Schengenzone. Dus is er wel grenscontrole. Een grensbeambte kwam de bus in en bekeek ieders paspoort. . Eenmaal in Roemenië merk je, dat daar in dit deel geen landbouw-collectivisatie heeft plaatsgevonden. Het landschap leende er zich niet voor.

Op de terugweg van Boedapest naar Nederland op dinsdag en woensdag viel het vele vrachtverkeer op. Soms zag je kilometers lange rijen vrachtauto’s vrijwel aaneen gesloten achter elkaar over de autobaan rijden en pas later op de dag verschenen er ook personenauto’s. Kennelijk bloeit de economie en is er veel handel. De EU werkt.

Onze chauffeuse zocht de routes wel uit, maar in het algemeen waren vrijwel overal de wegen in prima conditie en vooral in Duitsland werd er ook veelvuldig aan de weg gewerkt. De keurige wegrestaurants boden alle service.

Een volgende keer meer over de sociale en politieke problematiek, over de economie en over de vele bezienswaardigheden, die we bezochten.

Jaargang 12, Nr.579.