John Ch.M. Jorna

DAT WAS ZELFS DE EEG AL

Harrie Verbon schreef afgelopen vrijdag, 25 januari 2019 een opiniestuk in de Volkskrant, waarin hij beschreef hoe de EU steeds meer structurele vorm geeft aan de steun, die de rijke lidstaten geven aan de minder welvarende lidstaten.  Hij vindt, dat onze regering die ontwikkeling ook royaal moet toegeven en dat deze niet de indruk moet wekken, dat we ertegen zijn, dat er steeds weer geld gaat naar economisch zwakke lidstaten. Dat geld is belastinggeld, dat door onze burgers is opgebracht. Kennelijk vreest de regering, dat onze burgers er bezwaar tegen hebben. Dat bleek ook wel, toen er kreten opklonken als “Geen cent naar Griekenland” en de regering alsmaar beweerde, dat Griekenland de leningen tot de laatste cent zou moeten terug betalen.  Verbon legt er nogal de nadruk op, dat er Nederlands belastinggeld naar de economisch zwakke lidstaten gaat en wekt zo de indruk, dat maar niets te vinden. Ik beweer, dat steun aan de zwakken de normaalste zaak van de wereld is en vaak zo vanzelfsprekend, dat we ons dat nauwelijks realiseren.

Neem een gemeente. De Nederlandse gemeenten hebben weinig eigen inkomsten. Hun uitgaven worden vooral mogelijk gemaakt doordat het Rijk erin bijdraagt via het Gemeentefonds. Daarbij wordt rekening gehouden met het gemiddelde inkomen van de inwoners. Welvarende gemeenten krijgen wat minder dan gemeenten met veel werkloosheid en veel mensen met een minimum inkomen. Maar binnen de gemeente betaalt de villabewoner met een groot landgoed aanzienlijk meer OZB dan de bijstandsvrouw in een klein flatje.  Zo stroomt er dus geld uit de villawijken naar de oude arbeidersbuurten.
Die geldtransfer zien we ook op nationaal niveau. Stel dat de Groningers alle aardgasbaten van de afgelopen halve eeuw voor hun eigen provincie hadden mogen houden, Het land zou te klein zijn. Nu zijn al die miljarden beschikbaar geweest voor het land als geheel. Money transfer van Groningen naar het Rijk.

Dit jaar is het 25 jaar geleden, dat ik met werken in het onderwijs stopte.  Daarvoor besteedden wij als aardrijkskundesectie altijd veel aandacht aan de Europese integratie, eerst in de brugklassen en  later in atheneum 4 wat diepgaander. Dat is nu minstens veertig jaar geleden. We beschreven het tot stand komen van een grote gemeenschappelijke markt, waar wij onze Nederlandse producten konden afzetten. Binnen die grote gemeenschappelijke markt mocht en mag geen concurrentievervalsing optreden. Een lidstaat mag het eigen bedrijfsleven niet steunen met subsidies of op een andere wijze. Eigenlijk heel merkwaardig, want binnen Europa zijn gebieden met vele vestigingsvoordelen en andere gebieden met een zeer ongunstig vestigingsklimaat. Daar zijn bijvoorbeeld geen delfstoffen als grondstof of energiebron. Het is door de ligging ook zeer duur die aan te voeren. De bevolking is laag geschoold. Het bankwezen en andere diensten zijn zwak ontwikkeld. De overheid functioneert zwak. Probeer zo’n land maar eens tot welvaart te brengen. Wat er aan bedrijven was voor de aansluiting bij de EEG, later de EU verloor de concurrentiestrijd. Landen in Noordwest Europa hadden juist een zeer gunstig vestigingsklimaat. Wij exporteerden naar de hele EU en we verdienden er goed aan. Terwijl hier de welvaart toenaam, daalde die juist in gebieden met een ongunstig vestigingsklimaat.  Onze welvaart ging ten koste van de economisch zwakke lidstaten. Het was niet zo zeer onze eigen verdienste, want wij hadden nu eenmaal veel vestgingsvoordelen. Het is binnen de EU gewoon niet eerlijk verdeeld. Daarom moesten sommige landen hun munteenheid in waarde verminderen en er dus armer op worden om nog te kunnen concurreren. Door onze gemeenschappelijke munt, de Euro is dat nu niet meer mogelijk. De economisch zwakke lidstaten staan machteloos in de concurrentiestrijd. Als daar de werkloosheid toeneemt, verliezen wij onze klanten. Het is dus in het belang van ons bedrijfsleven, dat we die zwakke landen op de been houden. Met het regionaal beleid heeft de EEG en later de EU dat ook steeds gedaan. Soms hielp die steun, met name, waar een oud industriegebied moest omschakelen. Maar bijvoorbeeld in Zuid Italië liggen prachtige autosnelwegen, maar de economie bloeit er niet echt op. De hoogovens en staalfabrieken daar  hebben niet geleid tot staalverwerkende industrieën. Er is een ongunstige marktligging. Er zijn geen goed geschoolde arbeiders en geen ondernemers. Er is veel corruptie en andere vormen van criminaliteit. Technische universiteiten, onderzoeksinstellingen en innovatieve bedrijven ontbreken. Met zo’n zwakke structuur zul je niet gemakkelijk succes boeken.

Zelfs in Nederland zien we die ongelijkheid. Vooral de randgebieden in het Oosten laten een vertrekoverschot zien. Jonge mensen trekken naar de Randstad, waar werk genoeg is. In de vergrijsde dorpen worden scholen gesloten en daalt het voorzieningenniveau voortdurend. Zo wordt het vestigingsklimaat steeds zwakker.  Die gebieden verdienen onze steun. Dat is solidariteit. Binnen de EU moet die solidariteit net zo vanzelfsprekend worden.

Jaargang 11, Nr. 549.

WILLEN DE KERKEN ECHT EENHEID?

Beste seculiere lezertjes; het is een typisch christelijk fenomeen. Elk jaar bidden we in januari voor de eenheid van de christenen. Dat is een hele vooruitgang vergeleken bij vroeger, toen de aanhangers van de ene kerk door de andere kerk als ketters op de brandstapel  werden gedood. Dat soort godsdienstoorlogen zoals de Dertigjarige oorlog in Duitland en onze eigen Tachtigjarige Oorlog zijn gelukkig voorbij. Op alle niveaus van het plaatselijke tot het mondiale zijn tussen de verschillende christelijke kerken goede contacten. Maar zelfs nu nog komt het soms tot narigheid, zoals in Oekraïne. Daar bestonden naast de met Rome verbonden Katholieke Kerk drie Oosters Orthodoxe Kerken. Een daarvan was nauw verbonden met de Russische Orthodoxe Kerk, bezat veel kerken, kloosters en landgoederen. Een rijke kerk dus. Mede onder invloed van de regering kwam het tot overleg en de drie werden verenigd. Moskou reageerde boos, want het raakte veel aanhangers en bezit kwijt. De nieuwe Oekraïense Orthodoxe Kerk werd door de metropoliet van Constantinopel ofwel Istanbul erkend.  Gelukkig is dit een uitzondering.
Ook binnen de Kerken komt verdeeldheid voor. Soms leidt dit tot afsplitsingen. Bij de protestanten in Nederland is dat helaas nogal eens voorgekomen. Ook binnen de Rooms-Katholieke Kerk komt af en toe verdeeldheid naar voren. Paus Franciscus krijgt vanuit conservatieve kringen veel kritiek. Daarbij is er niets nieuws onder de zon, want bij vrijwel alle onderlinge conflicten spelen politieke belangen een rol. Zo hebben Noord-Amerikaanse rijke eigenaren van steenkool- en oliebedrijven veel kritiek op Paus Franciscus vanwege zijn opvattingen over het behoud van de schepping. Zij willen het liefst ongestoord door kunnen gaan met het verpesten van ons milieu.

 Wat mij vaak dwars zit is de alsmaar voortdurende onenigheid over geloofswaarheden. Zo vroeg het jarenlang overleg daarover voordat de Protestante Kerk in Nederland tot stand kwam en sommige kerkelijke gemeenten waren het er niet mee eens en sloten zich er niet bij aan.  Nu gaat het niet alleen om de leer. Er bestaat in elke kerk, zelfs in elke plaatselijke geloofsgemeenschap een bepaalde sfeer. Daardoor voel je je er echt thuis. Daar is op zich niets op tegen als er maar goed contact onderling tussen de geloofsgemeenschappen is. Je moet als het ware iets van gastvrijheid proeven en in mijn eigen geloofsgemeenschap streven we daar hartstochtelijk naar.

Maar bij alle gevoelens van gastvrij te worden ontvangen doet het toch elke keer weer pijn, dat al die officiële kerkleiders het er maar niet over eens kunnen worden welke opvatting over de Eucharistie/ het Avondmaal nu de juiste is. Toen Jezus kort voor Zijn lijden met zijn leerlingen het Joodse Paasmaal nuttigde en het brood brak en zei “DIT IS MIJN LICHAAM” en daarna de wijn te drinken gaf met de woorden  “DIT IS MIJN BLOED”, heeft hij nooit uitgelegd wat hij met die woorden bedoelde. Toch meent elke christelijke kerk op zich zeker te weten, wat Jezus bedoelde.  Op zich niet erg, maar die hoge heren hebben vervolgens besloten, dat het verboden is bij elkaar het Avondmaal te nuttigen. Gewone mensen snappen er geen steek van, Ze hebben er totaal geen moeite mee om in een andere kerk volledig mee te doen, maar zijn zwaar in overtreding. Voor mij is dat een groot onrecht, dat die hoogste kerkleiders ons aandoen. Het leidt soms tot zeer pijnlijke momenten.  In de Rooms-Katholieke Kerk bestaat het sacrament van het vormsel. Het is een bevestiging van de kinderdoop.  Bij die ceremonie krijgt de niet katholieke maar wel geldig gedoopte partner te horen, dat hij niet te communie mag gaan. Dat herhaalde onrecht heeft tot een forse terugloop van het aantal vormelingen geleid.

Waarom noem ik dit? Het thema van deze Internationale Gebedsweek is door christenen uit Indonesië bedacht: Onrecht bestrijden. Voor een land als Indonesië, waar christenen veel onrecht ondervinden een prachtig thema. Toch moeten al die Christelijke Kerken vooral de hand in eigen boezem steken.

Jaargang 11, Nr.548.

IS ER GENOEG SOLIDARITEIT?

Vroeger waren er zuilen. Je had een socialistische zuil, een protestante, een katholieke en een algemene zuil. In mijn jeugd speelde vrijwel mijn hele leven zich af binnen die katholieke zuil Alleen in mijn woonbuurtje had ik contact met kinderen, die socialistisch of protestant waren. Eind vijftiger jaren van de vorige eeuw begon de ontzuiling. Dat was op zich niet verkeerd. Er kwam meer verbondenheid met mensen, die je vroeger niet kende. Je krant  noemde zich niet meer katholiek, sportclubs werden algemeen. Ik maakte mee, dat de vier scouting-organisaties fuseerden tot één Scouting Nederland. Dat was geen simpel proces, want vier verschillende culturen gingen samen en er moesten zo veel mogelijk gezamenlijke spelregels komen. Sommigen stelden zich zeer fundamentalistisch op.  De opvattingen van Lord Robert Baden Powell, de stichter van scouting, waren voor hen heilig.
Alleen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs bestaat nog iets van verzuiling. Ik ben bang, dat veel leerkrachten nauwelijks in staat zijn hun leerlingen iets van de katholieke cultuur mee te geven. Veel ouders zijn daar evenmin toe in staat, want zo zijn ze niet opgevoed.  Dat was werk voor de priesters en die zijn er niet meer zo veel.

Als katholiek werd het er vroeger bij ons ingehamerd. Naastenliefde was het eerste gebod. Iedereen was je naaste. Zo had Jezus het ons geleerd. Bij de protestanten was dat hetzelfde. De socialisten leerden eigenlijk hetzelfde. Solidariteit komt op de eerste plaats. Want alleen door onderlinge solidariteit kon de strijd met onrechtvaardige werkgevers worden gewonnen. Zo is ons sociaal stelsel tot stand gekomen met sociale wetten voor werklozen, arbeidsongeschikten, menen met een of andere beperking, alleenstaande moeders, die voor hun kinderen moeten zorgen en daarna een uitstekend pensioenstelsel. Voor jonge mensen allemaal heel gewoon, maar tot stand gekomen na veel gezamenlijke strijd. Vooral de Katholieken, aangespoord door sociale encyclieken van opeenvolgende pausen en de socialisten en communisten speelden daarbij een rol, doordat ze in de Katholieke Volks Partij en de Partij van de Arbeid politiek georganiseerd waren en met hun ruime meerderheid die sociale wetten tot stand wisten te brengen.

En nu? De kerken lopen leeg. Velen zijn niet langer lid van een vakbond.  Als kinderen geluk hebben leren ze van hun ouders, vooral door hun voorbeeld nog steeds wat naastenliefde of solidariteit inhoudt.  Maar het blijkt moeilijk om in een seculiere samenleving je te onttrekken aan de moderne opvattingen. Solidariteit is niet meer van deze tijd. We zijn tegenwoordig vrij van de knoet van de kerk of de sociale dwang van de vakbonden.  We maken zelf wel uit wat we willen..
Gelukkig zijn er nog veel mensen, die wel voor een ander opkomen, die wel vrijwilliger zijn in sportclub of scouting of kerk of politieke partij of natuur- en milieuorganisatie en wat al niet meer. Nederland telt een zeer hoog percentage vrijwilligers. Maar blijft dit zo als mensen nergens meer lid van willen zijn?  Ik maak het van nabij mee. Een vereniging tracht nieuwe leden te werven en steeds is het antwoord, dat men niet gebonden wil zijn.

Intussen hebben we de laatste jaren meegemaakt, dat de zorg en mensen in nood zoals werklozen en arbeidsongeschikten er steeds meer bekaaid vanaf komen. Op ons sociaal stelsel wordt steeds meer beknibbeld. De ondernemingswinsten stijgen explosief. Nederland is nog nooit zo welvarend geweest en er is een voortdurende economische groei, maar velen roepen, dat ze er niets van merken in hun portemonnee.  Maar ze worden geen lid van een politieke partij of een vakbond en ze stemmen op de PVV, die buitenlanders de schuld geeft en niet de bedrijven, die de productie naar een lagelonenland verplaatsen of sterk automatiseren. Te velen hebben verleerd wat echte solidariteit is.

We staan voor een diepgaande kanteling in de geschiedenis. We moeten naar een duurzame leefwijze.. Dat vergt enorme investeringen. Daarbij wordt te weinig vermeld, dat tegenover die investeringen ook opbrengsten staan. En de hoge kosten, die er straks komen als we niets doen worden eveneens vergeten. Kunnen we of beter kunnen onze kleinkinderen straks hier nog leven? Die omschakeling vraagt juist een enorme samenwerking steunend op wederzijdse solidariteit. Van opinieleiders wordt een buitengewoon sterk verantwoordelijkheidsgevoel verwacht. Ik mis het bij de VVD . leider in de Tweede Kamer en helemaal bij de CDA leider, die eigenlijk de hele pauselijke encycliek over het milieu als strafwerk zou moeten overschrijven. Eens te meer is solidariteit noodzaak

Jaargang 11, Nr. 547

DICTATUREN BOUWEN MUREN

De Chinese keizers bouwden de Chinese Muur tegen nomaden in het Noorden. De Romeinse keizers bouwden de Muur van Hadrianus tegen woeste volken noordelijk van de provincie Brittannia. Het autoritaire communistische bewind van Oost Duitsland bouwde de Berlijnse Muur.  De Israëli’s bouwden de grensmuur met de Palestijnse gebieden. De rechts-nationalistische Hongaarse regering onder premier Orban bouwde  een grens hek met scheermesprikkeldraad tegen oorlogsvluchtelingen. Nu wil Trump een muur bouwen tegen arme Latijnsamerikaanse migranten. Hij dreigt zelfs met het uitroepen van de noodtoestand. Het wordt er in de wereld niet prettiger op met al die muren. Ik heb ze niet eens allemaal genoemd.

Is er verschil tussen linkse en rechtse dictaturen? Neem Venezuela. Het zijn vooral de middengroepen, die zich tegen het regime verzetten, zo hoorde ik van iemand, die onder de lagere bevolkingsgroepen werkt.. Kennelijk ontvangen de armere mensen nog voldoende steun van de regering of weten zij zich zelf met eigen tuintjes te redden. Maar als je nu hoort over het nieuwe bewind in Brazilië dan slaat mij de schrik om het hart. Vooral de Indianen in het Amazonegebied gaan het moeilijk krijgen. De nieuwe president Bolsonaro minacht ze en toont geen respect voor hun reservaten. Hij zal er mijnbouw en landbouwontginningen toestaan. Het Amazonewoud is van wereldbelang omdat het enorme hoeveelheden CO2 uit de lucht haalt en zo de opwarming van de aarde tegengaat. Mensenrechten noemt Bolsonaro een linkse hobby.  Mensen, die arme boeren ondersteunen in hun strijd tegen grootgrondbezitters of Amerikaanse landbouwondernemingen, hebben weinig goeds van hem te verwachten. Of hij zijn belofte zal houden om de corruptie een halt toe te roepen valt te betwijfelen. Tegen velen van zijn medewerkers lopen immers anticorruptieprocessen. Bij zijn inauguratie waren beruchte rechtse regeringsleiders aanwezig als Orban uit Hongarije  en Netanyahu uit Israël. Bolsonaro is een aanhanger van Trump. Van hem vraag je je af hoe lang het nog duurt voordat zelfs zijn eigen Republikeinse Partij zijn krankzinnige beleid nog langer pikt. De wereldeconomie is één groot geheel. Alles hangt met elkaar samen. Elke verstoring brengt het grote geheel in gevaar. Het Trump beleid kan leiden tot een depressie op wereldschaal.

Ook de Europese Unie wordt door rechts nationalisme bedreigd. Het is het ongezonde nationalisme, dat anderen buitensluit en gepaard gaat met vreemdelingenhaat. Het National Socialisme heeft ons geleerd waar dat toe kan leiden.  Polen en Hongarije hebben inmiddels een regime, dat de rechtsstaat afbreekt en zich van mensenrechten en internationale verdragen weinig aantrekt. In Roemenië en Italië zie je ontwikkelingen in dezelfde richting. Daarnaast hebben we de Brexit. May krijgt te weinig steun uit de eigen partij en de Socialisten zouden een gewetensbeslissing moeten nemen om als oppositiepartij toch vóór een zachte Brexit te stemmen en dus May te steunen. Een andere dreiging is het populisme, dat vaak aan verrechtsing vooraf gaat. Het Europees Parlement is ondanks de christendemocraten en andere conservatieve partijen in de EVP van goede wil, Het stuit te vaak op de onwil van de regeringsleiders in de Europese Raad, die slechts schoorvoetend willen meewerken aan bestrijding van zwart geld witwassen, belastingontwijking en belastingontduiking. Journalisten worden erom vermoord. We mogen hopen, dat de opkomst bij de Europese verkiezingen flink omhoog gaat, zodat de status van het Europees Parlement stijgt en de Europese Raad zich wat meer aantrekt van deze Europese volksvertegenwoordiging. We gaan ons best doen.

Jaargang 11, Nr.546.