John Ch.M. Jorna

DE PAASHAAS OF FEEST DER VERRIJZENIS?

Afgelopen woensdag, 28 maart verraste de Volkskrant zijn lezers met acht pagina’s met afbeeldingen rond het lijden en verrijzen van Jezus van Nazareth en twee gedegen artikelen. Eén lezer reageerde wat wrevelig of de Volkskrant weer een onderkop zou gaan krijgen met “Rooms-Katholiek Dagblad voor Nederland”. En inderdaad is het de laatste tijd opvallend, dat de Volkskrant na jarenlange verwaarlozing van alle kerkelijk nieuws er nu weer aandacht aan besteedt, Daarbij gaat het niet alleen om ruzies en incidenten, maar ook over allerlei positief kerkelijk nieuws. Wat is er aan de hand, zo vroeg ik mij af. Is de redactie en masse herkerstend? Is er een signaal van de nieuwe eigenaren gekomen? Ik vermoed, dat lezersonderzoek heeft geleerd, dat onder een deel van de lezers een voortdurende wrevel bestaat over het verwaarlozen van kerkelijk nieuws. De aanhang van de officiële kerken is weliswaar sterk terug gelopen, maar dat is geen reden om een censuur op kerkelijk nieuws af te kondigen. Het is wel weer even wennen voor de geseculariseerde massa. Die mist maar al te vaak een stuk algemene ontwikkeling, kennis van onze geschiedenis, onze kunst en literatuur, die vaak een religieuze achtergrond heeft.

Er kan meer aan de hand zijn. Wie zoals ik de samenleving observeert, valt het op, dat er in onze samenleving nogal wat als negatief te beschouwen ontwikkelingen zijn. De Volkskrant bericht er voortdurend over. Duizenden kinderen maken de scheiding van hun ouders mee. Velen lijden daar psychisch onder. Intussen is er een echo-effect. Mensen, die nu scheiden hebben het vaak als kind al meegemaakt, dat hun eigen ouders gingen scheiden. Ze hebben nooit geleerd wat echt liefhebben inhoudt, nooit geleerd, wat trouw betekent. Ik schreef er enkele weken geleden al over.

Er was de algemene verontwaardiging over de salarisverdubbeling van de president-directeur van ING, een voorbeeld van de ongebreidelde hebzucht van de zeer rijken. Zij maken zich bovendien schuldig aan witwassen van zwart geld, aan belastingontwijking en belastingontduiking. Misschien is een nog veel groter schandaal, dat onze regering voortdurend dwars ligt bij pogingen van het Europees Parlement dit kwaad te bestrijden.

Ik mag jaarlijks drie collectes lopen. Gesprekken met medecollectanten leren mij, dat er steeds meer mensen je als collectant zeer onfatsoenlijk behandelen: de bel uitzetten of de deur niet open doen. Er is zelfs een appartementengebouw, waar op de voordeur de mededeling prijkt, dat voor collectanten de toegang verboden is. Ik vind dat schaamteloos.

Misschien wil de Volkskrantredactie wat tegenwicht bieden voor het wijd en zijd te constateren verlies aan waarden en normen. Maar wellicht heeft de redactie ontdekt, dat vooral Paus Franciscus daarover zeer goede rake ideeën heeft. In zijn encycliek (rondzendbrief) “Laudato si” doet hij een oproep tot een ommekeer. Stop met de verdere vernieling van ons huis, de planeet aarde. Zoek naar een duurzame levensstijl. Als je maatregelen neemt om bijvoorbeeld woningen goed te isoleren en over te schakelen op duurzame energie voor verwarming en koken, zorg dan, dat mensen met een laag inkomen en een sociale huurwoning ook daartoe in staat gesteld worden. De paus legt een verband tussen de armoede in de wereld en de aantasting van het aardse ecosysteem. Een eerlijk loon kost de werkgever geld. Schoon produceren idem. Dat gaat te koste van de winst en de hebzucht van de rijksten verzet zich daartegen. Zo roept de paus ook op tot eenheid in Europa en vrede overal op aarde. En bedenk ik dan: Het zijn precies de dingen waar GroenLinks zich sterk om maakt, de dingen, die in het regeerakkoord maar niet goed geregeld konden worden, zodat GroenLinks wel moest afhaken. Deze regering is nog veel te veel het knechtje van het grootkapitaal.

Als ik dan met jonge GroenLinksers praat en vertel, dat ik best een keer iets wil vertellen over de ideeën van de Europese bisschoppen over de toekomst van de Europese Unie, dan reageren ze in eerste instantie lacherig. Godsdienst is toch belachelijk. Tot ze inzien, dat we bondgenoten kunnen zijn. Misschien heeft ook de redactie van de Volkskrant die ontdekking gedaan.

Net als andere heidense relicten mag de Paashaas rustig zijn eieren leggen en ga ik van die paaseieren lekker smullen. Maar dat Jezus na Zijn dood weer tot leven kwam is voor mij een zo hoopvol teken, dat ik daarom eindig met de aloude paaswens: Zalig Pasen!.

Jaargang 11, Nr. 505.

GROEN EN SOCIAAL

Perspectief 21 laat met deze verkiezingsleus duidelijk zien waar deze lokale partij voor staat. Ze streeft naar een duurzame samenleving en daarin mag iedereen eerlijk delen. In de gemeente Bunnik is het beleid om zo snel mogelijk energie neutraal te worden. Dat houdt nogal wat in. Weliswaar hebben we de laatste twee, drie jaar een forse toename gezien van het aantal zonnepanelen, maar het is nog lang niet genoeg. Zelfs als alle daarvoor geschikte daken met zonnepanelen zijn bedekt is het nog niet genoeg. Ook daken van stallen en loodsen moeten ze krijgen en dan zijn er ook nog velden met zonnepanelen nodig. Ook dan wordt er nog onvoldoende elektriciteit opgewekt. Men schat in, dat er daarnaast nog een aantal windmolens nodig zijn. Natuurlijk gaat dat bij sommigen weerstand opwekken, maar als mensen gaan begrijpen dat er naast de lasten ook lusten zijn wordt een dorpsmolen eerder aanvaard. Een aandeel in een windmolen levert heel wat meer op dan eenzelfde bedrag op je spaarrekening. Als je al die particuliere en collectieve investeringen bij elkaar gaat optellen kom je tot zeer hoge bedragen. Daar staan werkgelegenheid en flinke opbrengsten tegenover. Zo’n transitie hebben we vaker gehad. Er kwam in het begin van de vorige eeuw vrijwel overal elektriciteit. In de jaren zestig en zeventig schakelden we over van stadsgas op aardgas en kregen we ook in de gemeente Bunnik aardgas. Denk dus niet te vlug, dat het allemaal onmogelijk is. We moeten er wel voor zorgen, dat ook mensen met een laag inkomen, die in een sociale huurwoning wonen, mee kunnen doen. Daarom heet het beleid niet alleen groen, maar ook sociaal.

Waarom is dit allemaal nodig? Energiebronnen als steenkool, aardolie en aardagas zijn er in enorme hoeveelheden en toch raken ze eens op. Het geldt ook voor uranium voor kerncentrales. De veel belangrijker reden is. dat bij het verbranden koolstofdioxide vrijkomt. Het is een broeikasgas. Hoe meer koolstofdioxide in de atmosfeer, hoe beter de warmte van de zon wordt vastgehouden. Het wordt steeds warmer op aarde. Dat merken we. De Noordelijke IJszee is over een steeds groter oppervlak in de zomer vrij van ijs. Dat geeft een alternatieve vaarroute van China naar Europa en Noord-Amerika. De kustbewoners kunnen steeds moeilijker op zeehonden jagen en worden vissers. Sommige diersoorten krijgen het moeilijk, de ijsbeer bijvoorbeeld. Het landijs van Groenland en Antarctica smelt en daardoor en door het warmer worden van het zeewater, waardoor het uitzet, stijgt de zeespiegel. Dat is griezelig voor ons laag gelegen landje en voor tal van laag gelegen kustgebieden. Er vluchten mensen weg en waar gaan ze naar toe? Waar gaan wij naar toe? Of eigenlijk onze nakomelingen? En daarom hebben tal van landen in 2015 in Parijs afgesproken over te schakelen naar duurzame energiebronnen, zon, wind, waterkracht, aardwarmte. Dat doen we dus ook in de gemeente Bunnik.

Het lastigste probleem is een duurzame manier te vinden om onze huizen te verwarmen. Populair gezegd: Hoe komen we van het gas af? Het eerst punt is te zorgen voor een goede isolatie. Bij oudere huizen is dat moeilijk. Binnenmuur plus spouw plus buitenmuur zijn samen eigenlijk niet dik genoeg. Opvullen van de souw met isolatiemateriaal helpt natuurlijk wel, maar eigenlijk niet genoeg. Dan moet ook het dak en de vloer geïsoleerd worden. Daarvoor zijn meerdere systemen. In de vensters hoort dubbelglas, maar nog liever driedubbel. Het beste is daarvoor deskundig advies te vragen. De volgende vraag is hoe te zorgen voor voldoende warmte. Vaak wordt dan een warmtepomp genoemd. Die haalt warmte uit de buitenlucht of uit het grondwater. Dat heeft op enige diepte een constante temperatuur van 15^oC. Een warmtepomp lijkt op een koelkast. Waarom is het in een koelkast koud? De warmte wordt eruit gehaald en komt in het vertrek waar die staat. Met de warmte uit het grondwater kan een warmtepomp het water van de centrale verwarming op temperatuur brengen. Het meest comfortabel is het te zorgen voor vloerverwarming. Het kostenplaatje komt dan op bijvoorbeeld € 40.000,–. Nieuwe woningen worden al zo gebouwd, dat gasverwarming niet meer nodig is. Ik verwacht, dat over tien tot twintig jaar niet aangepaste huizen vrijwel onverkoopbaar worden of erg weinig opbrengen. Er zijn subsidiemogelijkheden of goedkope leningen. Bedenk wel, dat zo’n nul-energiewoning dan wel veel gekost heeft, maar dat de maandelijkse energierekening veel lager is. Zo hebben mijn nieuwe zonnepanelen sinds 12 juni 2017 1144,7kWh geproduceerd en ze liggen op WZW. Ze produceren 2,5 keer zo veel als de oude, die ruim twintig jaar oud zijn en op ZZO liggen, dus gunstiger. Ik vermoed, dat mijn jaarlijkse elektriciteitsverbruik grotendeels of geheel gedekt gaat worden en het scheelt nu al flink in onze energierekening.

Het zal de lezer duidelijk zijn. Aanstaande woensdag stem ik groen en sociaal op Perspectief 21, de partij, die perspectief biedt op een duurzame en eerlijke samenleving in de 21^e eeuw.

Jaargang 11, Nr. 503.

VIJFTIG JAAR TERUG IN DE TIJD

Maandag, 5 maart waren mijn vrouw en ik op de PPR reünie in de Meerpaal in Dronten. Het was vijftig jaar geleden, dat een groepje christen-radikaleb zich losmaakten van de Katholieke Volkspartij, de KVP. Daar werd uitgebreid bij stil gestaan. Het was immers een wilde tijd. Van alles stond ter discussie. Ik vroeg mij af, hoe ik die tijd beleefde.

Ik werkte sinds september 1964 aan het Niels Stensen College in Utrecht en we hadden de eerste eindexamenklas in 1967 afgeleverd. Sinds februari 1967 woonden we in Odijk. Dat was toen een bijzonder dorp. De oecumenische kritische gemeenschap Sjaloom was er gevestigd. Die was bekend om de Pesachvieringen met een maaltijd, geïnspireerd op het Laatste Avondmaal. Voor hen was de Derde Wereldproblematiek belangrijk. Zo was er de rietsuikeractie. De moord op de Chileense president Allende kreeg veel aandacht en ze vingen Chileense politieke vluchtelingen op. Later werd het een linkse uitgeverij. Ik heb heel wat boekjes van ze aangeschaft. Ik vroeg hen meer aandacht te schenken aan de macht van de multinationale ondernemingen. Het begon allemaal in die tijd. Voor de buitenwereld was Odijk een zeer progressief dorp, waar huis aan huis linkse doctorandussen woonden, aldus De Gelderlander. Die linkse intellectuelen vormden een relatief kleine groep in een conservatieve omgeving. Maar ik voelde me thuis bij mensen als Dolf Coppes, Piet Reckman, Cees Commandeur en Peter van Stratum. Ze zijn allen overleden en dat geeft een wat eenzaam gevoel. Toen de KVP ging bezuinigen op onderwijs en jeugdwerk schortte ik mijn lidmaatschap op. Pas in 1978 werd ik lid van de PPR. Ik had er wel steeds op gestemd. Toen Dolf Coppes in de Tweede Kamer werd gekozen bracht ik hem een grote bos bloemen.

Die revolutionaire geest zag je ook in de Katholieke Kerk. Men wilde de resultaten van het Tweede Vaticaans Concilie in Rome toepassen in de Nederlandse kerkprovincie. Er werd een Pastoraal Concilie in Noordwijkerhout bijeengeroepen. Maar in de Odijkse parochie zaten we evenmin stil. In 1964 was hier de nieuwe kerk ingezegend en toen ik er twee en een half jaar later kwam wonen was ik er al snel actief. Het ging vooral om modernisering van de liturgie. De vrouw op het altaar werd toen door traditionele parochianen een stap te ver gevonden. Na maanden lange uitleg kon het toch doorgaan.. Het kerkgebouw trok internationaal de aandacht. Er was een volière en een aquarium. Van die vernieuwende sfeer is officieel weinig overgebleven, maar gaat op veel plekken gewoon door. De teleurstelling over het conservatieve beleid heeft velen van de kerk vervreemd.

Merkte ik die revolutionaire geest ook in het onderwijs? Leerlingen waren tot mijn vreugde erg kritisch. Ik moest vaak uitleggen waarom dingen bij aardrijkskunde behandeld worden. Dat lukte goed en zo was het fijn les geven. De Mammoetwet bracht ook veel inhoudelijke vernieuwing en zo kreeg maatschappijkritisch onderwijs een kans. Daarom verzetten wij ons ook tegen een landelijk schriftelijk eindexamen, want dan zou aardrijkskunde een stampvak worden in plaats van een vak waar je leert nadenken over milieu, ruimtelijke ordening, Derde Wereld, demografie of verkeer. Uiteindelijk hebben examenmakers geleerd examens te maken waar de redeneervaardigheid en het oordeelsvermogen getoetst worden.

Een eindexamenstunt moet ik echt nog vermelden. De leerlingen wilden iets aanbieden na de uitreiking van de diploma’s. Het was een bolvormig geheel van ijzerdraad met middenin een zakje. Kijk, zeiden ze, deze plastiek geeft aan alle kanten toe en buigt mee als je er tegen aan drukt. Maar daar binnenin, zie dat zakje met steentjes. Deze plastiek stelt voor “De autoriteit”. Hij geeft aan alle kanten mee, maar in de kern is hij keihard. Het is een les uit de zestiger jaren, die we nooit moeten vergeten.

Dan nog even naar die reünie. Dries van Agt was er ook. Hij legde keurig uit, waarom hij bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen op GroenLinks had gestemd. Een van die punten was de houding van het CDA ten aanzien van het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Israël overtreedt zeer veel internationale wetten en houdt zich niet aan uitspraken van de VN. Ik vertelde over mijn ervaringen met dit weblog. Bij de laatste strijd rond Gaza schreef ik erover. Likoed Nederland en een ander Joods geluid reageerden. Ik merkte, dat niemand meer echt in een mogelijke vrede tussen Joden en Palestijnen geloofde. Dan wordt een conflict pas echt onoplosbaar. Ik vroeg Dries van Agt wat hij doet om het geloof in een mogelijke vrede te herstellen. Hij kon er geen antwoord op geven.

Jaargang 11, Nr. 502.

GEBRUIK WAT JE KRIJGT

Ik kwam ruim op tijd bij de bushalte. Er stond al iemand. Als vanzelf ontstond er een gesprek. De man moest naar Utrecht. Ik moest naar Bunnik en vertelde, dat ik naar een gespreksgroep ging in de katholieke pastorie. Ik zei, dat het thema “Gift” was. Ter inleiding, vertelde ik, is er dan een Bijbelverhaal. Het gaat nu over Koning Salomon, die in een droom van God de vraag krijgt, wat hij als geschenk wil. Salomon’s antwoord is “Wijsheid”. Dat kan een koning goed gebruiken. Ik vertelde een verhaal over zijn wijsheid. Twee vrouwen kregen ruzie over een baby, de echte moeder en een andere vrouw. Ze gingen naar de koning en na diep nadenken gaf hij als antwoord, dat hij beiden tevreden zou stellen. Hij pakte zijn zwaard en zei, dat hij de baby in tweeën zou hakken. Dan kregen ze evenveel. De echte moeder riep: “Neen, geef de baby dan maar aan haar.” Nu wist Salomon in al zijn wijsheid wie de echte moeder was en gaf haar het kind. Zo spreken we in Nederland over een Salomons oordeel en zeggen, dat iemand zo wijs is als Salomon. Tsja, in deze tijd ontmoet je mensen, die je een volkomen onbekend verhaal kunt vertellen.

De avond verliep heel leuk. We moesten nadenken over wat wij graag als gift zouden willen ontvangen. Daarna gingen we dat in steeds wisselende tweetallen aan elkaar vertellen. Toen dat voorbij was kabbelde het gesprek een tijdje voort. Ik had me voorbereid op de vraag of het goed is een gift ook echt te gebruiken. Dat is eigenlijk een gewone fatsoensregel, maar in een religieuze context gaat het om alle goede dingen, die je van God ontvangen hebt. Je gezondheid of behendigheid in een sport of een goed verstand of een goede contactgevoeligheid. Ik gaf een misschien wat ongemakkelijk voorbeeld. Je hoort veel mensen mopperen over de politiek, maar steeds minder mensen zijn bereid om politiek actief te worden. Iemand voelde het als een persoonlijk verwijt. Het was slechts een voorbeeld, dat met de komende gemeenteraadsverkiezingen voor de hand lag. Ik had ook de Zonnebloemafdeling Bunnik kunnen noemen, die dreigde te verdwijnen omdat er geen vrijwilligers te vinden waren. Het is een klacht, die je vaak hoort. Toch is Nederland een land met een bijzonder hoog percentage vrijwilligers.

De avond tevoren had ik gehoord, dat eenzaamheid in de gemeente Bunnik een ernstig probleem is. De burgerlijke gemeente wil er samen met anderen iets aan doen. Iemand vond het geen gemeentetaak, maar dat werd gelukkig tegengesproken. Voor kerken lijkt het me een vanzelfsprekende taak, maar dan vragen we ons af, hoe we dan eenzame mensen kunnen bereiken, die per se niets met een kerk te maken willen hebben. Wie trekt zich hun lot aan? Hun buren? Maar hebben wij een gevoeligheid om eenzaamheid bij mensen te herkennen? Besef wel, dat het bepaald niet alleen oudjes zijn, die lijden onder eenzaamheid. Die student naast je in de collegezaal kan zich te midden van de massa zeer eenzaam voelen. Iemand voelde zich heel eenzaam in een ziekenhuis, waar soms uren lang niemand kwam kijken. Nu bel ik die persoon dagelijks even op, een kwartiertje maar. Het betekent heel veel. Er ligt een taak voor iedereen. Gebruik je gaven.

Jaargang 11, Nr. 501.