John Ch.M. Jorna

EEN ZO ANDER LAND DAN NEDERLAND

Al zo vaak ben ik in Oostenrijk geweest. Ik heb veel diepgaande gesprekken gevoerd en in 65 jaar zijn er heen en weer honderden brieven geschreven. Toch stelt het land je elke keer weer voor raadsels. Wat zorgde voor die vreemde uitslag van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen? Wat bepaalde de verkiezing van Van der Bellen? Je kunt het land niet begrijpen zonder je in de geschiedenis te verdiepen.

De dreiging van de Turken, culminerend in het beleg van Wenen zal ongetwijfeld een zekere afkeer van Moslims te weeg hebben gebracht, maar negatieve ervaringen met gastarbeiders zorgen in het moderne Oostenrijk voor een voedingsbodem voor ultrarechtse partijen als de Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ). De enorme toevloed van Syrische vluchtelingen werd aanvankelijk welkom geheten, maar na enige maanden bleek het een te zware opgave voor het land. In overleg met naburige landen werden de grenzen gesloten. Dat zorgde voor een versterkt gevoel van bedreigd zijn door een vloed van Moslims. Het kwam tot uiting in een sterke steun voor FPÖ-kandidaat Hofer met 35% in de eerste ronde. Je zag tegelijk al de tegenstelling tussen uiterst links en rechts groeien. De Groene kandidaat Van der Bellen kreeg in de eerste ronde 21,3%.

Bij zulke uitslagen in Frankrijk verenigen alle partijen zich tegen het Front National. Ondanks enorme steun uit binnen- en buitenland won Van der Bellen op het nippertje. Allerlei “jeugdzonden” werden hem nagedragen. Hij was een paar jaar lid van de Communistische partij geweest. Dat komt in Oostenrijk extra hard aan door afschuwelijke ervaringen tijdens de Russische bezetting van een deel van Oostenrijk. Het is ook een zeer katholiek land. Als van de Bellen dan zegt niet in God te geloven en voorstander te zijn van vergoeding van abortus door de ziektekostenverzekering dan heeft hij het bij overtuigde katholieken verkorven. Bij arbeiders verliest hij het vertrouwen wanneer hij geen duidelijk onderscheid maakt tussen oorlogsvluchtelingen en mensen, die de armoede in de Derde Wereld ontvluchten. Die laatsten zijn in hun ogen immers gelukszoekers, die hun banen inpikken. De vroegere staatsbedrijven zijn of verdwenen of gedenationaliseerd. Zo is veel werkgelegenheid verloren gegaan, want ook daar werd en wordt geautomatiseerd en gerobotiseerd en neemt de werkgelegenheid af. Dan is het reuze gemakkelijk om die buitenlanders de schuld te geven.

Oostenrijk heeft de Tweede Wereldoorlog nooit echt verwerkt. Het land beschouwt zich als slachtoffer, eerst van de Nazi’s en daarna van de Russen. Ze durven niet te erkennen, dat Hitler voor de overgrote meerderheid zeer welkom was. Terwijl je in Duitsland een sterke waakzaamheid tegen herlevend nationaalsocialisme ziet, ontbreekt dat in Oostenrijk. Men herkent in de FPÖ geen neonazipartij. Dat zag je al toen Waldheim president werd. Ze hadden geen idee, dat het buitenland zo afwijzend zou reageren. De man kwam toch uit een keurig nette familie. Hoe was het mogelijk, dat de Nederlandse koninklijke familie niet meer in Oostenrijk op wintersport ging?

Het traditionele katholicisme kent weliswaar enkele tientallen zeer kritische pastores, maar een ontwikkeling in de richting van het denken van Paus Franciscus zie je er nog niet. Die wil een meer pastorale houding van barmhartigheid in plaats van het wettische katholicisme van de laatste veertig jaar. De nieuwe encycliek Laudato si over het milieu en de armoede in de wereld is de nieuwe president op het lijf geschreven, maar zoals ook de sociale encyclieken bij de katholieke elite onbekend. Het is een bekende grap, dat het best bewaarde geheim van het Vaticaan de Sociale Leer van de Kerk is.

De scheidslijnen in Oostenrijk lopen waarschijnlijk niet tussen de kiezers op Van der Bellen en Hofer. Maar er is ook in dit land een groeiende tweedeling: tussen rijk en arm; tussen geschoold en ongeschoold, tussen georiënteerd op de wereld als geheel en gericht op de eigen omgeving, tussen macht en zwakte. Het wordt een enorme opgave voor Van der Bellen om al die werklozen en slecht betaalde Oostenrijkers hun waardigheid terug te geven. Hij kan dat niet alleen. Heel Oostenrijk moet zich daarvoor inzetten. Ik wens het land onder zijn nieuwe president alle goeds.

Jaargang 9, Nr. 412.

DE GEWONE MENSEN WORDEN HET SLACHTOFFER

Ik houd van Joden en ik houd van Palestijnen. Ik zie bij beiden hun fouten. Maar daardoor wijs ik ze niet af. Ik zou het zo graag meemaken, dat beide volken in vrede naast elkaar zouden leven. En ik besef, hoe moeilijk en ingewikkeld dat is. Eenvoudige oplossingen bestaan in dit conflict niet. Misschien is de grootste barrière naar een oplossing de gegroeide overtuiging, dat een oplossing onmogelijk is. Dat maakt het voor iedereen erg tragisch.

Wat doet het conflict met het Joodse volk? Mensen in Israël voelen zich omringd door vijanden. Keer op keer zijn ze aangevallen en elke keer wist Israël die aanvallen te weerstaan. Uit bewondering noemden wij in 1967 onze jongste dochter naar de Bijbelse Joodse heldin Judith. De laatste jaren komen de aanvallen niet meer van de buurlanden, maar vooral van de Palestijnen. Er waren de zelfmoordaanslagen en Israël bouwde de Muur. We leerden in 2012 de Muur kennen ook aan de Palestijnse kant bij Bethlehem. De gelijkenis met de Muur in Berlijn viel me op.

Zo komen we opnieuw bij de vraag, wat dit conflict met de bevolking van Israël doet. In de reacties op mijn twee vorige blogs komt dat duidelijk naar voren. In mijn herinnering toonde Israël in het begin vooral eendrachtige vastberadenheid. Je denkt aan fierheid en trots en intelligentie en daadkracht. Het land werd opgebouwd. Het Bijbelse beeld van het land van melk en honing doemde op. In de reacties op de herhaalde aanvallen was er aanvankelijk een beeld van beheersing en respect. Maar de reacties werden steeds feller en veel Palestijnen werden opgesloten. Soms dacht ik, dat deze wijze van optreden mij herinnerde aan de manier waarop de Duitse bezetter hier optrad. Het maakte mij verdrietig.

Veel Israëli’s waren zich bewust van het te gewelddadige optreden. Ex-militairen vertelden over hun ervaringen in de bezette gebieden en ook andere actiegroepen maken dat bekend. Ze worden als landverraders bestempeld. De vijandschap jegens de Palestijnen kreeg steeds meer racistische trekken. Ze werden geminacht en je kon ze ook minachtend bejegenen bij bijvoorbeeld controleposten. Dat racisme richtte zich ook tegen Joden uit Ethiopië en uit Rusland en zo zien wij het Joodse volk een verdeeld volk worden. Dat schept enorme risico’s, niet alleen bij hernieuwde aanvallen op het grondgebied van Israël, maar nog veel meer bij het streven naar vrede. Vrede vraagt, dat iedereen er als één man achter staat. Vrede vraagt een sterk Israël, niet een innerlijk verdeeld land. En denk nu niet onmiddellijk, dat dit de schuld is van dat linkse tuig of andersom van die rechtse onderdrukkers. Begin niet onmiddellijk te roepen, dat de ander een antisemiet is of een landverrader of noem de ander niet een fascist of kolonialist. Het is je vriend, die jou op je fouten wijst. Besef het belang van eenheid.

Likoed Nederland benadrukt in de reacties elke keer weer heel pessimistisch, dat er al van alles geprobeerd is en dat niets lukt. Het is eigenlijk een heel pessimistische boodschap. Het vormt een sterke tegenstelling tot het optimisme van de pioniersjaren. Toen gingen heel veel Nederlandse jongeren een jaar in een kibboets werken. In mijn reacties benadrukte ik, dat Hamas met al dat gewelddadige verzet de steun van de bevolking zal gaan verliezen. Israël moet een manier vinden om dat te ondersteunen. Juist vandaag bleek bij het Acht Uur Journaal, dat Hamas de steun van de bevolking begint te verliezen. Ze moeten de mensen dwingen. De wanhopige situatie lijdt tot steeds meer zelfmoorden. Alleen als je bij Hamas hoort krijg je werk en een inkomen. Kan Israël een perspectief bieden? Bijvoorbeeld werk in Israël, zoals mensen van de Westoever ook in Israël werken? Joodse mensen zijn zo ontzettend creatief en slim. Met Ollie B. Bommel zeg ik: Tom Poes, bedenk een list! Tjsa, in stripverhaaltjes lukt dat. Maar dromen komen soms zo maar echt uit.

Jaargang 9, Nr. 411.

IN VREDE LEVEN; DAT WIL TOCH IEDEREEN

Dat zou je denken. Want sinds de Israëlische onafhankelijkheid en ook al daarvoor zijn duizenden doden gevallen en daarbij waren ook veel burgers, onschuldige kinderen en vrouwen en bejaarden. Dat waren mensen in Israël en het waren Palestijnen en tijdens diverse oorlogen ook Jordaniërs, Syriërs, Libanezen en Egyptenaren. Zelfs vandaag nog wordt met voldoening gemeld, dat een belangrijke Hezbollah commandant is gedood, die verantwoordelijk zou zijn voor de aanslag op een Libanese minister-president. Intussen wacht ik op de wraak van Hezbollah. Wat gaat het worden? Raketten op Israëlische nederzettingen? Zo gaat het maar door. Ik beschreef het al eens op dit weblog tijdens de Gaza-oorlog in augustus 2014. Zie aldaar. Die wrede logica gaat maar door en vaak gewone mensen worden het slachtoffer.

Israël stelt het steeds zo voor, dat het land omgeven is door vijanden. De raketten vanuit Gaza, de zelfmoordaanslagen tegen bijvoorbeeld buspassagiers, Palestijnen, die met messen steken of met een auto inrijden op Joodse mensen. Dus is de muur nodig en die helpt, want er zijn geen zelfmoordaanslagen meer. Komt dat door de muur of door de vredelievendheid van de Palestijnen van de Westoever? De Israëlische bezettingsmacht treedt maar al te vaak hardhandig op. Palestijnen laten zich desondanks niet provoceren, lijkt het. Is er een zekere welvaart aan het ontstaan? Maar intussen wordt de Palestijnen voortdurend onrecht aangedaan. Landbouwgrond wordt onteigend. Tegen allle recht in worden Joodse nederzettingen gebouwd en uitgebreid. Buitenlanders, worden deze week op het vliegveld streng ondervraagd als ze een congres over klimaatverandering willen bijwonen en sommigen worden geeneens toegelaten. Zo braaf is Israël nu ook weer niet.

Er waren in het verleden momenten, dat vrede nabij leek en een twee staten oplossing een kans maakte. Dan weer durfde Arafat niet uit vrees voor zijn landgenoten en op een ander moment werd de Israëlische premier Rabin door een fanatieke nationalistische Israëliër vermoord. Stel, dat het nu eindelijk de goede kant uitgaat en zelfs Hamas eerlijk naar vrede lijkt te streven, maar er zijn Israëliërs, die er belang bij hebben, dat het conflict voortduurt, wat is er dan gemakkelijker om een hoge Hamasleider vanuit de lucht te elimineren? De kans op vrede is weer verkeken. De raketten gaan weer richting Israël. En de hele wereld houdt weer zijn hart vast. Iedereen is bang voor een zodanige escalatie, dat het een wereldconflict wordt. Niet alleen al die aardige Israëliërs en de even aardige Palestijnen, nee de hele wereld heeft er belang bij, dat er eindelijk echte vrede komt en alle oorlogshitsers in eigen kring in bedwang worden gehouden. Geloof in het gezonde verstand, geloof in het verdwijnen van de haat, geloof in de vrede. Vertrouw elkaar.

Jaargang 9, Nr. 410.

ANTISEMITISME?

De dodenherdenkingen op 4 mei en de bevrijdingsfeesten op 5 mei liggen weer achter ons. Ik was weer op Fort bij Rhijnauwen, waar meer dan vijftig Belgische en Nederlandse verzetsstrijders zijn gefusilleerd. Daarbij ook de vader van een klasgenoot van de HBS. Dat maakt het altijd realistischer. Het zijn niet alleen anonieme mensen, die daar vermoord zijn. Zij hebben hun leven gegeven voor onze vrijheid. Als je daar over nadenkt, besef je weer wat een geluk wij hebben hier in een vrij Europa te leven. Je zult maar in een land als Syrië of Irak of Jemen leven of onder een dictator in de Russische federatie of Turlije.

Er is één volk, dat elke keer weer in de ellende terecht komt, het Joodse volk. Sommigen spreken over het Joodse ras en menen ook de typische raskenmerken van Joden te kennen. Maar er zijn heel wat Joden, die je niet als Jood zult herkennen en er zijn veel Arabieren, die gemakkelijk voor een Jood zouden kunnen doorgaan. Lang niet alle Joden beschouwen zich in religieus opzicht als Jood. Maar alle joden voelen zich Jood op grond van hun geschiedenis en hun cultuur.

Bij Pauw zaten een aantal Joodse mensen om de tafel en spraken over hun Jood zijn. Sommige van hen worden vaak bedreigd en voelen daardoor angst. Ze durven op straat geen keppeltje meer te dragen. De vraag werd wel gesteld: Waar komt die afkeer van Joden vandaan? Maar ik hoorde geen antwoord. Zouden ze geen antwoorden kennen? Of wilden ze die antwoorden niet noemen, omdat ze die antwoorden liever niet horen? Eeuwenlang zijn de Joden gezien als een volk van Godsmoordenaars. Zij werden verantwoordelijk gehouden voor de dood van Jezus van Nazareth, Gods Zoon. De officiële kerken hebben die overtuiging na de Holocaust ingetrokken. Dat wil niet zeggen, dat daarmee die gedachten verdwenen zijn. Joden werden vaak gediscrimineerd en kwamen daardoor vaak terecht in de handel en het bankwezen. Als je dan eens een miskoop deed, was dat niet je eigen schuld, maar werd de Joodse koopman er op aangekeken. Zo worden mensen vatbaar voor verhaaltjes over een Joods wereldcomplot. Het zijn de Joden, die achter allerlei narigheid zitten: De aanval op de Twin Towers in New York of de misdaden van ISIS in Irak en Syrië. Probeer je daartegen maar eens te verweren.

Het gezelschap was er min of meer van overtuigd, dat antisemitisme nooit zal verdwijnen en ze spraken erover of het dan niet beter zou zijn als alle Joden zouden verhuizen naar een veilig nationaal thuis, Israël. Het Joodse volk voelt zich nauw verbonden met Israël en dan wordt kritiek op Israël al snel kritiek op alle Joden en dus een vorm van antisemitisme. De critici leggen er dan weer de nadruk op, dat ze niets hebben tegen het Joodse volk op zich, maar wel tegen het Zionisme, dat leeft onder de Joden. Ze hebben er bezwaar tegen, dat Joden hun eigen staat willen vestigen in het gebied dat het Joodse volk uit de Bijbel bewoonde, ongeveer het huidige Israël en de bezette gebieden. Die claim is niet terecht.

Er zijn heel veel mensen, ook in Nederland, die het bestaansrecht van de staat Israël, dus zonder de bezette gebieden, niet erkennen. Als je hen antisemiet noemt, kan ik me dat voorstellen.

Als Israël door een resolutie van de VN binnen beschreven grenzen als onafhankelijke staat erkend is, wil ik het bestaansrecht van de staat Israël ook erkennen. Joodse mensen hebben na eeuwen vervolging eindelijk recht op veiligheid binnen een eigen staat. Dat geldt voor iedere wereldburger. Het geldt ook voor Palestijnen. Israëli’s en Palestijnen lijken elkaar hun eigen veilige en onafhankelijke staat niet te gunnen. Voor mij zijn ze beiden schuldig aan het voortbestaan van het conflict. Elke keer laait het weer op. De een provoceert de ander en dat om beurten.

Ben ik nu een antisemiet? Ik ben niet tegen Israël, maar tegen het optreden van opeenvolgende Israëlische regeringen, zoals ik ook tegen het handelen van de Palestijnen ben. Is een oplossing mogelijk? Alleen als Israëli’s en Palestijnen het beiden willen en dat vraagt wederzijds vertrouwen. Komt dat er ooit? Het lijkt er niet op, maar er zijn meer van die onoplosbare conflicten geweest, die toch tot een goed einde kwamen. Ik hoop het nog mee te maken.

Jaargang 9, Nr.409.