John Ch.M. Jorna

Meer dan alleen financiële integriteit

Binnen de VVD is een plan geopperd alle volksvertegenwoordigers en bestuurders van VVD huize te verplichten tot het ondertekenen van een verklaring waarin zij financiële integriteit beloven. Daar is enige reden toe, want er lopen een flink aantal onderzoeken naar financiële wandaden. Het kan omkoping zijn. Geld wordt gestort op een Zwitserse bankrekening. Het kan zijn, dat je vriendjes bevoordeelt en in ruil komen er cadeautjes of leuke reisjes of na het beëindigen van de politieke loopbaan een zeer aantrekkelijke baan bij de bevoordeelde onderneming. Het is dan allemaal heel subtiel. Als politicus toonde hij/zij zich zeer deskundig en hij/zij bleek over goede leiderschapscapaciteiten te beschikken. Zo kun je na je ministerschap van verkeer zomaar in de leiding van de KLM terecht komen. Zoiets geeft toch een onbehaaglijk gevoel. Is het tevens een beloning voor een eerder verleende dienst?

Het is goed, dat er weer eens gewezen wordt op het belang van eerlijke politiek zonder enig persoonlijk belang. Niet tevoren, niet tijdens en niet na de politieke loopbaan persoonlijk voordeel genieten. Het gaat altijd om het algemeen belang en niemand mag door een politicus worden voorgetrokken. Maar helpt zo’n plechtige belofte ook, want bij het aanvaarden van je politieke functie heb je dat ook al beloofd of gezworen. En toch gebeurt het. Soms gaat het om echt strafbare feiten. Dan volgt er een sanctie. Maar als men binnen de wet blijft en het toch wat glibberig lijkt, is er dan vanuit de partij toch een sanctie?

Integer gedrag is echter meer. Sommige bestuurders willen een eigen plan koste wat kost realiseren. Ze stuiten op verzet bij de Raad of de Staten of de Kamer. Dan beloven ze een rapport van een “onafhankelijk” onderzoeksbureau. Bij het inleidend gesprek laat de bestuurder duidelijk merken welke conclusie eruit moet komen. Als de onderzoekers verlegen zitten om meer opdrachten maken ze een keurig zeer wetenschappelijk verantwoord rapport met aan het eind keurig de door de betreffende bestuurder gewenst conclusie. Volksvertegenwoordigers lezen alleen de samenvatting, missen voldoende kennis om het rapport te beoordelen en de fouten boven water te krijgen, luisteren met een half oor naar de insprekers en zie de bestuurder krijgt zijn zin. Is dat een integere bestuurder? Of wordt hij vooral gezien als een handig politicus? Altijd is er dan een benadeelde partij en opnieuw wordt ervoor gezorgd, dat de politiek een slechte naam krijgt.

We hebben de afgelopen dertig jaar schaalvergroting gezien in het onderwijs en in de zorg en privatisering van de gas- en elektriciteitsvoorziening, van de waterleverantie, van de spoorwegen en de busmaatschappijen, van de post en de telefoon. En overal ontstonden prachtige banen voor managers met salarissen zoals bij het bedrijfsleven. Wie kregen die banen? Ik vond het van de politiek allesbehalve integer.

Politici zijn verplicht informatie te verstrekken aan de volksvertegenwoordiging. Ze moeten ook voorlichting geven aan het publiek. Dan vertelt een minister, dat de stad Kunduz in Afghanistan veel veiliger is geworden en dienzelfde maand worden er negen meisjes vermoord en om redenen, die voor ons volkomen onaanvaardbaar zijn. Steeds weer wordt er onjuiste voorlichting gegeven. Is dat integer?

Deze week is duidelijk geworden, dat er in de zorg voor één miljard aan onjuiste declaraties was ingediend en dan zijn nog lang niet alle declaraties onderzocht. Men kiest ook voor veel meer medische onderzoeken dan nodig en vooral ook duurdere onderzoeken. Het is je reinste diefstal uit de portemonnee van de premiebetaler. De politiek kon op zijn vingers natellen dat dit zou gebeuren. Er werd ook gewaarschuwd, maar toch werd het systeem ingevoerd. Is dat integere politiek.

Beste VVD, zet het plan vooral door, maar zorg ervoor mensen aan te trekken met een goed ontwikkeld geweten. Best wel moeilijk voor een liberale partij waar velen vrijheid opvatten als een manier om maximaal je eigen belang te behartigen en als politicus er zelf beter van te worden. Het gaat nog moeilijk worden het imago van zakkenvullers kwijt te raken. Best belangrijk zo’n integriteitsbelofte.

Jaargang 6, Nr. 268.

INDIVIDUALISSERING EN
VRIJWILLIGERSWERK

Soms hoor je klaagzangen dat het zo moeilijk is om in een vereniging mensen te vinden voor allerlei functies. Tegelijk lees je, dat Nederland het hoogste percentage van de bevolking aan vrijwilligers heeft. Hebben we misschien te veel verenigingen en clubjes en stichtingen en buurtinitiatieven? Wel is duidelijk, dat allerlei vrijwilligersbaantjes niet vanzelf vervuld worden. Er moet een goed vrijwilligersbeleid zijn en mensen moeten actief benaderd worden. Soms zie je plotseling een verjonging optreden. Wat een jonkies denk je dan en je vergeet even hoe vroeg je zelf vroeger al functies vervulde of zaken organiseerde. Bij Scouting zat dat met het patrouillesysteem ingebakken. Een ‘troep’ werd verdeeld in patrouilles van ongeveer zes jongens. Een was patrouilleleider (PL) en een ander assistent-patrouilleleider (APL). In onderling overleg werden de taken verdeeld en de PL gaf daarbij leiding. Bij de sport heb je een aanvoerder en daarnaast een elftalleider of een coach en een trainer. Leiding geven moet je van jongs af aan leren. Bij sommige is het aangeboren.

Bij ons in het dorp zouden struiken verdwijnen en vervangen worden door gras. Dat zou goedkoper zijn voor de gemeente. In enkele straten wilden de bewoners de mooie struiken niet kwijt. De mensen zien die struiken liever dan de geparkeerde auto’s, vermoed ik. Ze boden de gemeente aan om zelf de struiken en heesters te gaan onderhouden: snoeien, onkruid wieden en bemesten. Toen verhuisden sommige bewoners en de nieuwkomers werd gevraagd om mee te doen aan het groenonderhoud. Ze wilden het niet, want ze vonden dat een taak voor de gemeente. Hoe zullen ze reageren als de gemeentelijke lasten verhoogd worden? Ik was toch lichtelijk verbijsterd toen ik ervan hoorde. Ik zou haast naar die mensen toestappen om te vragen waarom ze zo weinig gemeenschapszin hebben. Of hebben ze altijd alles gekregen wat hun hartje begeerde en nooit ergens moeite voor moeten doen? Maar gelukkig zijn dit uitzonderingen.

Er is immers alle reden voor optimisme. Maandag, 13 mei werd in Den Haag weer de Ab Harrewijnprijs uitgereikt aan Lisa Paassen. Zij is coördinator van het Jongeren Advies Punt (JAP) in Leeuwarden. Vandaag werden de Appeltjes van Oranje, dit jaar Kroonappeltjes uitgereikt. Ook daar gaat het er om verdienstelijke vrijwilligersprojecten in het zonnetje te zetten en ze met een geldprijs te ondersteunen.

Maar gisterenavond was ik bij de uitreiking van de jaarlijkse wisselprijs “De Bronzen Uil”, waaraan geen geldprijs is verbonden. De winnaar mag een jaar lang een bronzen beeldje van een landende uil koesteren en zijn of haar naam komt met een bronzen plaatje op het voetstuk te staan. In de loop van de jaren is de prijs in de gemeente Bunnik behoorlijk bekend geworden. We merken, dat de prijswinnaars zich zeer vereerd voelen. In de gemeente Bunnik hebben GroenLinks en de Partij van de Arbeid in 1998 samen een lokale progressieve partij ‘Perspectief 21’ opgericht. Het bestuur heeft toen deze prijs ingesteld. De uitreiking levert de genomineerden elk jaar weer publiciteit op en dat geldt ook voor Perspectief 21. Natuurlijk hopen we, dat er veel mensen zullen worden geïnspireerd om ook vrijwilligerswerk te gaan doen.

Dit jaar was de aandacht gericht op nieuwe of hernieuwde initiatieven, die van belang zijn voor de Bunnikse samenleving. Inwoners werd gevraagd om zulke initiatieven voor de wisselprijs voor te dragen. In het dorp Bunnik kregen allerlei verenigingen de kans zich te manifesteren tijdens de Bunnik Fair. Voorheen was de jaarmarkt veel te commercieel geworden. Nu werd het weer een echt feest voor de gemeenschap.
In Odijk organiseerde het bestuur van het Dorpshuis samen met het personeel op het eind van de zomervakantie een feest “Odijk komt thuis”. Het werd een groot succes.
Voor de gehele gemeente Bunnik is de WMO-raad zeer actief. Met hun onderzoek naar de positie van de mantelzorger haalde ze een landelijk magazine. Daarnaast gaven ze talrijke adviezen.

De winnaar van “De Bronzen Uil 2013” werd het Snuffelhonk, een kringloopwinkel. Ze hebben een moeilijke tijd gehad. De verhuurder van hun loods wilde hen er uit. Het werd een conflict. De eigenaar verving de sloten. De mensen konden twee en een half jaar niet bij de spullen komen. Eigenlijk nu nog steeds niet. Maar ze huren nu een vrijgekomen winkel en draaien weer. Drie groepen worden blij gemaakt. De mensen, die spullen inleveren zijn blij, dat die overbodige zaken weer een nuttige bestemming krijgen. De kopers krijgen voor een zeer schappelijke prijs iets goeds. De opbrengst gaat naar een goed doel in het dorp Odijk en dan met name naar het onderhoud van het Witte Kerkje. Eigenlijk zijn er nog meer mensen blij: iedereen, die het milieu een goed hart toedraagt en alle vrijwilligers, die veel voldoening hebben van hun werk. Als u nu nieuwsgierig bent geworden: Het Snuffelhonk is te vinden op De Meent in Odijk iets links van de Jumbo.

In één week drie prijsuitreikingen aan vrijwilligers. Het zit wel goed met de gemeenschapszin en de sociale cohesie in Nederland.

Jaargang 6, Nr. 267.

EEUWENOUDE DEMOCRATISCHE TRADITIE

Ik was op bezoek in Tsjechië in een kleine stad niet ver van Praag. Onze vriendin nam ons mee naar het nieuwe jeugdhonk. Vol trots vertelden de jongelui, dat ze alles zelf hadden opgezet, zelf voor de inrichting zorgden en zelf planden en programmeerden. Ik vroeg: “Denken jullie, dat dit een breekpunt in de geschiedenis betekent?” De jongelui begrepen de vraag niet, maar onze vriendin wel en ook zij vond het een breekpunt in de traditie. Het was niet zo lang na de ommekeer van een volksdemocratie naar Russisch model naar een Westerse democratische staat. In de communistische tijd kwamen alle initiatieven van de communistische jeugdbeweging en dus van de staat. Eigen initiatief werd niet op prijs gesteld. Dat gold ook voor de economie. In het begin moesten de Tsjechen weer echt leren hoe je een bedrijf opzet en hoe je er leiding aan geeft. Voor het Communisme heersten de Nazi’s in Tsjecho-Slowakije. Tot 1918 maakte het deel uit van het Habsburgse Keizerrijk en hadden Adel en Kerk het voor het zeggen. Een democratische traditie heeft er nooit wortel kunnen schieten.

Een paar jaar later maakten we een wandeling met onze vriendin in een van die fraaie Brusselse parkbossen. Toen kwam plotseling de vraag: “Hoe komt het dat jullie in Nederland al zo lang democratie kennen?” Ik ben maar terug gegaan naar de Middeleeuwen en beschreef hoe er een eind kwam aan het feodale stelsel. Na de Karolingische Tijd had zich langzamerhand een adelstand ontwikkeld. Al die Heren, ridders en baronnen hadden een klein gebied rond hun kasteel. Er waren nog horigen en lijfeigenen en veel boeren waren verplicht herendiensten te verrichten. In ruil daarvoor bood de heer veiligheid. Dit lijkt enigszins op de situatie in het Habsburgse Keizerrijk tot de Eerste Wereldoorlog er een einde aan maakte.

Maar boven al die edelen stond een graaf of een hertog of een bisschop. Die had voortdurend te maken met lastige edelen. Intussen ontwikkelde de economie zich. Er ontstond handel en die concentreerde zich in dorpen bij verkeersknooppunten zoals een kruising van een weg met een rivier. Zo’n doorwaadbare plaats heet een voorde. Denk aan Amersfoort. Die handelsplaatsen werden steeds welvarender. De behoefte aan veiligheid naam toe. In ruil voor een som geld kregen ze het recht een stadsmuur te bouwen. De graaf gebruikte het geld om de edelen eronder te houden. De macht van de graaf en de steden nam toe en de edelen dolven het onderspit. Het was in Holland de strijd tussen Hoeken en Kabeljauwen, In Gelderland tussen de Heeckerens en de Bronkhorsten en in Friesland tussen de Schieringers en de Vetkopers. In de steden ontstond een democratisch bestuur. Bepaalde families leverden steeds weer de stadsbestuurders. Als deze regenten hun macht misbruikten zochten de burgers steun bij de Graaf of de Hertog. Steeds weer zien we die strijd tussen de door hun rijkdom machtige regenten enerzijds en de landsheer en de ontevreden kleine burgerij anderzijds

Ook de landsheer kon zijn macht misbruiken door te veel belasting te eisen of door de mensen te dwingen zijn geloof te aanvaarden. Dat zien we heel duidelijk bij Koning Filips II van Spanje, die zich als Heer der Nederlanden een echte dwingeland toonde. De zeventien gewesten verzetten zich aanvankelijk gezamenlijk. De Pacificatie van Gent (1576) bracht geen oplossing. De Noordelijke gewesten sloten de Unie van Utrecht (1579) om zich gezamenlijk te verzetten. In 1581 zwoeren ze Filips II definitief af als landsheer. Hun manifest daarbij was het “Placcaet van Verlathinge”. Het uitgebreide stuk omschrijft aan welke eisen een goed vorst moet voldoen, hoe hij zich dient te gedragen ten opzichte van zijn onderdanen. Zo is het tegelijk een eerste Verklaring van de Rechten van de Mens. Omdat Koning Filips II niet beantwoordt aan de eisen, die aan een goed vorst worden gesteld, zweren de ondertekenaars namens de Noordelijke provinciën hem af als vorst en verklaren zich daarmee onafhankelijk. Het Placcaet van Verlathinge is dus onze Onafhankelijkheidsverklaring. Het diende als inspiratiebron voor de Onafhankelijkheidsverklaring van de dertien New England States, die zich onafhankelijk verklaarden van Engeland. Terwijl deze “Declaration of Independence” door elke Amerikaan gekend wordt en elke Amerikaan er vaak een beroep op doet is het “Placcaet van Verlathinge” bij het gros van de Nederlanders onbekend. Het was daarom goed dat de nieuwe Koning Willem Alexander het stuk noemde in zijn aanvaardingsrede in de Nieuwe Kerk. Zo toonde hij zijn democratische gezindheid.

Zo uitgebreid heb ik onze Tsjechische vriendin tijdens die wandeling niet geantwoord, maar in grote lijnen kwam het er wel op neer.

Jaargang 6, Nr. 266.

OP HET FORT BIJ RHIJNAUWEN

Ik zal er morgen weer staan op dat grote grasveld midden in het fort. Het ligt er omgeven door de vestingwallen met de bomvrije kazerne en met oude bomen al 140 jaar lang. In de jaren 1940-1945 waren die bomen getuigen van wrede executies van tientallen Nederlandse en Belgische verzetsstrijders. Elk jaar worden hun namen genoemd. De burgemeester houdt een toespraak. De Last Post wordt geblazen. En er zijn die twee minuten stilte.

Waar denk ik dan aan? Tussen al die familieleden uit Nederland en België is er een man, die ik persoonlijk ken. Samen zaten we op het KGL in Arnhem. Zijn vader is hier gefusilleerd. Hij was al in het begin van de Tweede Wereldoorlog samen met anderen in verzet gekomen. De groep noemde zich de Oranjewacht. Maar ze kenden nog niet de fijne kneepjes van het vak. Al snel werd de groep opgerold. Hij liet een heel groot gezin achter. De kinderen zijn nu allen boven de zeventig. Ze worden vergezeld door hun kinderen en kleinkinderen. Elk jaar zijn ze er weer. In 1995 heb ik ze gevraagd naar hun gevoelens. Sommige hadden het nog steeds niet verwerkt. Ze konden niet door Duitsland reizen. Ze konden niet vergeven. Hun hele leven is er door bepaald. Anderen uit het gezin hadden het verwerkt. Zo zijn er duizenden mannen vrouwen in Nederland. Zij herdenken hun vader of moeder of broer of zus of oom of tante.

Maar al denkend tijdens die twee minuten stilte en daarna op de terugweg en ’s avonds als de slaap niet wil komen denk ik niet alleen aan de slachtoffers. Ik denk ook aan de daders. Wat brengt mensen er toe leiders als Hitler te kiezen? Er zijn wel antwoorden. De slechte economische toestand, maar die was in veel meer landen slecht. De vernedering van de Duitsers na de Eerste Wereldoorlog. De geoliede propagandamachine van de Nazi’s, gebruik makend van een onwetenschappelijke rassenleer. De Joden, die altijd al van allerlei narigheid de schuld kregen. De Joden, die door de Rooms-Katholieke Kerk toen nog als godsmoordenaars werden gezien. Het gewend zijn aan automatisch gehoorzamen: “Befehl ist Befehl!” Toch waren er Duitsers, die het kwaadaardig karakter van het Nazisme doorzagen. Maar alle verzet werd met concentratiekampen onderdrukt. Toch blijft de vraag waardoor elke keer weer in allerlei landen zo velen achter een leider met zulke vreselijke ideeën aanlopen.

Ik denk aan de vele keren, dat het kwaad in een land weer de overhand krijgt. Mensen elkaar zo haten, dat ze elkaar vermoorden. In Ruanda en Burundi de haat tussen Hutu’s en Tutsi’s, In Irak tussen Soennieten en Sjiieten. In Israël en de Palestijnse gebieden. In voormalig Joegoslavië tussen Moslims en Serviërs en tussen Kroaten en Serviërs. Nu weer in Syrië. Het gaat maar door.

Soms tonen we ons verheugd, dat de eeuwenlange oorlogen in Europa nu eindelijk ondenkbaar zijn geworden. Maar zijn wij werkelijk geestelijk zo weerbaar, dat we ongevoelig zijn voor het in een kwaad daglicht stellen van hele bevolkingsgroepen in Nederland? Nemen we het op voor mensen, die als groep gediscrimineerd worden? Hoe tolerant is Nederland nog?

Het is goed niet alleen de slachtoffers te herdenken, maar ook de daders. Er zijn mensen, die zich daar tegen verzetten. Ik vrees dat zij in het herdenken tevens ook een vorm zien van lof en eer brengen aan hen, die voor de vrijheid hun leven geofferd hebben. Die eer verdienen de daders niet. Maar het is belangrijk om te weten hoeveel moed het toen van Duitsers vergde om zich te verzetten. Het is belangrijk om te zien, dat veel van die Duitsers een vrouw en kinderen hebben nagelaten, die zonder vader verder moesten. Het is belangrijk op te merken hoe zeer de Duitsers geleerd hebben. Neonazi’s krijgen er nauwelijks steun. Vreemdelingenhaat wordt niet getolereerd. Militarisme wordt verafschuwd.

Die doden herdenken, die hun leven offerden voor onze vrijheid maakt ons bewust van onze eigen verantwoordelijkheid. Voor welke waarden kies ik in mijn eigen leven? Hoe voeden wij onze kinderen op? Welke politieke keuzes maken wij? Hoe bestrijd ik discriminatie en vreemdelingenhaat in mijn eigen omgeving? Voel ik mij verbonden met andere Nederlanders en alle inwoners van dit land? Voel ik mij verbonden met andere Europeanen? Bewaken wij nog steeds onze vrijheid?

Jaargang 6, Nr. 265.