John Ch.M. Jorna

EEN PAUS GAAT, EEN PAUS KOMT

Benedictus XVI, hoofd van 1,2 miljard rooms-katholieken in de wereld heeft besloten als paus af te treden. Een paar dagen beheerste zijn besluit het wereldnieuws. Volgende week zal de belangstelling weer even opleven en daarna begint een paus loze periode, sede vacante geheten. Wat was de betekenis van deze paus? Wat hopen we van zijn opvolger en hebben we veel te verwachten?

Kardinaal Ratzinger moest een bijzondere krachtige paus Johannes Paulus II opvolgen. Deze was een van de krachten achter de val van het communisme in Midden en Oost Europa. Vooral in Polen was hij mateloos populair. Hij heeft de hele wereld bereisd en vooral zijn bezoeken aan meerdere Wereld Jongeren Dagen waren een enorm succes. Hij wist de jongeren echt te inspireren en dat werkte ook door in hun thuisparochies. Benedictus XVI is veel minder een show figuur. Hij is meer een zachtaardig geleerde, een vriendelijke professor en een kundig leraar. Conservatieve krachten krijgen alle kansen. Het beleid om overal conservatieve bisschoppen te benoemen is voortgezet. Ik vond het niet zo kies de deur open te zetten voor Anglicaanse geestelijken, die het niet eens waren met de wijding van vrouwen tot priester. Soms werd hij ook totaal verkeerd begrepen. Professoren laten graag hun belezenheid blijken en willen graag verrassen met een bijzonder citaat. Als dan een Middeleeuwse vorst in zo’n citaat zich afvraagt wat de Islam anders gebracht heeft dan veel geweld, krijg je gelijk een rel. De meeste journalisten missen vervolgens de essentie van zijn rede in Würzburg. Hij wilde duidelijk maken, dat hij het volstrekt niet eens is met de opvatting van de Islam, dat Allah zo almachtig is, dat hij zelfs tegen zijn eigen schepping in kan gaan. God kan een aardbeving niet tegenhouden. Als de wereld door God geschapen is, dan horen de aardbevingen daarbij.

Publicisten geven vaker van onkunde blijk. Zo is de herinnering van de eerste encycliek van Benedictus XVI van het voorjaar 2006 al weer helemaal weggezakt. Toch betekende die rondzendbrief een forse breuk in de opvattingen over seksualiteit. De paus kwam tot een positieve waardering van de eros, de hartstochtelijke en opwindende lichamelijke liefde. Tot dan toe werd eros door de kerk met wantrouwen bejegend. In die encycliek kwam hij ook al tot een beschouwing over de taak van de staat bij het bevorderen van een rechtvaardige samenleving. Later publiceerde hij een sociale encycliek, de zoveelste in een lange rij. De sociale leer van de kerk wordt wel het best bewaarde geheim van het Vaticaan genoemd. Dat kun je goed merken aan CDA politici.

Het heeft wat lang geduurd, maar uiteindelijk heeft deze paus ervoor gezorgd, dat er adequaat gereageerd wordt naar misbruikslachtoffers, al kan dan hier en daar beter, en dat er strenge maatregelen zijn gekomen om misbruik te voorkomen, waarbij ons aller waakzaamheid een belangrijke voorwaarde is voor succes.

De financiële wantoestanden bij de Bank van het Vaticaan zijn nu hopelijk opgelost. In de curie duurt de machtsstrijd voort. Zo komen wij bij de verwachtingen voor een opvolger. Die moet eerst met de bezem door al die Vaticaanse burelen en de grootste lastposten verbannen naar eilanden in de Stille Zuidzee, liefst onbewoond. Antarctica of Siberië mag ook. Of er ook een paus zal komen, die de kerk echt gaat moderniseren? Ik hoop het, maar ik verwacht er niet veel van. Kardinalen zeggen, dat de H. Geest hen zal verlichten. Volgens mij moeten ze vooral hun eigen gezonde verstand gebruiken. Wat er dan uitkomt na tientallen jaren benoemingen van vaak uiterst conservatieve bisschoppen is twijfelachtig. Maar de wonderen zijn de wereld niet uit. Laten we daar dan maar op hopen.

Jaargang 5, Nr. 255.

IN HET RECHT GAAT HET ER NIET OM WIE GELIJK HEEFT MAAR OM WIE GELIJK KRIJGT

In het programma van Pauw en Witteman deed professor van Oostrom deze uitspraak naar aanleiding van een passage in zijn nieuwste boek over de Middeleeuwen. Daarin wordt uitgelegd, dat een advocaat zijn vakmanschap kan tonen, door leugens als waarheden voor te stellen. Onmiddellijk moest ik denken aan de uitspraak van de Raad van State in de bezwaarprocedure tegen het plan een wegverbinding tussen de Rondweg in Houten en de A12 bij NS station Bunnik aan te leggen. Dit Rijsbruggerwegtracé doorsnijdt het afwisselende landschap van stroomruggen met restgeulen van vroegere rivierlopen en de oeverwal van de huidige Kromme Rijn. Men vindt er akkers en grasland, boomgaarden en griendbossen doorsneden door fraaie bomenlanen. Het gebied maakt deel uit van de Nationale Landschappen Rivierengebied en Nieuwe Hollandse Waterlinie. De grens van het Romeinse rijk, de Limes loopt door het gebied en wordt door de nieuwe weg gekruist. De weg komt ten dele in een fossiele Rijnbedding te liggen en dat vraagt een verhoging van het weglichaam, zodat de weg geschikt blijft als evacuatieroute in geval van een overstroming die met een kans van één keer in de 1250 jaar kan voorkomen. In het politieke machtsspel tellen dit soort overwegingen niet. Het betere alternatief naar de aansluiting van Nieuwegein op de A27 kwam niet in aanmerking omdat Nieuwegein daar tegen was en die gemeente telt vier maal zo veel kiezers dan het kleine Bunnik. Een tracé parallel aan het spoor was ondenkbaar, want dan zou een deel van de golfbaan Mereveld verplaatst moeten worden. Zo’n golfbaan is natuurlijk veel belangrijker dan het woongenot van de Bunnikers plus landbouw en landschappelijke waarden.

Ik heb het proces tien jaar gevolgd en becommentarieerd. Ik was vaak verbijsterd. Daar is allereerst het volslagen gebrek aan integriteit bij de planologische bureaus, die plannen ontwierpen en milieueffectrapporten opstelden. Ik weet, dat de Raad van de gemeente Bunnik maar is opgehouden met het aanwijzen van fouten. Ze waren zo naïef te denken dat de Commissie voor de MER zulke waardeloze rapporten wel zou afkeuren, maar die kwalificeerde de fouten als verschillen van smaak. De eerder genoemde fossiele rivierbedding werd op een kaart in een van de vele rapporten gewoon weg gelaten en in een ander rapport werd over deze beddingen gezegd, dat ze in het landschap niet waarneembaar waren. Het hoogteverschil tussen oeverwal en restgeul is 1,5 tot 2 meter en dus duidelijk te herkennen in het landschap!!

In de milieueffectrapporten komen ook luchtverontreiniging en geluidsoverlast aan de orde. De wet schrijft voor hoe deze berekend moeten worden. In Bunnik bleek, dat de berekende luchtverontreiniging door de werkelijkheid verre overtroffen werd. Maar er werd nog een ander kunstje geflikt. Toen de berekeningen te hoog uit kwamen ging men het gemiddelde van het studiegebied berekenen en toen het nog te hoog bleek, maakte men het studiegebied groter, waardoor het gemiddelde daalde. Zo worden wij in Nederland bedrogen. Alles volgens de wet.

In het verweerschrift van de provincie werden allerlei ruimtelijke plannen aangehaald, waarin de weg al staat aangegeven. Als ik het goed begrijp, betekent dat in het vervolg, dat je elk provinciaal plan of structuurschema moet bestuderen om vervolgens bezwaar te maken tegen een weg, die vaak alleen maar indicatief wordt aangegeven. Beter zou zijn, dat zo’n provinciaal plan nooit een rechtsgrond oplevert en dat altijd pas een in werking gesteld bestemmingsplan rechtsgeldigheid oplevert. Het lijkt mij goed daar eens naar te kijken, wanneer de Wet op de Ruimtelijke Ordening weer eens gewijzigd wordt. Nu heerst er willekeur. Rijkswaterstaat ziet als een reële mogelijkheid om parallel aan de A27 een secundaire weg aan te leggen tussen Houten via Nieuwegein naar Vianen. Dat is in feite de Meerpaalvariant van de Bunnikse actiegroep. Dan besluiten lokale overheden, dat die weg er niet mag komen. Rijkswaterstaat bestudeert die variant vervolgens niet meer. Dan gebruikt de provincie dit als argument om niet te hoeven kiezen voor die variant. Naar mijn mening heeft Rijkswaterstaat nooit gesteld, dat dit geen reële mogelijkheid was. Integendeel. Rijkswaterstaat vond deze Meerpaalvariant strak langs de A27 gezien de ligging ten opzichte van Houten Zuid geografisch meer voor de hand liggen. Het zal mij niet verbazen als over enkele jaren die weg er toch komt, bijvoorbeeld als de bouwplannen oostelijk van Vianen toch doorgaan. Het nu gekozen Rijsbruggerwegtracé vindt Rijkswaterstaat nuttig zolang de A27 niet verbreed is. Miljoenen uitgeven voor een weg, die maar vier jaar van nut is.

Als oud-leraar aardrijkskunde heb ik heel wat werkstukken beoordeeld. In zo’n werkstuk kon oplossing van een ruimtelijk probleem een onderdeel zijn. Hoe mooier en doelmatiger de oplossing, hoe hoger het cijfer. Met je leerlingen streef je naar het beste resultaat. Hier ging het helemaal niet om de beste oplossing. Dan denk je: Waar zijn ze in godsnaam mee bezig? Wat zitten er voor beunhazen in die Provinciale Staten? Maar ze weten natuurlijk dondersgoed, dat het nu gekozen Rijsbruggerwegtracé zeker niet de beste oplossing is voor dit ruimtelijk probleem. En als er straks dodelijke ongelukken gebeuren als een invoegende auto naar de hoofdrijbaan wil, wijzen we dan naar de verantwoordelijken? Als straks een ongeluk gebeurt bij het waterwingebied en het gif komt bij de zandlaag waaruit water wordt gewonnen, gaat de verzekering dan de provincie aansprakelijk stellen? Als het fijnstof onevenredig veel kankergevallen oplevert in Bunnik, wie is dan verantwoordelijk?

Dan zegt de provincie, dat zij zich ook volgens de uitspraak van de Raad van State steeds heeft gehouden aan de wettelijke voorschriften. Dan wast de provincie haar handen in onschuld.

Jaargang 5, Nr. 254.

MET TEGENWIND TEGEN DE STROOM IN

De Commissie van Dijk had tot taak de oorzaken van de verkiezingsnederlaag van GroenLinks te onderzoeken. Zij komt tot de conclusie, dat die oorzaken vooral gezocht moeten worden bij de partij zelf. Er was te weinig regie. Dat zat niet alleen in de incompetentie van bestuurders, maar ook in de structuur van de partij, die het onmogelijk maakte adequaat te reageren. Het interim-bestuur komt nu met een reeks voorstellen, die er voor moeten zorgen, dat een bestuur in de toekomst beter in staat is om op allerlei gebeurtenissen goed te reageren. Leden hebben deze week een enquête ingevuld, waarin ze kunnen aangeven wat ze van die voorstellen vinden en waarin ze de gelegenheid krijgen suggesties voor verbeteringen te doen. In de afgelopen jaren heb ik heel wat keren op dergelijke enquêtes aangedrongen. Goed werk dus.

In paragraaf 3.4.5. komt onder het kopje “Veranderend politiek landschap” een aantal externe oorzaken van de slechte resultaten aan de orde. De commissie noemt (1) de crises, waarin Nederland en Europa verkeren. Allereerst de economische crisis, waarvan steeds meer mensen de gevolgen ondervinden. Maar daarnaast (2) de bankencrisis, de kredietcrisis, de energie- en grondstoffencrisis en de klimaatcrisis. Daarin is een duidelijke samenhang en de commissie noemt het een uitdaging voor GroenLinks de samenleving de weg uit de crisis te wijzen. De commissie bedoelt waarschijnlijk, dat we niet in staat zijn mensen duidelijk te maken hoe onze Green New Deal kan leiden tot het oplossen van al deze crises. Je hoort ook zeggen, dat de mensen wel iets anders aan hun hoofd hebben dan een beter milieubeleid.

Die crises hebben tot (3) grote overheidstekorten geleid en het wegwerken daarvan voelen we bijna allemaal in onze portemonnee. Het Lenteakkoord zorgde voor een begin van structuurverandering en de pijn daarvan wordt GroenLinks nagedragen.

Sinds (4) Fortuyn is er veel veranderd. Een PVV met zoveel aanhang was voordien ondenkbaar. Maar ook aan de uiterste linkerzijde kwam een conservatieve SP naar voren. De onduidelijkheid over het ontslagrecht zorgde voor een verlies naar de SP.

Terwijl allerlei traditionele organisaties als politieke partijen en vakbonden de grootste moeite hebben leden aan zich te binden en vrijwillig kader te vinden zien we tegelijkertijd (5) allerlei informele initiatieven opbloeien als stadsboerderijen, deelauto’s, voedselbanken, kledingruilbureaus, windcoöperaties en zon op dak collectieven. De initiatiefnemers daarvan moeten zich toch sterk verbonden voelen met de ideeën van GroenLinks en toch is het moeilijk voor GroenLinks in die maatschappelijke stroom mee te gaan.

Ik vind, dat er meer ontwikkelingen aandacht verdienen. GroenLinks vindt (6) het voorkomen van misdrijven belangrijk en wil herhaling voorkomen door een goede begeleiding bij de terugkeer in de maatschappij. De maatschappelijke trend is juist de roep om strengere straffen en een strak handhaven van de regels. Mensen roepen om meer veiligheid en meer blauw op straat. Wij willen beter onderwijs en minder discriminatie op de arbeidsmarkt. Het is merkwaardig, dat er tegelijk (7) een trend is om je niets van politie of regels aan te trekken en te doen waar je zin in hebt.

Terwijl GroenLinks een soberder levensstijl bepleit zien we in de media, maar ook bij welvarende tweeverdieners (8) de neiging de welvaart breed te etaleren. Rijkdom en overvloedige consumptie, dure party’s, dikke auto’s en verre vakanties verhogen je maatschappelijke status. (9) Mensen met lagere inkomens verwachten van de overheid “brood en spelen”. Als we vandaag een nieuw stadion willen, moet het er morgen zijn. Tsja, dat kan natuurlijk niet. Die voortdurend sluimerende onvrede kan de komende jaren nog heel wat problemen geven, zeker als er politieke partijen gewetenloos op inhaken.

(10) De samenleving is onoverzichtelijk geworden. Individualisering en ruimtelijke differentiatie zorgen ervoor, dat we weinig zich hebben op de maatschappelijke werkelijkheid. De goed opgeleide jongeren uit Wassenaar of Heemstede of het Gooi komen misschien wel eens bij Oma in haar luxe zorgappartement, maar nooit in de gesloten afdeling Dementie van een verpleeghuis in een achterstandswijk met een stevige onderbezetting van het steeds wisselende personeel. En als ze dan daar eens bij toeval belanden hebben ze dan het empathisch vermogen om met de bewoners mee te voelen? Hebben mensen nog oog voor hen, die het pas echt moeilijk hebben?

GroenLinks roeit maar al te vaak tegen de stroom in. Hoe moeten we daar eigenlijk op reageren? Ik krijg de indruk, dat de campagneleiding de neiging heeft zich vooral te richten op mensen en gemeenten of stadswijken, waarvan we uit ervaring weten, dat daar veel van onze kiezers zitten. Dat is in navolging van de Democraten in de USA. In mijn eigen gemeente is een van de drie dorpen wat conservatiever. Toch ken ik daar heel wat fijne mensen. Voor hen is een stap naar GroenLinks wat moeilijker. Toch hebben we daar de laatste keer gefolderd. Tien minuten folderen leverde één stem op. Dat dorp en de carnavalsvereniging noemt zich “De Vergeten Hoek”. Moeten we ze de volgende keer maar vergeten? Als oud schoolmeester krijg ik dan het gevoel, dat ik tegen een wat zwakkere leerling in de klas zeg, dat ik aan hem geen tijd ga verspillen. Moeilijk hoor.

Voor zover het Wetenschappelijk bureau aan deze maatschappelijk trends nog geen studies heeft gewijd, zou ik willen vragen daar eens op te gaan studeren en ook eens te kijken naar het hierboven geschetste dilemma.

Jaargang 5, Nr. 253.