John Ch.M. Jorna

SCOUTING IN NEDERLAND HONDERD JAAR JONG 

Ik was een dagje op de JubJam100, de jubileum jamboree van Scouting Nederland in de Maasuiterwaarden bij Roermond. Daar kampeerden ruim tienduizend jongens en meisjes met hun leiding en de vele hulpkrachten. Ik was benieuwd hoe Scouting veranderd was sinds ik in 1946 als twaalfjarige verkenner werd en in 1982 afscheid nam. De verschillen zijn groot, maar gelukkig de overeenkomsten ook. Toen, in 1946 was Nederland een arm land. Sommige dingen waren nog op de bon. Textiel was schaars. De uniformen waren bijeen verzameld en een verkennershoed was een zeldzaamheid. We hadden weliswaar witte patrouilletenten, maar daarmee moest je erg voorzichtig zijn bij regen. We sliepen op strozakken in dekenzakken met dekenspelden vastgemaakt. Donzen slaapzakken en luchtbedden waren een onbekende luxe. We kookten op houtvuur en dat betekende elke keer weer pannen schuren. Een DVD bij het herdenkingsboek geeft er een mooi beeld van. De tenten van nu zien er heel wat degelijker uit en er zijn gewone tafels en banken en stoelen en er wordt gekookt op gas. Houtvuur mag niet meer en zeker niet op de grond.. Hier zou het helemaal te gevaarlijk zijn met alle tenten zo dicht opeen. Koken op houtvuur is voor een keertje leuk ,net als steen grillen of een barbecue. 

Het echte verschil zat veel meer in de enorme variëteit aan activiteiten: Zendamateurs, internetcafé, communicatie, toneelimprovisatie, grimeren, streetdance, schilderen en boetseren, scoutingspullen verzamelen, postzegels verzamelen, kampkrant, kampradio en scoutingTV, modelvliegen, roeien, kanoën en zeilen en buiten het kamp zwerftochten en stadsbezoek. Ik zag zelfs een wellnesstent.  Veel van die activiteiten vond je rond Jubilee Plaza, het centrale plein met een café, een Pizzatent, een snackbar, een supermarkt, de Scout-shop en een tentoonstelling van honderd jaar scouting. Het zijn dan ook doorsnee jongens en meisjes, die hier rondlopen. Velen in hun gewone kleding en anderen min of meer in een uniform, dat overigens heel wat vlotter staat als het traditionele uniform van vroeger. Daaraan doet het nauwelijks nog denken. Je zou het haast vergeten doordat het je niet meer opvalt, maar Scouting is nu iets van jongens en meisjes samen, terwijl dat vroeger strikt gescheiden was. 

Toch zijn al die uiterlijkheden en activiteiten niet het wezenlijke waar scouting om draait en wat scouting voor mij zo waardevol maakte. En voor al die meisjes en jongens vandaag nog steeds. Voor mij is wezenlijk, dat scouting nog steeds bepaalde waarden probeert hoog te houden: onderlinge verbondenheid, iets voor een ander over hebben, internationale broeder- en zusterschap, trouw, liefde voor de natuur, maatschappelijk plichtsbesef, eerlijkheid en openheid. In deze columns heb ik al vaker mijn bezorgdheid geuit over het verlies aan dergelijke waarden, dat je in onze samenleving bij te velen kunt constateren. Een andere belangrijk punt is het patrouillesysteem. Een groep is onderverdeeld in groepjes van zes kinderen, die nauw samenwerken, waarbij er één de leiding heeft. Voor mij zelf weet ik, dat ik daarvan in mijn werk en bij allerlei andere activiteiten enorm heb geprofiteerd. Van scouting word je meer mens. Dat is goed voor het kind en goed voor onze samenleving. Zo kun je de woorden van de stichter, Lord Robert Baden Powell waar maken: “Laat de wereld een beetje beter achter dan je haar gevonden hebt!”

Jaargang 3, Nr. 122.

GELOOFSVISIES ZULLEN BLIJVEN BOTSEN 

Pastoor Vlaar krijgt een bezinningsperiode van twee maanden opgelegd. Hij mag wel terug naar zijn parochie in Obdam. Maar het is geen conflict over de Oranjemis tussen de pastoor en de bisschop. Het is het conflict tussen een bisschop en het volk. Als je de brief van de bisschop leest, blijkt, dat hij alle contact met de hedendaagse gelovigen heeft verloren en geen benul heeft van hun manier van geloven. Wat hij waarneemt interpreteert hij heel anders dan het werkelijke denken en voelen en geloven van de mensen van vandaag. Dat is de tragiek voor de meeste behoudende Nederlandse bisschoppen en het duidt op het totaal mislukken van de tactiek van de paus en de Romeinse Curie om de problemen in de Nederlandse kerk op te lossen door maar zo veel mogelijk uiterst traditioneel denkende bisschoppen te benoemen. 

Zelf heb ik niet zo veel met het huidige topvoetbal. Het is een vorm van entertainment, waar enorme financiële belangen mee gemoeid zijn. Veel profvoetballers oefenen hun beroep op een goede manier uit. Ze presteren beroepsmatig heel veel. Maar het gaat om het geld. Sportief spelen is geen doel. Misschien nog wel om de voorstelling fraaier te maken zolang het geen geld kost. Maar met mijn idee over sport heeft beroepsvoetbal weinig te maken. Het is geen leuke vrijetijdsbesteding. Fit blijf je niet omdat het lekker voelt, maar omdat je dan meer geld kunt verdienen. De educatieve waarde van de amateursport wordt door het profvoetbal vaak teniet gedaan. Ik realiseer me, dat dit geen populaire uitspraken zijn. Het moet duidelijk zijn, dat ik niet schrijf als een te emotionele voetbalgek. 

Veel mensen vonden de spanning, de opwinding, de ontroering soms, het enthousiasme, de blijheid van het samen beleven van dit enorme festijn geweldig. Het vulde weken lang hun leven. Daar buiten was er weinig van belang. Zo komt men ertoe voetbal de religie van deze tijd te noemen. Mensen krijgen hemelse gevoelens. Voetballers worden als heiligen vereerd. Ze zijn voorbeelden voor de jeugd. Voetbal draagt bij aan je geluk. Voetbal versterkt het gemeenschapsgevoel. De voetbalsuccessen zouden bijdragen aan een groter optimisme aangaande de economische situatie. 

Wilde pastoor Vlaar meeliften op het succesvolle WK? Zo’n opportunist lijkt hij mij niet. Ongetwijfeld is er in zijn parochie een goed functionerende werkgroep liturgie. Ook die mensen waren er vol van. Een goed uitgangspunt is dan bij al die emoties aan te sluiten in de viering van de Eucharistie. Ze gingen nadenken over overeenkomsten. God oordeelt over ons doen en laten. Hij is als een scheidsrechter. Die fluit als er iets aan de hand is, zoals in de kerk een bel geluid wordt. Als het goed is, is ons leven op God gericht. Hij is ons doel. Zoals bij het voetbal de bal in het doel van de tegenstander moet belanden. Voetbal is ook een teamsport. Goed samenwerken in het team geeft een grotere kans op succes, zoals je ook samen parochie bent. 

Hoe geef je dat vorm? Hoe zorg je dat de boodschap overkomt bij de mensen in de kerk? Een belangrijk uitgangspunt van de liturgische vernieuwing, sterk ondersteund door het Tweede Vaticaanse Concilie, is, dat men veel meer moet aansluiten bij de plaatselijke cultuur. Dat heeft pastoor Vlaar  en zijn parochie volop gedaan. Je ziet dat ook bij het fenomeen Carnavalsmis. Dat is vaak een vrolijke boel.  

Maar de heiligheid van de Heilige Eucharistie wordt zo aangetast, schrijft de bisschop. Een doel op het priesterkoor; dat kan toch niet.. De bisschop heeft een heilige eerbied voor het altaar. Want daar is God aanwezig. De Almachtige, de Alwetende, de Gestrenge, de Wrekende, de Enige God. Zijn manier van denken lijkt meer op de Oudtestamentische omgang van de Israëlieten met het heilige. Dit Godsbeeld kwam tot uiting in het schilderij met een driehoek en daarin het alziende oog. 

Maar de betrokken gelovige van vandaag wil vooral het leven van Jezus van Nazareth naleven, doen zoals Hij. En door Jezus komt men tot de Vader. En God wordt ervaren als je beste vriend, die dichtbij jou staat en jou helpt en mensen op jouw weg stuurt, die jouw hulp nodig hebben. God is daar te midden van ons als we samen naar het voetbal kijken of samen ons werk doen of sport bedrijven en vooral als wij samen Eucharistie vieren en doen zoals Jezus ons heeft voorgedaan. Wat bisschop Punt zegt, dat het allemaal gezellig en leuk moet zijn is in werkelijkheid  voor de mensen een diepe religieuze ervaring, samen vieren, er zijn voor elkaar, gesteund door Gods Geest, met Jezus van Nazareth als voorbeeld en de Vader dichtbij.

Jaargang 3, Nr. 21.

EEN HEEL BREDE RING ROND UTRECHT 

Een heel brede ring van honderdduizenden auto’s met stank, lawaai, fijn stof en een walm van giftige gassen ligt rond de stad Utrecht. Vaak staat het er al stil en dat maakt het alleen maar erger. En dan ook nog die honderdduizenden auto’s die elke dag de stad binnen komen en weer verlaten. Het is niet erg gezond om in een hedendaagse grote stad te wonen. De autolobby en dienstbare politici van de rechtse partijen willen het allemaal nog erger maken. De auto’s moeten in beweging blijven en de stad moet bereikbaar blijven; voor auto’s wel te verstaan. Een groot deel van de bevolking begint het beu te worden. De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen lieten dat ook duidelijk zien. Er waait een andere wind in Utrecht. Nu ook nog een goede uitslag volgend jaar voor de statenverkiezingen en de provincie kan gered worden van totale vergiftiging en asfaltering. 

Kan het anders? Wat rationeler denkende mensen van “De Vrienden van Amelisweerd” vroegen zich af wat de Kracht van Utrecht is en bedoeld is de gehele agglomeratie Utrecht. Volgens mij is dat het aangename woon- en leefklimaat, dat, gevoegd bij de centrale ligging Utrecht aantrekkelijk maakt voor hoogwaardige bedrijvigheid. Als iedereen er graag wil wonen en iedereen er graag zijn bedrijf of instelling wil vestigen geeft dat een forse uitbreiding van het bebouwde oppervlak en natuurlijk ook veel meer mobiliteit. Veel werknemers blijven in de omliggende provincies en zelfs verder weg wonen en reizen dagelijks heen en weer. Zo komt dat aangename woon- en leefklimaat wel in gevaar. Hoe kun je dit voorkomen? 

Ongeveer tweederde van het verkeer op de Utrechtse Ring is agglomeratieverkeer. Je rijdt over de Ring tot de wijk van je bestemming en gaat dan de stad in. Er is ook een Binnenring en er zijn de singels, maar door de vele verkeerslichten zijn ze weinig aantrekkelijk. Als van die 700.000 lokale automobilisten er honderdduizend zouden kiezen voor de fiets of het OV zou de Ring in het geheel niet verbreed behoeven te worden. Als je een halve eeuw lang vooral de auto-infrastructuur hebt uitgebreid en veel minder hebt gedaan aan goede fietspaden: breed, vlak, autovrij en liefst kruisingvrij; dan wordt het nu de automobiliteit uit de hand loopt wel moeilijk automobilisten uit hun tweede huis , de auto te krijgen. Het plan “De Kracht van Utrecht” voorziet dan ook in een uitgebreid net van Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV) en een comfortabel fietsnetwerk. De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen om dit plan als volwaardig alternatief in de onderzoeken mee te nemen. 

Een automobilist is een vreemdsoortig wezen. Hij/zij vertoont kenmerken van verslaving. Probeer een roker eens zijn sigaret te ontnemen of een alcoholist de fles. Zelfs bij het mogelijke succes van gedwongen afkicken worden vraagtekens geplaatst. De auto is iemands beste vriendin. Er is iets van een liefdesrelatie. De auto biedt je de mogelijkheid te ontsnappen aan allerlei beslommeringen. In de file kun je er nog langer van genieten. Automobiliteit lijkt voor velen een fundamenteel mensenrecht. Je kunt mensen toch niet hun autootje afnemen. Voor anderen is de auto een statussymbool, zelfs als het een lease-car van het werk is. Want hoe mooier de auto, hoe meer jouw baas je waardeert. 

Hoe breng je een automobilist op andere gedachten? Een eerste vereiste is inzicht, begrijpen, dat doorgaan op deze weg tot het totaal vastlopen leidt. Steden, de belangrijkste werkgebieden hebben maar een beperkte capaciteit aan wegen en parkeergelegenheid. Meer en bredere wegen brengen maar tijdelijk verlichting en leiden elders tot problemen. Als je Utrecht ongehinderd kunt passeren, gaan er nog meer met de auto naar andere Randstadsteden. Daarnaast inzicht in alle negatieve effecten, die we eigenlijk ons zelf en anderen aandoen. Zou je mensen zover kunnen krijgen, dat ze het inzicht ook echt aanvaarden, dat het asociaal is van je auto gebruik te maken als het ook per fiets kan of met het openbaar vervoer? Tot slot een persoonlijke ervaring. 

Ik had in een brugklas vertelt over vervoer en uitvoerig allerlei nadelen – naast de voordelen – van de auto behandeld. De klas luisterde echt aandachtig. Dat merkte ik, toen een klein blond jochie zijn vingen opstak en zei: “Maar meneer, u komt toch ook zelf elke ochtend met uw auto!” Dan sta je met de mond vol tanden. Ik gaf toe, dat ik ook in het systeem zat opgesloten. Maar een tijd later was het Kerstvakantie, de tijd van de goede voornemens. Ik besloot voortaan met de bus en de sneltram te gaan. En dat heb ik de rest van mijn loopbaan volgehouden.

Jaargang 3, Nr. 20.

PRESENTIE: ER ZIJN VOOR DE MENSEN 

Een hulpverleenster was op bezoek in een gezin, dat zij moest begeleiden. Er ontstond een spannende situatie. Nu kon ze goed werk doen, maar de tijd was op en ze vertrok. De werkelijkheid van het welzijnswerk vandaag aan de dag. Buurtpastores zien het als hun roeping present te zijn in de wijk en te helpen waar ze kunnen en zo lang als het nodig is. Zoals een herder er altijd is voor zijn schapen: bij onrust of ziekte of verwonding of het lammeren of het scheren. Wanneer ze verloren lopen of aangevallen worden door verwilderde honden. Niet voor niets gebruikte Jezus van Nazareth zo vaak het beeld van de herder. 

In de meeste grote steden werken deze buurtpastores. Ik leerde ze kennen in Rotterdam, maar al jaren volg ik het werk van de twee Rooms-katholieke buurtpastores in Utrecht. Titus werkt in de Rivierenwijk, een arbeidersbuurt tussen het Merwedekanaal en de Vaartse Rijn in het zuiden van de stad. Hij begeleidt en stimuleert vooral de initiatieven van de bewoners zelf. Het is een gemengde buurt en dan vraagt samenwerken veel van de bewoners. Het is niet gemakkelijk bij alle verschillen elkaar toch te begrijpen en elkaar aan te voelen en dan samen besluiten te nemen en de verantwoordelijkheid nemen de besluiten uit te voren, je daar voor in te zetten. Zo hebben de bewoners het voor elkaar gekregen buurthuizen te behouden en ze in eigen beheer te nemen. Anders waren ze weg bezuinigd. Zo heeft de wijk ook een voedselbank en een wijkkrant in eigen beheer. Titus bemiddelt en begeleidt en denkt mee en zo komt hij met mensen in contact, die hem ook weten te vinden met hun persoonlijke problemen. Zo komt hij ook tot individueel pastoraat naar mensen, die al lang alle contact met de officiële kerk verloren hebben. Het mooie is nog, dat de ervaringen van buurthuizen elders in Utrecht worden uitgewisseld met de ervaringen in de Rivierenwijk. Zo worden wijken weer leefbaar. 

Monique heeft een meer individueel gerichte aanpak al werkt ze ook wel met groepjes. Ze is begonnen met op een bankje te gaan zitten in de speeltuin De Duizendpoot in de Daalse buurt bij het begin van de Amsterdamsestraatweg. De kinderen wilden wel weten wie ze was en zo kwam ze in contact met de kinderen en met de gezinnen. Dat is al weer jaren geleden. De kinderen van toen zijn volwassen en hebben nu een eigen gezin. Maar de nood in de wijk is gebleven. Ze komt in gezinnen met een veelheid aan problemen. Alhoewel de verschillende hulpverleners beter met  elkaar zijn gaan overleggen is bemiddeling in die richting nog steeds nodig. Monique werkt vooral met kinderen en werkt nauw samen met de mensen van de speeltuin. Elk kind heeft wel eens een probleempje, maar dan zijn er een vader en een moeder, die de problemen oplossen of deskundige hulp weten te vinden. Deze kinderen uit de multicultibuurt hebben het wat dat betreft moeilijker. De moeder van een slechtziend kind heeft een afspraak met een instelling voor slechtzienden. Maar ze moet de school bellen, dat haar kind afwezig zal zijn. Dat durft ze niet, want haar Nederlands is nog niet best. Grote zus moet het maar doen, maar die pint haar moeder vast. Jij moet het doen. Jij bent de moeder. De volgende morgen durft ze toch niet en dan belt de oudste dochter. Maar ze biecht het eerlijk op en Monique heeft met haar een goed gesprek over haar onzekerheid. Kleine kinderen worden pubers en die hebben zo hun eigen probleempjes. 

Tot slot een citaat: “aan het eind van het zwemmen met een groepje kinderen duik ik iets eerder dan zij onder de douche. Ik spoel mijn haren uit en krijg een duwtje van opzij. Hé M’nikie! Naast mij staat Mo, inmiddels een kop groter dan ik ben en jonge vader. Dat is lang geleden. Met het gezin waar hij uitkomt, trok ik jaren lang op omdat er veel aan de hand was. Hij vraagt hoe het met mij gaat en doe je nog steeds zwemmen met de kinderen uit de buurt? Ik doe het nu ook met mijn eigen kinderen en hij toont ze trots. Hij vertelt, dat hij een baan heeft en in de buurt van het zwembad woont en elke week gaat zwemmen met ze. Vertelt over de rest van de familie, die al lang verhuisd is uit de buurt: dat het goed gaat. Ondertussen staan we knus onder die douche alsof we weer even terug zijn in de tijd. Het doet me goed, deze ontmoeting.” 

Ik hoop maar, dat er straks weer jonge mensen gevonden worden, die Monique en Titus gaan opvolgen.

Jaargang 3, Nr. 19.

MINDERHEDEN ERVAREN MEER ONVERDRAAGZAAMHEID 

Ik onderteken een “Manifest voor Verdraagzaamheid” en in het Journaal zie ik beelden van een dubbele zelfmoordaanslag op een Soefimoskee in Pakistan en lees erover in de krant. Soefi’s vormen een Islamitische sekte, die een wat vriendelijkere en vreedzamere vorm van de Islam voorstaan. Weliswaar zijn er miljoenen Soefi’s, maar binnen de Islam vormen ze een minderheid. Ze worden als ketters beschouwd en vaak gediscrimineerd en vervolgd. Zo lees je vaker over discriminatie van religieuze of levensbeschouwelijke groepen, die in toenemende mate onverdraagzaamheid en erger ervaren. In delen van India werden christelijke kerken verwoest en christenen gedood. Fanatieke Hindoes zijn de daders. Christelijke kerken vinden hun aanhangers vooral onder de Dalits, de kastenlozen Binnen de christelijke gemeenschappen emanciperen ze. Dalits zijn priester geworden zelfs bisschop. Voor mensen uit de hogere kasten is dit moeilijk verteerbaar. Irakese christenen zijn hun land massaal ontvlucht In Algerije zijn al weer enkele jaren geleden katholieke monniken vermoord. Ze missioneren er niet. Ze zijn er voor de mensen. Ze proberen tot dialoog te komen. Zo heeft “Cordaid Mensen met een Missie” een deskundige uitgezonden naar Kenia om christenen, Islamieten en Hindoes te helpen tot interreligieuze dialoog te komen. Aan de Nijmeegse Radboud Universiteit heeft zij dit vak gestudeerd. Elkaar kennen, elkaar begrijpen, elkaars bedoelingen kennen en vooral elkaar vertrouwen verminderen de kans op interreligieuze conflicten. 

En Nederland? Systematische moordpartijen komen hier gelukkig niet (meer) voor, maar zijn er in het verleden wel geweest. Katholieken en  Protestanten kennen hun martelaren. Dat is al weer eeuwen geleden. De Jodenvervolging werd door de Nazi’s door hun rassenleer gelegitimeerd, maar de Joden vormen geen apart ras, misschien een volk en in ieder geval een religieuze groep. Antisemitisme was er ook in het vooroorlogse Nederland. Het werd ook gevoed door de Rooms-katholieke Kerk, die de joden eeuwen lang als Gods moordenaars heeft beschouwd. Eigenlijk is dat pas door het Tweede Vaticaans Concilie fundamenteel veranderd. Volgens persberichten is het aantal antisemitische incidenten in Nederland verminderd. Probleem is nu veel meer het onderscheid te maken tussen Jodendom en de staat Israël. Met name anders geïnformeerde Islamitische jongeren hebben daar moeite mee. Vooral het gedrag van een deel van de Marokkaanse jeugd versterkt de anti-Islamhouding. De overlast zorgt voor generaliseren. Bij sommigen kan “de Islam” geen goed meer doen. Populistische politici haken daarop in. Er is niets nieuws onder de zon. 

Alle religieuze groeperingen samen vormen in Nederland een minderheid. Elke groep apart dus zeker. Worden deze minderheidsgroepen gediscrimineerd? Er is toch officieel vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Ik kan het mij goed voorstellen, dat mensen het niet eens zijn met standpunten van religieuze leiders. Zelf ben ik het maar al te vaak niet eens met mijn aartsbisschop en zijn getrouwen. Hun gedrag is naar mijn gevoel naar groepen mensen discriminerend. Dat veroorzaakt vooral veel verdriet. Hun kille houding staat haaks op hun herderlijke opdracht. Zelf noemen ze het duidelijkheid. De leiding van mijn bisdom zou zich het Manifest voor Verdraagzaamheid heel sterk moeten aantrekken. 

In de Nederlandse samenleving ervaar ik maar al te vaak een houding van afwijzing tegenover alles, wat met godsdienst te maken heeft. Je ziet het in het fanatiek verdedigen van de openbare school en daarbij het afwijzen van bijzonder onderwijs, dat niet gesubsidieerd zou moeten worden. Je ziet het in het niet meer subsidiëren van instellingen van algemeen nut, maar op religieuze basis of het idee om de omroepen maar af te schaffen en te vervangen door een `neutraal`BBC-achtig systeem. Dan wordt er weer geroepen, dat in naam van de godsdienst zoveel kwaad is geschied en dat dat nog steeds gebeurt. Alsof de godsdiensten het monopolie hebben op het veroorzaken van narigheid. Wat voorgesteld wordt in naam van de godsdienst te gebeuren is veelal een zaak van politieke of maatschappelijke belangengroepen. 

Het allerergste vind ik, dat waar religies altijd stonden voor bepaalde waarden en dan op de eerste plaats de naastenliefde, de solidariteit er nu na het secularisatieproces geen tastbaar waardensysteem meer lijkt te bestaan, waaraan de mensen houvast hebben en dat ze hun kinderen als opvoeders kunnen voorhouden. Misschien is dat wel een van de diepere redenen voor de verminderde tolerantie in de samenleving. 

Wilt u het ˝Manifest voor Verdraagzaamheid˝ ook lezen en ondertekenen, ga dan naar www.manifestvoorverdraagzaamheid.nl . Het richt zich tot de media, de politieke partijen  nieuw te vormen kabinet.

Jaargang 3, Nr. 18.