Beste Vader Bisschop Mgr. Eijk,
Eigenlijk zou ik u moeten aanspreken met Eminentie, maar deze aanhef drukt mijn verwachting uit naar uw functioneren als een vader van volwassen kinderen. Vandaar. Ik heb het interview in De Volkskrant van 24 december gelezen en herlezen. De eerste keer, dacht ik na lezing: “Hij begrijpt er ook niets van!”. Na intensieve herlezing dacht ik, het valt eigenlijk nog mee. Er zitten goede stukken in tot ik bij de laatste interview vraag en uw antwoord kwam. Kritische katholieken zijn katholieken, die niet meer echt geloven, vindt u. Nu ben ik zo’n kritische katholiek en met de inhoud van mijn geloof is niets mis. Ik onderschrijf nog helemaal het Credo, ik geloof. Zo wist ik weer waarom ik deze brief moest schrijven. Ik probeer al sinds uw benoeming op de aartsbisschoppelijke zetel iets van u te begrijpen. De nodige blogs getuigen hiervan. Ik ga het interview maar eens langs.
Het eerste dat mij opvalt is de verwijzing naar uw jeugd. De emancipatie van de Roomsen was toen al voltooid en van discriminatie op grond van je katholiek zijn was nauwelijks nog sprake. Ik ben maar 19 jaar ouder, maar ik kreeg van mijn opvoeding thuis en op de middelbare school nog een zekere ‘fighting spirit’ mee. We leerden achterstelling van katholieken niet te pikken. Maar tegelijk was mijn generatie tijdens de catecheselessen al behoorlijk kritisch al ging het om simpele zaken als het verbod op gemengd zwemmen. Voor de jonge lezertjes: jongens en meisjes mochten niet tegelijk het zwembad in. Tsja, er is heel wat veranderd. Zo onveranderlijk is de katholieke kerk nu ook weer niet. Kijk bijvoorbeeld eens naar de rol, die de vrouw vandaag in onze kerk speelt. Er zou nog veel meer kunnen. Geduld is een schone zaak. Maar de diakenwijding van vrouwen past in de traditie van de kerk, ook al is het vergeten en wordt het ontkend. Afschaffing van het verplichte celibaat voor priesters is niet in strijd met ons geloof, wel in strijd met kerkelijke regels, die eens zijn ingesteld en dus ook weer afgeschaft kunnen worden. Je moet niet alles tot dogma verklaren.
Beste Vader Bisschop, u geeft een uitstekende analyse van een aantal maatschappelijke ontwikkelingen. Terecht wijst u er op dat er vaker perioden van crisis zijn geweest, waarna de Kerk weer opkrabbelde. Maar wat ik in uw antwoorden proef en vooral in uw leiding geven aan ons bisdom is een zeker fatalisme, waarmee u die ontwikkelingen, vooral de secularisatie tegemoet treedt. “Het overkomt ons.” Leg de mensen nu eens uit, dat het waardevol is, wanneer zij weloverwogen tot een eigen gewetensbeslissing komen. Maak ze vervolgens duidelijk, dat dit geen onbeperkte vrijheid kan inhouden. Jouw handelen kan immers bij anderen schade veroorzaken. Jouw vrijheid wordt begrensd door de vrijheid van anderen. Helemaal mee eens, zullen die kritische katholieken en heel veel geseculariseerde mensen zeggen. Niet iedereen. Laat dus ook zien welke maatschappelijke schade die onbeperkte vrijheid oplevert. Denk bijvoorbeeld met Paus Franciscus aan de maatschappelijke tweedeling, die alsmaar groeit. Wees daarbij niet bang voor de rijke geldschieters van de Kerk of voor een politieke partij als het CDA, waarmee u of uw collega’s regelmatig contact hebben. Die kritische katholieken hebben bijvoorbeeld als kritiek, dat de Nederlandse Kerk het evangelie meer serieus moet nemen. Daarom noemen zij zich kritisch. Ja maar, zult u zeggen, dat vind ik ook. Maar helaas, u straalt het niet uit. Hoe zou dat komen?
Soms denk ik, dat u beter niet eerst een artsenstudie had kunnen doen. U weet precies welke medicijn bij welke kwaal past, terwijl uw patiënt in de bijsluiter heeft gelezen, dat er nare bijwerkingen zijn, die bij hem of haar ook optreden. Een goede arts gaat dan het gesprek met de patiënt aan. Dat zou u als bisschop ook moeten doen, maar bij uw aantreden schafte u onmiddellijk de Diocesane Raad af en zo mist u bij voortduring de dialoog met uw medegelovigen. Dan moet de feedback via deze open brief komen. Daarbij roept u voortdurend ook weer in dit interview, dat u geen twijfel kent. U beseft kennelijk niet hoe griezelig dat bij de mensen overkomt.
Zo komen we bij een volgend punt. U straalt uit, dat u uw twijfelende medegelovigen niet serieus neemt. Als je twijfelt in geloofszaken kun je geen goede katholiek zijn. Spreek dat alstublieft zo snel mogelijk tegen. Twijfel is iets, dat bij de moderne mens past. Nadenken over je twijfels kan tot een enorme geloofsverdieping leiden. De pastorale zorg zou daar nog veel meer op gericht moeten zijn. Gebruik maken van de moderne Bijbeluitleg kan er voor zorgen, dat mensen veel beter gaan begrijpen wat de auteur met een bepaalde passage heeft bedoeld. Dat waarderen de mensen zeer en bovendien voelen ze zich dan serieus genomen. Soms zijn mensen er (nog) niet aan gewend. Dan moet je ze er wel op voorbereiden.
Wat zou het heilzaam voor u en voor hen zijn, wanneer u met een groepje kritische katholieken een gespreksgroepje zou kunnen vormen. Misschien zou u kunnen ontdekken hoe zij God ervaren en hoe zij willen werken aan het geluk van Zijn schepselen. Zalig Kerstfeest en Alle Goeds voor het Nieuwe Jaar.
Jaargang 8 Nr. 390.