SCHAAMTELOOS RIJK
Het draait allemaal om geld. De kranten staan vol met berichten en commentaren rond de AOW, de DSB en Willem Alexander en Maxima met hun droomhuis in Mozambique. Dat dacht ik al lezende. Tegelijk realiseerde ik me, dat het eigenlijk veel dieper zit. De waarde van een mens wordt tegenwoordig in geld uitgedrukt, soms heel letterlijk als het om loon of salaris gaat, maar ook waar het waardering en aanzien betreft. Wie weinig geld heeft telt in de huidige samenleving niet meer mee, althans voor velen.
Ik moest weer denken aan het verhaal uit Marcus 10, dat ik afgelopen zondag hoorde: “Voor een kameel is het gemakkelijker door het oog van een naald te gaan dan voor een rijke in het Koninkrijk Gods te komen.” De ongelovigen kunnen hier lezen: “…. dan voor een rijke om een goed mens te worden.” Rijkdom is een gemene valkuil. Als je al veel geld bezit wil je steeds meer en wordt het steeds moeilijker er afstand van te doen ten behoeve van de gemeenschap of van de armen temidden van ons. Het geld geeft je zekerheid en status en luxe en een prettige woonsituatie ver van lawaai en stank en onrust en onveiligheid. Vooral bij een deel van de jonge mensen zie ik, dat ze ongeremd rijkdom nastreven als het gaat om studie- en beroepskeuze en om gedrag tegenover de baas en de collega’s.
Als Willem Alexander en Maxima een villa laten bouwen in Mozambique wijkt hun gedrag niet af van wat “normaal” is bij de superrijken van deze wereld. Het nare is, dat zij bovendien een voorbeeldfunctie hebben. Ze legitimeren het gedrag van de rijke en welvarende burgers met hun tweede (derde en vierde) huizen overal in de wereld, die het heel gewoon vinden meermalen per jaar op vakantie te gaan en daarbij rustig te kiezen voor een bestemming in het Verre Oosten, Amerika of Zuidelijk Afrika. Daar zou de discussie over moeten gaan en niet over het feit, dat het de belastingbetaler zo veel kost. Want wie betalen voor hetzelfde gedrag van topdirecteuren van banken? Toch ook diezelfde belastingbetalers, die voor hun paar spaarcentjes nauwelijks nog rente krijgen.
Toen ik nog les gaf, kwam bij de behandeling van de Derde Wereld altijd het ontbreken van een fatsoenlijk kredietsysteem aan de orde. Ik vertelde hoe de mensen daar waren overgeleverd aan woekeraars, hoe ze dan het kleine stukje grond ook nog kwijt raakten en als landarbeider moesten proberen te overleven als ze al niet tot schuldslavernij vervielen of hun kinderen als slaaf moesten verkopen. Daarom is het maar goed, dat er nu gewerkt wordt aan de oprichting van coöperaties en microkredieten. Maxima doet net als haar man Alex ook goede dingen! Ik realiseer mij nu, dat ik er impliciet van uit ging, dat de kredietverlening in Nederland fatsoenlijk geregeld was. Misschien was dat toen nog wel het geval, maar met name de liberalisering van de kredietmarkt heeft de misstanden in de hand gewerkt. Het werpt een schril licht op de altijd weer gehoorde roep uit VVD-kringen om meer liberalisering.
Nu de komende jaren de beroepsbevolking gaat krimpen wordt het moeilijker om de groei van het BNP vol te houden. Het BNP per hoofd wordt tegelijk een nog slechtere maat voor de welvaart. De groeiende groep ouderen beschikt over heel wat spaarcentjes, vooral in de vorm van pensioen en een afbetaalde woning. De welvarende ouderen gaan dus aardig wat belasting betalen en naar mijn mening zou er weinig aan de hand zijn zonder de huidige financiële en economische crisis en de sterk gegroeide en nog groeiende staatsschuld. Tegenover die staatsschuld staat ook een sterk toegenomen staatsbezit, dat als de crisis wegebt nog sterk in waarde zal stijgen. De staatsschuld is eigenlijk niet echt een structureel probleem. Waarom dan langer werken? De AOW-premie en de pensioenpremies hoeven dan niet te stijgen, kunnen zelfs dalen, zeker het werkgeversaandeel. Is dus de gehele operatie een risicovol cadeautje voor de werkgevers? Het risico is, dat werkgevers zich minder zullen inspannen om het werk te rationaliseren en zo minder arbeidsintensief te maken. Dat is nu juist zo hard nodig bij een krimpende beroepsbevolking. Waar haal je anders de mensen voor de groeiende zorgsector vandaan?
Wouter Bos zei het zelf. De 55-plussers zouden geen maatregelen meer kunnen nemen als ze nu verrast worden door langer werken. Zelf zou hij de komende jaren gaan sparen voor zijn oude dag. Dat is nu precies het smerige van de AOW-67-operatie. De rijken kunnen hun maatregelen nemen, maar al die mensen, die elke maand maar net rondkomen, kunnen dat niet of nauwelijks. De hele operatie is uiterst asociaal en vooral bedoeld om de welvaart voor de hogere inkomensgroepen zeker te stellen. Het merkwaardige is, dat juist veel jongeren vóór die maatregel zijn, terwijl zij zelf er het meest last van zullen hebben. Als je onder de 55 bent is het heel moeilijk om te beseffen wat het is om boven de zestig nog volop mee te draaien in het arbeidsproces.
Overigens krijgen de werkgevers nog op een andere manier een cadeautje. Een van de oorzaken van de toegenomen leeftijdsverwachting is nu juist het eerder stoppen met werken. Ik zal het niet meer meemaken, maarreken maar dat straks de mensen heel wat minder gezond aan hun pensioen zullen beginnen en eerder zullen overlijden. Kan de pensioenpremie omlaag, ook voor de werkgevers. Het draait allemaal om het geld, inderdaad. Er is niet alleen een financiële en een economische crisis. Er is ook duidelijk een crisis van waarden.
Jaargang 2, Nr. 32.