Maandag, 7 februari 2022
IN NEDERLAND EN DUITSLAND
In Nederland zijn de katholieken in het nieuws gekomen door een onderzoek in opdracht van het dagblad Trouw. Daarbij kwam naar voren, dat actieve vrijwilligers in de geloofsgemeenschappen het veelal niet eens zijn met hun bisschoppen. In Duitsland is men op initiatief van de Duitse bisschoppen gestart met een onderling overleg van de bisschoppen, de priesters en andere functionarissen binnen de kerk en leden van katholieke organisaties onder de naam “De Synodale Weg”. In Rome hield men zijn hart vast, want het kerkelijk leergezag berust bij paus en bisschoppen van de wereldkerk en daar moet iedereen zich aan houden. De Duitsers hebben Rome gerust gesteld. Zij erkennen het leergezag van de wereldkerk. Maar de vernieuwing in de kerk moet niet altijd van bovenaf komen. De Duitsers willen inspirerend bezig zijn.
De Katholieke kerk in Nederland staat er niet best voor. Er is een enorm tekort aan priesters. Velen verlaten de kerk en zij, die in de kerk blijven denken over allerlei zaken geheel anders dan de bisschoppen. Hoe is dat zo gekomen? Ik heb dat allemaal meegemaakt en heb er zo mijn eigen gedachten over. In mijn jeugd was de katholieke kerk in Nederland een massakerk. Katholieken hadden veelal grote gezinnen. De kerk groeide snel.. Bij elke volkstelling was het percentage katholieken weer hoger. Je hele leven speelde zich af in dat katholieke verband. Je ging naar een katholieke kleuterschool bij de nonnen, een jongensschool bij de fraters of een meisjesschool bij zusters. De middelbare scholen waren ook katholiek soms bij paters, maar ook met lekenleraren. Je vorming als katholiek werd aan dat onderwijs overgelaten. De rol van de ouders was ondergeschikt. Er waren heel veel priesters. . Nederlandse priesters gingen in Frankrijk werken waar een tekort aan priesters was en het kleine Nederland leverde een geweldige bijdrage aan de missie in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Je hele leven speelde zich af in katholieke verband, binnen de katholieke zuil met een katholieke krant en een katholieke politieke partij en katholieke verkenners en katholieke gidsen voor de meisjes en een katholieke voetbalclub en katholieke vakbonden. Bij voorkeur was men klant bij katholieke winkeliers. De bisschoppen wilden maar al te graag vasthouden aan die sterke verzuiling, alle zieltjes bij elkaar horen. Toch groeide er een zeker verlangen naar meer openheid. We stelden kritische vragen aan onze godsdienstleraren. We streefden naar vernieuwing van de liturgie. De grote doorbraak kwam door paus Johannes XXIII. Hij was al oud en werd beschouwd als een tussenpaus. Maar juist hij riep het Tweede Vaticaans Concilie bijeen om het door oorlog afgebroken Eerste Vaticaans Concilie af te maken. De verwachtingen waren hoog gespannen. Met name de afschaffing van het verplichte priestercelibaat stond hoog op de verlanglijst. Maar dat kwam er niet door. Veel priesters traden uit het ambt en het aantal priesterroepingen daalde enorm.. Allerlei vernieuwingen kwamen nauwelijks van de grond door tegenwerking van conservatieve curieprelaten. Katholieke echtparen verlangden naar de mogelijkheid om met de pil of met andere middelen het aantal geboorten te regelen, maar het kwam er niet van. Zo ontstond het beeld van een conservatief instituut. . Mensen verlieten de kerk of negeerden al die verboden. Het werd nog erger toen er een Poolse paus kwam, Johannes Paulus II, die het ook nog eens lang volhield. Toen hij Nederland bezocht negeerden vrijwel alle katholieken zijn bezoek. Zo was er een rondrit door Den Bosch met lege straten. Homojongeren demonstreerden met nogal wat relletjes. Een vrouw hield een toespraak en drong aan op een grotere rol van de vrouw in de kerk. Johannes Paulus II was dat in Polen in het geheel niet gewend. . Hij benoemde zeer conservatieve priesters tot bisschop en maakte het zo voor de vrijheidslievende Nederlandse katholieken alleen maar erger. Er waren parochies waar men het enorme priestertekort aan zag komen. Leken moesten het werk overnemen, maar die moesten dan wel worden toegerust. Daar bleven de inkomsten op peil. Er waren voldoende vrijwilligers en een behoorlijk aantal kerkbezoekers. Maar al die kleine parochies werden samengevoegd tot één megaparochie met één kerk als hoofdkerk, het zogenaamde “Eucharitisch centrum”. Die kerk was vaak duur in onderhoud en als je dan een kerk sloot en de zaak verkocht, kon je met de opbrengst het onderhoud van het Eucharistische centrum bekostigen. De volgzame schapen lieten het gebeuren. Waren ze in Rome in beroep gegaan, dan had het bisdom van Rome geen toestemming gekregen. Tsja en zo gaat de katholieke kerk in Nederland naar de verdommenis.
Hoe anders is het in Duitsland. Daar kent men het systeem van “Kirchensteuer”. Een deel van je belasting gaat naar de kerk, waar je lidmaat van bent. De Duitse bisdommen hebben dus forse inkomsten. Ze kunnen allerlei acties gemakkelijk financieren, hun priesters en andere personeelsleden bekostigen evenals het onderhoud van kerkgebouwen. Maar ook in Duitsland worden de gelovigen kritischer, vooral nu ook in Duitsland de schandalen rond kindermisbruik boven water komen. Hoe zet je de kerk weer op het goede pad? Hoe stel je de kritische organisaties tevreden met hun hoog opgeleide medewerkers, ook theologisch zeer bij de tijd? Maak gebruik van de vele hoog opgeleide katholieken en ga samen om de tafel zitten. De Synodale Weg was geboren. De kerk zou enkele jaren lang gaan overleggen, studeren, in werkgroepen bespreken. Daar komen bijzondere dingen uit. Tijdens een groot overleg in Frankfurt werden twee moties aangenomen. De leer over homoseksuologie en over geboortenregeling binnen een huwelijk zou door Rome eens grondig moeten worden herzien. Er zijn in Duitsland progressieve en conservatieve bisschoppen. Kardinaal Marx, Aartsbisschop van München-Freising is progressief en deed onlangs de uitspraak, dat het priestercelibaat maar beter kan worden afgeschaft. Zo wordt er in Duitsland zeer inspirerend met elkaar overlegd. Het zal mij niet verwonderen als er een uitspraak komt, dat vrouwen tot diaken moeten kunnen worden gewijd, zoals dat vroeger ook al gebeurde.
Er is alle reden voor ons hier in Nederland de gebeurtenissen in Duitsland goed te volgen. Ik gebruik het Katholiek Nieuws op de website van KRO-NCRV als een uitstekende bron. De Nederlandse pers zou er ook wat meer aandacht aan kunnen besteden. Dan komt er weer hoop voor de toekomst.
14e Jaargang, Nr. 700.