GAAT ONS LEVEN INGRIJPEND VERANDEREN?
Midden jaren negentig waren we op vakantie in Ierland. We hadden een flinke regendag achter de rug, maar ook veel mooie dagen. In een gesprek met de hotelhouder legde ik uit, dat het zou kunnen, dat Ierland door de klimaatverandering een Middellandse Zeeklimaat zou krijgen. Dat leek hem wel wat. Maar, zei ik, “There are winners and losers”; Er zijn winnaars en verliezers. Spanje en Portugal zouden een woestijnklimaat kunnen krijgen. Komt mijn verwachting nu uit? Ja en nee. De Britse eilanden hebben al weken lang lage druk met de bijbehorende neerslag. Maar juist dat lagedrukgebied zorgt voor een voortdurende aanvoer van warme droge lucht naar een groot deel van Europa met de huidige hittegolven als resultaat. Er zijn aanwijzingen, dat dit structureel is. De minder koude Noordpool zorgt voor minder drukverschillen en daardoor een zwakkere westcirculatie. Ons weer in de zomer wordt minder nat en minder koel. Dit jaar is de zomer extreem droog en bijzonder warm. We weten niet of dit jaar in jaar uit het geval zal zijn, maar we moeten er wel rekening mee gaan houden.
Hoe kunnen we in onze natte winters water opsparen voor de droge zomers? Dat vraagt in ieder geval al een geheel andere manier van denken. Traditioneel zijn wij er op gericht al die nattigheid zo snel mogelijk kwijt te raken, Waar berg je het water? In de kastuinbouw zie je bekkens gevuld met regenwater voor droge periodes. In zo’n kas zijn methoden uit droge gebieden als druppelirrigatie toe te passen. Dat zou ook kunnen bij andere vormen van tuinbouw als boomkwekerijen. Wij hebben niet zoals Spanje hoge gebergten, waar je spaarbekkens in de rivieren kunt bouwen. Het enige grote spaarbekken in Nederland is het zoete IJsselmeer. We moeten veel meer water in de grond opslaan. Zo lang mogelijk moeten we een hoge grondwaterstand handhaven, zodat we in droge perioden met grondwater kunnen beregenen. Dat moet bij voorkeur ’s nachts, want overdag verdampt te veel. Beter is zaadvariëteiten te gebruiken, die beter tegen de droogte kunnen. Jonge boeren en studenten op agrarische scholen kunnen maar beter stage gaan lopen in een land als Israël.
Voor onze watervoorziening zijn we in sterke mate afhankelijk van onze rivieren. Nu al zien we, dat de wateraanvoer veel minder is. Dat geeft vooral problemen voor de scheepvaart. Als de droogte in het stroomgebied van de Rijn veel vaker gaat voorkomen, kunnen we dus minder rekenen op het Rijnwater. Een deel daarvan is smeltwater van de wintersneeuw in het voorjaar en van de gletsjers in de zomer. Als straks de eeuwige sneeuw toch gesmolten is, missen we dat water ook. De Rijn wordt als de Maas een regenrivier met een onregelmatige afvoer. Het water gaat via de IJssel naar het IJsselmeer, dat Noord Nederland van voldoende water voorziet en vooral in Noord Holland de verzilting tegen gaat. Het Noordzeekanaalgebied krijgt zoet water via het Amsterdam-Rijnkanaal. Mijn woongebied, het Kromme Rijngebied en verderop ook de Vecht en de Leidse Rijn krijgen water via de inlaatsluizen bij Wijk bij Duurstede. Als de waterstand in de Rijn/Lek te laag is, wordt een enorm gemaal bij de Caspergouw ingeschakeld. Het brengt water uit het Amsterdam-Rijnkanaal via de Caspergouwse wetering naar de Kromme Rijn. Vanuit de Kromme Rijn krijgen alle polders aanvullend water. Een paar mensen hier hebben een slangetje en een stroomkabel naar een pompje bij de Rijn om hun tuinen te besproeien. Het Amsterdam-Rijnkanaal krijgt overigens ook water van de omgeving. Het peil is veel lager dan het land. Erg belangrijk is de wateraanvoer voor de veengebieden. Als die uitdrogen klinkt het veen sterk in. Die klink is irreversibel. Dat wil zeggen, dat het veen niet meer uitzet als het weer nat wordt. Het maaiveld komt steeds lager te liggen. Houten heipalen krijgen dan zuurstof en gaan rotten. Huizen zie je verzakken. We weten het, maar we hebben wel water nodig om die problemen aan te pakken. Het probleem speelt ook bij het Slot in Zeist. Daar moet ook water uit de Kromme Rijn naar toe.
Ik heb het nog niet gehad over water als grondstof of als koelwater of proceswater. Ook de industrie en de energievoorziening vragen veel water. Met het drinkwater zit het wel goed, al zijn Amsterdam en Den Haag mede afhankelijk van de rivieren. Ik krijg water uit de kraan, dat uit de Heuvelrug afkomstig is. Die bronnen zullen niet snel opdrogen. Proost.
Jaargang 11, Nr. 524.