Demografische ontwikkelingen en het GroenLinks programma voor de Europese verkiezingen (2)
Het werk aan het programma wordt enigszins gecompliceerd door een amendement op de Toekomstvisie van GroenLinks van de hand van Quintijn Hoogenboom, dat mede ondersteund wordt door Alexander de Roo.
Het amendement luidt: ‘GroenLinks staat voor ecologische duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid’ vervangen door: Ecologische duurzaamheid vereist onder meer, dat in vrijwel alle landen de bevolkingsgroei stopt en overgaat in krimp. Sociale rechtvaardigheid betekent, dat iedere wereldburger recht heeft op een evenredig aandeel in de schaarse natuurlijke hulpbronnen, nu en in de toekomst. Om dit te bereiken moeten vooral de rijke (westerse) landen hun mondiale voetafdruk (per persoon) verkleinen.’
De toelichting luidt: De totale milieubelasting van de mens (uitgedrukt in ruimtegebruik) is gelijk aan alle persoonlijke voetafdrukken bij elkaar opgeteld. Om te komen tot een meer duurzame samenleving dient gestreefd te worden, op vrijwillige basis, naar vermindering van zowel het aantal mensen als de voetafdruk per persoon, Zie verder op http://qh.antenna.nl/overbevolking .
Het advies is: Afwijzen. Bevolkingsgroei is een probleem maar het stoppen van de bevolkingsgroei is geen uitgangspunt en met eerlijke verdeling van de welvaart krimpt de bevolking vanzelf. Zie West-Europa.
Nederland voldoet al vijfendertig jaar aan de verlangens van dit amendement. Al 35 jaar ligt de vruchtbaarheid met 1,5 tot 1,7 kinderen per vrouw tussen de 15 en 45 jaar onder de vervangingswaarde van 2,1. Toch groeit de bevolking, zowel door bijna altijd een vestigingsoverschot als door nog steeds een geboorteoverschot. Bevolkingsgroei heeft een lange remweg. Eerst moeten alle kleine generaties ouderen zijn uitgestorven voordat door de sterke vergrijzing het sterftecijfer stijgt en hoger wordt dan het geboortecijfer. Er is dan een sterfteoverschot, de natuurlijke groei wordt natuurlijke krimp. Toch kan de bevolking nog groeien, namelijk wanneer het vestigingsoverschot hoger is dan het sterfteoverschot. Dat is waar de programmacommissie voor pleit.
In arme landen is de situatie anders. Er worden veel kinderen geboren, enerzijds omdat er meer kinderen jong sterven, anderzijds omdat de ouders de kinderen zien als een bron van welvaart en als een zekerheid voor de oude dag. Komt er meer welvaart en verbetert de gezondheidssituatie, dan daalt de vruchtbaarheid. In veel Derde Wereldlanden zien wij dit al gebeuren. Overigens mogen al die mensen in Nederland, die hun kindertal tot nul of een beperkt hebben zich afvragen wat nu beter is als zekerheid voor de oude dag: investeren in kinderen of zorgen voor een goed gevulde aandelenportefeuille.
Het ontwerp programma laat die demografische investeringen over aan de minder welvarende herkomstlanden. Die profiteren weliswaar van de geldstroom van de arbeidsmigranten naar hun thuisland en van de opgedane ervaring bij terugkeer van de arbeidsmigranten, maar of dit opweegt tegen de eerder gedane demografisch investeringen mag men zich terecht afvragen. Hiervoor zou het programma meer oog moeten hebben.
Het geld, dat we niet gebruiken voor het grootbrengen van kinderen zal niet zelden besteed worden aan een minder duurzame levensstijl: vliegreizen naar andere continenten, veel auto rijden, ook in de vrije tijd, vaak uit eten gaan. Er komen steeds meer ‘singles’, dus zijn er meer huizen nodig. Het landschap wordt meer aangetast. Elk huis moet verwarmd worden. Zorgt het ‘single’ zijn voor een grotere persoonlijke voetafdruk? Zou beperking van de bevolkingsgroei dan tot meer in plaats van minder ecologische duurzaamheid leiden?
Als het over demografische ontwikkelingen gaat is het vooral belangrijk, dat het publiek daarin beter inzicht krijgt en vooral begrijpt van welke betekenis het individuele gedrag is voor de gemeenschap als geheel. Als het om duurzaamheid gaat is het vooral belangrijk, dat het publiek oog krijgt voor een duurzame levensstijl en inzicht krijgt in de mogelijkheden voor verkleinen van de persoonlijke voetafdruk.
Beste John,
Afgelopen zaterdag maakte je me attent op deze columns. Ik reageer er graag op, in de hoop dat een goede discussie over bevolkingsgroei/krimp hieruit kan voortvloeien.
Je stelt dat het werken aan het programma gecompliceerd wordt door mijn amendement, dat onder andere door Alexander de Roo wordt ondersteund. Dat is wellicht spijtig, maar misschien ook goed voor het uiteindelijke programma.
Ik zou de discussie graag in niveaus willen splitsen. Ik had ook demografische argumenten voor bevolkingskrimp kunnen aanvoeren. Als de bevolking krimpt is het immers niet meer nodig om weilanden vol te bouwen met nieuwbouw, lost het fijnstof probleem zich wellicht vanzelf op, evenals het fileprobleem zonder dat meer wegen hoeven te worden aangelegd. Daar staan weer argumenten tegen over die jij aanvoert. Voor een deel wellicht terecht, voor een deel discutabel.
Het hogere niveau (globaler niveau) is echter de draagkracht van de aarde, de ecologie, het milieu. En daar valt volgens mij niet aan te tornen. Als we ons milieu opverbruiken, en daar zijn we op dit moment in hoog tempo mee bezig, dan blijft er geen welvaart meer over, zeker niet voor het overgrote deel van de dan nog levende mensheid.
Enkele detailpunten:
Jij schrijft: Het bedrijfsleven zou wel gek zijn als ze hun activiteiten niet voortzetten, want ze profiteren ook heel sterk van de concentratie van bedrijvigheid. Daardoor zijn er ook veel dienstverlenende bedrijven en instellingen waarvan zij gebruik maken: banken, notariskantoren, advocaten, onderzoeksinstellingen, onderwijs en zo veel meer. Bovendien maken de vele goed verdienende inwoners veel luxe winkels en culturele instellingen mogelijk. Dat is weer een prettig vestigingsklimaat voor bijvoorbeeld een internationaal gerechtshof. Beseffen de voorstanders van een krimpende bevolking dit?
Mijn reactie: Waarom zou in een minder drukke metropool het leven niet net zo bruisend kunnen zijn? Het gaat immers om de welvaart per persoon en niet om de totale welvaart (vaak gemeten in geldelijke omzet).
Jij schrijft: Maar ook veel stedelijke voorzieningen halen hun drempelwaarde niet meer en moeten worden gesloten. Dit alles komt niet erg overeen met de gelijkheidsidealen van GroenLinks.
Mijn reactie: Het handhaven van activiteiten in stillere gebieden zal wellicht een punt zijn. Met gelijkheidsidealen heeft dit niets te maken. En laat het geen argument zijn om stillere gebieden ook maar vol te bouwen.
Jij schrijft: Dan worden de mensen alleen nog gelokt door het hogere welvaartsniveau van de economische kerngebieden. Op de lange termijn is migratie NIET de oplossing voor tekorten op de arbeidsmarkt. Overigens evenmin de oplossing voor overbevolking als de bevolkingsgroei gewoon doorgaat.
Mijn reactie: Ik ben het met je eens dat migratie niet de oplossing voor tekorten op de arbeidsmarkt is. In essentie moeten wij het op de arbeidsmarkt te doen met de mensen die we hebben. Migratie is in principe een groot goed, maar eenzijdige migratie, zeker arbeidsimmigratie, mensen binnenhalen om economische redenen, is niet de oplossing. Jouw laatste zin hierboven snap ik niet.
Jij schrijft: Nederland voldoet al vijfendertig jaar aan de verlangens van dit amendement.
Mijn reactie: En toch stijgt de bevolking in Nederland nog steeds. Demografie is blijkbaar iets ingewikkelder. Je noemt bijvoorbeeld niet de vergrijzing. Als de levensverwachting van 75 naar 85 gaat, hebben we er zomaar 10% of meer mensen bij! Zie mijn stukje hierover: http://qh.antenna.nl/overbevolking/jamaar/vergrijzing.html
Jij schrijft: In arme landen is de situatie anders. Er worden veel kinderen geboren, enerzijds omdat er meer kinderen jong sterven, anderzijds omdat de ouders de kinderen zien als een bron van welvaart en als een zekerheid voor de oude dag. Komt er meer welvaart en verbetert de gezondheidssituatie, dan daalt de vruchtbaarheid. In veel Derde Wereldlanden zien wij dit al gebeuren. Overigens mogen al die mensen in Nederland, die hun kindertal tot nul of een beperkt hebben zich afvragen wat nu beter is als zekerheid voor de oude dag: investeren in kinderen of zorgen voor een goed gevulde aandelenportefeuille.
Mijn reactie: Dat dit individueel en terecht mechanisme zou zijn, zelfs in Nederland, neemt niet weg dat het desastreus is voor de bevolkingsontwikkeling, in dit geval met name in de arme landen. Het is een gigantische uitdaging om daar tot krimpende bevolking te komen ondanks de geringe ontwikkeling en welvaart. Maar op deze manier, wachten tot het vanzelf volgens de demografische theorieën plaatsvindt, die krimp, zal niet helpen. Zie onder andere de grafieken in http://qh.antenna.nl/overbevolking/jamaar/china.html waaruit blijkt dat de mensen in India er helaas niets op vooruit zijn gegaan de afgelopen 50 jaar.
Jij schrijft: Het ontwerp programma laat die demografische investeringen over aan de minder welvarende herkomstlanden.
Mijn reactie: ???
Jij schrijft: Het geld, dat we niet gebruiken voor het grootbrengen van kinderen zal niet zelden besteed worden aan een minder duurzame levensstijl…
Mijn reactie: Dat kan wel waar zijn, in sommige gevallen, maar 50 jaar later is de voetafdruk van deze mensen “uitgestorven”. Jannes van der Wal had in zijn oudejaars conference groot gelijk toen hij zei dat hij milieubewust was omdat hij geen kinderen had. Daarmee pleit ik natuurlijk niet voor potverteren van mensen zonder kinderen. En waarom zouden er meer “singles” zijn? Waarom zouden echtparen niet kinderloos kunnen zijn?
Jij schrijft: Als het over demografische ontwikkelingen gaat is het vooral belangrijk, dat het publiek daarin beter inzicht krijgt en vooral begrijpt van welke betekenis het individuele gedrag is voor de gemeenschap als geheel. Als het om duurzaamheid gaat is het vooral belangrijk, dat het publiek oog krijgt voor een duurzame levensstijl en inzicht krijgt in de mogelijkheden voor verkleinen van de persoonlijke voetafdruk.
Mijn reactie: het 1e onderdeel is natuurlijk gewoon “een beter milieu begint bij jezelf”. Het 2e onderdeel ook. Het is een van de onderdelen die in mijn pleidooi worden aangepakt. Verkleining van de bevolking is ook een van de punten die moet worden aangepakt. Technologisch verbetering is ook een van de punten die moet worden aangepakt. En tenslotte ook matiging van inkomen. Hoe groen en hoe links allemaal. Het is domweg en/en/en/en. Op ecologische gronden. Dat moet ons uitgangspunt zijn. Alles wat daarna komt is uitwerking. Niet onbelangrijk, maar het mag niet in tegenspraak zijn met dit uitgangspunt. Nogmaals lees: http://qh.antenna.nl/overbevolking/index.html .
Groeten, Quintijn
Zie voor een reactie de Column van de Week van 24 oktober 2998, die dus nog moet komen, nu ik dit op 20 oktober schrijf.
Johnjorna