BRAINSTORMEN IN DE EUROPAWERKGROEP
Bedreigt de economische crisis de EU in haar bestaan? Dat was de prikkelende vraag in een bijeenkomst, die Hans van Zon, docent aan de Hogeschool van Rotterdam, ons voorlegde. De economische crisis legt een fundamentele onevenwichtigheid in de EU bloot en dat kan leiden tot het uiteenvallen van de Unie. Deze heeft te weinig bestuurlijke slagkracht om de crisis effectief te bestrijden.
Binnen de Unie nemen de tegenstellingen alleen maar toe. Een groep hoogontwikkelde landen neemt toe in welvaart. De rest raakt steeds verder achterop. Deze economisch zwakke landen hebben niet langer het middel van devaluatie om hun concurrentiepositie te verbeteren. In Duitsland namen de arbeidskosten per eenheid product (bijvoorbeeld een ton staal of 1000 liter melk of één auto) met 3% toe, maar in Griekenland stegen in dezelfde periode die kosten met 30%. In Griekenland wisten de vakbonden hogere looneisen gehonoreerd te krijgen, maar er was geen navenante productiviteitsstijging. De productie wordt onvoldoende gerationaliseerd: te weinig automatisering, geen betere organisatie van de productie, geen standaardisatie. De concurrentiepositie van Griekenland verslechtert voortdurend. Geen wonder, dat bedrijven sluiten en de werkloosheid toeneemt.
De aandacht was tot nu toe vooral gericht op de tekorten van de overheid, die ook nog eens verzwegen werden. De Griekse overheid dient allereerst orde op zaken te stellen. Lagere salarissen voor de ambtenaren, overbodige ambtenaren ontslaan, de belastingontduiking effectief bestrijden, de defensie-uitgaven verlagen, loonkosten verlagen door lagere loonbelasting, maar hogere BTW, uitkeringen verlagen en de pensioenleeftijd verhogen. Helaas werken de bezuinigingen contraproductief, want ze leiden tot minder bestedingen en dus minder productie en meer werkloosheid.
Het achterliggende probleem is de economische zwakte van Griekenland. Een belangrijke welvaartsbron als het toerisme lijdt onder de economische crisis. De agrarische export is niet indrukwekkend. De industrie is van weinig betekenis en de zeescheepvaart heeft het ook moeilijk. Nodig is een verbreding en verdieping van de economische structuur. Dat zal niet meevallen in dit perifeer gelegen land met een laag opgeleide beroepsbevolking, vooral in de sector techniek en natuurwetenschappen, een beroerde infrastructuur, weinig research & development, onvoldoende kapitaal, weinig natuurlijke hulpbronnen, een zwakke dienstensector, een te hoog loonniveau en veel corruptie. De ervaring met regionaal economisch beleid is, dat de ontwikkeling van binnenuit moet komen. De Grieken moeten zelf aan de slag en dan kunnen buitenlandse bedrijven daarop inspelen. Geen callcenters in India, maar in Griekenland, geen kledingindustrie in China of India, maar in Griekenland. Met dergelijke betrekkelijk eenvoudige activiteiten moet het beginnen.
Griekenland heeft niet allen te maken met binnenlandse problemen; het wordt ook van buitenaf bedreigd. Financiële instellingen als banken, hedgefondsen en handelaren op velerlei terrein speculeren op een Grieks failliet of op stijgende of dalende prijzen van grondstoffen. Griekenland wordt gedwongen een veel hogere rente te betalen.
Er moeten veel strengere regels voor financiële activiteiten en veel strengere controle op die regels komen en minstens in Europees verband. Jammer , dat het Verenigd Koninkrijk daarin dwars ligt, maar daarvoor is het land ook lid van de EU geworden.
De welvaartsverschillen binnen Europa zorgen voor migratie. In de USA zie je dat traditioneel nog veel sterker. Massale migratie veroorzaakt altijd problemen. Weerstand tegenover die mensen, die anders zijn. Bijvoorbeeld katholieke Limburgers, die in de negentiende en twintigste eeuw naar Rotterdam kwamen of Friezen, die naar de Brabantse industrie verhuisden. De migratie is de afgelopen 50 jaar massaler geweest en de culturele verschillen zijn nu groter. Bij de Polen en Bulgaren is er een verband met hun aansluiting bij de EU. Het vrij verkeer van werknemers binnen de EU maakt het gemakkelijk. Daar profiteren overigens ook veel Nederlanders van. Maar als je werkloos bent en je ziet Polen wel werken, dan kan dat de weerstand tegen de EU doen groeien en wordt het moeilijker de bestuurskracht van de EU te versterken.
Een vierde uitdaging voor de EU is al die verschillen in belangen en in traditie te overwinnen om tot een gemeenschappelijke buitenlandse politiek te komen en zo gezamenlijk onze belangen in het buitenland, bijvoorbeeld de olie-import te verdedigen.
We staan in Europa voor een geweldige economische crisis. Alleen zeer intensieve samenwerking, een gezamenlijk optrekken maakt het mogelijk een effectief antwoord te vinden op die crisis, de welvaartsverschillen in Europa te bestrijden en tot een stabiele economische situatie te komen. Er moet meer macht naar Europa gaan. De Europese Raad lijkt dat ook steeds meer te gaan beseffen. In ons eentje redden we het niet meer. Een ineenstorten van de Euro zou gigantische gevolgen hebben voor alle lidstaten. Laten we hopen, dat ook deze crisis leidt tot een verdere en zeer noodzakelijk vooruitgang in de Europese integratie en laten we hopen, dat ook de eurosceptici dat gaan inzien.
N.B. Dit is geen verslag van de bijeenkomst van de Europawerkgroep van GroenLinks, maar meer een beschouwing naar aanleiding van deze discussie, waaraan ik intensief heb deelgenomen.
Je bent wel erg somber over Griekenland.
In de toekomst hebben we waarschijnlijk geen hoogopgeleide beroepsbevolking nodig, maar boeren en mensen die hard willen werken met hun handen.
En Griekenland heeft best grote natuurlijke hulpbronnen: de Zon, vruchtbare grond, visrijke zee.
Het is niet voor niks dat in Griekenland de eerste Europese beschaving ontstond.
Als fossiele brandstoffen echt schaars gaan worden, dan kunnen de Grieken voldoende voedsel produceren om de bevolking te voeden.
Nederland zal dat niet kunnen
Het probleem is, dat de Grieken onvoldoende gebruik maken van hun mogelijkheden en daardoor niet meekomen in het huidige economische systeem. Dat is naar voor de Grieken, want ze gaan er de komende jaren fors in welvaart op achteruit, maar een ineenstorten van de Griekse economie zal ook buiten Griekenland ernstige gevolgen hebben. Denk aan de banken, die het aan Griekenland geleende geld niet terug krijgen. Voor dit soort problemen heb ik al jaren gewaarschuwd. Ik kreeg nauwelijks gehoor bij de programmacommissies. De concurrentie voor de Grieken is door hun aansluiting bij de EU enorm toegenomen. Daaraan gaar hun economie kapot.
We kunnen natuurlijk ook gewoon wachten tot de chinezen alles goedkoop hebben opgekocht met hun staatsbedrijven. Vervolgens kunnen we voor hun aan het werk voor naar ik schat toch net even wat andere beloningen… Ik hoop dat we op tijd genoeg slagkracht hebben in Europa anders zie ik het somber in.