De financiële crisis in de wereld
Al jaren heb ik het betoogd. De economie van de Verenigde Staten is een enorme luchtballon. Door buitenlandse kapitaalinjecties wordt er voortdurend lucht bij geblazen, maar o wee als dat ophoudt. De Verenigde Staten hebben al jaren boven hun stand geleefd. Er was een kolossale overconsumptie. Dat zag je bij individuele burgers, maar ook bij de overheid. Eigenlijk worden de oorlogen in Irak en Afghanistan extern gefinancierd. Kan dat allemaal zo door gaan? Ja denken de Amerikanen traditioneel. De enige reden om ze gelijk te geven is, dat ook de schuldeisers er alle belang bij hebben om de economie van de VS overeind te houden. Anders kunnen ze naar hun geld fluiten. Ze kunnen er nu al op rekenen, dat de schulden worden afbetaald in dollars, die veel minder waard zijn, dan toen ze het geld in leen gaven.
Waardoor is er zo’n overconsumptie? Amerikanen kennen geen grenzen. In de tijd van de kolonisatie trokken ze eeuwen lang steeds verder naar het Westen. Er kwam geen eind aan de prairies. Steeds ontstonden nieuwe staten nadat die dertien Britse New England States de onafhankelijkheid hadden bevochten. In de vijftiger en zestiger jaren kregen we van een kennis postzegels toegestuurd, zogenaamde Centennial zegels, die werden uitgegeven bij het honderdjarig bestaan van een van de vijftig staten.
Tennessee heeft kennis gemaakt met deze mentaliteit. Het beboste heuvelachtige landschap werd in gebruik genomen door akkerbouwers. Het bos werd gekapt en de vrijgekomen hellingen werden geploegd en ingezaaid. Maar men ploegde van boven naar beneden in plaats van dwars op de helling en men liet geen stroken bos dwars op de helling staan. Daardoor kwam er al snel bodemerosie: de vruchtbare grond werd weggespoeld en er ontstonden geulen in de hellingen. Grond genoeg! Even verderop begon men van voren af aan. Uiteindelijk was het stroomgebied van de Tennesseerivier een grote woestenij geworden, de zogenaamde Bad Lands. Tijdens de Crisisjaren begon men daar het Tennessee River Project met een apart gezag de Tennesseeriver Valley Authority (TVA). Er werden stuwdammen aangelegd om voortaan overstromingen te voorkomen. Die leverden ook hydro-elektriciteit.Daar kwam dan weer industrie op af. De hellingen werden herbebost. De akkers werden langs de hoogtelijnen geploegd en van boven naar beneden werden verschillende gewassen verbouwd. Het hele gebied kwam weer tot welvaart. Zo energiek moet er nu ook in de Amerikaanse economie worden ingegrepen.
Zo zien Amerikanen evenmin grenzen aan de energievoorraden in de wereld. Ze hebben op grote schaal de Amerikaanse olievelden leeg gepompt, maar op een manier, waarbij nog veel olie ongebruikt bleef. Daarop gingen ze een zeer groot deel van het olieverbruik importeren. Bij de oliecrisis in 1974 bleek hun kwetsbaarheid. Het veranderde niets aan het veel hogere energieverbruik per hoofd dan in de rest van de wereld. En toen de olieleveranties in gevaar kwamen begonnen ze een oorlog in Irak. Hetzelfde zie je bij andere energiebronnen en grondstoffen. Ze zijn niet zuinig en ze doen veel te weinig aan recycling. Zo produceren ze nog steeds erg veel en zijn nog steeds de grootste economie van de wereld. De staatsschuld is weliswaar torenhoog, maar als percentage van het Bruto Nationaal Product valt het nog mee.
Jaren geleden speelde ik op school, maar ook een enkele keer elders het Wereldhandelsspel. Er doen een aantal landen aan mee, die elk jaar een hoeveelheid grondstoffen, energie en kapitaal krijgen. Ze moeten zorgen, dat ze elk jaar een hoeveelheid vlees en graan bij elkaar krijgen. Eventueel kunnen ze geld lenen, maar dat moet wel terugbetaald worden. Derde Wereldlanden bleken het erg moeilijk te hebben. Ze haalden hun consumptie niet. In werkelijkheid zou datmassale hongersnood en sterfte betekenen. De positie van de Verenigde Staten was zeer merkwaardig. Ze hielden het alleen vol als ze zeer veel investeerden. Anders haalden ze hun consumptie niet. Het was een spel om te leren. Toen al liet ik de waarschuwing horen, dat het met de VS vreselijk mis zou kunnen gaan als ze zoveel zouden blijven consumeren zonder daarvoor te investeren. Op de pof leven zou op termijn dodelijk zijn voor de economie. Heb ik nu gelijk gekregen? Zouden die Wageningse studenten er nu weer aan terug denken?
1989: De wende. Het communisme gaat ten onder. De Sovjet Unie valt uiteen. De vrije markt economie, het Westen heeft gezegevierd. Er is geen beter economisch systeem dan dat van de vrije markteconomie. Minimale regelgeving, zo min mogelijk bemoeienis van de staat, vrije concurrentie: dat geeft de beste resultaten. Wat vallen de apostelen van de vrije markt de laatste dagen keihard door de mand. Zo komt arrogantie ten val.