Antwoord aan Edith M. Raats te Amersfoort
Iemand hoeft helemaal niet veel van de geschiedenis van de Rooms-katholieke Kerk te weten om te beseffen, dat de huidige kerk als organisatie met alle regels en dogma’s en gewoonten het resultaat is van vele eeuwen veranderingen. Daarbij was het knappe altijd, dat de kerk zich wist aan te passen aan andere culturen en nieuwe ontwikkelingen. Het gewijde priesterschap, zoals wij dat kennen kwam pas na drie eeuwen tot stand onder invloed van de Romeinse en Griekse cultuur met een priesterkaste. De positie van de bisschop van Rome als Paus was vele eeuwen lang veel minder overheersend en werd ook betwist door andere patriarchen in het Oosten. De sterke centralisatie, die na het Eerste Vaticaanse Concilie groeide werd pas verregaand doorgevoerd toen betere communicatiemiddelen dat mogelijk maaktenen omdat enkele prelaten in het Vaticaan minder gelukkig waren met sommige resultaten van het Tweede Vaticaans Concilie. Terwijl bisschoppen in vele landen werden gekozen door hoge geestelijken van het bisdom werd de benoeming nu gecentraliseerd.
De kerk heeft zich altijd aangepast. Het feest van de geboorte van Jezus, Kerstmis werd ingevoerd las alternatief voor het Zonnewendefeest van de Germanen. De liturgie in Afrika is aangepast aan de inheemse culturen. De priester komt bijvoorbeeld dansend de kerk in en draagt een traditioneel teken van een opperhoofd. De gelovigen beamen luidkeels wat er in de preek gezegd wordt. Soms heb je hier zin bij een goede preek te applaudisseren, maar dat is dan liturgisch niet verantwoord. Tenslotte heeft modern bijbelonderzoek ons geleerd, dat de auteurs soms iets heel anders bedoeld hebben dan wij dachten.
Heeft de kerk ons onjuiste dingen als waarheid voorgehouden? Er zijn vele voorbeelden. Slavernij was eeuwen lang geoorloofd. Wapens werden gezegend en een aanvalsoorlog, zoals tijdens de Kruistochten werd aangemoedigd. De zon zou rond de aarde draaien en iemand die dat ontkende werd als ketter aangeklaagd. De manier waarop de aanwezigheid van Christus in de heilige hostie werd beschreven tijdens het Concilie van Trente spoort niet met de huidige wetenschappelijke inzichten in het wezen van een stof, een substantie. De leer van de Transsubstantiatie is dringend aan een passende herformulering toe. De kerk kan ook nooit beschikken over de volledige en enige waarheid. Dan zou zij aan God gelijk zijn. Anderzijds wat de kerk leert, dien je wel serieus te nemen, zeker als je daarbij niet vergeet te blijven nadenken.
Welke vreselijke misstanden worden gesignaleerd? Zie de M@ilbox in KRO-magazine van week 27. Leken zouden in een viering met een priester het evangelie voorlezen en de preek verzorgen. Soms worden hoogbejaarde priesters ingeschakeld om maar de Eucharistie te kunnen vieren. Zo iemand ook nog belasten met een preek is te veel gevraagd, zeker als een goed geschoolde leek of pastoraal werker m/v beschikbaar is. En soms is een onderwerp aan de orde, waarover een bepaalde leek veel deskundiger is dan de priester die voorgaat. Zo kan een ontwikkelingswerker prima vertellen over de betekenis van het werk van Memisa of Miva of een sociaal werker over het nut van Caritas.
Leken reiken hier al sedert 1968 de communie uit. Daarin komt tot uiting, dat de maaltijd van de Heer een maaltijd is van de gehele geloofsgemeenschap. Alles gebeurt met grote eerbied, maar niet me de bijna afgodische angst, waarmee men vroeger de H. Hostie benaderde. Het Godsbeeld is veranderd: We zien niet meer een angstwekkende alwetende en alziende God, die onze zonden wreekt. Wij geloven in een God, die in ons midden leeft. Een God, die er voor ons is. Een God, die ons leidt en beschermt en bijstaat, een vriend, waarbij wij veiligheid zoeken.
Een sacrament is een teken, dat ons genade verschaft. De ziekenzalving geeft ons de kracht de ziekte te dragen en brengt ons genezing als God dat wil en de medische stand aan de genade meewerkt..Waarom dat teken onthouden aan een zieke als een priester maar moeilijk beschikbaar is?
Zeker is de oecumene een kernpunt voor de Kerk, maar de klacht van de aanwezigen tijdens een cursus over oecumene was nu juist, dat een modern opgeleide priester er niets meer aan deed. Hij had andere prioriteiten. Ik voel mij dankbaar als ik te gast mag zijn bij een avondmaalsviering en voel mij warm worden door het gevoel van verbondenheid met Christus en met die anderen, die ook in Hem geloven.
Waar het mij om ging is de vraag of Kruispunt ooit aandacht schenkt aan zaken als moderne bijbeluitleg, aan het Godsbeeld van de hedendaagse mens of aan het samen vorm geven aan het pastorale beleid in een parochie, daarbij profiterend van alle deskundigheid die daar aanwezig is, ook op theologisch gebied. Hoe vaak hoor je een gewijde priester preken over de bescherming van Gods Schepping en hoe je dat concreet kunt aanpakken? Doe het samen en trek samen op, wetend wat de mensen aanspreekt. Jezus was iemand, die ons Zijn leven voorleefde, die ons uitnodigde Hem te volgen. Hij was geen autoritair leider. Hij bevrijdde ons en bracht een blijde boodschap. In de kerk van vandaag en in mijn parochie wil ik dat beeld van onze Verlosser terugzien.