Het Ierse referendum over het hervormingsverdrag voor de EU
De Ieren hebben met een flinke meerderheid het hervormingsverdrag afgewezen. Sommige tegenstanders van de EU in de huidige vorm juichen dat toe, ook in Nederland. Er zijn veel redenen te noemen om bezwaar te hebben tegen de EU, zoals die nu draait. Het hervormingsverdrag probeert daar iets aan te doen. Zo krijgt het Europees Parlement, dat door ons rechtstreeks wordt gekozen, over meer onderwerpen zeggenschap. Maar het Europees Parlement heeft het niet alleen voor het zeggen. Daar zijn ook de ministers van de lidstaten verenigd in de Europese Raad. Toch wordt er nog te veel in de ogen van sommigen op Europese schaal geregeld. In het hervormingsverdrag krijgen de nationale parlementen de mogelijkheid om ”Ho!” te zeggen. Je zou zeggen; Europa wordt democratischer, maar nee. Sommigen eisen dat één enkele staat door een veto de besluitvorming kan tegenhouden. Dat noemen ze dan democratisch. Je krijgt ook zo’n “vlotte” besluitvorming. En dan straks weer mopperen, dat het allemaal zo lang duurt.
Een andere reden voor de afwijzing zou zijn, dat de Ieren vrezen voor hun identiteit. Nu zijn er weinig volken in Europa, die zo’n duidelijke identiteit hebben als de Ieren. Denk maar aan die prachtige Ierse songs en ballads, de eigen Keltische taal of de Ierse onafhankelijkheidsstrijd. Niet de EU is schuldig aan steeds sterkere invloeden van buitenaf, het is een proces, dat samenhangt met de steeds intensievere contacten over grenzen heen. Het is een aspect van de globalisering.
Neem het internationale voetbal. Het zou mij niet verbazen als in de komende tijd supporters van andere landen het opvallende gedrag van de Oranje supporters op hun eigen wijze gaan overnemen. Is daar iets tegen?Vergelijk het nu eens met de provinciale identiteiten in Nederland, misschien nog beter de regionale identiteiten. Een duidelijke identiteit vind je mijns inziens bij de Friezen, de Twentenaren of Tukkers, een beetje bij de Achterhoekers en dan bij de Brabanders, de Limburgers en de Zeeuwen. Het Koninkrijk der Nederlanden is al bijna twee eeuwen een eenheidsstaat en toch handhaven die regionale identiteiten zich. Ieren, waar ben je bang voor?
Dan is er de angst, dat de EU zich zal gaan bemoeien met zaken als abortus, euthanasie en homohuwelijk. In het Rooms-katholieke Ierland liggen deze zaken gevoelig, al verandert de houding van de bevolking ook daar. Maar nergens in het hervormingsverdrag staat, dat de EU over zulke zaken zeggenschap heeft of zal krijgen. Mocht de EU dat willen, dan moeten alle staten ermee instemmen, Ierland kan dit dus altijd tegenhouden. Bovendien hebben de Europese bisschoppen zich een warm voorstander van het verdrag getoond. Maar ja, wie weet dat?
Ierland heeft ontzaglijk geprofiteerd van het lidmaatschap van de EU. De goed geschoolde, Engels sprekende bevolking, de tolvrije toegang tot de EU en een aantrekkelijk belastingklimaat trokken zeer veel ondernemingen, die een vestigingsplaats in de EU zochten. Daarnaast kreeg Ierland veel Europese subsidies om de infrastructuur te verbeteren en de landbouw te ondersteunen. Zo werd Ierland van de armste de op een na rijkste lidstaat van de EU. Die subsidies zijn dus niet meer nodig. Sommigen schijnen te hebben tegengestemd uit protest tegen het verlies van die subsidies. Je zou mogen verwachten, dat de Ieren vanwege de enorm toegenomen welvaart tot de trouwste Europeanen zouden behoren. Vergeet het maar.
Tenslotte heeft wel 20% tegen gestemd omdat ze van het verdrag niets begrepen. Dat kan ik mij goed voorstellen. Zo’n uitgebreid verdrag, honderden pagina’s tekst, valt alleen door enkele deskundigen te behappen. Zo iets kun je niet en mag je niet en hoor je niet te laten beoordelen door leken. Dat moet een volksvertegenwoordiging doen of een speciale rechtstreeks door het volk gekozen conventie. Je zou het alleen kunnen doen met een klein deel, bijvoorbeeld de structuur van de EU met de belangrijkste bevoegdheden. Maar ja, de Ierse grondwet schrijft zo’n referendum voor. Dan zou je eerst enkele tienduizenden voorlichters moeten trainen en de burgers moeten verplichten naar voorlichtingsbijeenkomsten te komen. Dan pas zijn ze tot oordelen in staat. Maar nu grijpen populisten hun kans om valse voorlichting te geven.
Wellicht is een gebaar mogelijk, dat de Ierse bevolking tot inkeer brengt en kan de EU verder, want stilstand is achteruitgang. Onze veranderende wereld heeft een krachtige EU nodig.