EEN POLITICUS MOET WETEN WAT ER ONDERGRONDS SPEELT
Vraagt u het maar aan een Amsterdams raadslid en hij zal de opmerking onmiddellijk beamen. De aanleg van een ondergrondse metro was al eerder een probleem door het verzet van de buurt tegen de sloop van woningen. Nu bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn stapelen de problemen zich op. Wat wil je in een stad, die op veenmodder en slappe klei is gebouwd en alleen door de fundering met duizenden palen niet wegzakt in die brij. Het liedje zegt het al. Amsterdam, die grote stad, die is gebouwd op palen. Het is daarom een goed idee van de gemeente Amsterdam de uitgave te subsidiëren van “De Bosatlas van Ondergronds Nederland”, uitgegeven bij Noordhoff Uitgevers in Groningen.
Bij de boekhandel vroegen ze: “Is het een cadeautje?” “Ja, voor mij zelf!” was als gebruikelijk mijn antwoord. En een cadeautje, dat is het. Wat valt er in deze atlas veel te genieten. Het eerste hoofdstuk gaat over de geologie en de bodembewegingen. Wel mooi in het Darwin-jaar. De evolutie zorgde voor miljoenen verschillende fossielen, overblijfselen van planten of dieren. Sommigen daarvan hebben maar een korte periode in de geschiedenis van de aardkorst geleefd en zijn daardoor kenmerkend voor de aardlaag, waarin ze voorkomen. Aan de hand van deze gidsfossielen kunnen geologen de relatieve ouderdom van de aardlagen bepalen. In dit hoofdstuk leer je ook waardoor er in de buurt van Roermond af en toe aardbevingen voorkomen en er is een interessante kaart, waarop je kunt zien, dat flinke delen van Nederland ten opzichte van de zeespiegel gaan stijgen. De rest zakt tot meer dan 60 cm tot 2050 en dan stijgt de zeespiegel naar verwachting ook nog. Goed om te weten als je gaat stemmen voor of tegen dijkverhoging en versterking van de duinen. Bodemverontreiniging is ook zo’n mooi onderwerp voor gemeenteraden. Dat is weer griezelig voor de drinkwatervoorziening. Ons drinkwater komt voor 63% uit het grondwater en voor 36% is het eerst in de grond geïnfiltreerd oppervlaktewater. De overblijvende 1% is duinwater.
In laag Nederland zijn de bovenste lagen de laatste tienduizend jaar gevormd. Zo vind je archeologische resten bijna altijd bedekt door veen of een meter klei. Dat is niet slecht, want daardoor blijft alles mooi beschermd en verteert het hout van een Romeins schip in Woerden en Leidse Rijn niet. Maar al die resten in de ondergrond maakt bouwen in Nederland weer extra duur, want de bouwer moet vaak eerst archeologisch onderzoek doen en dat zelf betalen. Terwijl het land en de vaderlandse wetenschap ervan profiteert. Op een archeologische overzichtskaart zag ik, dat in de buurt van het op te richten Nationaal Historisch Museum grafheuvels voorkomen. Magertjes, want niets vergeleken bij de nu afgewezen locatie bij de John Frostbrug. Daar zie je de Limesweg en een Romeins castellum vlakbij. In een volgend hoofdstuk over Natuur en Landbouw vinden we een kaart, waarop aangegeven hoe vaak in Nederland het natuurlijk reliëf verstoord is. Daarover schreef ik drie weken geleden. Een andere kaart laat de enorme uitbreiding van de rode gebieden zien, het gebouwde oppervlak.
Nederland is arm aan delfstoffen, leerde ik als kind. Inmiddels weten we beter. Van zand, klei en kalksteen wisten we toen al, maar slechts een deel van de steenkool was bekend en de aardolie en het aardgas nog minder. We krijgen in dit en het volgende hoofdstuk een wat beter beeld van de toekomstige energievoorziening. Zo is er veel aandacht voor de mogelijkheid energie in de bodem op te slaan en gebruik te maken van aardwarmte. Twee buizen in de grond en in de een pomp je water naar beneden en in de ander het warme water omhoog en daarmee kun je al vlug vierduizend woningen verwarmen. Dus is er aandacht voor al die ondergrondse leidingen, want warm water of aardgas moet naar de huizen toe.
De klapper is het hoofdstuk over “De stedelijke ondergrond van Amsterdam”. Alle narigheid, waarmee Amsterdam kampt komt aan de orde. De Noord-Zuidlijn, de bodemvervuiling, vochtige woningen, het rotten van de houten funderingspalen en de moeilijke waterhuishouding. Het lijkt mij verplichte kost voor alle huidige en toekomstige raadsleden. Niet alleen die van Amsterdam, want soortgelijke problemen vind je op veel meer plaatsen. Een heel nuttig boek voor politici dus.
Ben ik alleen maar enthousiast? Neen. De kaarten van heel Nederland met soms heel veel details zijn zo klein van schaal: 1 : 1.250.000 (1cm = 12,5KM), dat je de kleuren maar moeilijk uit elkaar kunt houden en door het ontbreken van andere topografische bijzonderheden, wegen of spoorlijnen is het vaak moeilijk vast te stellen, wat op een bepaalde plaats de geologische afzetting of de grondsoort of het bodemtype is. Daarbij zijn bepaalde gebieden extra interessant en van zulke gebieden had ik graag nog meer detailkaarten gezien. Daar staat tegenover, dat er uitgebreide overzichten van internetsites en literatuurlijsten zijn opgenomen, waar nadere gegevens te vinden zijn. Ik ben in ieder geval blij met het cadeautje, dat ik mij zelf heb gegeven.
Jaargang 2, Nr. 19.