IS ER GENOEG SOLIDARITEIT?
Vroeger waren er zuilen. Je had een socialistische zuil, een protestante, een katholieke en een algemene zuil. In mijn jeugd speelde vrijwel mijn hele leven zich af binnen die katholieke zuil Alleen in mijn woonbuurtje had ik contact met kinderen, die socialistisch of protestant waren. Eind vijftiger jaren van de vorige eeuw begon de ontzuiling. Dat was op zich niet verkeerd. Er kwam meer verbondenheid met mensen, die je vroeger niet kende. Je krant noemde zich niet meer katholiek, sportclubs werden algemeen. Ik maakte mee, dat de vier scouting-organisaties fuseerden tot één Scouting Nederland. Dat was geen simpel proces, want vier verschillende culturen gingen samen en er moesten zo veel mogelijk gezamenlijke spelregels komen. Sommigen stelden zich zeer fundamentalistisch op. De opvattingen van Lord Robert Baden Powell, de stichter van scouting, waren voor hen heilig.
Alleen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs bestaat nog iets van verzuiling. Ik ben bang, dat veel leerkrachten nauwelijks in staat zijn hun leerlingen iets van de katholieke cultuur mee te geven. Veel ouders zijn daar evenmin toe in staat, want zo zijn ze niet opgevoed. Dat was werk voor de priesters en die zijn er niet meer zo veel.
Als katholiek werd het er vroeger bij ons ingehamerd. Naastenliefde was het eerste gebod. Iedereen was je naaste. Zo had Jezus het ons geleerd. Bij de protestanten was dat hetzelfde. De socialisten leerden eigenlijk hetzelfde. Solidariteit komt op de eerste plaats. Want alleen door onderlinge solidariteit kon de strijd met onrechtvaardige werkgevers worden gewonnen. Zo is ons sociaal stelsel tot stand gekomen met sociale wetten voor werklozen, arbeidsongeschikten, menen met een of andere beperking, alleenstaande moeders, die voor hun kinderen moeten zorgen en daarna een uitstekend pensioenstelsel. Voor jonge mensen allemaal heel gewoon, maar tot stand gekomen na veel gezamenlijke strijd. Vooral de Katholieken, aangespoord door sociale encyclieken van opeenvolgende pausen en de socialisten en communisten speelden daarbij een rol, doordat ze in de Katholieke Volks Partij en de Partij van de Arbeid politiek georganiseerd waren en met hun ruime meerderheid die sociale wetten tot stand wisten te brengen.
En nu? De kerken lopen leeg. Velen zijn niet langer lid van een vakbond. Als kinderen geluk hebben leren ze van hun ouders, vooral door hun voorbeeld nog steeds wat naastenliefde of solidariteit inhoudt. Maar het blijkt moeilijk om in een seculiere samenleving je te onttrekken aan de moderne opvattingen. Solidariteit is niet meer van deze tijd. We zijn tegenwoordig vrij van de knoet van de kerk of de sociale dwang van de vakbonden. We maken zelf wel uit wat we willen..
Gelukkig zijn er nog veel mensen, die wel voor een ander opkomen, die wel vrijwilliger zijn in sportclub of scouting of kerk of politieke partij of natuur- en milieuorganisatie en wat al niet meer. Nederland telt een zeer hoog percentage vrijwilligers. Maar blijft dit zo als mensen nergens meer lid van willen zijn? Ik maak het van nabij mee. Een vereniging tracht nieuwe leden te werven en steeds is het antwoord, dat men niet gebonden wil zijn.
Intussen hebben we de laatste jaren meegemaakt, dat de zorg en mensen in nood zoals werklozen en arbeidsongeschikten er steeds meer bekaaid vanaf komen. Op ons sociaal stelsel wordt steeds meer beknibbeld. De ondernemingswinsten stijgen explosief. Nederland is nog nooit zo welvarend geweest en er is een voortdurende economische groei, maar velen roepen, dat ze er niets van merken in hun portemonnee. Maar ze worden geen lid van een politieke partij of een vakbond en ze stemmen op de PVV, die buitenlanders de schuld geeft en niet de bedrijven, die de productie naar een lagelonenland verplaatsen of sterk automatiseren. Te velen hebben verleerd wat echte solidariteit is.
We staan voor een diepgaande kanteling in de geschiedenis. We moeten naar een duurzame leefwijze.. Dat vergt enorme investeringen. Daarbij wordt te weinig vermeld, dat tegenover die investeringen ook opbrengsten staan. En de hoge kosten, die er straks komen als we niets doen worden eveneens vergeten. Kunnen we of beter kunnen onze kleinkinderen straks hier nog leven? Die omschakeling vraagt juist een enorme samenwerking steunend op wederzijdse solidariteit. Van opinieleiders wordt een buitengewoon sterk verantwoordelijkheidsgevoel verwacht. Ik mis het bij de VVD . leider in de Tweede Kamer en helemaal bij de CDA leider, die eigenlijk de hele pauselijke encycliek over het milieu als strafwerk zou moeten overschrijven. Eens te meer is solidariteit noodzaak
Jaargang 11, Nr. 547