OPVOEDEN IS WAARDENOVERDRACHT
Na een aantal zelfdodingen is pesten een ‘hot issue’. Een sensatiekrant als de Telegraaf weet daar wel weg mee. Ontevreden ouders spelen daar handig op in. De school krijgt de schuld van het pestgedrag van de medeleerlingen. Opeens is er een reuze rel geboren. De Telegraaf plaatst een groot artikel en Wakker Nederland, Hart van Nederland en RTV Utrecht nemen het bericht over. Daarvan geven de plaatselijke huis-aan-huisbladen weer verslag. Prachtig toch als je een school in een kwaad daglicht kunt plaatsen. Draagt het bij aan de oplossing van het pestprobleem? Natuurlijk niet. Het kan zelfs erger worden.
Tegenwoordig kun je ervan uitgaan, dat in elke basisschoolgroep wel en aantal onopgevoede normloze leerlingen zitten. Het pestprobleem is een opvoedingsprobleem. Sommige ouders verstaan niet langer de kunst van het opvoeden. Het kan zijn, dat ze zelf niet of antiautoritair zijn opgevoed. Die antiautoritaire opvoeding is vaak verkeerd begrepen. Men dacht, dat je de kinderen vooral niet autoritair moest opvoeden. Je moest je kinderen zelf laten kiezen of met ze praten. Geen eisen stellen en geen grenzen aangeven. Zo krijg je niet bepaald kinderen waarvan iedereen houdt. In werkelijkheid betekent antiautoritair opvoeden, dat je kinderen moet leren niet automatisch aan een autoriteit te gehoorzamen, maar eerst je geweten te raadplegen. Antiautoritaire opvoeding vraagt dus een goede gewetensontwikkeling en dus het overdragen van waarden.
In die zeventiger jaren nam de welvaart sterk toe. Er werden weinig kinderen geboren. Ouders konden hun kinderen alles geven wat hun hartje begeerde. Sommige waren zo dom het te doen. Als je alles krijgt zonder er moeite voor te doen, dan denk je, dat je voor een diploma ook geen moeite hoeft te doen. Dat was een van de redenen om het onderwijssysteem zo te wijzigen, dat de verantwoordelijkheid weer bij de leerlingen kwam te liggen. De kinderen van toen zijn de ouders van nu. In de politiek haakt het populisme daarop in. De overheid moet hier en nu al onze wensen vervullen en wij zelf hoeven daar geen inspanningen voor te leveren. Die school moet onmiddellijk het pestprobleem oplossen.
In dezelfde tijd is de secularisatie in een stroomversnelling geraakt. Er zijn veel redenen om kritisch te staan tegenover kerken en religies. Het godsbeeld, waarmee mensen zijn opgegroeid was nogal primitief en niet bepaald aantrekkelijk en evenmin geloofwaardig. Maar kerken en religies zijn niet alleen de dragers van een Godsgeloof en een daarbij behorende eredienst, zij vertegenwoordigen ook een waardensysteem, een samenhangende reeks van opvattingen waaraan je je eigen gedrag en dat van anderen toetst. Secularisatie kan inhouden, dat je ook dat waardensysteem loslaat. Daar kan iets voor terugkomen, bijvoorbeeld het humanisme of de wijsheden van een oosterse goeroe. Maar als er niets voor terugkomt en men naar eigen willekeur het eigen gedrag bepaalt, dan kan het inhouden, dat men een aloude wijsheid uit het oog verliest. Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
Opvoeders gebruiken hun eigen opvoeding als voorbeeld. Ik weet uit eigen ervaring hoe moeilijk het is los te komen van je eigen opvoeding. Onder al die ouders zijn er enkele, die niet hebben geleerd eisen te stellen en duidelijke grenzen aan te geven.
Er zijn ouders, die hun kinderen erg verwennen. Het kind krijgt alles wat het hartje begeert. Als pa of ma eens nee zegt is het gelijk krijsen. Dus wordt er weer toegegeven. Maar ja, de ouders zien ook al hun wensen onmiddellijk vervuld. Zo lang ze hun banen houden. Soms spelen schuldgevoelens een rol. Die ouders weten, dat hun kinderen te weinig aandacht krijgen. Als er in een klas enkele verwende kinderen zitten, die andere met al die hebbedingetjes de ogen uitsteken, krijg je een uitstralingseffect naar andere kinderen. Verstandige ouders moeten dan weerstand bieden als hun kinderen roepen, dat Nina het ook heeft. Kinderen zijn zo materialistisch, hoorde ik een leerkracht zeggen. Het staat haaks op evangelische waarden van matigheid en soberheid.
Sommige geseculariseerde ouders hebben geen boodschap aan evangelische waarden. Offervaardigheid, trouw, eerlijkheid, liefde, vertrouwen, zorgvuldigheid, behoedzaamheid zijn dan deugden, die op de tocht komen te staan. Als ze verhalen uit de Bijbel al niet lang vergeten zijn, dan vinden ze het doorvertellen aan de kinderen maar overtollige ballast. Hun enige inspiratiebron lijkt het botte eigenbelang te worden. Als je zulke kinderen in de klas hebt, wordt het moeilijk een fijne sfeer in de klas te handhaven. Als je zulke mensen als collega hebt, ga je niet altijd opgewekt naar je werk. Als je zulke mensen in je sportteam hebt, duurt het lang voordat ze in de gaten hebben hoe belangrijk samenspel is.
Tenslotte zijn er ouders, die het zo druk hebben in hun werk, dat ze nauwelijks tijd en aandacht aan hun kinderen kunnen besteden. Zij denken, dan dat de school dat kan compenseren en voor de opvoeding kan zorgen. Geen enkele school kan de opvoedende taak van de ouders overnemen.
Het is niet gemakkelijk ouder en opvoeder te zijn. Het is nog lastiger leerkracht te zijn en kinderen in de klas te hebben, die in veel opzichten normloos zijn. Dan is pesten vaak maar een van de vele vormen van wangedrag. Af en toe maak ik mij zorgen over de toekomst van ons land. Willen we er wat van maken, dan moeten we dat samen doen. Samen overleggen welke eisen je stelt, welke grenzen er voor jou zijn, hoe je kinderen corrigeert, hoe je kinderen inspireert, hoe je kinderen tot voorbeeld bent. Opvoeden is geen sinecure. Maar het is heerlijk als je later trots kunt zijn op wat jouw kinderen bereikt hebben en je weet, dat het goede mensen zijn geworden. En het is nog leuker als je dat ook met je kleinkinderen ziet gebeuren. De toekomst hoeft niet somber te zijn.
Jaargang 6, nr. 256.