VERDWIJNT DE VERDRAAGZAAMHEID UIT ONZE SAMENLEVING?
Eeuwenlang was homofilie een reusachtig taboe in onze samenleving. Een kleine primitieve gemeenschap werd voortdurend bedreigd in zijn voortbestaan door natuurrampen, ziekte, oorlogen en hongersnoden. Tegenover het hoge sterftecijfer moest een hoog geboortecijfer staan. Dan moesten ook mensen met homofiele neiging kinderen verwekken. Nu is eerder het omgekeerde het geval. Het voortbestaan van de mensheid wordt bedreigd door te veel bevolkingsgroei. Zulke taboes kregen vaak een religieuze lading. God wil het zo. Dat kwam ook tot uiting in de verhalen, die van generatie op generatie verteld werden en tenslotte werden opgeschreven in heilige boeken zoals de Bijbel en de Koran. Maar de tijden veranderen. Voor sommigen geldt de Bijbel, het Woord van God voor altijd en eeuwig. De Bijbelse voorschriften gelden voor hen zeer strikt. Je mag er niet van afwijken, want anders kom je in conflict met God en eindig je na dit aardse leven voor eeuwig in de hel. Reken maar dat de angst voor de hel een vreselijke realiteit is. De moderne geseculariseerde mens kan zich dit nog nauwelijks voorstellen, kent die wereld niet en kan die mensen daarom ook niet met enige empathie tegemoet treden. De strikte ideeën van deze mensen wekken eerder weerzin. Als er dan ook nog misbruikschandalen zijn en vreemde slachtpraktijken en besnijdenis van jongens en wat al niet, dan komt men totaal afwijzend tegenover een dergelijke denkwereld te staan. En toch zijn het gewoon onze medemensen, buren of collega’s of clubgenoten.
Nadat homofilie in onze samenleving steeds meer geaccepteerd raakte , durfden homo’s en lesbiennes het aan openlijk te gaan samenleven. Zij zorgen voor elkaar, hebben alles voor elkaar over, zijn elkaar trouw ook in moeilijke tijden en ze willen dat ook met de gemeenschap delen. Bovendien ervaren ze, dat zij allerlei rechten ontberen, die burgerlijk gehuwden wel hebben. De partner heeft bijvoorbeeld geen recht op een nabestaanden pensioen. Zo ontstaat het streven het huwelijk open te stellen voor twee partners van hetzelfde geslacht. Er zijn gelovige homo’s en lesbiennes, die graag willen dat hun kerk de zegen uitspreekt over hun samenleven en dat gebeurt ook. Tegelijk zijn er kleine kerkelijke groepen, die de bijbel letterlijk nemen en voor eeuwig geldend, die met dit alles grote moeite hebben. Voor hen zijn het zondige praktijken.
Onder hen zijn er ook, die ambtenaar zijn van de burgerlijke stand. Zij komen in geweldige gewetensnood als ze moeten meewerken aan de registratie van een huwelijk tussen twee partners van hetzelfde geslacht. Voor hen is het een zondig samenleven goedkeuren. Ze worden weigerambtenaar. Dat levert vrijwel nergens problemen op, want er zijn altijd collega’s, die er geen enkele moeite mee hebben.
Toch blijkt hun houding voor velen onverdraaglijk. Een ambtenaar, die weigert een wettelijke taak uit te voeren. Dat kan toch niet. Die mensen moeten ontslagen worden.
Eeuwenlang werden homo’s en lesbiennes gedwongen hun eigenheid te ontkennen. Ze mochten niet leven overeenkomstig hun zijn. Eeuwenlang hebben ze die onverdraagzaamheid ervaren. Het is teleurstellend te zien hoe onverdraagzaam zij nu zijn tegenover die paar weigerambtenaren. Ze willen, dat de rijksoverheid deze ambtenaren voor de keus stelt: meewerken aan homohuwelijken en daarbij het eigen geweten opzij zetten of niet mee willen werken en je baan kwijt raken. Het komt erop neer, dat de rijksoverheid een kerk voorschrijft wat er geloofd moet worden. Dat lijkt mij strijdig met de scheiding tussen Kerk en Staat. Het is een vorm van gewetensdwang, die we in Nederland altijd hebben afgewezen. Als we in Nederland vreedzaam willen samenleven, dan hoort er een zekere tolerantie te zijn voor afwijkende opvattingen. Onze geschiedenis van eeuwen heeft ons dat geleerd.
Helaas ben ik geen ambtenaar van de burgerlijke stand. Het lijkt mij een prachtig beroep. Ik zou met enorm veel genoegen een huwelijk tussen twee lesbiennes of twee homo’s registreren.
Jaargang 4, Nr. 174.
Stel, ik zou als GroenLinksers bij het IND werken. Ik ben verantwoordelijk voor een dossier om een gezin het land uit te zetten. Mag ik weigeren dat uit te voeren vanwege gewetensbezwaren?
Stel, ik zit in het leger, en krijg te horen dat ik naar Afghanistan moet. Ik ben tegen die oorlog. Mag ik weigeren?
Stel, ik ben PVV-er en werk bij een gemeenteloket. Een man met Marokkaans paspoort met zijn vrouw met “kopvod” komen hun Nederlandse paspoort ophalen. Mag ik weigeren het ze te geven?
Als een ambtenaar van de burgerlijke stand vanwege gewetensbezwaren mag besluiten een huwelijk niet te sluiten mogen bovenstaande voorbeelden namelijk ook. Dat is het gevaar. Wie in dienst is van de overheid voert de wet uit. De wet kent geen homohuwelijk, alleen een huwelijk. Daar mag je dus geen onderscheid in maken. Dan pas je je dus aan, of je gaat werk zoeken waarbij je niet in gewetensnood komt als dat zo belangrijk voor je is. Geloof is iets moois maar het gaat nooit boven de wet.
Beste Michel,
Terecht verbreed je de discussie tot de vraag of een ambtenaar zijn geweten moet thuis laten als hij naar zijn werk gaat. Ik heb daar eerder al minstens één column over geschreven. Zo ja, zouden er dan klokkenluiders zijn?
Een ambtenaar voert de wet uit. Die is democratisch vastgesteld. Is democratie een waarborg voor juridisch juiste en ethisch juiste wetgeving. Neen. In het vreemdelingenbeleid komt Nederland regelmatig in conflict met Europese regels en met mensenrechtenverdragen. Het uitmoorden van Atjehse dorpen werd democratisch gesanctioneerd.
Is er een traditie van rekening houden met gewetensbezwaren? Ja. De mogelijkheid dienst te weigeren. Het geen ziektekosten verzekering behoeven sluiten, maar dan wel sparen en daarmee ziektekostenbetalen. Het niet inenten tegen kinderverlamming. Het als huisarts niet meewerken aan een euthanasievraag, terwijl deze wel gerechtvaardigd is. Ik denk, dat er ook gyaecologen zijn, die geen abortus provocatus willen uitvoeren.
Militaire uitzendingen zijn vaak op vrijwillige bais geweest. Maar zelfs een militair moet steeds zijn geweten laten spreken. Anders spreekt het zijn hele verdere leven nog. Denk aan de piloot, die de atoombom wierp.
Je wijst terecht op de PVV-er. Het Nazi-bewind was veel erger, maar na de oorlog kon geen ondergeschikte een beroep doen op “Befehl ist Befehl” Bevel van hogerhand was nooit een excuus. Maar als Nederland verder gaat in de PVV-richting en Nederland een Nazi-achtig land wordt. Dan komen heel veel mensen in gewetensproblemen, hoop ik. Daarom is het van belang, dat je altijd je geweten raadpleegt.
Het zou pas echt fout gaan als in een gemeente alle ambtenaren weigeren en daarbij gesteund worden door het gemeentebestuur. Mijn column doet een beroep op verdraagzaamheid naar twee kanten Naar mensen, die homofilie geweldig vinden en naar mensen, die homofilie afwijzen. Maar moeilijk is het.
Bij de zoektermen blijkt, dat mijn stukken over ethiek en beroep vaker geraadpleegd worden.
Als je bij SEARCH de zoekterm “geweten” in typt krijg je een lijst van 27 artikelen, waarvan sommige aspecten van bovenstaand thema belichten.