ECHTE ATHEÏSTEN VORMEN EEN
MINDERHEID IN NEDERLAND
De laatste tijd kom ik in ingezonden stukken en op Internet steeds meer uitingen tegen van afkeer van religie en soms zelfs godsdiensthaat. Nu is daarvoor vaak best een reden, want in de naam van een God worden de meest afschuwelijke misdaden begaan. De naam van God wordt maar al te vaak misbruikt. Ook kerkelijke bedienaren begaan afschuwelijke misdaden zoals het misbruiken van kinderen. Daarmee gaan ze keihard rechtstreeks tegen de wil van God in en daarom is het ook zo onbegrijpelijk.
Tegelijk zie ik vrijwel dagelijks allerlei goede dingen, die ook vanuit een godsdienstige overtuiging gebeuren. Vanmorgen was ik bij de koffieochtend van de Zonnebloem, tegenwoordig niet meer specifiek katholiek, maar voor alle gezindten. Ik mocht wat vertellen over kastelen hier in de omgeving. Koffie met kastelen! Er waren zo’n vijftig mensen, gasten en vrijwilligers. De mensen genoten van de koffie en de soesjes en het drankje en van mijn dia’s en mijn praatje. Vrijwilligers van de Zonnebloem gaan ook bij mensen op bezoek. Zo wordt er iets gedaan aan de gevoelens van eenzaamheid, waar volgens onderzoek zo’n dertig procent van de senioren in de gemeente Bunnik last van heeft.
Over al die goede dingen berichten de media niet en veel van die terecht boze mensen hebben er evenmin weet van. Zo wordt het oordeel over religie maar al te vaak ongenuanceerd negatief. Wat ook opvalt is het enorme tekort aan deskundigheid. Als je met oordelen komt over zaken waar je eigenlijk niets van weet, dan blunder je maar al te gemakkelijk. Ook de media zijn er niet vrij van.
Echte atheïsten vormen slechts een klein deel, zo’n 15 á 20% van de Nederlandse bevolking, blijkt uit onderzoek. Toch gedragen zij zich alsof ze een meerderheid vormen en menen godsdienstige groeperingen de wet te kunnen voorschrijven. Ze vinden, dat religieuze mensen worden bevoordeeld. Als een religieuze Jood geen identificatiebewijs bij zich mag dragen op de sabbat, bekeurd wordt en uiteindelijk door een kantonrechter wordt vrijgesproken, dan komen er boze reacties. Dan vraag ik mij af, hoe zulke mensen het in hun hoofd halen religies voor te willen schrijven hoe ze hun religie zouden moeten beleven. Bemoei je met je eigen zaken, denk ik dan. En als politici het doen, dan zeg ik: Houd je aan de scheiding van Kerk en Staat. Schrijf de Kerk niet voor wat en hoe ze moet geloven. Toon respect voor elkaar en vooral voor minderheden.
Daar dacht ik ook aan toen ik onlangs de tentoonstelling Jodendom in de Nieuwe Kerk in Amsterdam bezocht. Het zijn vooral de uiterlijke zaken, die je daar aantreft: Boekrollen met de prachtig versierde kokers om ze in te bewaren, gewaden van de rabbijnen, zevenarmige kandelaars, maquettes van synagogen. Ook een prachtig schilderij van Mark Chagall: Jood met Tora (1925). Overal hangen meterslange banieren met Bijbelteksten. Je ziet er zaken, die bij rituelen horen zoals een bruiloft of een begrafenis. Het meest bijzondere zijn stukjes van de Dode Zee rollen, door bedoeïenen bij Qumran in grotten gevonden. Ze bevatten oorspronkelijke teksten, die van belang zijn voor Bijbelgeleerden. Bij vertalingen zouden fouten gemaakt kunnen zijn, die zo achterhaald kunnen worden. Ik vond het een boeiende en leerzame tentoonstelling, die nog tot en met 15 april te zien is. Maar eigenlijk wet ik nog steeds maar weinig over het Jodendom. Alle reden om bescheiden te zijn.
In de ochtend bekeken we de tentoonstelling in de Hermitage. Ook daar veel schilderijen met een religieuze achtergrond. Wil je onze cultuur en onze geschiedenis enigszins begrijpen, dan kan dat niet zonder kennis van katholicisme, protestantisme en jodendom. Tsja, dat wordt voor sommige atheïsten door een zure appel heen bijten.
Jaargang 5, Nr. 203.
Wat een generaliserend stukje zeg, over ‘echte atheïsten’, en dat zij zich zus of zo zouden gedragen. Wat een flauwekul. Zoals u zelf al zegt: weet waar je over praat of schrijft, en toon wat respect. Dat geldt ook voor u, meneer Jorna.
Onder echte atheÏsten versta ik mensen, die zelf aangeven overtuigd atheïst te zijn. Daarnaast zijn er mensen, die het niet weten, agnosten, mensen die in iets hogers geloven en mensen, die zelf zeggen in God te geloven. Natuurlijk gedragen deze “echte atheïsten” zich niet allemaal zo. Ik reageer op wat ik via de media hoor of lees. Het zou goed zijn als andere atheïsten tegengas geven als ze horen of zien, dat er over religie generaliserend wordt geschreven, gepraat of geoordeeld. Zoals u zegt, dat generaliseren is geen goede zaak. Daarnaast is het moeilijk een beeld te krijgen van de waardepatronen, die door atheIsten worden toegepast in hun leven. Waar ik tegen schrijf is tegen hun handelen en niet tegen het feit, dat mensen atheïst zijn.
In de media wordt voortdurend generaliserend geschreven, en u doet daar aan mee. Dat moet u natuurlijk helemaal zelf weten, maar u verwijt dit anderen. En waarom wilt u een beeld krijgen van waardepatronen die door atheïsten worden toegepast in hun leven? Ik vind het ook heel moeilijk om een beeld te krijgen van de waardepatronen van ‘een katholiek’. Dat komt vooral omdat ik niet weet wat ik me voor moet stellen bij ‘een katholiek’ en omdat ik me realiseer dat er meerdere factoren zijn die bijdragen aan waardepatronen dan het al of niet gelovig zijn. Ik ben niet gelovig opgevoed, maar heb vaak de zelfde waarden als iemand die wel uit een gelovig nest komt. Gelukkig maar. Misschien is het gewoon iets menselijks. Beoordeel iemand liever op wie hij of zij is, en niet op het al of niet ‘hebben’ van een geloof. Of nog beter, hou eens een keer op met die beoordeling, dan zou de wereld er een stuk mooier uitzien.
Wij leven met heel veel verschillende mensen samen. Als ik met anderen omga, wil ik weten wat een ander beweegt o mij beter in zijn manier van denken in te leven. Dus zoek ik de dialoog. Door elkaar beter te leren kennen, kunnen we ook beter samenwerken. Tot ik aan mijn MO-studie aardrijkskunde begon had ik nauwelijks contacten buiten mijn eigen katholieke zuil. Atheïsten zijn op de huidige schaal een betrekkelijk nieuw verschijnsel. Daarom valt het niet mee om er meer inzicht in te verkrijgen. Dus ben ik ook dankbaar voor uw reacties.
In mijn column reageer ik vooral op allerlei kritische uitingen in de richting van religies. Ik zie goed dat daar veel redenen voor zijn. Tegelijk weet ik, dat er veel goede dingen gebeuren. Gisteren hoorde ik weer over de ervaringen van een Utrechtse buurtpastor, waarover ik eerder geschreven heb. Zij is er met haar hele wezen voor de mensen in nood. Als de kritiek zich niet richt op de zaken, maar op godsdienst in het algemeen, dan doe je onrecht aan al die mensen, die veel goeds doen. Zo zijn er ongetwijfeld ook veel mensen, die zich zelf als atheïst beschouwen en veel goeds doen. Maar media zijn altijd gericht op het slechte nieuws. Dat is ook de schuld van ons, lezers, kijkers, luisteraars. Media geven wat wij vragen.
Het sterke van GroenLinks vind ik, dat mensen met geheel verschilende inspiratiebronnen elkaar vinden in gemeenschappelijke politieke programma’s en prima met elkaar samenwerken. Dat kan in gevaar komen en daarom schreef ik mijn column.
Veel mensen zijn eigenlijk atheïst, maar door de angst die door religie wordt aangepraat denken ze toch soms ‘ergens’ in te geloven. Heel het concept van goed en kwaad, God en Duivel en Hemel en Hel is een verzinsel uit een sprookjesboek getiteld “Bijbel”. Laat het vooral een sprookjesboek blijven. Ik moet er niet aan denken dat zo’n moordlustige en wraakzuchtige God écht bestaat!
Nu maar hopen, dat Rijkaanvitaminen geen SPAM is. U weet waarschijnlijk, dat de Bijbel bestaat uit het Oude Testament, de joodse Bijbel en het Nieuwe ?Testament met o.a. de Evangelies en de brieven van de apostelen. Vooral in het Oude Testament komen verhalen voor over de oorlogen van de Israëlieten. Vaak zie ik dar de traditionele strijd in tussen de Desert en de Sown, de veehoudende nomaden en de akkerbouwers in de gebieden met water, bijvoorbeeld Irak. Oorlog was in die tijd een gebruikelijke zaak en beide partijen riepen hun eigen goden aan. Lees je nu het Nieuwe Testament, dan zie je dat de Joodse leraar Jezus van Nazareth juist vredelievendheid voorstaat. Wie het zwaard gebruikt zal door het zwaard sterven, voegt hij Petrus toe. Helaar hebben zijn volgelingen, ook pausen en bisschoppen er maar al te vaak een potje van gemaakt en naar hartelust oorlog gevoerd. Hier in het Utrechtse weten we ervan, want hier was de bisschop ook wereldlijk heer. Je kunt je dat bijna niet meer voorstellen.
Wat we inmiddels ook weten is, dat Godsbeelden in de loop van de tijd veranderen. Een gelovige christen van vandaag zal niet meer in een krijgsgod geloven en het beeld van een straffende of wrekende of almachtige of alziende God is hem vreemd. Wij zeggen God is Liefde. Maar ook dat is een beeld. De werkelijkheid kennen we niet en valt ook niet in woorden te bevatten. We ervaren soms Gods liefde, Zijn aanwezigheid temidden van ons, maar wat we ervaren kunen mystici niet in woorden vatten. Ze zeggen zich heel gelukkig te voelen. Voor een ongelovige is dit uiteraard geraaskal. Ik begrijp dat. Maar het is toch goed te weten, wat mensen bezield. Ik wil dat altijd goed weten, zodat ik er in de omgang rekening mee kan houden. Samenleven in een land met zoveel verschillende geloven vraagt vanouds tolerantie/verdraagzaamheid. Laat de ander vrij.