DE VRIJE MENS EN ZIJN WAARDEN
Zo rond de jaarwisseling kijk je terug op het oude jaar en kijk je vooruit naar het nieuwe jaar. In mijn leven heb ik veel zien veranderen. Er was een tijd, dat ik dacht, dat de nieuwe tijd was aangebroken, de tijd van eerlijke en rechtvaardige maatschappelijke verhoudingen. Aan de ongelijkheid zou een einde komen. Mensen zouden samen zorgen voor harmonieuze verhoudingen binnen bedrijven en instellingen. Aan de eenzijdige macht van het kapitaal zou een einde komen. Uitbuiting in onze samenleving maar ook op wereldschaal zou worden uitgebannen. Het aards paradijs zou hier en nu verwerkelijkt worden. Een mooie droom, die zoals alle dromen bedrog bleek. Maar toch een mooie droom zo rond 1970.
Als je over zo’n mooie wereld droomt, stemt deze tijd je niet gelukkig. Al zijn veel goede dingen behouden gebleven, ik zie in onze samenleving ontwikkelingen, die mij niet vrolijk stemmen. Ik dacht, dat het samenhing met de secularisering, de tanende invloed van de kerken in de samenleving, maar dat is het niet alleen. Ook vroeger waren er onkerkelijken, maar ze behoorden wel tot een zuil. Elke zuil had een eigen waardensysteem. In die zuil groeide je op en daarbij kreeg je met je opvoeding in het gezin en de jeugdclub en de school en eventueel een kerk je waarden mee. Als je onkerkelijk was kon je wel lid zijn van de AJC (Arbeiders Jeugd Centrale) met hun blauwe blouses en rode dassen. Zo was er ook de Bond voor Natuurstudie of de Nederlandse Padvinders en Padvindsters. Reken maar, dat daarbij veel waardenoverdracht plaats vond. Belangrijke mensen binnen GroenLinks hebben zo hun vorming gekregen. Vooral bij oudere leden kun je die vroegere inspiratiebronnen nog goed herkennen.
Een aantal moderniseringsontwikkelingen stemmen mij tot vreugde. De kern daarvan is, dat we antiautoritair zijn geworden. We gehoorzamen niet meer automatisch aan welke autoriteit dan ook. We hebben in Hitler Duitsland of Franco Spanje of Salazar Portugal of Mussolini Italië, maar ook in Stalins Sovjet Unie gezien waartoe dat kan leiden. Merkwaardig is dan, dat er in Nederland een autoritair geleide PVV veel aanhangers trekt. Heel dom is het in de katholieke kerk, dat daar een streven is, om mensen te dwingen zich aan regels te houden. Veel beter zou zijn, de lokale geloofsgemeenschappen veel meer eigen verantwoordelijkheid te geven en zo te zorgen voor veel meer betrokkenheid. We zien ook, dat iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid kiest ten aan zien van zijn seksualiteit. Ongehuwd samen wonen is breed geaccepteerd, eigenlijk een variant van het burgerlijk huwelijk geworden. Iedereen is blij als we zien hoe iemand na de pijn van een scheiding toch weer een nieuwe partner vindt en daarmee gelukkig wordt. Nu we weten, dat homofilie geen keuze is, wordt ook door veel kerk gebonden mensen de openstelling van het burgerlijk huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht geaccepteerd. Het behoren tot een kerk is nu een persoonlijke keuze, niet een automatisme als je binnen een zuil geboren wordt. Dat geldt ook je politieke keuzes. Juist als belijdend Rooms-katholiek kies ik heel bewust voor GroenLinks. Vroeger was dat ondenkbaar. De modernisering heeft dus meer persoonlijke vrijheid gebracht om je eigen keuzes te maken. Tegelijk heeft dat mij als individu opgezadeld met een enorm brok verantwoordelijkheid. Kiezen is niet gemakkelijk en je moet beschikken over gedegen opvattingen, waarden dus, om tot een verantwoorde keuze te komen.
Daar zit naar mijn mening het probleem. Er is een groeiende groep, waar een degelijk waardensysteem ontbreekt. Al die vrijheid heeft ook tot negatieve ontwikkelingen geleid. Denk aan het pesten op scholen, denk aan de hufterige houding van mensen tegenover gezagsdragers of brandweer- en ambulancepersoneel. Denk aan het gedrag in het verkeer, de agressiviteit, de opgestoken middelvinger, het hinderen van andere verkeersdeelnemers en het nemen van veel te grote risico’s. Denk aan de scheldpartijen en bedreigingen op Facebook en Twitter. Mensen denken, dat ze alles kunnen zeggen, dat de vrijheid van meningsuiting onbegrensd is. Van een dergelijk misbruik van de vrijheid worden we niet vrolijk. Daarbij zijn het juist opinieleiders zoals politici en journalisten die het slechte voorbeeld geven.
Mensen leren geen fatsoen meer. Maar eigenlijk gaat het verder. Bedrijven ontslaan duizenden personeelsleden en tegelijk ontvangen de topmensen miljoenenbonussen. Vooral buitenlandse tijdelijke werknemers worden afgescheept met lonen, die ver onder de Cao-lonen liggen en ze worden schandalig gehuisvest. Het is bijna slavernij. Uitkeringstrekkers worden schandalig behandeld. Strafkortingen lijken aan de orde van de dag. Kapitaalbezitters investeren liever in groei-economiën dan in het eigen land. De ongelijkheid neemt toe. De vrijheid ontaardt in gewetenloze zelfverrijking. Door welke waarden worden zulke mensen geleid?
Wie trekt zich het lot aan van de mensen met een minimum inkomen? Die grote groep van geseculariseerden kiest voor de vrijheid en dus niet voor een soort van groepsvorming. Ze hebben met een ander niets te maken. Zo zie je, dat het vaak mensen uit de kerken zijn, die een voedselbank oprichten. Mijn gemeente Bunnik laat mooie onderzoeken doen naar de positie van mantelzorgers en naar de mate waarin eenzaamheid voorkomt. Er komen fraaie rapporten en een meldpunt en verder niets. Het zijn weer de kerken, waarbinnen een initiatief ontstaat om een vakantiehuis voor mantelzorgers op te richten en daar horen uiteraard plaatsvervangers bij. Is er eenzaamheid? In Bunnik en Odijk zijn er elke maand op een zondagmiddag bijeenkomsten met interessante lezingen of andere activiteiten en er is een keer in de maand een gezamenlijke maaltijd. Zo leren mensen anderen kennen en worden zo minder eenzaam. Er zijn actieve bezoekgroepen en er is een actieve Zonnebloemafdeling met tientallen bezoekers bij hun koffieochtend en ook huisbezoek. Er zijn altijd mensen, die tussen de wal en het schip vallen en de Kerken nemen dan samen met de gemeente het initiatief om tot een noodfonds te komen om zulke gevallen toch te kunnen helpen. Daaraan schenken de media geen aandacht. Ze gaan liever door met hun haatzaaierij. We zien gelukkig ook jonge mensen bij dit werk vrijwilliger worden, maar het zouden er veel meer moeten zijn. Besef daarbij wat er bij de sluiting van een kerk allemaal weg valt. Ik denk, dat het tijd wordt voor een Wende, de doorbraak van het besef, dat er bij alle persoonlijke vrijheid ook ruimte moet zijn voor solidariteit, voor naastenliefde. De jaarwisseling is een mooi moment om na te denken over wat uw persoonlijke bijdrage kan zijn.
Jaargang 6, Nr. 298.