CULTUURHISTORISCH EN AARDKUNDIG WAARDEVOL
Mijn herinneringen aan Park Sonsbeek gaan terug tot mijn kleutertijd. Deze week was ik er weer en al die herinneringen kwamen weer naar boven. Als kleuter mocht ik met een tante mee, zo getuigen foto’s uit die tijd. Die verkering van mijn tante heeft overigens niet tot een huwelijk geleid. Met mijn babyzusje in de kinderwagen gingen we wandelen rond de grote vijver. Eerst moesten we keurig naast elkaar voorop lopen, maar op een geven moment werden we vrij gelaten en konden hellingen beklimmen en er weer van af hollen. Die plek zagen we nu weer terug. Zo is er ook een foto van ons zesde klasje, waarvan de leerlingen werden opgeleid om toelatingsexamen te doen voor HBS of Gymnasium. Huize Sonsbeek zie je op de achtergrond. Er is nu een restaurant in gevestigd. Als verkenners speelden wij af en toe het Spel in Sonsbeek Onze blokhut lag er vijf minuten lopen vandaan. Sonsbeek met zijn vele hellingen was en is ook zeer geschikt om er sleetje te rijden en als het lang genoeg hard vriest kan er op de grote vijver rond het eiland geschaatst worden. Die vijver is behoorlijk diep, het water stroomt en er zijn bronnen. Alles niet bevorderlijk voor betrouwbare ijsvorming. Eenmaal volwassen bezocht ik enkele afleveringen van de Beeldententoonstelling. Van de “Instuif” in het Sonsbeekpaviljoen heb ik nooit gebruik gemaakt. De Instuif organiseerde dansavonden voor jongelui van katholieke huize. Onze vrienden, waarmee we nu de wandeling maakten, hebben elkaar daar gevonden. Is dat nostalgisch of niet?
Er is ook veel veranderd. Op de prachtige gazons stonden vroeger bordjes met de tekst “Verboden zich op het gras te begeven.” Nu werd er door honderden heerlijk gezond. Vaak zie je in Sonsbeek ook veel allochtonen. We zagen in Istanbul, dat een picknick in een park voor velen een leuke besteding van de zondag is. Nu waren ze opvallend afwezig. Het is Ramadan bedacht ik later. Er is ook meer horeca dan vroeger. De boerderij is alleen open voor mensen, die er willen lunchen, niet om even iets te drinken. Dat voelde wat irritant aan. Maar er is dichtbij Huize Sonsbeek een alternatief. Vroeger was er terzijde van de Tellegenlaan een wat verwaarloosde kwekerij. Dat is nu een Steile Tuin. Bijzonder fraai. Bij Sonsbeek hoort ook het Watermuseum in een oude watermolen gevestigd. Vroeger waren er meer watermolens, bestemd voor het malen van graan. Nu zijn er watervallen. Vroeger kon je onder de Grote Waterval door lopen. Het stenen brugje in de grot is verdwenen. Jammer.
De Sonsbeek liep vroeger door de stad, maar is nu in een riool verborgen. Het zou mooi zijn als de Bovenbeekstraat en de Beekstraat hun naam weer eer aan zouden doen. De beek die in de Neder-Rijn uitmondde, maakte van deze plek op de fluvio-glaciale vlakte aan de voet van de stuwwal een zeer geschikte vestigingsplaats voor een stad.
Zo komen we bij het bijzondere reliëf, dat bijdraagt aan het unieke karakter van dit park. De Sonsbeek ligt in een enorm smeltwaterdal, met een aantal zijdalen. In de een na laatste ijstijd, het Saalien werd door het ijs in de Betuwe een dik pakket riviersedimenten noordwaarts opgestuwd. Tussen de lagen zand en grint waren ook klei- en leemlagen. Die liggen nu schuin en verhinderen het wegzakken van het regenwater. Waar ze dagzomen krijg je bronnen. Die zie je nu in Sonsbeek en het aangrenzende Zijpendaal als stukken grasland waar het bronwater omhoog komt en als bronvijvers. Door al die bronnen wordt de Sonsbeek gevoed. Een smeltwaterdal is in het Saalien en in de (voorlopig) laatste ijstijd, het Weichselien gevormd. In een ijstijd was de grond tot grote diepte permanent bevroren. Smeltwater en regen konden in de zomer niet wegzakken en stroomden over de oppervlakte weg. Daarbij werden smeltwaterdalen uitgeschuurd. Heel mooi zijn ze ook te zien in de omgeving van de Posbank bij Rheden en De Steeg. Het reliëf wat je daar ziet is een fossiel toendrareliëf. De Sonsbeek is dus van oorsprong een zomerse toendrasmeltwaterstroom. De poolvossen, ijsberen en elanden kun je er bij denken. Als je met die wetenschap door Park Sonsbeek wandelt besef je nog beter hoe bijzonder dit unieke stadspark is. En dan heb ik nog lang niet alles verteld.
Jaargang 6, Nr. 275.