NAUWELIJKS DEMOCRATISCHE TRADITIE
De Visegrad landen hebben veel geschiedenis gemeen. Ze zijn overheerst door machtige buren. Tsjechië, Slowakije, Hongarije en een deel van Polen maakten deel uit van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie en kenden tot in de Twintigste eeuw een bewind, waar Kerk en Adel bepalend waren. Polen was lange tijd verdeeld tussen het Duitse keizerrijk, het Russische Tsarenrijk en het Oostenrijkse keizerrijk. Voor de Polen vormde de Rooms-katholieke Kerk de enige bindende factor. Het nationale gevoel is sterk met de katholiciteit verbonden. De Kerk was de enige tegenmacht tegen het communisme. In zo’n positie wordt de Kerk behoudend en autoritair. Zo waren de Nederlandse katholieken tijdens hun emancipatiestrijd Roomser dan de paus. Nu de Islamieten in Nederland lijden onder discriminatie zie je ze veel behoudender worden dan ze aanvankelijk waren en zoals de Marokkaanse bevolking veelal is. Wilders is de belangrijkste stimulans voor Islamitisch extremisme. Als dit allemaal waar is, dan betekent het, dat een harde opstelling van de EU naar de Visegradlanden vooral averechts werkt.
In 1979 maakte ik met een groep Nederlandse geografen een studiereis door Polen. We bezochten de enige katholieke universiteit achter het IJzeren Gordijn in Lublin. Kort tevoren was de aartsbisschop van Krakau tot paus gekozen. Hij had als paus Johannes Paulus II al een bezoek aan Polen gebracht. Er heerste een sfeer van bevrijding. Het gesprek met onze universitaire contactman kwam op de Nederlandse politiek. De abortuskwestie was actueel. Tot ontzetting van mijn reisgenoten zei die zeer conservatief katholieke contactman, dat “hun” paus het CDA wel opdracht zou geven tegen de abortuswet te stemmen. Ik zei, dat het het CDA uit het midden van de politiek zou verdrijven. Daarop zei hij, dat ik dat wel mooi zou vinden. Hij wist al het een en ander over mijn politieke standpunten. Het illustreert het autoritaire denken in de Poolse kerk, dat doorwerkt in de politiek.
Eeuwenlang grensde de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie aan het Turkse rijk. Oostenrijk moest de Turken op afstand houden. Toen Wenen door de Turken belegerd werd, was het een Poolse koning, die met zijn leger de Turken versloeg. Dat geeft een geheel andere houding tegenover de Islam, dan bij de West Europese staten, die in het koloniale tijdvak de wereld beheersten en daarbij ook veel islamitische gebieden. Wij waren gewend met moslims om te gaan en door de Reconquista waren de Moren uit Spanje verdreven. Het West Europese bedrijfsleven dacht en werkte mondiaal. Als er een tekort is aan arbeidskrachten, dan halen we die toch uit landen met een overschot. Aanvankelijk waren dat Spanje, Italië, Portugal en Griekenland, maar toen die zich verder ontwikkelden ging men werven in Turkije en Marokko. Polen, Bulgarije en Roemenië lagen nog achter het IJzeren Gordijn. Wij kennen al tientallen jaren zeer vele moslims binnen onze samenleving. Hun massale vertrek zou voor ons enorme problemen geven. Wie moet hun werk overnemen? Terwijl er in Oost-Europa een afkeer jegens de vroegere vijanden is, bestaat hier bij een deel van de bevolking een zekere angst voor het groeiend aantal moslims. Die steunt niet op de juiste aantallen. Men schat het aantal altijd weer veel hoger in dan het werkelijke aantal.
Eigenlijk is de komst van vooral Syrische oorlogsvluchtelingen een heel andere zaak. Het zijn ook Christenen en veel Syriërs zijn seculier. Toch is er in die Visegradlanden een enorme weerstand om Syrische vluchtelingen op te nemen. Zelfs sommige bisschoppen vrezen de Islamieten. Dan zie je dat het Poolse katholicisme niet zo erg bewust de Boodschap van Jezus van Nazareth navolgt: mensen in nood helpen. Het gebod van de naastenliefde geldt ook hen, die je als vijand beschouwt.
Het probleem is moeilijk op te lossen. Men houdt zich doof voor redelijke argumenten. Men schuwt het contact met de ander. Incidenten werken bevestigend naar alle vooroordelen. Men generaliseert er lustig op los. Een foute Marokkaan maakt alle Marokkanen fout. Spreek elkaar tegen. Vertel over je positieve ervaringen. Zoek het contact. Neem vluchtelingen op in je sportclub of je buurtvereniging. Praat met ze. Ga bij Vluchtelingenwerk aan de gang. Doe iets.
Jaargang 10, Nr. 470.