WEIGER HET WERK NIET
Het lijkt een sympathieke wapenspreuk. Hij doet mij denken aan het motto van Scouting “Weest paraat!”. Sta altijd klaar als er een goede daad te doen is. Eens scout, altijd scout! Het motto spreekt mij nog steeds aan. Maar het is niet hetzelfde als de wapenspreuk van Kardinaal Eijk. Die doet mij denken aan het beruchte “Bevel is bevel!”, waarop ondergeschikten zich vaak beroepen als zij in opdracht van hun baas foute dingen hebben gedaan. In ander verband heb ik al vaker gezegd, dat je aan een opdracht nooit zonder meer mag gehoorzamen, maar altijd moet overwegen of die niet strijdig is met de wet of met jouw integriteit of met het goede fatsoen of met de naastenliefde. De toch wat absoluut klinkende wapenspreuk kent die twijfel niet.
Van wie krijgt een bisschop dan orders? Een bisschop kent eigenlijk niemand boven zich, ook niet de paus of de curie, het ambtelijk apparaat rond de paus. De paus is de eerste onder zijns gelijken. Alleen een vergadering van alle bisschoppen met de paus, een concilie, staat boven een afzonderlijke bisschop. Maar dit is de theorie. Een bisschop moet sterk in zijn schoenen staan om een krachtig eigen beleid te kunnen voeren. Pas als hij dan zou handelen in strijd met de kerkelijke leer of de kerkelijke regels kan hij problemen met de centrale leiding van de kerk krijgen.
Veel van wat van Rome komt valt te interpreteren. Je kunt het letterlijk nemen, maar als bisschop kun je het in tamelijk gematigd beleid omzetten. Je kunt ook rekening houden met de eigen cultuur en de lokale omgangsvormen. Je kunt je eigen accenten leggen. Dat ligt niet in het karakter van Kardinaal Eijk. Hij vindt dat regels er zijn om je aan te houden en hij wil de regels ook uiterst gestreng handhaven. Wie niet gehoorzaamt vliegt eruit! Veel priesters weten heel goed, dat dit slecht zal vallen bij de mensen. Een voorbeeld. Een katholieke vrouw is keurig getrouwd met een gedoopte protestant, actief kerklid, maar ook vaak samen met zijn vrouw aanwezig in katholieke vieringen. Hij erkent de werkelijke aanwezigheid van Jezus in de H. Hostie en wil dan graag samen met zijn vrouw te communie gaan en zeker als een van hun kinderen de Eerste H. Communie doet of het H. Vormsel ontvangt. De officiële kerkelijke autoriteiten keuren dat nog steeds niet goed. Ze beseffen nauwelijks welke pijn zij veroorzaken en hoe verontwaardigd de mensen zijn. Zo zijn er priesters die de communie weigeren aan gescheiden mensen en dus zo’n een derde van de kerkleden buitensluit.
Dat rücksichtlos handhaven van de regels is ook een maatschappelijk verschijnsel. Met name de PVV eist, dat rechters strenge straffen uitdelen en wil zelfs minimumstraffen instellen. Weigerambtenaren moeten gedwongen worden homohuwelijken te registreren. Joden en Islamieten moeten gedwongen worden zich voortaan niet langer aan de eigen voorschriften voor het slachten te houden. Het gebruik van softdrugs wordt aan veel strengere regels gebonden, zodat drugsgebruik weer gecriminaliseerd wordt. Dat dwangmatige denken loopt ook dwars door alle partijen heen. Een beroep op eigen verantwoordelijkheid wordt alleen nog gedaan als dat financieel goed uitkomt.
Maar als je mensen op deze manier leert automatisch te gehoorzamen, dan kom je in de problemen als een overheid of een kerkleider of een werkgever iets van mensen eist, dat echt niet kan. Bij psychologische proeven is bewezen, dat proefpersonen nauwelijks in staat waren weerstand te bieden aan bevelen om iets te doen, waarvan ze wisten, dat het verkeerd was. Dat zagen we en zien we ook in de werkelijkheid gebeuren.
Kardinaal Eijk beseft waarschijnlijk nauwelijks hoe vreselijk onverantwoord zijn manier van leiding geven is. Hij leert mensen automatisch te gehoorzamen. Het moment voor een krachtig neen komt nu wel heel erg dichtbij.
Jaargang 5, Nr. 206,