MEER RELIËF VOOR GROEN
GroenLinks mag zijn aanhang vooral in de steden vinden, toch is er veel aandacht voor de natuur, voor planten en dieren. Dat zie je in onze programma’s en gelukkig ook in de dagelijkse politieke praktijk. Maar de natuur is meer dan planten en dieren en daarover gaat deze column.
Dieren eten planten en worden gegeten door roofdieren en door de mens. Bepalend voor het leven op onze planeet zijn dus de planten, Dat plantaardig leven verschilt van gebied naar gebied. Dat komt door verschillen in klimaat, bodem, waterhuishouding, hoogteligging en reliëf en niet te vergeten de invloed van de mens. Over het reliëf wil ik het vandaag vooral hebben.
Nederland is overwegend vlak. Alleen de kust- en landduinen, de stuwwallen en de heuvels in Zuid-Limburg laten opvallende hoogteverschillen zien. Het grootste deel van Nederland kent slechts weinig opvallende hoogteverschillen van één tot twee meter. Toch zijn die kleine verschillen bepalend voor de bewoning, de oudere wegen en het agrarisch bodemgebruik. Mensen wonen op strandwallen, oeverwallen en stroomruggen en op dekzandruggen. Daar liggen de wegen en vindt men traditioneel akkerbouw en tuinbouw. In de stad Den Haag liggen de betere wijken op oude strandwallen en daartussen vind je op vochtige venige bodems de volkswijken. Microreliëf is van groot belang, maar boeren, wegenbouwers en stedenbouwers vinden al die hoogteverschillen maar lastig. Als zij het voor het zeggen hebben worden alle lage gebieden opgehoogd en alle iets hogere gebieden vlak geschaafd. Met al die moderne grondverzetmachines is dat een fluitje van een cent. De weg gegraven grond brengt ook nog eens een mooie cent op. Als je deze mensen hun gang zou laten gaan is Nederland binnenkort echt helemaal plat. Hier ligt dus een taak voor bestuurders, die in bestemmingsplannen het microreliëf moeten beschermen. Houdt Nederland mooi. Er zijn ook plekken in Nederland met zeer bijzondere reliëfvormen. In de provincie Utrecht zijn daarvan een aantal tot “Aardkundig Monument” verklaard. Een rivierduin in de Lek, een stuifzandgebied bij Soest, een vroegere Rijnloop in het landgoed Oostbroek bij De Bilt, de Grebbeberg en het Steneneiland bij Maarn. Wat dit betreft loopt de provincie voorop. Elders in Nederland vind je “Geologische Rëservaten” als de Heimansgroeve langs de Geul of het Geologisch reservaat P. van der Lijn bij Urk met Noordelijke zwerfstenen.
Zo’n unieke plek is ook de Darthuizer Poort bij Leersum niet ver van Ginkelduin, waar GroenLinks bijeenkwam in september 2008. De Utrechtse Heuvelrug is een lichtgolvende stuwwal, maar bij Leersum is er een opening in die heuvelrug, bijna een kilometer breed, maar weinig opvallend doordat het gebied bebost is. Wat is het unieke. Toen tijdens de een na laatste ijstijd, het Saalien het Noordelijke landijs het gebied binnendrong, dat we nu kennen als de Utrechtse/Gelderse Vallei, werden aan weerszijden stuwwallen omhoog gedrukt. Aan de westzijde ’t Gooi en de Utrechtse Heuvelrug en aan de oostzijde de stuwwal Wageningen-Harderwijk. In de zomer kwam de temperatuur boven de nul graden. Het ijs smolt. Het smeltwater schuurde hier een breed en diep dal uit. Later is het een paar meter opgevuld door dekzand, dat plaatselijk is gaan stuiven. Er zijn wel meer ijssmeltwaterdalen, maar die zijn niet zo diep uitgeschuurd en niet zo breed. Vroeger waren de dalwanden van dit dal veel beter te zien. Door de bebossing nu niet meer. Toch is het belangrijk, dat het bijzondere van deze plek bij het publiek bekend wordt. Dat zou kunnen door een brede laan dwars door het dal te creëren en op voor het publiek gemakkelijk toegankelijke plaatsen voorlichtingspanelen te plaatsen. Zou de Provincie Utrecht, de gemeente Utrechtse Heuvelrug en het Utrechts Landschap in eendrachtige samenwerking daarvoor kunnen zorgen. Het gebied wordt er voor toeristen alleen maar interessanter door en voor sommige mensen zijn economische belangen van nog meer betekenis dan alle bijzondere dingen, die de natuur biedt. Het is evenzeer verwonderlijk, dat de Darthuizer Poort nog steeds niet tot Aardkundig Monument is verklaard. Politici aan het werk, zou ik zeggen.
Meer weten?
Zie Geografie, Jaargang 18, nummer 5, mei 2009.
Grondboor & Hamer, Jaargang 62, Nr. 5, 2008.
Column van de Week, Jaargang 2, Nr. 16.